Chương 1
Nguyên lý kĩ thuật hạt giống cây rừng
1.1. Ý nghĩa và nhiệm vụ của công tác giống
1.2. Năng lực ra hoa kết quả của cây rừng
1.3.Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng ra hoa kết
quả và sản lượng của hạt giống
1.4. Điều tra dự báo sản lượng hạt giống
1.5. Thu hát cất trữ và kiểm nghiệm hạt giống
1.6. Xây dựng và quản lý rừng giống, vườn giống
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
Điều tra dự báo sản lượng hạt giống
Cấu tạo của hạt giống
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
Các phần Chức năng
1 và 2 : vỏ hạt Bảo vệ
3: Phôi Pt thành cây tương
lai
3.1. Lá mầm Pt thành lá
3.2 Trụ mầm PT thành thân
3.3. Cuông mầm PT thành rễ
4. Nội nhũ Các tế bào ding
dưỡng
Các loại quả thông dụng ở vùng nhiệt đới
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
Quả nang
Quả hạch
Quả đại
Quả mở
Quả nón
Quả có
cánh

4
Điều tra sản lượng hạt giống
Ý nghĩa:
+ Làm cơ sở cho kế hoạch thu hái, kế hoạch trồng
rừng
+ Tài liệu khoa học phục vụ việc nghiên cứu về
giống (quy luật ra hoa quả, biện pháp nâng cao
sản lượng hạt )
Đơn vị tính sản lượng:
+ Thường là trọng lượng /số lượng hạt trên 1 đơn vị
diện tích, hoặc trên 1 cây
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
5
Phương pháp điều tra
1. Ước lượng bằng mắt:
-
Cách làm:
+ Chọn 1 OTC có S= 2-4 ha
+ Quan sát 3 lần ở 3 thời gian: ra hoa, hình thành quả, và trước khi quả
chín
+ So sánh sản lượng của các nhóm cây khác nhau:
-
Cây mọc lẻ, cây bìa rừng, và cây trong rừng
-
Phân cây theo 5 cấp:
Cấp 0: Không ra hoa
Câp 1: rất ít hoa
Cấp 2: Ít hoa
Cấp 3: Hoa trung bình
Cấp 4: Hoa nhiều

Cấp 5: Hoa rất nhiều
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
6
-
Sau đó ước lượng cho mỗi cây ở mỗi cấp, vào dự đoán
sản lượng
Ưu nhược điểm:
-
Phương pháp đơn giản
-
Kém chính xác (do sai số chủ quan)
-
Chỉ thích hợp khu rừng giống, vườn giống thu hái tận
thu
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
7
2.Phương pháp cây tiêu chuẩn:
-
Cơ sở: Sản lượng hoa quả có tỷ lệ thuận với đường kính tán, đường
kính thân cây
-
Cách làm:
+ Lập OTC 0,25 5 ha , điều tra đường kính , chiều cao, đường kính tán
từng cây. Sau đó tính các giá trị trung bình
+ Đo 5 cây có các chỉ số gần các giá trị trung bình. Thu hát toàn bộ quả
trên các cây tiêu chuẩn. Tính sản lượng TB cho 1 cây tiêu chuẩn, rồi
suy ra cho toàn lâm phần
Z= (N.B.C.F.P)/5.10.000 ^2 Kg/ha
Trong đó: Z: sản lượng hạt trên 1 ha
N: số cây trên 1 ha

B: tổng số quả của 5 cây TC
C: số hạt bình quân/quả
F: độ thuần của hạt (%)
P. Trọng lượng 1.000 hạt (gr)
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
8
_ Phương pháp này khá chính xác, với sản lượng thường cao hơn thực tế
(20-30 %)
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
9
3. Phương pháp OTC
-
Cơ sở: nhằm chọn OTC đại diện
-
Cách làm:
+ Lập OTC 0,25 5 ha
+ Thu hoạch toàn bộ quả
+ suy ra sản lượng của khu rừng (theo tỷ lệ về diện tích)
-
Phương pháp này khá chính xác, thường áp dụng trong
NCKH
-
Khá tốn kém
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
10
4. Phương pháp thu hát hạt trên mặt đất
-
Cách làm:
+ Lập OTC diện tích 0.25 ha, chia thành các ô vuông có diện
tích nhỏ

+ Sử dụng dụng cụ nhặt quả hạt (thùng, lưới ) hoặc rây cỏ
+ Hát định kì ở các thùng, lưới, hay ô vuông (thương 2-3
ngày lần)
+ Tính sản lượng
-
Áp dụng:
+ Thích hợp loại quả to, nặng ra tại chỗ
+ Dê theo dõi vật hậu của cây.
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
11
Thu hái bảo quản và kiểm nghiệm hạt giống
Hạt chín và các đặc trưng chín của hạt
-
Quá trình chín của hạt là quá trình phát triển của
phôi, nội nhũ và vỏ
-
Đặc trưng chín của hạt là quá trình tích lũy và
biến đổi các chất hữu cơ trong hạt, dẫn đến thay
đổi về hình thái của hạt (kích thước, màu sắc,
mùi vị )
+ Lượng chất khô tăng lên
+ Lượng nước giảm đến mức thấp
+ Hạt to dần và cứng
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
12
Hạt chín và các đặc trưng chín của hạt (cont.)
Phân loại hạt chín:
a) Chín sinh lý
-
Phôi phát triển đầy đủ, có năng lực nẩy mần, tuy

nhiên quá trình tích lũy và phát triển của hạt
chưa hoàn chỉnh
-
Lượng nước còn nhiều, lượng chất khô chưa đầy
đủ
-
Hoạt động sinh lý còn mạnh
-
Hạt khó cất chữa và tỷ lệ nẩy mần thấp
-
Không nên thu hoạch
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
13
Hạt chín và các đặc trưng chín của hạt (cont.)
Phân loại hạt chín:
b) Chín thu hoạch (chín hình thái)
-
Chín hoàn toàn: các chất hữu cơ tích lũy đầy đủ,
lượng nước giảm, vỏ hạt dầy và cứng
-
Bước vào giai đoạn „ngủ“: quá trình sinh lý thấp
nhất
-
Hạt có thể bảo quản và cất trữ lâu
-
Hạt nẩy mần thành bình thường và cây con phát
triển bình thường
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
14
Cách nhận biết hạt chín thu hoach:

+ Hình thái bên ngoài:
Màu sắc vỏ quả: xanh xám/ đen nâu
Quả thường khô cứng (với loại quả khô), vỏ quả
chín mền (với loại quả thịt)
Tỷ trọng của hạt: tỷ trọng hạt giảm dần
+ Giải phẫu hạt: hạt chín có nhân hạt cứng , lớn
+ Thí nghiệm sinh lý (gieo ươm): gieo thí nghiệm, có
tỷ lệ nẩy mần cao nhất
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
15
Thời kì rơi rụng hạt
-
Đa số hạt chín thì dần dần rơi rụng
-
Thời kì rơi rụng phụ thục vào đặc điểm loài và
loại quả (thời điểm rơi rụng và thời gian rơi
rụng), và đặc điểm thời tiết
Ví dụ:
+ Phi lao, Bạch đàn: hạt nhỏ rơi bay xa, từ lúc hạt
chín đến lúc rơi rụng khoảng 10 ngày, cần thu
hát trước khi hạt rơi
+ Xoan, bồ kếp: quả chín treo trên cây một thời gian
dài
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
16
Thời kì thu hoạch hạt giống
-
Xác định dựa trên cơ sở quy luật hạt chín và rơi
rụng
-

Những loài chín và rơi rụng gần nhau cần thu
hoạch sớm
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
17
Thời kì thu hoạch hạt giống
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
18
Phương pháp thu hoạch hạt giống
Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thu hoạc hạt
-
Điều kiện thời tiết khi thu hoạch:
+ Mùa khô là tốt nhất, thời tiết ẩm ướt không phù hợp
+ Điều kiện gió
- Cây mẹ
+ Chiều cao và hành thái cây mẹ
+ Vị trí tiếp cận cây mẹ
-
Loại quả và hạt
+ To nhỏ, có cánh hay không
- Các vấn đề về ảnh hưởng đến cây mẹ, sản lượng quả hạt mùa
tới, an toàn lao động và chí phí
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
19
Các phương pháp thu hoạch hạt
1) Thu nhặt trên mặt đất
1.1. Khi quả/hạt rơi rụng tự nhiên
-
Loại quả to, chín rụng
-
Ưu điểm:

+ Tiết kiệm thời gian và chí phí
+ Không hại đến cây
+ Không cần thiết bị hiện đại
- Nhược điểm:
+ Không thu được các hạt phát tán
+ Dễ bị sâu bệnh hại và côn trùng xâm hại và ăn mất
+ Độ ẩm mặt đất thường cao, dễ nẩy mần
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
20
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
21
Các phương pháp thu hoạch hạt
1) Thu nhặt trên mặt đất
1.1. Thu hát sau khi rung cây
-
Áp dụng cho các cây tương đối thấp, có nhiều quả
-
Ưu điểm:
+ Thu được nhiều hơn so với để rụng tự nhiên
+ Giảm ảnh hưởng của hạt phát tán, thời gian thu hát và bị
động vật ăn hạt, cũng như nẩy mần
-
Nhược điểm:
+ Chỉ phù hợp với it loài, quả rễ rung (loaih quả mọng, thịt
vv)
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
22
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
23
2) Thu nhặt ở cây đã chặt ngả

-
Áp dụng nhiều loài cây thu hái cùng với khi khai thác
-
Ưu điểm:
+ Thu được trực tiếp, thu hái được nhiều và thời gian ngắn
-
Nhược điểm:
+ Mất nguồn cây giống
+ Thời gian thu hát không chủ động, có thể lúc khai thác
không trùng với thời điểm chín thu hoạch
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
24
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU
25
3) Thu nhặt trên cây đứng
-
Áp dụng nhiều loài cây thấy có cành thấp, loai quả hạt
nhỏ, dẽ bị bay vv
-
Ưu điểm:
+ nhanh, tránh được mất hạt
-
Nhược điểm:
+ Mất công
+ Yêu cầu thiết bị
Tuan, Do Anh Silviculture Department, VFU