Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đại - 1 doc
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (171.61 KB, 6 trang )
Điêu khắc: Từ hiện đại tới đương đại
Judith Collins
1
Lời nhóm biên dịch: Bài dịch này là phần mở đầu do Tiến sĩ Judith Collins 1 viết
trong cuốn sách Sculpture Today 2 (xuất bản năm 2007), có thể coi là một tổng
quan về sự phát triển cùng những quan điểm cách mạng về chất liệu, phương pháp
và ý tưởng của nghệ thuật điêu khắc hiện đại trong hơn một thế kỷ qua, đặc biệt là
điêu khắc đương đại trong hơn bốn thập kỷ gần đây. Tiêu đề do nhóm biên dịch
tạm đặt.
Tác phẩm của Somers Randolph
Có lẽ trong gần nửa thế kỷ vừa qua, nghệ thuật điêu khắc trên toàn thế giới đã thay
đổi nhiều hơn so với bất kỳ thời gian nào khác trong 30.000 năm lịch sử của nó.
Nó thay đổi bởi chính con người đã thay đổi. Nghệ thuật điêu khắc đương đại
cũng rắc rối nào kém cái xã hội đương đại vô cùng phức tạp này.
Theo định nghĩa của từ điển, “đương đại” có nghĩa là “thời kỳ hiện tại”, nhưng
trước khi có thể thấu hiểu sự phát triển của điêu khắc từ hiện đại tới đương đại,
chúng ta cần phải biết nguyên nhân dẫn tới việc hình thành các xu hướng, và như
vậy, cần phải điểm lại tới một vài thế hệ nghệ sĩ và trở về với thời kỳ những năm
1960 -1970 của thế kỷ trước.
Các nhà lịch sử nghệ thuật, phê bình và curator có xu hướng xác định và gắn nhãn
cho các xu hướng nghệ thuật với cái đuôi “chủ nghĩa” hay “xu hướng” [ism], như
vậy thì rất nhiều sáng tạo khó phân loại sẽ bị xếp theo cùng một loại giống nhau.
Các nghệ sĩ thường không quan tâm tới các nhãn mác, họ xài đủ kiểu, bất kể, chỉ
cốt xem có sáng tạo được cái gì ra hồn không. Hơn bốn thập kỷ vừa qua đã chứng
kiến biết bao thăng trầm của nghệ thuật, mà trong một số trường hợp lại có sự hồi
sinh của các trào lưu như Chủ nghĩa Hiện đại (Modernism), Hậu Hiện đại
(Postmodernism), Xu hướng Ý niệm (Conceptualism), Chủ nghĩa Tối giản
(Minimalism), Chủ nghĩa Hậu Tối giản (Post-Minimalism), Nghệ thuật Nghèo
(Arte Povera), Chủ nghĩa Tân-Biểu hiện (Neo-Expressionism), Nghệ thuật Tiến
trình (Process Art), Chủ nghĩa Tân Ý niệm (Neo-Conceptualism), Chủ nghĩa Phi
Vật chất (Dematerislization), Tân-Dada, Chủ nghĩa Tối ứng (Maximalism), Xu
hướng Trừu tượng và Biểu hình (Abstraction & Figuration). Trong nhiều trường
hợp, rõ ràng nhiều tác phẩm của cùng một nghệ sĩ sẽ xuất hiện trong những trường
phái, xu hướng hay chủ nghĩa khác nhau.
Một tác phẩm theo chủ nghĩa tối giản của Donald Judd
Chúng ta đang sống trong một thời đại phi tuyến với rất nhiều điều xảy ra đồng
thời ở nhiều địa điểm khác nhau. Chúng ta cũng đang ở vào một thời đại đầy biến
động, một phần do sự chuyển đổi giữa hai thiên niên kỷ. Nếu có người đặt một câu
hỏi: “điêu khắc thời buổi này là gì?” thì chắc chắn không thể đưa ra được một câu
trả lời đơn giản. Học giả Ernst Gombrich, trong cuốn sách Câu chuyện Nghệ thuật
3 cho rằng: “Không có nghệ thuật, chỉ có nghệ sĩ”. Do đó, cũng không có gì quá
đáng khi chúng ta noi theo ông mà rằng: “Không có điêu khắc, chỉ có điêu khắc
gia”.
Điêu khắc thời nay thật phức tạp, đa dạng chứ không hề đơn giản, khu biệt. Rất
nhiều các chất liệu, hình thức, kỹ thuật và khái niệm của điêu khắc đã, đang và sẽ
không ngừng thay đổi, điều đó cho thấy các nguyên lý, quy luật làm nghề không
còn bất di bất dịch với các ranh giới và quy định hà khắc nữa. Thật vậy, vô vàn
thành công của điêu khắc bắt nguồn từ những thứ rất trái khoáy, điêu khắc đã mở
rộng với vô số chủ đề, liên tục và rộng khắp. Hầu như bất cứ thứ gì cũng có thể
được đưa vào trò chơi sáng tạo điêu khắc. Các tác phẩm điêu khắc động, điêu khắc
kết hợp với máy chiếu hình ngày càng xuất hiện nhiều hơn. Cả nghệ thuật sắp đặt,
nghệ thuật môi trường cũng đã trở thành một bộ phận mở rộng của điêu khắc.
Kể từ những năm 1960 – 1970 trên toàn thế giới bắt đầu có những đổi thay tận gốc
do sự phát triển mạnh mẽ về công nghệ điện tử, kỹ thuật số, thông tin liên lạc và
internet. Điều này khiến con người thay đổi cách thức tư duy về chính bản thân
cũng như các khái niệm về không gian, địa điểm – những yếu tố rất quan trọng đối
với hoạt động điêu khắc. Đã xuất hiện một cảm thức mới về địa lý đậm màu sắc
địa chính trị – kinh tế hơn là đặc tính vật lý, và ít bị ràng buộc vào các đường biên
trên bản đồ hay những ranh giới vùng lãnh thổ. Ngoài ra, cách thức chúng ta tiếp
cận kiến thức cũng đã thay đổi. Mọi người đã có nhiều nguồn tư liệu và hình ảnh
hơn bao giờ hết, và hẳn là với sự mẫn cảm đặc biệt, các nghệ sĩ dễ dàng cảm nhận
những biến động sâu sắc của thế giới, thiên nhiên, xã hội và con người hơn những
người khác, và nghệ thuật điêu khắc cũng đã phản ánh sâu sắc cả một thời đại đầy
biến động.
Đầu thập niên 1970, trong thế giới nghệ thuật đã xảy ra một sự thay đổi lớn lao mà
sau này được xem như là thời điểm “chôn lấp” chủ nghĩa Hiện đại. Chủ nghĩa này
từng chiếm ưu thế tuyệt đối ngay từ khi chủ nghĩa Lập thể (Cubism) đang tung
hoành cho đến đầu những năm 1960. Chủ nghĩa Hiện đại, trong đó hội họa được
ưu tiên hơn điêu khắc, được đặc trưng bởi sự bác bỏ thực tế và nghệ thuật hàn lâm,
tập trung vào các vấn đề hình thức và màu sắc. Cổ xúy cho những quan điểm và ý
tưởng của nghệ thuật hiện đại là các phê bình gia Anh – Mỹ như Roger Fry, Alfred
Barr, Clement Greenberg và Michael Fried.
Tác phẩm Broken Obelisk của Barnett Newman
Khi chủ nghĩa Hiện đại sụp đổ, trọng tâm nghệ thuật bắt đầu chuyển dịch từ hội
hoạ sang điêu khắc. Lúc này, điêu khắc nổi bật lên nhờ những quan điểm mỹ học
điển hình của một số hoạ sĩ có ảnh hưởng nhất với những ý tưởng phát triển từ các
mặt phẳng màu. Họa sĩ Barnett Newman (1905 – 1970) đã mô tả điêu khắc lúc này
“là thứ gì đó vẫn còn lưu luyến thú ngắm tranh”. Điêu khắc bắt đầu áp dụng các
kiểu mảng phẳng của hội hoạ, sử dụng các mảng tường và sàn nhà như lãnh địa
hoạt động của mình.
Đến giữa thập niên 1970, một làn sóng mới đột ngột trào dâng trong hoạt động
điêu khắc toàn cầu, cuốn theo rất nhiều thế hệ nghệ sĩ ở nhiều quốc gia với vô số
quan điểm nghệ thuật khác nhau.
