94

Chương 6
B O V MÔI TRƯ NG VÀ PHÁT TRI N B N V NG
6.1. Phát tri n b n v ng và b o v môi trư ng
1. Yêu c u c a phát tri n b n v ng
Có th nói m i v n
v mơi trư ng
b t ngu n t phát tri n. Nhưng con ngư i
cũng như các sinh v t khác khơng th ình ch ti n hoá và ng ng phát tri n c a mình. ó là
quy lu t s ng c a t o hoá mà v n v t u ph i tuân theo m t cách t giác hay không t giác.
Con ư ng
gi i quy t mâu thu n gi a môi trư ng và phát tri n là ph i ch p nh n phát
tri n, nhưng gi sao cho phát tri n không tác ng m t cách tiêu c c t i môi trư ng. Phát
tri n ương nhiên s bi n i môi trư ng, nhưng làm sao cho môi trư ng v n y
các ch c
năng cơ b n c a nó. Hay nói m t cách khác, gi cân b ng gi a ho t ng b o v môi trư ng
và phát tri n kinh t xã h i.
Phát tri n b n v ng là s phát tri n nh m tho mãn các nhu c u hi n t i c a con ngư i
nhưng không t n h i t i s tho mãn các nhu c u c a th h tương lai.
2. Các nguyên t c xây d ng xã h i b n v ng
H i ngh Thư ng nh v Môi trư ng và Phát tri n b n v ng t i Rio Janeiro (Braxin)
tháng 6 năm 1992 ã ưa ra ý ki n th ng nh t c a 172 Qu c gia v s c n thi t ph i xây d ng
m t xã h i b n v ng trên trái t. ây là xã h i k t h p hài hoà gi a vi c phát tri n kinh t và
b o v môi trư ng, m t xã h i có n n kinh t và môi trư ng b n v ng.
xây d ng m t xã h i phát tri n b n v ng, các nhà môi trư ng ã
ra 9 nguyên
t c:
1. Tôn tr ng và quan tâm n i s ng c ng ng.
- N n o c d a vào s tôn tr ng và quan tâm l n nhau và Trái t là n n t ng cho
s s ng b n v ng. S phát tri n không ư c làm t n h i n l i ích c a các nhóm khác hay

các th h mai sau, ng th i không e d a n s t n t i c a nh ng loài khác.
- B n i tư ng c n thi t th c hi n nguyên t c này:
+ o c và l i s ng b n v ng c n ph i ư c t o ra b ng cách i tho i gi a nh ng
ngư i lãnh o tôn giáo, nh ng nhà tư tư ng, nh ng nhà lãnh o xã h i, các nhóm cơng dân
và t t c nh ng ngư i quan tâm.
+ Các qu c gia c n so n th o b n tuyên ngôn chung và b n giao kèo v s b n v ng
tham gia vào n n o c th gi i và ph i bi t k t h p nh ng nguyên t c c a s b n v ng
vào Hi n pháp và Lu t pháp c a nư c mình.
+ Con ngư i nên th hi n o c này vào t t c nh ng hành vi cá nhân và tư cách
ngh nghi p t t c các ho t ng c a cu c i.
+ M t cơ quan qu c t m i c n ư c thành l p
theo dõi s th c hi n n n o c
th gi i và hư ng s quan tâm c a qu n chúng vào nh ng i m quan tr ng c a nó.
2. C i thi n ch t lư ng cu c s ng con ngư i:
M c tiêu c a phát tri n là c i thi n ch t lư ng cu c s ng con ngư i. M i dân t c có
nh ng m c tiêu khác nhau trong s nghi p phát tri n, nhưng l i có m t s i m th ng nh t.
ó là m c tiêu xây d ng m t cu c s ng lành m nh, có m t n n giáo d c t t, có
tài ngun
b o m cho cu c s ng khơng nh ng cho riêng mình mà cho c th h mai sau, có quy n t
do bình ng, ư c b o m an tồn và khơng có b o l c, m i thành viên trong xã h i u
mong có cu c s ng ngày càng t t hơn.
3. B o v s c s ng và tính a d ng trên Trái t.


95

Phát tri n ph i d a vào b o v : nó ph i b o v c u trúc, ch c năng và tính a d ng c a
nh ng h t nhiên th gi i mà loài ngư i chúng ta ph i ph thu c vào chúng.
t ư c
i u ó c n ph i:

- B o v các h duy trì s s ng
- B o v tính a d ng sinh h c
- B o m cho vi c s d ng b n v ng các tài nguyên tái t o.
4. Gi m n m c th p nh t s khánh ki t ngu n tài nguyên không tái t o.
S khánh ki t ngu n tài nguyên không tái t o như khống s n, d u khí và than ph i
ư c gi m n m c th p nh t. “Tu i th ” c a nh ng tài ngun khơng tái t o có th ư c
tăng lên b ng cách tái ch .
5. Tôn tr ng kh năng ch u ng c a trái t.
S c ch u ng c a các h sinh thái c a trái t là r t có h n, m i khi b tác ng vào,
các h sinh thái và sinh quy n khó có th tránh kh i nh ng suy thoái nguy hi m. S tăng dân
s và tiêu th tài nguyên c n ph i ư c t trong m t gi i pháp t ng h p và hi n th c trong
quy ho ch và chính sách phát tri n qu c gia.
m b o cho vi c s d ng ngu n tài nguyên
tái t o m t cách b n v ng, c n có 3 ho t ng:
- C n t o ra nh ng s n ph m m i
b o v tài nguyên và tránh nh ng lãng phí, th
nghi m chúng và áp d ng chúng.
- Ho t ng nh m n nh dân s ph i d a trên s hi u bi t các nhân t tương tác v i
nhau xác nh kích thư c c a gia ình.
- Mu n ng v ng trong kh năng ch u t i c a Trái t và i u ki n
c i thi n ch t
lư ng cu c s ng c a con ngư i, c n có nh ng ho t ng nh m qu n lý và b o v các h sinh
thái b n v ng.
6. Thay i thái
và hành vi cá nhân.
thay i thái
và hành vi c a con ngư i c n ph i có m t chi n d ch thơng tin do
phong trào phi chính ph
m nhi m ư c các chính ph khác khuy n khích.
N n giáo d c chính th ng v mơi trư ng cho tr em và ngư i l n c n ph i ư c ph

c p và k t h p v i giáo d c t t c các c p.
C n ph i có nh ng h tr hơn n a giúp ào t o v phát tri n b n v ng.
7. Giúp cho các c ng ng có kh năng t gi gìn mơi trư ng c a mình.
Mơi trư ng là ngôi nhà chung, không ph i c a riêng m t cá nhân nào, c ng ng nào.
Vì v y, vi c c u l y Trái t và xây d ng m t cu c s ng b n v ng ph thu c vào ni m tin và
s óng góp c a m i cá nhân. Tuy nhiên, nh ng c ng ng c n ph i có ư c th m quy n, kh
năng và ki n th c ho t ng. Có 3 lo i ho t ng:
- Các c ng ng c n có s ki m sốt h u hi u cơng vi c c a chính h .
- Các c ng ng ph i ư c cung c p nhu c u thi t y u c a mình trong khi h ti n hành
b o v môi trư ng.
- Giao quy n l c
giúp các chính quy n a phương và các c ng ng th c hi n
ư c vai trị c a mình trong vi c gìn gi môi trư ng.
8. ưa ra m t khuôn m u qu c gia cho s phát tri n t ng h p và b o v
t t i m t n n o c cho l i s ng b n v ng, m i ngư i c n ki m tra l i ph m
ch t c a mình và thay i thái .
M t xã h i mu n b n v ng ph i bi t k t h p hài hoà gi a phát tri n và b o v môi
trư ng, ph i xây d ng ư c m t s
ng tâm nh t trí và o c cu c s ng b n v ng trong
các c ng ng.


96

M t qu c gia mu n t t i tính b n v ng c n ph i bao g m toàn b quy n l i, phát
hi n và ngăn ch n các v n trư c khi chúng n y sinh. Chương trình này ph i thích ng, liên
t c ính chính phương hư ng ho t ng c a mình
phù h p v i th c t và nh ng nhu c u
m i.
H i ng qu c gia c n ph i có 4 thành ph n:

- Ph i có nh ng t ch c có quan i m t ng h p, nhìn xa trông r ng, quan h gi a các
khu v c khi quy t nh.
- T t c các nư c c n ph i có m t h th ng tịan di n v lu t mơi trư ng nh m b o v
quy n s ng c a con ngư i, quy n l i c a các th h mai sau, s c s n xu t và s a d ng c a
Trái t.
- Nh ng chính sách kinh t và c i tiên công ngh
nâng cao phúc l i t m t ngu n
tài nguyên và duy trì s giàu có c a thiên nhiên.
- V n ki n th c, d a trên k t qu nghiên c u và giám sát.
9. Xây d ng kh i liên minh tồn c u.
Tính b n v ng toàn c u ph thu c vào s liên minh v ng ch c gi a t t c các qu c
gia, nhưng m c
phát tri n trên th gi i l i không ng u và các nư c có thu nh p th p
hơn ư c giúp
phát tri n b n v ng và b o v mơi trư ng c a mình. C n thi t ph i:
- Tăng cư ng lu t pháp qu c t
- Giúp
các nư c có thu nh p th p hơn xác nh ư c nh ng ưu tiên v mơi trư ng.
- Xoay vịng các dịng tài chính B-N.
- Tăng cư ng nh ng cam k t và quy n l c qu c t
t ư c s b n v ng.
3. Các m c tiêu phát tri n thiên niên k (MDGs):
Vào tháng 9 năm 2000 các nhà lãnh o Th gi i ã t p trung t i m t h i ngh l n
nh t t trư c t i nay và thông qua m t tuyên b l ch s v nh ng giá tr , nguyên t c và các
m c tiêu phát tri n. Tuyên b Thiên niên k ã ưa ra m t chương trình ngh s qu c t c
th và ch t ch cho th k 21 ng th i tái kh ng nh s tin tư ng c a các nư c thành viên
vào Hi n chương Liên h p qu c (LHQ) và vào tôn ch c a t ch c là thúc y hịa bình, bình
ng và quy n con ngư i.
Thông qua Tuyên b , các nhà lãnh o th gi i ã quy t tâm hoàn thành tám M c tiêu
Phát tri n Thiên niên k (MDGs) vào năm 2015. Các MDGs có giá tr như là m t l i kh ng

nh v quy n phát tri n và m t m c s ng àng hoàng cho t t c m i ngư i. Trong s nh ng
m c tiêu ã ư c ng ý t i H i ngh thư ng nh là cam k t gi m s ngư i có thu nh p dư i
m t ô la m t ngày xu ng còn m t n a; m b o m i ngư i ư c ti p c n v i nư c s ch và
an toàn, cung c p giáo d c ti u h c cho t t c tr em và công b ng trong ti p c n giáo d c cho
tr em gái và tr em trai; và gi m ba ph n tư t l bà m t vong khi sinh. Các m c tiêu cũng
nh n m nh t m quan tr ng c bi t c a vi c ngăn ch n s lan truy n c a HIV/AIDS, s t rét
và các b nh khác, và trách nhi m c a các qu c gia trong vi c thúc y cách ti p c n m i trong
vi c qu n lý và b o t n môi trư ng.
* Các m c tiêu và ch tiêu Phát tri n Thiên niên k c a Liên hi p Qu c.
M c tiêu 1. Xóa b nghèo cùng c c và thi u ói
Ch tiêu 1. Trong giai o n 1990 - 2015, gi m m t n a s ngư i có thu nh p dư i m t
ơ la m t ngày
Ch tiêu 2. Trong giai o n 1990 - 2015, gi m m t n a s ngư i b ói
M c tiêu 2. t ph c p giáo d c ti u h c
Ch tiêu 3. m b o r ng n năm 2015 tr em các nơi c nam và n
u ư ch c
h t chương trình ti u h c.


97

M c tiêu 3. Tăng cư ng bình ng nam n và nâng cao v th c a ph n
Ch tiêu 4. Xóa b chênh l ch gi i c p ti u h c và trung h c n năm 2005 và t t
c các c p h c n năm 2015
M c tiêu 4. Gi m t l t vong tr em
Ch tiêu 5. Trong giai o n t 1990 – 2015, gi m hai ph n ba t l tr t vong dư i 5
tu i.
M c tiêu 5. Tăng cư ng s c kh e bà m
Ch tiêu 6. Trong giai o n 1990 – 2015, gi m ba ph n tư t l t vong bà m
M c tiêu 6. Phòng ch ng HIV/AIDS, s t rét và các b nh khác

Ch tiêu 7. n năm 2015 ch n ng và y lùi lây nhi m HIV/AIDS
Ch tiêu 8. n năm 2015 ch n ng và y lùi t l m c b nh s t rét và các căn b nh
ch y u khác
M c tiêu 7. m b o b n v ng môi trư ng
Ch tiêu 9. L ng ghép các nguyên t c phát tri n b n v ng vào trong các chính sách và
chương trình qu c gia và y lùi các t n th t v tài nguyên môi trư ng.
Ch tiêu 10. n năm 2015, gi m m t n a t l ngư i không ư c ti p c n v i nư c
an toàn và v sinh
Ch tiêu 11. n năm 2020, t ư c nh ng ti n b áng k v cu c s ng c a ít nh t
là 100 tri u ngư i ang s ng trong nh ng khu nhà chu t
M c tiêu 8. Phát tri n Quan h
i tác tồn c u vì Phát tri n
Ch tiêu 12. Phát tri n t t hơn m t h th ng tài chính và thương m i m , d a theo lu t
và không phân bi t i x .
Ch tiêu 13. áp ng nh ng nhu c u c bi t c a các nư c kém phát tri n nh t.
Ch tiêu 14. Gi i quy t các nhu c u c bi t c a các nư c ang phát tri n khơng có
bi n và các qu c o (thơng qua Chương trình Hành ng vì Phát tri n B n v ng c a các
qu c o ang phát tri n và k t qu c a phiên h p th 22 c a i H i ng)
Ch tiêu 15. X lý toàn di n các v n
v n c a nh ng nư c ang phát tri n thông
qua các bi n pháp qu c gia và qu c t nh m làm cho n tr nên b n v ng v dài h n
Ch tiêu 16. H p tác v i các nư c ang phát tri n, phát tri n và th c thi các chi n lư c
t o vi c làm h p pháp và h u ích cho thanh niên
Ch tiêu 17. H p tác v i các công ty dư c, cung c p ti p c n v i các lo i thu c ch
y u giá r nh ng nư c ang phát tri n
Ch tiêu 18. H p tác v i khu v c tư nhân, cung c p ti n ích c a các k thu t m i, c
bi t là thông tin và truy n thông
6.2. Th c tr ng môi trư ng và b o v môi trư ng Vi t Nam
1. Th c tr ng môi trư ng nư c ta nh ng năm g n ây
Nhìn chung, ch t lư ng môi trư ng nư c ta ti p t c b xu ng c p, có nơi ã n m c

báo ng.
1.1. Mơi trư ng t
Thối hố t là xu th ph bi n trên tồn lãnh th nư c ta t
ng b ng n trung du,
mi n núi do xói mịn, r a trơi, m t ch t h u cơ; khô h n và sa m c hoá, ng p úng, lũ; trư t,
s tl
t; m n hoá, phèn hoá,...
Thoái hoá t d n n nhi u vùng t b c n c i khơng cịn kh năng canh tác và làm
tăng di n tích t b hoang m c hố.


98

Vi c l m d ng hoá ch t và thu c tr sâu trong canh tác nông nghi p, canh tác không
úng k thu t ang gây ô nhi m và suy thoái nghiêm tr ng nhi u vùng t trên ph m vi c
nư c. Bên c nh ó, m t s vùng t b nhi m c ch t da cam iôxin do h u qu c a chi n
tranh.
1.2. Mơi trư ng nư c
Nhìn chung ch t lư ng nư c thư ng lưu các con sơng cịn khá t t, nhưng vùng h
lưu ph n l n ã b ơ nhi m, có nơi m c nghiêm tr ng. Nguyên nhân là do nư c th i c a các
cơ s s n xu t, kinh doanh, nư c th i sinh ho t không ư c x lý ã và ang th i tr c ti p ra
các dịng sơng. Ch t lư ng nư c suy gi m m nh, nhi u ch tiêu như BOD, COD, NH4, t ng
N, t ng P cao hơn tiêu chu n cho phép nhi u l n.
Nư c ven bi n ã có d u hi u b ô nhi m. Hàm lư ng các ch t h u cơ, kim lo i n ng,
hoá ch t b o v th c v t m t s nơi vư t quá tiêu chu n cho phép. Hàm lư ng d u trong
nư c bi n có xu hư ng tăng nhanh do x y ra nhi u s c tràn d u.
Nư c ng m m t s vùng, c bi t là các khu công nghi p và ơ th có nguy cơ c n
ki t vào mùa khô và m t s nơi ã có d u hi u b ơ nhi m. Ngun nhân là do khai thác b a
bãi và không úng k thu t.
1.3. Mơi trư ng khơng khí

Ch t lư ng khơng khí c a nư c ta nói chung là còn khá t t, c bi t là khu v c nông
thôn, mi n núi. Tuy nhiên, các ô th và khu công nghi p ô nhi m b i ang tr thành v n
c p bách. Vi c gia tăng các phương ti n giao thông cũng ang gây ơ nhi m khơng khí nhi u
nơi. T i m t s nút giao thơng l n, n ng
chì, khí CO khá cao, tr c ti p gây h i n s c
kho c a nh ng ngư i tham gia giao thông. Ch trương s d ng xăng khơng pha chì c a
Chính ph ã cơ b n kh c ph c tình tr ng gia tăng b i chì trong khơng khí các ơ th và khu
cơng nghi p.
Bên c nh ó, nhi u v cháy r ng l n trong th i gian g n ây ã làm suy gi m ch t
lư ng môi trư ng khơng khí và gây ra m t s hi n tư ng t nhiên khơng bình thư ng khác.
1.4. R ng và
che ph th m th c v t
Theo s li u th ng kê, nư c ta hi n có kho ng 11.575.400 ha t có r ng, trong ó có
kho ng 9.700.000 ha r ng t nhiên và 1.600.000 ha r ng tr ng.
Do có các ch trương úng n và nh ng gi i pháp k p th i, t năm 1990 n nay,
che ph r ng trên toàn lãnh th ã tăng lên áng k , t 27,2% năm 1990 lên 33,2% năm 2001
và trên 34% năm 2003. M c dù v y, ch t lư ng r ng chưa ư c c i thi n, v n ti p t c b suy
gi m, r ng t nhiên u ngu n và r ng ng p m n v n còn b tàn phá nghiêm tr ng. R ng
giàu, r ng kín và r ng nguyên sinh ch còn chi m kho ng 13% trong khi r ng nghèo và r ng
tái sinh chi m t i 53% t ng di n tích r ng.
Các v cháy r ng g n ây U Minh Thư ng, U Minh H và nhi u nơi khác ã và
ang làm suy gi m di n tích và ch t lư ng r ng nư c ta.
1.5. a d ng sinh h c
Vi t Nam là m t trong s các qu c gia có a d ng sinh h c thu c lo i cao nh t trên
Th gi i v i các h sinh thái c thù, nhi u gi ng, lồi c h u có giá tr kinh t cao và nhi u
ngu n gen quý hi m. M t s loài ng v t l n u tiên trên th gi i ư c phát hi n Vi t
Nam như Sao la, Mang l n,...
Nhà nư c ã ch trương khoanh vùng b o v
i v i các h sinh thái c thù, phát
tri n các khu r ng c d ng,...

b o v da d ng sinh h c. Hi n nay danh sách các khu b o
t n Vi t Nam ã lên n 126 khu, trong ó có 28 Vư n Qu c gia, 48 khu d tr thiên nhiên,
11 khu b o t n loài sinh c nh và 39 khu b o v c nh quan ư c phân b
u trong c nư c
v i t ng di n tích kho ng 2,54 tri u ha chi m 7,7% di n tích lãnh th .


99

Tuy nhiên, trong nh ng năm g n ây a d ng sinh h c nư c ta b suy gi m m nh.
Nguyên nhân ch y u là do cháy r ng, chuy n i m c ích s d ng t ai d n t i thu h p
nơi cư trú c a các gi ng loài; khai thác và ánh b t quá m c, tình tr ng buôn bán trái phép
ng v t, th c v t quý hi m; ô nhi m môi trư ng. Trong g n 5 th p k qua, di n tích r ng
ng p m n ã gi m 80%, kho ng 96% các r n san hô ang b e do b hu ho i nghiêm tr ng,
nhi u gi ng loài hoang dã ã vĩnh vi n bi n m t.
1.6. Môi trư ng ô th và khu công nghi p
Môi trư ng nhi u ô th nư c ta b ô nhi m do h th ng tiêu nư c, thoát nư c l c
h u, xu ng c p nhanh nên không áp ng ư c yêu c u; năng l c thu gom ch t th i r n cịn
th p kém, trung bình ch
t 60-70%, c bi t là ch t th i nguy h i chưa ư c thu gom và x
lý theo úng quy nh. Trong khi ó, b i, khí th i, ti ng n,... do ho t ng giao thông v n t i
n i th và m nh lư i các cơ s s n xu t quy mô v a và nh , cùng v i h t ng cơ s y u kém
là nguyên nhân làm cho v n môi trư ng nhi u ô th ang m c báo ng.
Vi c phát tri n h t ng ô th không theo k p v i s gia tăng dân s
nhi u thành ph
làm n y sinh các v n b t c p v m t xã h i và v sinh môi trư ng ô th .
1.7. Môi trư ng nông thôn và mi n núi
Nư c ta có hơn 75% dân s sinh s ng nông thôn, mi n núi. Vi c m b o nư c sinh
ho t và v sinh môi trư ng ang là v n
l n. T l h có h xí h p v sinh ch chi m 28 30% và s h ư c cung c p nư c s ch ch

t kho ng 50%. Nhi u h t c l c h u, cách s ng
thi u v sinh còn ph bi n nhi u a phương trên c nư c cũng ang là nguyên nhân gây ô
nhi m và suy thoái môi trư ng.
các làng ngh , ô nhi m môi trư ng ang là v n
h t s c b c xúc và là m t trong
các v n
môi trư ng c p bách c a nư c ta. Vi c l m d ng thc tr sâu, hố ch t b o v
th c v t trong canh tác nông nghi p ã và ang làm suy thối t canh tác, ơ nhi m các ngu n
nư c và suy gi m a d ng sinh h c.
N n phá r ng làm r y v n còn khá ph bi n, s nghèo ói và nh ng hành vi xâm h i
môi trư ng ang di n ra thư ng xuyên các vùng sâu, vùng xa.
1.8.Môi trư ng bi n và ven b
Vi t Nam có b bi n dài hơn 3.200 km v i nhi u h sinh thái r ng ng p m n c thù
có tính a d ng sinh h c cao. Trong nh ng năm qua, do khai thác quá m c và s d ng các
bi n pháp ánh b t mang tính hu di t làm cho ngu n l i th y s n b suy gi m nghiêm tr ng
d n n vi c khai thác g n b
t hi u qu th p.
Vi c nuôi tr ng thu s n ven bi n tràn lan i li n v i n n phá r ng ng p m n ã làm
suy thoái m nh các h sinh thái ven bi n. Ch trong vịng 20 năm qua, di n tích r ng ng p
m n nư c ta gi m hơn m t n a. H u qu là lũ quét, tri u cư ng, sóng bi n ã làm s t l b
bi n d n n các loài sinh v t b m t nơi cư trú và suy gi m m nh v ch ng lo i và s lư ng.
Phát tri n công nghi p trên b và các lưu v c sông l n làm cho vùng bi n ven b và
c a sông nư c ta b ô nhi m, có nơi m c nghiêm tr ng. Nhi u r n san hô b ch t, hi n
tư ng thu tri u
xu t hi n m t s nơi. S c tràn d u và các ho t ng kinh t trên bi n
(giao thông, du l ch, khai thác d u khí,...) ang gây ơ nhi m và suy thối mơi trư ng bi n và
a d ng sinh h c vùng bi n ven b .
1.9. Môi trư ng lao ng
Môi trư ng lao ng trong nh ng năm g n ây ã ư c c i thi n m t bư c, có tác
ng tích c c n s c kho ngư i lao ng, t o i u ki n thu n l i cho ho t ng s n xu t và

kinh doanh.
Tuy v y, còn nhi u khu v c s n xu t không m b o tiêu chu n v sinh an tồn lao
ng. Tình tr ng ơ nhi m b i, hoá ch t c h i, ti ng n, nhi t
ã làm gia tăng t l công


100

nhân m c b nh ngh nghi p, nh t là các ngành hoá ch t, luy n kim, v t li u xây d ng, khai
thác m ,...
2. Nguyên nhân ơ nhi m và suy thối mơi trư ng
Có nhi u nguyên nhân d n n tình tr ng suy thối và ơ nhi m mơi trư ng ngày càng
tr m tr ng Vi t Nam. Các nguyên nhân ch y u là:
2.1. H u qu chi n tranh
Nhi u ch t c h i dùng trong chi n tranh có th i gian phân hu ch m như các h p
ch t clo, dioxin và các kim lo i n ng... n nay v n còn t n t i. c bi t t i các khu căn c
lưu gi a v t tư khí tài chi n tranh trư c ây như: Bình Long,
ng Nai, à N ng... ho c các
vùng x y ra chi n tranh ác li t như vùng gi i tuy n Tây Ngun, ơng Nam B ,...Tình hình
s c kho và b nh t t c thù m t s vùng hi n nay có th có liên quan n các h u qu này.
2.2. Các ho t ng kinh t
B n thân n n s n xu t hàng hoá d a vào nguyên li u t nhiên luôn kèm theo m t ph n
ch t th i không s d ng ư c và trong nhi u trư ng h p là ch t c. M i quan h gi a tăng
trư ng kinh t và b o v môi trư ng là n n s n xu t càng phát tri n theo hư ng m r ng thì
càng có nhi u ch t th i, cịn phát tri n theo chi u sâu thì s h n ch b t ch t th i. Trong th i
gian qua, quy mô s n xu t Vi t Nam ư c phát tri n ch y u là theo hư ng phát tri n chi u
r ng, ph n l n v i thi t b và công ngh l c h u, cho nên có nhi u ch t th i hơn. Trong cơng
ngh hố ch t, luy n kim, ch bi n lương th c, th c ph m,... ph li u trong nhi u trư ng h p
là r t l n và r t c.
2.3. S thi u thông tin và hi u bi t

Môi trư ng là m t lĩnh v c m i không ch
i v i Vi t Nam mà c th gi i. Nhi u
thơng tin v lĩnh v c này cịn thi u. V n cơ b n trong b o v môi trư ng là ph i n m ư c
nhân t nào là nhân t "không i u khi n ư c" và nhân t nào là " i u khi n ư c" ho ch
nh chính sách úng t m vĩ mô.
2.4. Qu n lý môi trư ng y u kém
i ngũ chuyên gia còn thi u v s lư ng, kém v ch t lư ng và cịn ít kinh nghi m
ch o th c ti n.
Y u kém trong qu n lý, h th ng th ch còn ch ng chéo, thi u và chưa c th . B
máy chưa ng b và ho t ng còn y u kém chưa tương x ng v i yêu c u c a nhi m v .
Nhi u s c mơi trư ng x y ra chưa có kh năng ánh giá và ng x k p th i.
Phương ti n, công c thi u th n chưa
kh năng phát hi n, ánh giá th c tr ng và d
báo di n bi n ch t lư ng môi trư ng ho ch nh các gi i pháp qu n lý h u hi u.
2.5. Quá trình m c a còn thi u h p lý
Xu th chuy n d ch ô nhi m t các nư c phát tri n sang các nư c ch m phát tri n
ang di n ra trên th gi i. V i m c tiêu l i nhu n, nhi u nhà u tư ã l i d ng m t b ng mơi
trư ng cịn th p nư c ta
chuy n giao cơng ngh cũ, l c h u, có nhi u kh năng gây ô
nhi m. Chuy n giao công ngh sinh h c, nh p các ngu n gen khơng b o m an tồn sinh h c
ã gây các h u qu sinh thái nghiêm tr ng, các d ch b nh i v i v t ni, cây tr ng.
2.6. Tình hình phát tri n kinh t
N n kinh t c a nư c ta ang trong th i kỳ chuy n i theo m t cơ c u mà t tr ng
nông nghi p v n chi m ch y u, công nghi p l c h u, dân s tăng nhanh, ói nghèo cịn
nhi u, ngu n tài chính cịn h n ch . Thêm vào ó ngân sách u tư cho mơi trư ng là q ít.
ó là nh ng ngun nhân tác ng n vi c gi i quy t nh ng v n môi trư ng Vi t Nam.
3. K t qu th c hi n các M c tiêu Phát tri n Thiên niên k (MDGs) Vi t Nam


101


Trong 5 năm u th c hi n Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i 10 năm (20012010), Chính ph Vi t Nam ã ban hành nhi u cơ ch , chính sách nh m huy ng t i a các
ngu n l c t trong nư c, ng th i chú tr ng thu hút ngu n v n t bên ngoài
tăng cư ng
kh năng phát tri n kinh t - xã h i, t o ra nh ng kh năng to l n th c hi n các MDG và ã
t ư c nh ng thành t u quan tr ng sau ây:
V m c tiêu xố ói gi m nghèo
Vi t Nam ã t ư c nh ng k t qu xu t s c ư c qu c t công nh n trong lĩnh v c
xố ói, gi m nghèo: theo chu n nghèo qu c t t l h nghèo c a Vi t Nam ã gi m m nh,
t 58,1% năm 1993 xu ng 24,1% năm 2004. Như v y, t năm 1993 n năm 2004, Vi t Nam
ã gi m g n 60% s h nghèo. T l h nghèo u gi m t t c các vùng trong c nư c, tuy
v im c
khác nhau. Nhanh nh t là vùng ông B c B , t l h nghèo gi m t 86,1% năm
1993 xu ng còn 31,7% năm 2004 và ch m nh t là vùng Tây Nguyên 47,1% và 32,7%;
Phương th c th c hi n xố ói gi m nghèo ã ư c thay i phù h p theo Chi n lư c tồn
di n v Tăng trư ng và Xố ói gi m nghèo, t o cơ h i và i u ki n cho ngư i nghèo ti p c n
v i các d ch v xã h i cơ b n; làm t t công tác truy n thông, nâng cao dân trí; tăng vi c làm,
thu nh p, c i thi n i s ng nhân dân. Tăng cư ng h p tác qu c t trong xố ói gi m nghèo
và vi c làm; chú tr ng ào t o cán b cho các xã nghèo, c cán b t nh, huy n và i ngũ trí
th c tr v giúp các h nghèo, xã nghèo...
V m c tiêu ph c p giáo d c
Vi t Nam ư c ánh giá là qu c gia có nh ng thành t u áng k v giáo d c, ào t o
so v i nhi u nư c có cùng trình
phát tri n. M t h th ng giáo d c qu c dân khá hồn
ch nh ư c hình thành, bao g m
các c p h c, b c h c và các lo i hình nhà trư ng như
công l p và dân l p, tư th c.
Năm 2000, Vi t Nam tuyên b ã t chu n qu c gia v xoá mù ch và ph c p giáo
d c ti u h c. T l h c sinh ti u h c nh p h c úng
tu i tăng t kho ng 90% trong nh ng

năm 1990 lên 94,4% năm h c 2003-2004.
T l h c sinh trung h c cơ s i h c úng
tu i, năm h c 2003-2004 t 76,9%.
Hi u qu giáo d c có nh ng chuy n bi n tích c c; t l lưu ban, b h c gi m d n t t c các
c p h c ph thông.
c bi t, vi c d y ch dân t c ã ư c y m nh v i 8 th ti ng 25
t nh, thành ph ; t l ngư i dân t c ít ngư i mù ch ã gi m m nh.
V m c tiêu bình ng gi i và nâng cao v th cho ph n
Vi t Nam ã t ư c nh ng thành t u áng ghi nh n trong lĩnh v c bình ng gi i và
nâng cao v th cho ph n . T l n chi m kho ng 51% t ng dân s c nư c và 48,2% l c
lư ng lao ng xã h i; óng vai trị quan tr ng trong i s ng xã h i và trong công cu c phát
tri n t nư c. Giá tr ch s phát tri n gi i (GDI) c a Vi t Nam tăng t 0,668 năm 1998 lên
0,689 năm 2004. Vi t Nam thu c nhóm nư c có thành t u t t trong khu v c v Ch s phát
tri n gi i.
Trong lĩnh v c giáo d c và ào t o, năm 2002, t l n so v i nam trong s nh ng
ngư i bi t ch
tu i t 15-24 là 0,99. Chênh l ch t l h c sinh nam-n trong t t c các
c p b c h c tương i nh . T l n tham gia trong công tác qu n lý, lãnh o các c p tăng
lên áng k . Vi t Nam v n ti p t c d n u các nư c trong khu v c Châu Á v t l n tham
gia Qu c h i nhi m kỳ 2002-2007 là 27,3%.
V m c tiêu b o v s c kho c a tr em
S c kho c a tr em ư c c i thi n áng k : t l t vong tr em ã gi m rõ r t năm 1990, t l t vong tr em dư i 5 tu i là 58‰, t l t vong tr em dư i 1 tu i là 44,4‰;
n năm 2004 các t l này tương ng ch còn 31,4‰ và 18‰.
Vi t Nam ã th c hi n t t Chương trình tiêm ch ng m r ng, Chương trình phịng
ch ng suy dinh dư ng, phòng ch ng tiêu ch y, phịng ch ng nhi m khu n hơ h p, Chương


102

trình l ng ghép chăm sóc tr m,... T l tr em ư c tiêm ch ng y

sáu lo i v cxin năm
2003 t t l 96,7%, m c cao so v i các nư c trong khu v c. T l suy dinh dư ng c a tr
em dư i 5 tu i, m c dù ã gi m nhi u nhưng v n còn cao so v i các nư c trong khu v c.
V m c tiêu b o v và tăng cư ng s c kho bà m
S c kho c a ph n khi mang thai và lúc sinh
ư c chăm sóc chu áo và c i thi n
áng k . T l t vong bà m khi sinh ã gi m t 1,2‰ trong giai o n 1989-1994 xu ng còn
0,85‰ vào năm 2004. T l ph n khi sinh ư c cán b y t chăm sóc duy trì m c trên
dư i 95%; trong ó khu v c thành th và các vùng ng b ng t l này t trên 98%.
V m c tiêu phòng ch ng HIV/AIDS và các b nh nguy hi m khác
Chính ph Vi t Nam ã ban hành Chi n lư c Qu c gia phòng ch ng HIV/AIDS n
năm 2010 và t m nhìn năm 2020. U ban Qu c gia cùng các Ban ch
o c p t nh, thành ph
v phòng ch ng HIV/AIDS và C c Y t d phòng và phòng ch ng HIV/AIDS ư c thành
l p. Hi n Vi t Nam có 41 phịng xét nghi m t i 34 t nh, thành ph ph c v cho công tác giám
sát, phát hi n nh ng ngư i b nhi m HIV/AIDS. H u h t các b nh vi n t nh, thành ph ã có
khoa, phịng làm nhi m v ti p nh n, i u tr b nh nhân AIDS. Cách th c tri n khai công tác
phòng ch ng HIV/AIDS ã ư c i m i: không ch các cơ quan nhà nư c, t ch c xã h i
(như H i Liên hi p Ph n , oàn Thanh niên,..), mà c c ng ng và gia ình ã tham gia
m nh m và tích c c hơn trong cơng tác phịng ch ng HIV/AIDS. Không bài tr , kỳ th
nh ng ngư i b nhi m HIV/AIDS, luôn t o i u ki n thu n l i giúp h s ng có ích và hoà
nh p c ng ng là m c tiêu và cách th c tuyên truy n ang ư c Vi t Nam th c hi n, bư c
u ã có k t qu t t.
B nh s t rét ã và ang ư c kh ng ch khá hi u qu . T năm 1995 n năm 2004, s
ca m c b nh trên 100 nghìn dân gi m 4,5 l n và s ca t vong trên 100 nghìn dân gi m 9 l n.
T năm 1995, Chương trình phịng ch ng lao ã ư c xem là m t trong nh ng
Chương trình y t Qu c gia tr ng i m c a Vi t Nam và ã thu ư c nh ng k t qu tích c c,
ư c th gi i ánh giá cao. n năm 1999, chi n lư c DOTS (Hoá tr li u ng n ngày có giám
sát tr c ti p) ã bao ph 100% s huy n trên c nư c. Trong giai o n 1997-2002, ã có
kho ng 261 nghìn b nh nhân lao ph i AFB (+) ư c i u tr v i t l kh i b nh là 92% s

ngư i ư c phát hi n m c b nh lao.
V m c tiêu m b o b n v ng v môi trư ng
Thơng qua Chương trình Ngh s 21 c a Vi t Nam các nguyên t c phát tri n b n v ng
ã ư c l ng ghép vào nhi u chính sách, các chương trình qu c gia, ư c c th hoá trong
các k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a t nư c và ã t ư c m t s k t qu bư c u.
T l ngư i dân Vi t Nam ư c s d ng nư c s ch tăng t 26,2% năm 1993 lên 70%
năm 2004. Riêng t l này nông thôn ã tăng m nh, t 18% năm 1993 lên 58% năm 2004.
Như v y, khu v c nông thôn Vi t Nam ã vư t ch tiêu trong MDG v m c tăng g p ôi s
lư ng ngư i dân ư c ti p c n ngu n nư c s ch ch trong vịng 10 năm.
M t thành tích áng k là di n tích t có r ng che ph liên t c tăng, t 27,2% năm
1990 lên 37% năm 2004, m c dù trong kho ng th i gian ó hàng năm v n cịn hàng ch c
nghìn hecta r ng b cháy và b ch t phá b a bãi.
Công tác b o t n thiên nhiên và b o v a d ng sinh h c có bư c ti n b rõ r t. Các
khu b o t n tăng nhanh c v s lư ng và di n tích. Trong s 126 khu b o t n có 28 vư n
qu c gia, nhi u khu ã ư c công nh n là di s n t nhiên c a th gi i, là khu d tr sinh
quy n qu c t và là di s n t nhiên c a ASEAN.
V m c tiêu thi t l p m i quan h
i tác toàn c u vì phát tri n
Vi c thi t l p m i quan h
i tác tồn c u vì m c ích phát tri n là m c tiêu nh t
quán trong chính sách i ngo i và phát tri n kinh t
i ngo i c a Vi t Nam. Vi t Nam th c


103

hi n chính sách m c a và ch
ng h i nh p v i khu v c và th gi i theo tinh th n s n sàng
làm b n v i t t c các nư c trong c ng ng th gi i, ph n u cho hồ bình c l p và phát
tri n.

n nay, Vi t Nam ã ký k t hơn 80 hi p nh thương m i và u tư song phương và
có quan h h p tác kinh t v i trên 170 qu c gia và vùng lãnh th .
Vi t Nam ã t p trung i m i th ch kinh t , rà soát các văn b n pháp qui, s a i,
b sung và hoàn ch nh h th ng pháp lu t phù h p v i các quy nh và thơng l qu c t .
Chính sách thương m i ngày càng thơng thống, khuy n khích s tham gia bình ng c a các
thành ph n kinh t , nh t là t sau năm 2000. Vi t Nam ang xây d ng và s thơng qua Lu t
u tư chung nh m góp ph n t o môi trư ng u tư h p d n và công b ng cho các nhà u tư
trong và ngoài nư c. Vi t Nam hi n ang n l c àm phán, cam k t tuân th
y
các
nguyên t c cơ b n c a WTO khi tr thành thành viên, có th s m gia nh p T ch c này.
Vi t Nam ã t ư c nh ng ti n b trong lĩnh v c gi i quy t toàn di n v n
vay
n , tr n ; b o m qu n lý n b n v ng và lâu dài v i s h tr và tư v n qu c t .
4. Các m c tiêu phát tri n v xã h i và gi m nghèo c a Vi t Nam n 2010 (VDGs)
4.1. Các m c tiêu c th :
1. Gi m t l h nghèo
(1) n năm 2010 gi m 1/2 t l nghèo theo chu n qu c t so v i năm 2000, có nghĩa là gi m
t 32% năm 2000 còn còn 15-16% vào năm 2010;
(2) Gi m 3/4 t l nghèo v lương th c th c ph m so v i năm 2000, có nghĩa là gi m t 12%
năm 2000 xu ng còn 2-3% vào năm 2010;
(3) n năm 2010 gi m 3/5 t l h nghèo so v i năm 2000 theo chu n c a Chương trình m c
tiêu qu c gia Xố ói gi m nghèo và vi c làm.
2. Ph c p và c i thi n ch t lư ng giáo d c
(1) Tăng t l nh p h c ti u h c úng tu i lên t i 99% năm 2010
(2) Hoàn thành vi c nâng cao ch t lư ng giáo d c ti u h c và tăng s lư ng trư ng h c c
ngµy c p ti u h c vào năm 2010.
(3) Tăng t l nh p h c trung h c cơ s úng tu i lên 90% năm 2010
(4) Tăng t l h c sinh trung h c ph thông trong
tu i lên 50% vào năm 2010

(5) Ph n u xoá mù ch cho 100% s ph n b mù ch
tu i dư i 40 vào năm 2010.
3. Bình ng gi i, nâng cao v th cho ph n và b o m quy n cho tr em n
(1) Xoá b chênh l ch v gi i c p giáo d c ti u h c và trung h c c a các dân t c ít ngư i
vào năm 2010.
(2) Tăng s
i bi u ph n trong các cơ quan dân c các c p.
(3) Tăng thêm 3-5% s ph n tham gia trong các cơ quan, các ngành (k c các B , cơ quan
Trung ương, các doanh nghi p) t t c các c p trong 10 năm t i.
(4) Th c hi n qui nh ghi tên c a c ch ng và v trong gi y ch ng nh n quy n s d ng t.
(5) Gi m m c
d b t n thương c a ph n trư c các hành vi b o hành trong gia ình.
4. Gi m t l sinh, t l t vong và suy dinh dư ng c a tr em
(1) Gi m t l sinh
t m c thay th bình quân trong c nư c ch m nh t vào năm 2005;
vùng sâu, vùng xa, vùng nghèo ch m nh t vào năm 2010.
(2) Gi m t vong c a tr dư i 1 tu i xu ng còn 20/1000 vào năm 2010
(3) Gi m t su t t vong tr dư i 5 tu i xu ng còn 27/1000 vào năm 2010
(4) Gi m t l tr em suy dinh dư ng dư i 5 tu i xu ng dư i 20% năm 2010


104

(5) Gi m t l tr sinh thi u cân (dư i 2,5kg) xu ng còn 5% năm 2010.
5. S c kho sinh s n c a các bà m
(1) Gi m t l t vong các bà m xu ng cịn 70/100.000 vào năm 2010 trong ó c bi t
chú tr ng t i các vùng khó khăn.
(2) C i thi n tình tr ng s c kho bà m sau khi sinh n .
6. Phòng ch ng HIV/AIDS, s t rét và các b nh khác
(1) Ki m ch m c tăng t l lây nhi m HIV/AIDS vào năm 2005 và n 2010 gi m m t n a

m c tăng t l lây nhi m.
(2) Duy trì k t qu thanh tốn b nh b i li t; gi m th p nh t t l m c và ch t c a b nh t ,
thương hàn, s t xu t huy t, s t rét, d ch h ch.
(3) Phòng ch ng tai n n, ch n thương và tác h i c a thu c lá.
7. m b o b n v ng v môi trư ng
(1) Ph xanh t tr ng, i núi tr c, ưa t l che ph r ng lên trên m c 43% năm 2010, tăng
di n tích cây xanh các khu ô th .
(2) T ng bư c s d ng công ngh s ch trong các ngành kinh t , xã h i; ph n u n 2010
t 100% các cơ s s n xu t m i xây d ng ph i áp d ng công ngh s ch ho c ư c trang b
các thi t b gi m thi u ô nhi m, m b o x lý ch t th i t tiêu chu n môi trư ng; 50% các
cơ s s n xu t kinh doanh t tiêu chu n môi trư ng.
(3) Cơ b n hoàn thành vi c c i t o và nâng c p h th ng tiêu thoát nư c mưa và nư c th i
các khu ô th , các khu công nghi p, khu ch xu t; 40% các khu ô th và 70% các khu cơng
nghi p, khu ch xu t có h th ng x lý nư c th i t p trung t tiêu chu n môi trư ng, 80-90%
ch t th i r n ư c thu gom; x lý ư c trên 60% ch t th i nguy h i và 100% ch t th i b nh
vi n. X lý cơ b n s c môi trư ng trên các dịng sơng.
95% dân cư thành th và 85% dân cư nông thôn s d ng nư c s ch.
8. B o m các cơng trình h t ng thi t y u cho ngư i nghèo, c ng ng nghèo và xã
nghèo.
(1) C i t o, nâng c p, m r ng và xây d ng m i các cơng trình h t ng thi t y u (thu l i nh ,
trư ng h c, tr m y t xã, ư ng giao thông, i n chi u sáng, nư c sinh ho t, ch , bưu i n
văn hoá xã, như h i h p..) b o m n năm 2010 cho 100% xã nghèo có các cơ s h t ng
thi t y u.
(2)
n năm 2010, 85% dân s nông thôn ư c s d ng nư c h p v sinh v i s lư ng
60lít/ngư i/ngày, 75% gia ình có h xí h p v sinh.
9. T o vi c làm
(1) Gi i quy t thêm vi c làm cho kho ng 1,6 tri u lao ng/năm, t t ng s trong 5 năm
2006-2010 là 8 tri u vi c làm. Nâng t l lao ng n trong t ng s vi c làm m i lên 50% vào
năm 2010.

(2) Nâng t l lao ng qua ào t o lên 40% vào năm 2010.
(3) Gi m t l lao ng chưa có vi c làm thành th xu ng dư i 5% trong t ng s lao ng
trong
tu i vào năm 2010.
10. Phát tri n Văn hố thơng tin, nâng cao i s ng tinh th n c a nhân dân; b o t n
Văn hoá c a ng bào các dân t c ít ngư i.
(1) Tăng th i lư ng chương trình và gi phát sóng phát thanh, truy n hình chương trình ti ng
dân t c.


105

(2) Nâng cao i s ng dân trí, b o t n và phát huy nh ng giá tr văn hoá truy n th ng c a
ng bào các dân t c ít ngư i. B o t n và phát tri n kh năng c, vi t ti ng dân t c nh ng
vùng có t l dân t c ít ngư i cao.
(3) H tr ngư i dân thu c nhóm dân t c ít ngư i tham gia nhi u hơn vào làm vi c t i các cơ
quan nhà nư c.
(4) m b o giao quy n s d ng t cho t p th , cá nhân vùng dân t c ít ngư i và mi n núi.
C ng c và m r ng các ho t ng y t , văn hố, thơng tin v cơ s ph c v
ng bào dân
t c.
11. Gi m kh năng d b t n thương và phát tri n m ng lư i an sinh xã h i tr giúp cho
các i tư ng y u th và ngư i nghèo.
(1) C i thi n tình tr ng thu nh p c a ngư i nghèo, nh t là các h nghèo do ph n làm ch .
(2)
n năm 2010, b o m các gia ình trong các khu v c ô th ư c c p ch ng nh n
quy n s d ng t và quy n s h u như trên khu t h p pháp.
(3) C i cách chính sách và cơ ch b o hi m xã h i, khuy n khích s tham gia c a c ng ng
vào các hình th c b o hi m t nguy n.
(4) Nâng cao s lư ng, ch t lư ng vi c làm và b o m an toµn vi c làm cho ngư i nghèo và

các i tư ng có hồn c nh c bi t khó khăn.
(5) Tăng cư ng b o v tr em v thành niên, gi i quy t tri t tình tr ng tr em lao ng s m.
(6) Xây d ng chi n lư c phòng ch ng và gi m nh thiên tai.
n năm 2010 gi m 1/2 s
ngư i b tái nghèo do thiên tai và các r i ro khác.
12. y m nh c i cách hành chính, cung c p ki n th c v pháp lý cho ngư i nghèo.
(1) C i thi n kh năng ti p c n c a ngư i nghèo n v i m t Chính quy n minh b ch, có tinh
th n trách nhi m, có s tham gia c a ngư i dân.
(2) Ti p t c hoàn thi n các th ch chính sách có nh hư ng n ngư i nghèo, nh hư ng
m c tiêu và phân b ngu n l c t t hơn cho các chương trình có l i cho ngư i nghèo.
(3) Hồn thi n vi c xây d ng các chi n lư c c i cách liên quan n khu v c công, pháp quy n
và qu n lý tài chính h tr t t hơn cho ngư i nghèo.
(4) Gi m thi u quan liêu, y lùi tham nhũng, th c hi n qu n lý Nhà nư c dân ch có s tham
gia c a ngư i dân.
4.2. K t qu th c hi n các m c tiêu phát tri n v xã h i và gi m nghèo c a Vi t Nam
(VDGs)
Vi t Nam ang n l c th c hi n Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i th i kỳ 20012010 nh m ưa t nư c ra kh i tình tr ng kém phát tri n; nâng cao rõ r t i s ng v t ch t,
văn hoá, tinh th n c a nhân dân; hình thành v cơ b n n n kinh t th trư ng nh hư ng xã
h i ch nghĩa; t o n n t ng
n năm 2020 Vi t Nam cơ b n tr thành m t nư c công
nghi p theo hư ng hi n i.
D a trên các M c tiêu Phát tri n Thiên niên k (MDG) mà các v
ng u Nhà nư c
và Chính ph c a 190 nư c thành viên ã cùng nhau cam k t th c hi n t i H i ngh Thư ng
nh tháng 9 năm 2000 t i New - York và nh hư ng phát tri n c a t nư c, Vi t Nam ã
xây d ng 12 M c tiêu Phát tri n (VDGs) c a mình bao g m các v n xã h i và gi m nghèo
n năm 2010 t p trung ch o th c hi n có hi u qu hơn.
Các VDG v a ph n ánh khá y
các MDG, v a tính n m t cách sâu s c nh ng
c thù phát tri n c a Vi t Nam, các m c tiêu ó khơng ch ư c l ng ghép vào chi n lư c và

các chương trình phát tri n kinh t - xã h i t nư c, mà còn ư c xây d ng v i các ch tiêu
c th . ây chính là nh ng căn c quan tr ng cho phép theo dõi và ánh giá k t qu th c hi n
các MDG m t cách sâu sát, k p th i và có hi u qu .


106

Nhi u văn b n c a Chính ph Vi t Nam v tri n khai th c hi n các MDG và VDG ã
ư c ban hành như: Chi n lư c toàn di n v tăng trư ng và xố ói gi m nghèo (năm 2002)
và nh hư ng Chi n lư c phát tri n b n v ng (hay cịn g i là Chương trình Ngh s 21 c a
Vi t Nam năm 2004). Hàng lo t chương trình kinh t - xã h i cũng ã ư c tri n khai th c
hi n trên ph m vi tồn qu c.
Trong vịng 15 năm 1990-2004, t ng s n ph m trong nư c (GDP) c a Vi t Nam ã
tăng g n g p 3 l n; t c
tăng trư ng GDP bình quân 7,5%/năm; t l h nghèo ã gi m t
58% năm 1993 xu ng còn 24% năm 2004; các ngu n l c phát tri n trong nư c ư c tăng
cư ng; quan h kinh t qu c t , nh t là v thương m i và thu hút u tư tr c ti p ngoài, ti p
t c ư c m r ng; i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân ư c c i thi n; tình hình chính
tr - xã h i n nh.
V tăng trư ng kinh t
T c
tăng trư ng kinh t liên t c ư c duy trì m c cao: trong giai o n 19902004, bình qn hàng năm GDP tăng kho ng 7,5%; cơng nghi p tăng 11%; tuy g p nhi u khó
khăn v th i ti t, khí h u, nơng nghi p v n duy trì ư c t c
tăng trư ng 4%; giá tr các
ngành d ch v tăng kho ng 7%; xu t kh u tăng nhanh t 16,2%.
V n u tư phát tri n tăng nhanh, t 38% GDP năm 2004. Cơ c u kinh t có s
chuy n d ch theo hư ng tích c c, phát huy l i th so sánh trong t ng ngành, t ng vùng và
t ng s n ph m. N n kinh t phát tri n v i s óng góp và s an xen a d ng c a các lo i
hình s h u và các thành ph n kinh t .
V t o vi c làm

Trong 4 năm 2001-2004, s lao ng ư c gi i quy t vi c làm ư c t kho ng 5,9
tri u ngư i, ch y u là ngành nông, lâm, ngư nghi p. Ph n l n vi c làm ư c gi i quy t b i
các chương trình phát tri n kinh t - xã h i và khu v c tư nhân. T l th t nghi p khu v c
thành th có xu hư ng gi m, t 6,4% năm 2000 xu ng 5,6% năm 2004, trong khi t l th i
gian lao ng ư c s d ng khu v c nông thôn tăng tương ng t 74,2% lên 78,3%.
V cung c p d ch v cơ s h t ng thi t y u cho các xã c bi t khó khăn
T năm 1998 Chính ph Vi t Nam ã th c hi n chương trình Phát tri n kinh t - xã
h i cho 2.347 xã nghèo, trong ó có 1.919 xã c bi t khó khăn (vùng ng bào các dân t c
mi n núi, biên gi i và vùng sâu, vùng xa). n năm 2004, g n 97% s xã c bi t khó khăn
có ư ng ơ tơ n trung tâm xã; 100% s xã có tr m y t ; 90% s xã có trư ng ti u h c, nhà
tr m u giáo; 80% s xã có trư ng trung h c cơ s kiên c ; 36% s xã có ch xã và ch liên
xã; g n 70% s xã có i m bưu i n văn hố; trên 70% s xã có i n tho i; 90% s xã có
tr m truy n thanh; 65% s xã có cơng trình ph c v nư c sinh ho t, trong ó 50% s h ư c
s d ng nư c s ch.
V nâng cao m c s ng, b o t n và phát tri n văn hố các dân t c ít ngư i
T l cán b ngư i dân t c ít ngư i trong các cơ quan dân c và chính quy n các c p
ngày càng tăng. Hi n nay 17,3% s
i bi u Qu c h i là ngư i dân t c. Vi t Nam có 30 dân
t c có ch vi t, trong ó 8 th ti ng dân t c ang ư c tri n khai d y trên 25 t nh, thành ph .
Năm h c 2004-2005, Vi t Nam có g n 500 trư ng t c p ti u h c n ph thông trung h c,
v i g n 100 nghìn h c sinh và hơn 2,2 nghìn giáo viên d y và h c ti ng dân t c.
V gi m thi u kh năng d b t n thương
Năm 2004, t l ngư i nghèo ư c c p th khám ch a b nh mi n phí và th b o hi m
y t là 88%. Hàng năm trên 3 tri u h c sinh nghèo và dân t c ít ngư i ư c mi n gi m h c
phí và các kho n óng góp xây d ng trư ng. Các h nghèo có th ti p c n khá d dàng v n
vay ưu ãi t Ngân hàng Chính sách xã h i c a chính ph . V i quy t nh h tr
t s n xu t
cho các h
ng bào dân t c ít ngư i, tính n tháng 6 năm 2003 ã có 10,5 nghìn h ư c h
tr v i t ng s 5,1 nghìn ha t.



107

5. Nh ng thách th c i v i môi trư ng nu c ta trong th i gian t i
Trong giai o n t nay n 2010 môi trư ng nư c ta ng trư c nhi u thách th c l n
c v m t khách quan và ch quan. M t s nh ng thách th c chính:
5.1. Nhi u v n mơi trư ng b c xúc chưa ư c gi i quy t, trong khi d báo ô nhi m
ti p t c gia tăng
Nh ng h u q a do chi n tranh l i, tác ng x u do m t th i gian dài phát tri n kinh
t không chú tr ng y , úng m c n môi trư ng cùng vi c các ngu n l c b o v mơi
trư ng ang cịn h n h p, là ngun nhân d n n vi c t n t i các v n môi trư ng b c xúc
chưa ư c gi i quy t.
Nhi u ngu n nư c b ô nhi m nghiêm tr ng, c bi t là các ao h , các dịng sơng
ch y qua các ô th l n, các khu công nghi p; ch t th i r n ô th và khu cơng nghi p có t l
ch t th i nguy h i cao phát sinh ngày càng l n trong khi năng l c thu gom và x lý còn h n
ch ; ch t th i b nh vi n chưa ư c x lý th i ra môi trư n làm lây lan d ch b nh; kh i lư ng
ch t th i nguy h i t n t i dư trong khuôn viên các cơ s s n xu t r t l n song chưa có bi n
pháp gi i quy t.
Nhi u cơ s s n xu t cũ n m xen k trong các khu dân cư, các làng ngh ang gây ô
nhi m môi trư ng nghiêm tr ng; s bùng n giao thông cơ gi i thư ng gây ách t c, tai n n
giao thông và ô nhi m không khí ơ th ; vi c ni tr ng thu s n tràn lan, thi u quy ho ch
ang làm suy thối mơi trư ng và các h sinh thái ven bi n; t l m d ng hoá ch t, thu c tr
sâu trong nông nghi p ang gây ô nhi m các ngu n nư c, suy thoái t và a d ng sinh h c
nông nghi p.
Vi c nh p máy móc, thi t b cũ, nh p kh u ch t th i ư c che d u dư i nhi u hình
th c trao i thương m i ang có nguy cơ bi n nư c ta thành bãi th i c a các nư c cơng
nghi p phát tri n.
N n khai thác khống s n và ch t phá r ng b a bãi, l y t canh tác cũng gây ra nhi u
v n b c xúc v môi trư ng, làm suy gi m a d ng sinh h c.

Ngh quy t i h i IX c a
ng ã
ra ch tiêu tăng trư ng GDP trung bình trong
giai o n t i t m c 7,5%/năm và ư c tăng d n vào các năm ti p theo. V i nh hư ng
trên, vào năm 2010 GDP c a nư c ta tăng g p ôi so v i năm 2000.
Theo tính tốn c a các chun gia Qu c t và th c ti n di n ra nhi u nư c, trung
bình n u GDP tăng g p ơi thì m c ơ nhi m mơi trư ng s tăng g p 3 n 4 l n. i u này nói
lên r ng, trong giai o n t i, n u khơng có các bi n pháp h u hi u phịng ng a và ki m sốt ơ
nhi m thì h u qu là mơi trư ng nư c ta s b ơ nhi m và suy thối nghiêm tr ng.
5.2. Thách th c trong vi c l a ch n các l i ích trư c m t v kinh t và lâu dài v môi
trư ng và phát tri n b n v ng
Th i gian t i, yêu c u i v i nư c ta là ti p t c y m nh ti n trình cơng nghi p hố
hi n i hố
n năm 2020 cơ b n tr thành nư c công nghi p theo hư ng hi n i. Trong
i u ki n cơ s h t ng th p kém, thi u v n, thi u ngu n nhân l c, ti m l c khoa h c và cơng
ngh cịn h n ch ã d n t i ánh i nhi u giá tr , l i ích v mơi trư ng th c hi n các m c
tiêu trư c m t. ây là thách th c l n nh t i v i môi trư ng nư c ta, vì khi ã x y ra theo
chi u hư ng này thì vi c kh c ph c s r t t n kém, thâm chí trong nhi u trư ng h p không
th th c hi n ư c.
5.3. K t c u h t ng k thu t b o v môi trư ng l c h u, ngu n l c b o v môi trư ng
c a nhà nư c và các doanh nghi p u b h n ch
Hi n nay, tình tr ng k t c u h t ng k thu t b o v môi trư ng
ô th và nông thôn,
cũng như trang thi t b x lý ô nhi m môi trư ng các cơ s s n xu t, c bi t các xí
nghi p v a và nh còn r t l c h u và th p kém.
gi i quy t các v n môi trư ng ang t n


108


t i và h n ch m c gia tăng ô nhi m trong th i gian t i òi h i ph i có ngu n l c u tư r t
l n cho môi trư ng trong khi kh năng tài chính c a nhà nư c cũng như c a các doanh nghi p
u r t h n h p t ra thách th c r t l n i v i môi trư ng nư c ta.
5.4. S gia tăng dân s di dân t do và ói nghèo
Dân s nư c ta v n tăng m c
cao, d báo n năm 2020 s x p x 100 tri u
ngư i. N n di dân t do và ch t phá r ng làm nương r y, tr ng cây cơng nghi p cịn khá ph
bi n. V n
nghèo ói các vùng sâu, vùng xa chưa ư c gi i quy t tri t , ây là thách
th c s gây s c ép l n i v i c tài nguyên và môi trư ng trên ph m vi tồn qu c và ịi h i
ph i có chi n lư c tài ngun, mơi trư ng phù h p, i ôi v i chi n lư c dân s và chi n lư c
tăng trư ng và xố ói gi m nghèo.
5.5. Ý th c b o v môi trư ng trong xã h i còn th p
Nh n th c v trách nhi m b o v môi trư ng c a các c p lãnh o, các nhà qu n lý,
các doanh nhân và c ng ng còn chưa y . Ý th c t giác b o v môi trư ng trong c ng
ng còn th p nên các hành vi gây ơ nhi m, suy thối mơi trư ng, tác ng x u n mơi
trư ng cịn khá ph bi n. H u qu trong nhi u trư ng h p là r t l n. Cháy r ng trong nh ng
năm g n ây, nhi u s c môi trư ng l n x y ra, ô nhi m do rác th i nơi công c ng,... ã báo
ng v các hành vi vô ý th c và c có ý th c ang gây h u qu r t l n cho mơi trư ng. Tình
tr ng này có th cịn kéo dài và s ph c t p, ch m tr trong vi c gi i quy t các v n
môi
trư ng t t c các c p, các ngành, các a phương và vì v y s d n t i vi c môi trư ng b hu
ho i c v quy mô và m c
cùng t ra thách th c l n i v i môi trư ng nư c ta th i gian
t i.
5.6. T ch c và năng l c qu n lý môi trư ng chưa áp ng yêu c u
H th ng t ch c qu n lý môi trư ng chưa ư c hoàn thi n theo chi u d c t trên xu ng
dư i, cũng như theo chi u ngang các b / ngành; năng l c qu n lý mơi trư ng cịn nhi u b t
c p v c nhân l c, v t l c, trang b k thu t và v cơ ch qu n lý.
Vi c phân công, phân nhi m trong công tác qu n lý môi trư ng và tài nguyên gi a các

cơ quan qu n lý Trung ương cũng như
a phương cịn có s ch ng chéo, trùng l p, trong
khi có ch l i b tr ng. S ph i h p công tác gi a các b , ban, ngành trung ương, gi a các
s , ban, ngành t nh/thành, cũng như gi a các a phương v i nhau thi u hi u qu , trong khi
các v n
môi trư ng thư ng ph c t p, m c
nh hư ng l n, mu n gi i quy t v n
t t
c n có cơ ch ph i h p liên ngành hi u qu . ây cũng là nh ng t n t i ư c coi là thách th c
i v i môi trư ng nư c ta trong nh ng năm t i.
5.7. H i nh p kinh t qu c t
t ra các v n ngày càng cao v môi trư ng
Trong xu th h i nh p kinh t qu c t nhi u th trư ng ti m năng trên th gi i, các b n
hàng qu c t ã ưa ra các yêu c u ngày càng cao v môi trư ng trong giao d ch thương m i.
ây là thách th c l n i v i các doanh nghi p trong nư c khi mu n m r ng th trư ng và
h i nh p kinh t qu c t .
vư t qua các thách th c này, Vi t nam c n ch
ng nghiên c u
xây d ng các chính sách áp ng theo hư ng c i ti n liên t c
h tr các doanh nghi p b o
v môi trư ng và h i nh p kinh t qu c t .
5.8. Tác ng c a các v n mơi trư ng tồn c u, khu v c ngày càng l n và ph c t p
hơn
Các v n
mơi trư ng tồn c u và các v n
môi trư ng khu v c, chung biên gi i
ang tr c ti p tác ng x u n mơi trư ng nư c ta. ó là hi u ng nhà kính, rác th i vũ tr ,
suy gi m t ng ôzôn, mưa axit, bi n i khí h u, hi n tư ng El Nino, La Nina, khói mù do
cháy r ng, ơ nhi m bi n và a dương, d ch chuy n ô nhi m, m t r ng và suy thoái a d ng
sinh h c,... Các v n

môi trư ng xuyên biên gi i, các v n
môi trư ng lưu v c sông Mê
Kông và sông H ng cũng ang nh hư ng x u n môi trư ng trong nư c và t o nên nh ng
thách th c trong th i gian t i.


109

M u hình tiêu th lãng phí, trào lưu văn hố khơng lành m nh, t n n ma t, m i dâm
theo dịng tồn c u hố s tác ng m nh n hành vi c a con ngư i cũng s tr c ti p thách
th c i v i môi trư ng nư c ta.
6. Các m c tiêu b o v môi trư ng qu c gia n năm 2010
T i h i ngh thư ng nh c a Liên Hi p Qu c v môi trư ng và phát tri n t ch c
Rio de Janeiro (Braxin) vào năm 1992, Vi t Nam ã trình bày m t báo cáo quan tr ng v môi
trư ng trong ó nêu rõ quan i m c a Vi t Nam v Môi trư ng và phát tri n b n v ng. Báo
cáo ã nêu rõ hi n tr ng tài nguyên môi trư ng Vi t Nam, k ho ch qu c gia v môi trư ng
và phát tri n b n v ng cho n năm 2000, nguy n v ng c a Vi t Nam v h p tác qu c t
trong vi c gi i quy t các v n môi trư ng.
G n ây, Ngh quy t i h i ng toàn qu c l n th VIII ã ch trương ti p t c y
m nh công cu c phát tri n kinh t và quy t tâm ưa nư c ta, v cơ b n, tr thành nư c công
nghi p vào năm 2020. Trong b i c nh như v y, công tác b o v môi trư ng ph i ư c tăng
cư ng, ph i tr thành m t trong nh ng nhi m v tr ng tâm trong cơng tác k ho ch hố, ng
th i ph i xác nh các v n môi trư ng ưu tiên cho giai o n 10 năm t i (2001 - 2010).
6.1. Các quan i m và nguyên t c ch o
Quan i m v phát tri n b n v ng ã ư c ng và Nhà nư c l n u tiên th hi n rõ
nét nh t, n i b t nh t trong n i dung Ch th 36 - CP/TW c a B chính tr . ây là chính sách
mơi trư ng hư ng t i phát tri n b n v ng có t m chi n lư c, xuyên su t th i kỳ cơng nghi p
hố và hi n i hóa t nư c. Nó t o ra mơi trư ng pháp lý thu n l i cho s nghi p b o v
môi trư ng trong th i gian t i. ây cũng là căn c quan tr ng
xác nh chi n lư c, k

ho ch và các chương trình hành ng qu c gia v b o v môi trư ng trong th p niên u th
k 21.
Vi t Nam xác nh r ng b o v môi trư ng là v n
s ng còn c a t nư c, c a nhân
lo i, là nhi m v có tính xã h i sâu s c, g n v i cu c u tranh xố ói gi m nghèo nư c ta
v i cu c u tranh vì hịa bình và ti n b trên ph m vi tồn th gi i.
Ch th 36-CP/TW th hi n ư ng l i, ch trương v b o v môi trư ng trong phát
tri n nư c ta trong th i gian t i "Coi công tác b o v môi trư ng là s nghi p c a toàn
ng, toàn dân và toàn quân; là n i dung cơ b n không th tách r i trong ư ng l i, ch
trương và k ho ch kinh t xã h i c a t t c các c p, các ngành, là cơ s quan tr ng b o m
phát tri n b n v ng, th c hi n th ng l i s nghi p công nghi p hố, hi n i hóa t nư c".
Ch th cũng th hi n s v n d ng các nguyên t c cơ b n c a Chương trình ngh s 21 trong
i u ki n c th Vi t nam:"Coi phịng ng a và ngăn ch n ơ nhi m là nguyên t c ch
ok t
h p v i x lý ô nhi m, c i thi n môi trư ng và b o t n thiên nhiên; k t h p phát huy n i l c
v i tăng cư ng h p tác qu c t trong b o v môi trư ng và phát tri n b n v ng"
Căn c vào các quan i m ch
o c a Ch th 36 - CP/TW c a ng, vi c xây d ng
chi n lư c b o v môi trư ng qu c gia giai o n 2001 - 2010 ph i quán tri t các nguyên t c
c th sau:
- Chi n lư c b o v môi trư ng không tách r i chi n lư c phát tri n kinh tê - xã h i,
mà là m t b ph n c u thành c a chi n lư c phát tri n t nư c.
- Chi n lư c b o v môi trư ng ph i d a trên vi c phân tích hi n tr ng và xu th mơi
trư ng t nư c trong b i c nh c a th i kỳ cơng nghi p hóa và hi n i hóa t nư c di n ra
trong th p niên u c a th k 21.
- Chi n lư c b o v môi trư ng ph i phù h p v i ngu n l c c a qu c gia.
- Chi n lư c b o v môi trư ng ư c xây d ng trên cơ s ti p thu các bài h c kinh
nghi m c a các nư c.



110

- Chi n lư c b o v môi trư ng ph i là cơ s pháp lý cho vi c xây d ng các k ho ch
môi trư ng qu c gia trung h n, ng n h n và thu hút u tư nư c ngoài.
6.2. Các m c tiêu c a chi n lư c
a. M c tiêu chung
M c tiêu chung c a Chi n lư c b o v môi trư ng n năm 2010 là b o m môi
trư ng ph c v yêu c u phát tri n t nư c trong th i kỳ cơng nghi p hóa và hi n i hóa t
nư c. Nói cách khác, các ho t ng b o v môi trư ng u nh m y nhanh s phát tri n kinh
t trong khi v n gi ư c môi trư ng lành m nh.
b. Các m c tiêu c th
T m c tiêu chung, Chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010 xác nh các
m c tiêu c th sau:
- Phịng ng a ơ nhi m
- B o t n thiên nhiên, a d ng sinh h c và s d ng h p lý tài nguyên thiên nhiên
- C i thi n môi trư ng ô th , khu công nghi p và nông thôn
- Nâng cao nh n th c môi trư ng
6.3. Các ưu tiên c a chi n lư c
Các v n
tác h i do suy thối mơi trư ng và ơ nhi m môi trư ng i v i con ngư i
và thiên nhiên là r t to l n, th m chí có th nh hư ng n an ninh qu c gia, tuy v y l i là
nh ng v n
có th phịng ng a, ngăn ch n, gi m thi u tác h i, b o v có hi u qu , làm cho
môi trư ng trong s ch, b o m cu c s ng c a m i sinh v t trên lãnh th nư c ta và t o ra
i u ki n
phát tri n b n v ng cho các th h hi n t i và tương lai. Các v n
ưu tiên c n
xem xét và có bi n pháp h u hi u là:
- Các v n
môi trư ng liên quan n s gia tăng qui mơ và t c

cơng nghi p hóa,
hi n i hóa, ơ th hóa. Bao g m các v n
v khai thác tài nguyên t, nư c, khí h u, sinh
v t v i các d ng ô nhi m t ch t th i, nh t là các ch t th i c h i, ti ng n, b i, kim lo i
n ng, ô nhi m nhi t và các v n
v c p nư c s ch, v sinh nhà , x lý ch t th i, tiêu thốt
nư c...
- Các v n v mơi trư ng có liên quan n thâm canh nơng nghi p v i vi c m r ng
di n tích canh tác, s d ng phân hóa h c, thu c sát trùng, thu c kích thích sinh trư ng...
- Các v n mơi trư ng có liên quan n tăng cư ng khai thác vùng bi n và th m l c
a, ngu n gây ô nhi m t i ch , c bi t là tràn d u và k ho ch qu c gia ng c u s c tràn
d u, các ngu n ô nhi m t
t li n
ra bi n và t các dòng h i lưu t xa mang n. Các h
sinh thái nh y c m d b h y ho i do ô nhi m môi trư ng bi n.
- Các h sinh thái có giá tr
c bi t, các vùng b o v , các khu b o t n a d ng sinh
h c.
- Các v n
mơi trư ng có liên quan n s c kh e môi trư ng, duy trì s s ng c a
con ngư i, các ngu n gây ra b nh t t. Các uy hi p i v i s c kh e thư ng là thi u nư c s ch
và v sinh nhà , khơng khí b ơ nhi m, vi c chăm sóc s c kh e ban u kém, các véctơ gây
b nh t sâu b , ng v t.
Ho t ng b o v môi trư ng c a nư c ta ã t ư c nh ng k t qu bư c u và có
nhi u chuy n bi n tích c c. Tuy nhiên, b o v môi trư ng nư c ta hi n chưa áp ng yêu
c u c a phát tri n kinh t -xã h i trong giai o n m i. Nhìn chung, môi trư ng nư c ta v n
ti p t c b suy thối, có nơi r t nghiêm tr ng. Có th nói mơi trư ng ang ng trư c các
nguy cơ và tác ng l n như sau:
- T l phát tri n dân s còn cao cùng v i vi c di dân t do, không ki m soát ư c.



111

- Q trình phát tri n cơng nghi p và ô th hóa nhi u khu v c, vùng lãnh th chưa
quán tri t y
ho c quán tri t chưa úng quan i m phát tri n b n v ng, t c là chưa tính
tốn y
ho c tính úng các y u t môi trư ng trong phát tri n kinh tê - xã h i c a nhi u
ngành, a phương.
- Các v n
mơi trư ng tồn c u như bi n i khí h u, suy gi m t ng ozon, dâng cao
m c nư c bi n, ô nhi m xuyên biên gi i, suy gi m ch t lư ng nư c c a các dịng sơng l n và
th m r ng chung biên gi i, hi n tư ng mưa acid, hi n tư ng El Nino,..ngày càng nh hư ng
x u và rõ r t i v i môi trư ng nư c ta.
- Công tác qu n lý nhà nư c v môi trư ng c trung ương và a phương chưa áp
ng v i yêu c u. Chính ph , các b , ngành, a phương còn ch m tr và kém hi u qu trong
vi c t ch c th c hi n Lu t B o v môi trư ng; các văn b n pháp qui v b o v môi trư ng
v a thi u v a ch ng chéo, l i không ng b . u tư cho môi trư ng th p l i thi u t p trung
nên h u qu h n ch . Vi c tuyên truy n giáo d c nâng cao nh n th c v b o v môi trư ng
chưa t yêu c u, còn chưa ư c quan tâm úng m c, chưa phát huy m nh vai trị c a các
ồn th , các t ch c chính tr xã h i, các h i qu n chúng, các phong trào qu n chúng v b o
v môi trư ng
7. Khuôn kh hành ng chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010
Chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010 xác nh các khuôn kh hành
ng sau:
7.1. S d ng b n v ng ngu n nư c
- X lý các ngu n nư c th i gây ô nhi m: x lý tri t
các ngu n nư c th i ô nhi m
trong ho t ng công nghi p, ti u th công nghi p, nông nghi p nh ng khu v c tr ng i m.
N o vét các dịng sơng, kênh, mương

- Qu n lý ngu n m t, nư c ng m: xây d ng k ho ch khai thác t ng th , hi u qu và
ti t ki m các ngu n nư c. L p quy ho ch cân b ng nư c cho các lưu v c sơng chính. Hồn
thi n h th ng pháp lu t qu n lý các ngu n nư c. Thi t l p b máy qu n lý ngu n nư c các
lưu v c sông l n. Xây d ng k ho ch khai thác và b o v môi trư ng nư c các h l n. Xây
d ng tiêu chu n, thi t l p m ng quan tr c ch t lư ng nư c t i các dịng sơng, lưu v c.
- Xây d ng và phát tri n cơ s h t ng cung c p nư c và tiêu thoát nư c cho c ng
ng dân cư: c i t o và phát tri n các h th ng cung c p nư c t i các khu v c ô th và dân cư
t p trung
7.2. B o v mơi trư ng khơng khí
- Gi m thi u phát th i khí nhà kính, ch t phá h y t ng ozôn trong ho t ng công
nghi p, năng lư ng, xây d ng và nông nghi p: i u tra các ngu n khí th i gây ơ nhi m mơi
trư ng khơng khí. Thi t l p h th ng quan tr c và ki m kê khí nhà kính. X lý các ngu n ơ
nhi m khơng khí trong các ho t ng cơng nghi p, năng lư ng, xây d ng. u tư xây d ng
h th ng giám sát ơ nhi m khơng khí trong khu v c ho t ng công nghi p, năng lư ng, xây
d ng.
u tư h th ng giám sát ơ nhi m khơng khí trong khu v c ho t ng c a các doanh
nghi p
- Gi m thi u phát th i khí nhà kính, ch t phá h y ng ozôn trong ho t ng giao
thông: lo i tr vi c s d ng xăng pha chì. Các phương ti n giao thơng ph i có h th ng l c
khí, gi m thi u khí, khói th i theo tiêu chu n. Các phương ti n giao thơng ph i có trang thi t
b ngăn ch n b i trong v n chuy n. Xây d ng tiêu chu n và tăng cư ng năng l c v k thu t,
nhân l c trong ki m sốt ơ nhi m giao thơng
- H p tác qu c t : th c hi n các d án và các cam k t qu c t v bi n i khí h u và
b o v t ng ozôn. Tăng cư ng h p tác qu c t và khu v c trong vi c ng c u, x lý các s c
môi trư ng


112

7.3. Qu n lý ch t th i r n

- X lý ch t th i r n ô th , khu công nghi p: ki m kê, phân lo i, ánh giá các ngu n
th i nguy hi m: xu t x i m, s lư ng, ch ng lo i. X lý ch t th i nguy h i, ch t th i b nh
vi n. Tái ch ch t th i h u cơ làm phân bón
- Qu n lý ch t th i nguy h i: hoàn thi n h th ng văn b n pháp quy v qu n lý và b o
v các ngu n th i nguy hi m trong s n xu t, v n chuy n, lưu tr và x lý. Xây d ng và ban
hành chính sách cư ng ch , k t h p v i bi n pháp khuy n khích kinh t
gi m thi u các
ngu n th i nguy hi m, khuy n khích áp d ng công ngh s ch hơn, công ngh thu h i và tái
ch . u tư trang thi t b
thu gom, x lý ch t th i nguy h i.
- Giáo d c nâng cao nh n th c c ng ng: nâng cao nh n th c v ch t th i nguy h i
cho c ng ng, cho các b ph n lànm vi c tr c ti p v i ch t th i nguy h i. Thông tin k p th i
cho qu n chúng các ngu n th i nguy h i phòng tránh và x lý.
- H p tác qu c t : tăng cư ng năng l c qu n lý c a b ph n u m i qu c gia th c
hi n công ư c Basel v qu n lý các ch t th i nguy h i. Trao i thơng tin, kinh nghi m trong
qu n lý và phịng tránh các ch t th i nguy h i.
7.4. B o v a d ng sinh h c
- B o v r ng và phát tri n r ng: b o v nghiêm ng t r ng u ngu n. Khôi ph c r ng
u ngu n ã b phá h y. Ph xanh t tr ng i núi tr c. B o v r ng nguyên sinh, các khu
b o t n thiên nhiên, các lưu v c sông và h ch a.
- B o v và phát tri n a d ng sinh h c: b o t n và ph c h i các ngu n gen quí hi m.
Qu n lý các khu b o t n thiên nhiên, c nh quan thiên nhiên. Xây d ng và qu n lý hi u qu
các vư n qu c gia. B o v các h sinh thái c thù. Thành l p ngân hàng d li u b o v
ngu n gen. Xây d ng h th ng thông tin v a d ng sinh h c.
- B o t n và phát huy a d ng sinh h c bi n: ph c h i r ng ng p m n, các h sinh thái
c a sông, ven bi n. B o v các r n san hô, các th m c bi n. B o v và phát huy a d ng sinh
h c bi n, o. B o v các ngư trư ng, các bãi cá l n nh m khai thác lâu b n ngu n l i h i
s n. K t h p b o t n bi n v i phát tri n du l ch sinh thái, du l ch l n m t s khu v c tr ng
i m và có ti m năng.
- Qu n lý a d ng sinh h c: i u tra, ánh giá a d ng sinh h c toàn qu c, theo vùng,

theo t nh và theo ki u lo i sinh thái. Qui ho ch, xây d ng h th ng khu b o t n thiên nhiên,
vư n qu c gia. Xây d ng h th ng t ch c qu n lý các khu b o t n thiên nhiên theo hư ng
liên ngành và ti p c n c ng ng. Xây d ng h th ng pháp lu t b o v a d ng sinh h c. Tăng
cư ng kh năng phòng ng a và ng c u a d ng sinh h c k p th i khi g p tai bi n. Nghiên
c u áp d ng công ngh sinh h c, ph c h i và b o t n a d ng các ngu n gen quý hi m qu c
gia.
- ào t o, giáo d c và nâng cao nh n th c: giáo d c c ng ng nh n th c giá tr và
nhi m v b o v a d ng sinh h c. ào t o i ngũ chuyên gia nghiên c u qu n lý, b o v và
phát tri n qu a d ng sinh h c và qu gen.
- H p tác qu c t : th c hi n các cam k t và Công ư c qu c t v b o t n a d ng sinh
h c và ngu n gen quý hi m. Xây d ng chính sách xu t nh p kh u các ngu n gen quý hi m.
B o v các quy n l i kinh t
i v i tài nguyên a d ng sinh h c và ngu n gen quý hi m.
Ph i h p b o v a d ng sinh h c xuyên biên gi i v i các nư c láng gi ng.
7.5. S d ng h p lý tài nguyên bi n
- i u tra t ng h p và nghiên c u khoa h c bi n và môi trư ng bi n: i u tra cơ b n
môi trư ng bi n, ánh giá ti m năng bi n i v i các ngành kinh t , qu c phòng, ánh giá a
d ng sinh h c và các h sinh thái bi n. Xây d ng quy ho ch s d ng và khai thác các ngu n


113

l i sinh v t bi n và ven bi n. Nghiên c u và
xu t các hình th c qu n lý t ng h p tài
nguyên bi n và ven b , xây d ng các mơ hình phát tri n kinh t ven bi n và h i o.
- Xây d ng h th ng chính sách và th ch v s d ng b n v ng tài nguyên bi n: xây
d ng h th ng văn b n pháp quy hư ng d n các ho t ng khai thác các ngu n l i bi n và
ven bi n như khai thác d u khí, khai thác ngu n l i h i s n, du l ch, giao thông trên bi n, khai
thác r ng ng p m n và các vùng c a sông ven bi n. Ban hành quy nh v c m ánh b t h y
di t các ngu n l i sinh v t bi n. Tăng cư ng hi u l c c a Pháp l nh b o v ngu n l i th y

s n. L p và th c hi n k ho ch qu n lý t ng h p bi n và vùng ven b . Thành l p t ch c qu n
lý t ng h p các ho t ng trên bi n, ven b và an ninh qu c gia trên bi n trong ó có vai trị
c a c nh sát bi n. T ch c h th ng ng c u s c tràn d u trên bi n và vùng ven b . Tăng
cư ng và hồn thi n h th ng quan tr c mơi trư ng bi n.
- y m nh h p tác qu c t trong b o v môi trư ng bi n: th c hi n các cam k t qu c
t v bi n. Tham gia các d án khu v c v b o t n bi n, quan tr c th y tri u , ánh giá nh
hư ng c a El-Nino. H p tác qu n lý bi n v i các nư c láng gi ng.
7.6. Quy ho ch s d ng t h p lý
- Ki m kê tài nguyên t: ki m kê, phân lo i t: r ng, t nông nghi p, t lâm
nghi p, t ng p nư c, t công nghi p... i u tra ánh giá và xác nh ngun nhân gây ơ
nhi m, suy thối, sa m c hóa, hoang m c hóa. i u tra, ánh giá các tác ng kinh t - xã h i
n các h sinh thái và môi trư ng t.
- S d ng h p lý: l p quy ho ch s d ng t h p lý các c p và các vùng lãnh th ,
qu n lý nghiêm ng t vi c th c hi n quy ho ch s d ng t. Xây d ng và áp d ng r ng rãi các
mơ hình phát tri n kinh t - xã h i theo vùng sinh thái. S d ng các bi n pháp t ng h p trong
canh tác c i thi n môi trư ng t.
- Qu n lý b o v môi trư ng t: tăng cư ng năng l c qu n lý môi trư ng t theo các
vùng sinh thái. H n ch s d ng phân bón hóa h c, thu c tr sâu có nh hư ng x u t i mơi
trư ng t và các h sinh thái. L ng ghép chương trình xố ói gi m nghèo như xây d ng các
mơ hình kinh t trang tr i
v a t hi u qu kinh t , v a b o v môi trư ng. Nghiên c u,
quy ho ch vùng di dân và tái nh cư, qu n lý di dân t do. Áp d ng các bi n pháp khôi ph c
và c i t o t tr ng, i núi tr c, t cát ven bi n, t hoang m c hóa, sa m c hóa.
7.7. B o v môi trư ng nông nghi p và phát tri n nông thôn
- Cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng nông thôn: th c hi n hi u qu Chương
trình qu c gia v cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng nông thôn, ưu tiên các vùng núi
và h i o khó khăn v ngu n nư c. Áp d ng mơ hình k thu t v v sinh môi trư ng phù
h p các vùng kinh t sinh thái.
- Ngăn ng a ô nhi m môi trư ng trong s n xu t nông nghi p, ti u th công nghi p,
các làng ngh : x lý ô nhi m môi trư ng nư c trong các ho t ng s n xu t, ch bi n nông

s n, h i s n. X lý rác th i, ch t th i r n trong các ho t ng s n xu t nông nghi p, ti u th
công nghi p, các làng ngh .
- S d ng h p lý các hóa ch t, thu c tr sâu trong nông nghi p: qu n lý ch t ch vi c
nh p kh u và s d ng hóa ch t, thu c tr sâu trong nơng nghi p. Nghiên c u s n xu t thu c
tr sâu t ngu n g c th c v t.
- Phát tri n các mơ hình kinh t -sinh thái nông tr i: phát tri n công nghi p ch bi n
các s n ph m t nông, lâm nghi p; th y, h i s n. Nghiên c u áp d ng các công ngh sinh h c
trong nơng nghi p. Xây d ng các mơ hình hinh t -sinh thái nông tr i theo các vùng sinh thái.
Chuy n giao công ngh phát tri n nông nghi p b n v ng.
7.8. B o v môi trư ng ô th và khu công nghi p


114

- X lý các cơ s gây ô nhi m khơng khí, nư c, ti ng n và b i trong các ho t ng
công nghi p: i u tra, ánh giá các ngu n gây ô nhi m nư c, khơng khí, ti ng n và b i cơng
nghi p. B o m t t c các cơ s công nghi p u ph i l p t, v n hành các h th ng x lý
nư c th i, khí th i, ti ng n t tiêu chu n môi trư ng. Áp d ng các công ngh s ch hơn và
công ngh tiên ti n. S d ng các ngu n nhiên li u ít ho c khơng phát th i khí nhà kính trong
s n xu t.
- X lý ch t th i r n: l p quy ho ch môi trư ng. Qu n lý và x lý ch t th i r n các
ô th và khu công nghi p l n, các bãi chôn l p ch t th i r n h p v sinh, óng c a các bãi
chơn l p ch t th i r n không h p v sinh. Tái ch ch t th i r n h u cơ làm phân bón, thu h i
khí biogas t các bãi chôn l p ch t th i.
- X lý ơ nhi m khơng khí, ti ng n trong các ho t ng giao thông: quy ho ch h p lý
m ng lư i giao thông ô th . Các phương ti n giao thông ph i l p t h th ng gi m thi u khí
phát th i và l c b i theo tiêu chu n. Các phương ti n v n t i nguyên v t li u ph i có các thi t
b che ch n b i.
- X lý ch t th i b nh vi n: t t c các b nh vi n các thành ph tr c thu c trung
ương, các t nh có h th ng x lý nư c th i. các t nh ph i có lị t ch t th i t p trung, các

b nh vi n t nh, b nh vi n trung ương ph i có lị t ch t th i b nh vi n.
- X lý ch t th i r n, ch t th i nguy h i công nghi p: Áp d ng b t bu c các tiêu chu n
x lý ch t th i r n công nghi p, ch t th i nguy h i i v i các khu công nghi p và khu ch
xu t. Quy ho ch các bãi ch a, khu x lý và chôn l p ch t th i r n và ch t th i nguy h i công
nghi p.
- Quy ho ch và qu n lý ô th và khu công nghi p: ưa quy ho ch môi trư ng vào
trong các quy ho ch phát tri n ô th và khu công nghi p. ánh giá tác ng môi trư ng các
quy ho ch phát tri n ô th , khu công nghi p. Thi t l p h th ng t ch c qu n lý và quan tr c
môi trư ng các khu công nghi p. Xây d ng các quy nh pháp lu t v nh p, chuy n giao công
ngh trong các d án u tư. Xây d ng các chính sách huy ng các ngu n l c trong vi c b o
v môi trư ng ô th và khu công nghi p.
7.9. Giáo d c, ào t o và nâng cao nh n th c môi trư ng
- ưa n i dung giáo d c môi trư ng vào các c p h c: xây d ng chương trình giáo d c
môi trư ng cho các c p h c. T ch c vi c ưa chương trình và n i dung môi trư ng vào các
c p h c m t cách hi u qu .
- ào t o cán b khoa h c, công ngh và qu n lý mơi trư ng trong và ngồi nư c. a
d ng hóa lo i hình ào t o.
- Nâng cao nh n th c b o v môi trư ng cho các nhà qu n lý, các nhà ho ch nh
chính sách, các t ch c chính tr -xã h i, các doanh nghi p và c ng ng. Tăng cư ng công c
truy n thông môi trư ng và m r ng phong trào qu n chúng b o v môi trư ng.
- H p tác qu c t : tăng cư ng h p tác qu c t trong lĩnh v c nghiên c u khoa h c, ào
t o cán b khoa h c và qu n lý mơi trư ng. Th ng nh t chương trình và n i dung ào t o cán
b khoa h c và qu n lý môi trư ng trong khu v c ASEAN.
7.10. Nghiên c u khoa h c, công ngh v môi trư ng
- L a ch n các hư ng nghiên c u khoa h c, công ngh môi trư ng ưu tiên
- Hoàn thi n h th ng m ng lư i quan tr c môi trư ng các c p
- Phát tri n công ngh môi trư ng: ch t o các thi t b x lý, thi t b quan tr c, phân
tích mơi trư ng. Nghiên c u các công ngh x lý ch t th i. Nghiên c u các công ngh s n
xu t s ch hơn, công ngh tái ch , gi m thi u ô nhi m.



115

- Xây d ng h th ng cơ s nghiên c u khoa h c, công ngh v môi trư ng: thành l p
Vi n nghiên c u, Trung tâm, các phịng thí nghi m v mơi trư ng.
u tư và nâng c p các
Vi n nghiên c u, các cơ s nghiên c u, các Trung tâm thu c các ngành, các trư ng i h c.
Câu h i ôn t p chương 6
1. Các nguyên t c xây d ng xã h i b n v ng
2. Các m c tiêu phát tri n thiên niên k (MDGs) c a Liên Hi p Qu c
3. Th c tr ng môi trư ng Vi t Nam
4. Nguyên nhân ô nhi m và suy thối mơi trư ng Vi t Nam
5. K t qu th c hi n các m c tiêu phát tri n thiên niên k (MDGs) Vi t Nam
6. K t qu th c hi n các m c tiêu phát tri n v xã h i và gi m nghèo c a Vi t Nam
(VDGs)
7. Nh ng thách th c i v i môi trư ng Vi t Nam trong th i gian t i
8. Các ưu tiên c a chi n lư c b o v môi trư ng Vi t Nam n năm 2010.
9. Các m c tiêu b o v môi trư ng qu c gia n năm 2010


116

TÀI LI U THAM KH O CHÍNH.
1.

B Tài Nguyên và Môi trư ng, Ngân hàng th gi i, 2005. Báo cáo di n bi n Môi trư ng
Vi t Nam 2005. a d ng sinh h c. Hà n i.
2.
Lê Huy Bá, 2000. Môi trư ng. NXB i h c Qu c Gia HCM.
3.

Lê Huy Bá, 2000. Sinh thái Môi Trư ng ng d ng. NXB KH&KT.
4.
Lê Huy Bá, Lâm Minh Tri t, 2000. Sinh thái Môi trư ng h c cơ b n. NXB i h c Qu c
Gia TP. HCM
5.
Lê Huy Bá, 2002. Tài nguyên Môi trư ng và phát tri n b n v ng. NXB KH&KT.
6.
C c b o v môi trư ng, 2005. Hi n tr ng môi trư ng Qu c gia 2005. Ph n t ng quan.
7.
C c b o v môi trư ng, 2005. Hi n tr ng môi trư ng Qu c gia 2005. Ph n a d ng sinh
h c.
8.
Lê Tr ng Cúc, 2002. a d ng sinh h c và b o t n thiên nhiên. Nhà Xu t b n
ih c
Qu c gia Hà N i
9.
Ph m Ng c ăng, 2003. Mơi trư ng khơng khí. NXB KH&KT.
10.
Ph m Ng c ăng, 2000. Qu n lý môi trư ng ô th và khu công nghi p. NXB HXD.
11.
La T
c, 2003. Th Gi i khoa h c Môi Trư ng. NXB Văn hố thơng tin.
12.
Lưu
c H i, 2000. Qu n lý Môi Trư ng cho s phát tri n b n v ng. NXB HQGHN
13.
Lưu
c H i, 2000. Cơ S khoa h c Môi trư ng. NXB i h c Qu c Gia Hà N i.
14.
H i b o v thiên nhiên và môi trư ng Vi t Nam, 2004. Vi t Nam Môi trư ng và Cu c

s ng. NXB Chính tr Qu c gia
15.
Lê Văn Khoa, 2000. Chi n lư c và chính sách mơi trư ng. i h c Qu c Gia Hà N i.
16.
Lê Văn Khoa, 2000. t và Môi trư ng. NXB Giáo D c.
17.
Lê Văn Khoa, 2001. Khoa h c Môi trư ng. NXB Giáo D c
18.
Nguy n
c Khi n, 2001. Môi trư ng và phát tri n. NXB KH&KT.
19.
Tr n Hi u Nhu , 2000. Qu n lý ch t th i r n. NXB Xây d ng.
20.
Ph m Bình Quy n, Nguy n Nghĩa Thìn, 2002. a d ng sinh h c. NXB i h c Qu c gia
Hà N i
21.
Nguy n Văn Tuyên, 2001. Sinh thái và MT. NXB Giáo D c.
22.
Nguy n Th Thìn, 2001. Ơ nhi m và h u qu . NXB KH&KT.
23.
Vũ Trung T ng, 2000. Cơ s Sinh thái h c. NXB Giáo d c.
24.
Mai ình Yên, 1994. Con ngư i và Môi trư ng. NXB Giáo d c.
25.
C c Môi trư ng, 2000. K ho ch hành ng giáo d c MT ASEAN 2000-2005. C c MT
biên d ch.
26.
Tiêu chu n Vi t Nam, 2002. Tuy n t p 31 tiêu chu n VN v Môi Trư ng b t bu c áp
d ng. Hà N i.



1. Giáo trình: Mơi trư ng và Phát tri n
2. Thơng tin v tác gi c a giáo trình:
− H và tên: Nguy n M ng
− Sinh năm 1954
− Cơ quan công tác: Khoa Môi Trư ng, Trư ng
−
a ch email:
3. Ph m vi và

i h c Khoa h c,

i h c Hu

i tư ng s d ng giáo trình:

− Giáo trình có th dùng tham kh o cho nh ng ngành: các ngành t nhiên và xã h i
khơng chun v Khoa h c Mơi trư ng
− Có th dùng cho các trư ng: i h c.
− Các t khóa: mơi trư ng, phát tri n b n v ng, h sinh thái, gia tăng dân s , các nhu
c u c a con ngư i, tài nguyên thiên nhiên, ô nhi m môi trư ng, b o v môi trư ng,
− Yêu c u ki n th c trư c khi h c môn này: không
−
ã xu t b n hay chưa: chưa.
4. Thông tin khác: