Muốn nên người - Thế nào là nên người pps
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (145.93 KB, 5 trang )
Muốn nên người
Phân I - Chương 1
Thế nào là nên người
Không ai tự nhiên nên người,
song người ta trở nên người.
Người ta thường lầm lộn ý nghĩa hai danh từ “nên người” và “làm nên”.
Đây là một người xoay xở đâu được một món tiền to, tậu nhà, tậu xe là được hàng
xóm trầm trồ đưa làm mẫu cho con cháu: “Đấy, con người ta bằng tuổi bây mà
xem, người ta đã nên thân với đời”. Vâng, người ấy đã làm nên với đời thật, song
có thể bảo người ấy đã “nên người” chăng nếu phần trí thức của họ là miếng đất
hoang vu hoặc phần tâm đức của họ là một vũng sình lầy?
Đây là một bác sĩ du học ở ngoại quốc mới về quê. Cha mẹ đều mừng cho đứa con
đã nên thân với đời. Nhưng nếu người bác sĩ ấy mang thân xác về quê mà chỉ còn
một lá phổi, thử hỏi có thể bảo ông ta đã “nên người” chăng?
Đây là một nhà văn đã làm nên một sự nghiệp văn chương, nhưng nếu nhà văn ấy
sống một cuộc đời bê tha, vô liêm sỉ, lạm dụng chút tài hoa để lừa dối bạn bè cùng
những người hâm mộ, có thể bảo nhà văn ấy đã xứng đáng làm người chăng?
Một người chỉ làm nên ở một điểm hoặc ở một phần nào, thí dụ về chức nghiệp
hay về tiền bạc, còn những phần khác lại khuyết điểm hay hư hỏng, những khối óc
to mà chân tay bở như đất hoặc những tấm thân bồ tượng mà chứa bộ óc rỗng
không, đó là những mảnh vụn chứ không phải là một người đầy đủ, đó là những dị
nhân có cánh tay thật to gắn trên thân hình thật bé. Những người như thế dù tài
năng hay địa vị họ đến đâu cũng không thể bảo họ đã nên người, một người xứng
đáng làm người với tất cả những ý nghĩa của nó.
Năm xưa, một tờ báo bên Pháp phê bình một vị phi công đại tài đã hợp tác với
quân Đức: “Là một phi công đại tài nhưng là một người thấp kém”.
Cũng bởi quan niệm làm người như thế nên nhạc sĩ trứ danh Beethoven nói: “Tôi
thích làm một người xứng đáng hơn một nhạc sĩ trứ danh”. Ông Roosevelt cựu
Tổng thống Mỹ nói về một giáo sư danh tiếng: “Ông ấy đã hơn một nhà bác học,
vì ông đã là một người với tất cả ý nghĩa của nó”.
Có thể nói một người đã nên người là khi họ biết làm phát triển con người của họ
một cách điều hòa và đầy đủ về tất cả những phương diện: thể chất, trí thức, tâm
đức và xã hội.
Một người xứng đáng làm người là một người có một thân thể tráng kiện, một
khối óc sáng suốt, một lý tưởng cao đẹp.
Người ấy không phải là y sĩ, nhưng cũng biết cách giữ gìn sức khỏe, phòng ngừa
bệnh tật, biết chọn thức ăn, biết cách cầm máu, biết làm hô hấp nhân tạo, biết phép
nuôi con.
Người ấy không phải là lực sĩ, nhưng có thể cử tạ năm mươi cân, mang bao bị trên
vai, đi chân đôi ba chục cây số, có thể ngủ ngoài trời ở giữa đồng mà không sợ bị
trúng sương cảm gió, có thể, nếu cần thức liền hai ba đêm để làm xong một công
việc mà không ngầy ngật, có thể nhảy xuống sông cứu người sắp chết đuối.
Người ấy không phải là tu sĩ, những luôn luôn tìm hiểu những thị dục, những chỗ
yếu của mình, có thể đủ sáng suốt để phân biệt đâu là hạnh phúc thanh cao, đâu là
thú vui thấp hèn, có đủ đức hy sinh để hiến thân cho một nghĩa vụ cao cả, hoặc có
thể làm một cách âm thầm những công việc bất vụ lợi mong đem lại đôi chút hạnh
phúc cho những người xấu số hơn mình.
Người ấy không phải là thi sĩ, nhưng rất có thể cảm thông cái đẹp của vũ trụ cũng
như cái khổ đau của nhân loại. Tim họ có thể hòa nhịp với những khúc nhạc của
gió chiều dạo trên lá trúc, cũng như đôi khi họ cũng nhỏ những giọt nước mắt
không đâu để khóc vay cho thiên hạ.
Người ấy không phải là chiến sĩ, nhưng họ rất hiểu lề luật sắt của tạo vật: luật
chiến đấu. Họ chiến đấu để chinh phục con người họ, chiến đấu để chinh phục
cuộc đời.
Biết rõ giá trị của cần lao và sức cố gắng, họ dám liều lĩnh nếu cần liều lĩnh.
Thành công, họ không vênh váo, vì họ biết đó là kết quả tự nhiên của sự cố gắng.
Bị ngã quỵ họ không sờn lòng, vì họ rất yêu đời, tin ở đời, tin ở sự tiến bộ không
ngừng của nhân loại… vì họ biết rằng chỉ có những người không làm gì cả mới
không thất bại.
Người ấy mới thật nên người. Người ấy dù là một tay thợ hay một người làm công
cũng có thể kể là một giá trị trong xã hội. Vì chỉ có nhân phẩm mới làm tiêu chuẩn
để đánh giá một con người.
Và trong xã hội nào, ở thời nào người ta cũng cần những người ấy. Ngày xưa, ông
Diogène xách đèn giữa thanh thiên bạch nhật để tìm một người; ở thế kỷ 19 ông
Jouffroy đã thốt tiếng than: “Chúng ta thiếu người”. Phải chăng là những người
như thế?
Có bạn sẽ bảo: “Đó là những lý tưởng trong tiểu thuyết!”. Không, đó là những
người chúng ta có thể chung đụng hàng ngày.
Đó là hạng người mà nền giáo dục tương lai có phận sự nung đúc. Vì có ai “tự
nhiên mà nên người, song người ta trở nên người” nhờ sự giáo dục khôn ngoan và
hợp lý.
Ngày xưa, người học trò tốt là người có trí nhớ dẻo dai, có thể trả thuộc lòng cho
thầy nghe những bài học thường khi vô dụng.
Ngày xưa, đứa con ngoan là đứa con nhu mì, thiệt thà, ít nói, nước da trắng như
bột, thích sống quanh quẩn trong gia đình.
Ngày nay, với đời sống hoạt động cần nhiều tranh đấu, muốn nên người, muốn
sống với tất cả ý nghĩa thật của cuộc đời người bạn trẻ phải được nung đúc theo
một lề lối giáo dục mới. Vì: “Giáo dục một người là gì? Phải chăng là rèn tập cho
họ có thể đối đầu với mọi hoàn cảnh”.
Lẽ cố nhiên, dù xưa hay nay cũng thế, người tốt là người biết nhân, lễ, nghĩa…
Song với cuộc sống đấu tranh hiện nay: là một người nết na nhu mì chưa đủ, phải
là người quả quyết, đầy tự tin; là người hiền đức chưa đủ, phải là người hoạt động,
đầy nghị lực; là người biết lo tròn bổn phận chưa đủ, phải là người có nhiều sáng
kiến để làm hơn bổn phận của mình; là người có thiện chí chưa đủ, phải là người
có nhiều ý chí…
Những giá trị cũ không phải hoàn toàn bị phá bỏ, nhưng chúng ta phải thừa nhận
thêm những giá trị mới. Và chúng ta thử tìm một con đường giáo dục mới…
