08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Đại Học Y Dược Thành phố Hồ chí Minh
Y ĐỨC
trong
THỰC HÀNH NGHỀ NGHIỆP
PGS.TS. Trần Xuân Mai
Khoa Y
Đại Học Y Dược Tp. Hồ chí Minh
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
MỤC TIÊU HỌC TẬP
1.Định nghĩa y đức
2.Trình bày quá trình hình thành và phát
triển y đức
3.Nhận biết các giá trị y đức trong thực
hành nghề nghiệp
4.Trình bày mối quan hệ giữa luật pháp và
y đức
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
bệnh nhân
con người
sinh vật học
con người


xã hội học

Y thuật
Y đức
Y đạo
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai

Y Đức (Medical Ethics, Bioethics) nghiên cứu
và ứng dụng những giá trị đạo đức (moral
values), quyền (rights) và bổn phận (duties)
trong lĩnh vực điều trị và nghiên cứu y học.

MSN Encarta 2009
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai

Y Đức chuẩn bị cho người sinh viên y khoa
khả năng nhận ra những tình huống khó khăn và
ứng xử theo một phương cách có nguyên tắc và
lí trí
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Lời thề Hippocrates

(thế kỷ IV trước CN)
Giúp đỡ và

không làm hại bệnh nhân


(primum non nocere)
Y đức thời kỳ khởi
đầu ở Hi Lạp
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai

Caraka Samhita, một cổ văn
tiếng Phạn ở Ấn Độ cách nay 2000
năm, viết về những điều người thầy
thuốc phải làm :

“Ngày cũng như đêm, bất kể
được mời ra sao, người thầy
thuốc phải hết sức xoa dịu
nỗi đau của bệnh nhân với
tất cả con tim và tấm lòng
của mình. Không được rời bỏ
bệnh nhân dù rằng có thể
gặp nguy hiểm tính mạng
của mình.”
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai

Tôn Tư Mạo (Sun Simiao),
một lương y Trung Quốc
thế kỷ thứ I sau CN, nhấn
mạnh về lòng trắc ẩn và

công bằng:

“ một thầy thuốc lớn
không quan tâm tới tình
trạng, sự giàu có hay
tuổi tác …. Nên đối xử
một cách công bằng với
mọi người …”
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Thời kỳ Hippocrates – thế kỷ XIX
bóng đêm
trung cổ
thực hành y khoa :
các giáo sĩ
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
nam dược
trị nam nhân
Tuệ Tĩnh
Nguyễn Bá Tĩnh
(1225 – 1399)
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Hải Thượng Lãn Ông
Lê Hữu Trác
(1720 – 1791)

8 chữ
“Nhân - Minh - Đức - Trí -
Lượng - Thành - Khiêm -
Cần”
“Nghề thuốc là thanh cao nên
phải giữ phẩm chất cho trong
sạch”.
“Ngay cả khi chữa cho ai khỏi
bệnh rồi chớ có mưu cầu quà
cáp, vì nhận quà của người ta
thường sinh ra nể nang, huống
hồ đối với kẻ giàu sang tính khí
thất thường, mình cầu cạnh dễ
bị khinh thường”.
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Claude Bernard
(1813-1878)
Với phương pháp
luận thực nghiệm,
y học đã thực sự
trở thành một
khoa học
Thời kỳ thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Sau Chiến tranh Thế giới lần thứ 2
•

Phát triển khoa học kỹ thuật y học
 các vấn đề y đức mới phát sinh
•
Tuyên Ngôn Toàn cầu về Quyền con
người (1948)
quyền được sống, quyền tự do ăn nói, bình
đẳng trước pháp luật, quyền kinh tế, xã hội, văn
hóa, quyền được hưởng các nguồn thực phẩm,
làm việc, giáo dục ……
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Quyền con người
● Chung cho mọi người, có ngay từ khi sinh ra;
● Đảm bảo sự tôn trọng nhân phẩm và giá trị
của mọi người;
● Không thể chuyển nhượng
● Tùy thuộc và hỗ tương
(quyền của mỗi người liên hệ mật thiết và tùy thuộc vào
việc thực hiện những quyền khác)
● Được quốc tế đảm bảo và được luật pháp
bảo vệ
________________________________________
WHO - Human Rights, Health and Poverty Reduction Strategies- 2008
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
TUYÊN NGÔN GENEVA
(đã thông qua Đại Hội Hiệp Hội Thầy Thuốc Thế Giới, tháng 9.1948)
Khi được chấp nhận là thành viên trong ngành y:

Tôi trân trọng cam kết dành trọn cuộc đời để phục vụ loài
người;
Tôi tôn trọng và biết ơn các thầy cô,;
Tôi sẽ hành nghề với lương tâm và lòng nhân đạo;
Sức khỏe của bệnh sẽ là điều tôi quan tâm nhất;
Tôi sẽ giữ kín mọi bí mật, cho dù bệnh nhân đã qua đời;
Trong phạm vi trách nhiệm của mình, tôi sẽ làm hết sức
để để giữ gìn truyền thống danh dự và cao quí của nghề
y.
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
TUYÊN NGÔN GENEVA (tt)
Tôi xem các cộng sự như là anh chị em của mình;
Tôi không để cho vấn đề tuổi tác, bệnh tật, tín ngưỡng,
chủng tộc, giới, quốc tịch, chính trị, phái tính, địa vị xã hội
hay bất kỳ yếu tố nào xen vào bổn phận chăm sóc bệnh
nhân của mình;
Tôi đảm bảo tôn trọng cao nhất đối với sự sống của con
người;
Tôi sẽ không dùng kiến thức y khoa của mình để vi phạm
các quyền và tự do của con người, ngay cả khi đang bị đe
dọa;
Tôi trân trọng cam kết những điều trên, không bị ép buộc
và với tất cả vinh dự của mình .
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Thời kỳ cận đại và hiện đại
(cuối thế kỷ XX- đầu thế kỷ XXI)

Di truyền học hiện đại
Sinh học phân tử
Con người nắm các bí mật của tạo hóa
và có khả năng thay thế dần công việc
của tạo hóa
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Genomics và các can thiệp
ngày càng sâu vào y học
Nutrigenomics và các thực
phẩm biến đổi
genes (GMF)
Proteomics
Cừu Dolly
và vấn đề
nhân bản
vô tính
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Ranh giới giữa
CHÍNH ĐẠO

và

TÀ ĐẠO

thật mong manh!!!
Y ĐỨC

08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Những Hiệp ước Quốc tế về
quyền con người
Quy ước quốc tế về loại trừ mọi hình thức Phân biệt
Chủng tộc (1966)
Hiệp ước về quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa (1966)
Quy ước quốc tế về loại trừ mọi hình thức Kỳ thị Phụ
nữ (1979)
Hiệp ước Liên Hợp Quốc chống Tra tấn (1984)
Hiệp ước quốc tế về quyền của Trẻ em (1989)
Quy ước quốc tế về bảo vệ quyền của những Lao
động Di cư và thành viên trong gia đình (1990):
Quy ước về quyền của người Khuyết tật (2006).
___________________________________________________________________________________________________________________________________
WHO - Human Rights, Health and Poverty Reduction Strategies- 2008
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Quyền được sống khỏe mạnh
1. Các điều khoản hiện hữu đều tôn trọng quyền mỗi
người được hưởng những điều kiện nhằm đạt được sức
khỏe thể chất và tinh thần tốt nhất.
2. Các bước trong điều khoản thể hiện việc thực hiện
những quyền này, bao gồm những điều cần thiết sau:
a. Cung cấp mọi điều kiện để giảm tỉ lệ tử vong ở trẻ
em và giúp trẻ phát triển khỏe mạnh;
b. Cải thiện vệ sinh môi trường và vệ sinh công
nghiệp;

c. Dự phòng, điều trị và kiểm soát đại dịch, dịch lưu
hành, các bệnh nghề nghiệp và bệnh khác;
d. Tạo mọi điều kiện để đảm bảo các dịch vụ y tế và
chăm sóc tại bệnh viện khi mắc bệnh
____________________________________________________________________________________________________________________________
WHO - Human Rights, Health and Poverty Reduction Strategies- 2008
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Tuyên ngôn về Quyền của Bệnh nhân
Hiệp Hội Y Khoa Thế Giới
(World Medical Association)
Quy ước Đạo đức ngành Y
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Qui ước đạo đức ngành y
Hiệp hội Y khoa Thế giới (World Medical Association)
1. Thực hành nghề nghiệp và duy trì chuẩn mực
chuyên môn ở mức độ cao nhất.
2. Tôn trọng quyền của bệnh nhân chấp nhận hay
bác bỏ đề nghị của thầy thuốc.
3. Không để cho phán xét cá nhân bị chi phối bởi
quyền lợi cá nhân hay phân biệt đối xử.
4. Hết lòng trong việc cung cấp dịch vụ chuyên
môn cho bệnh nhân.
5. Hành xử thành thật với bệnh nhân và đồng
nghiệp. Báo cáo cho giới chức có trách nhiệm
biết những thầy thuốc thiếu y đức hoặc bất tài
hoặc có hành vi lừa đảo.

6. Không thuyên chuyển bệnh nhân hoặc ra toa
thuốc để hưởng lợi ích tài chính hay quà cáp.

08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Qui ước đạo đức ngành y
Hiệp hội Y khoa Thế giới (World Medical Association)

7. Tôn trọng quyền và sự lựa chọn của bệnh
nhân.
8. Có trách nhiệm giáo dục công chúng về những
khám phá mới trong y học, nhưng cần phải cẩn
thận trong việc áp dụng các phương pháp còn
trong vòng thử nghiệm.
9. Cố gắng sử dụng tài nguyên y tế một cách
sáng suốt nhằm đem lại lợi ích cho bệnh nhân và
cộng đồng.
10. Tìm người điều trị nếu mình mắc bệnh.
11. Tôn trọng các chuẩn mực đạo đức địa
phương và quốc gia.
08/01/14
08/01/14 YDuc/SauDH
PGS.TS. TranXuanMai
Nhiệm vụ chung của người thầy thuốc đối với bệnh nhân:
người thầy thuốc phải:

12. Tôn trọng sinh mạng của con con người.
13. Hành động vì lợi ích của bệnh nhân.
14. Tuyệt đối trung thành với bệnh nhân. Bất cứ khi

nào phương pháp điều trị hay xét nghiệm ngoài
khả năng của mình, người thầy thuốc phải giới
thiệu đến một chuyên gia khác.
15. Tôn trọng quyền riêng tư của bệnh nhân.
Không tiết lộ bất cứ thông tin nào về bệnh nhân
cho bất cứ ai, nếu không có sự đồng thuận của
bệnh nhân.
16. Cung cấp dịch vụ chăm sóc trong trường hợp
khẩn cấp.
17. Không quan hệ tình dục với bệnh nhân. Không
lợi dụng mối quan hệ thầy thuốc – bệnh nhân.

World Medical Association. International code of medical ethics.

World Medical Association Bulletin 1949;1(3): 109, 111.