TUYẾN THƯỢNG THẬN
TUYẾN THƯỢNG THẬN

VỎ THƯỢNG THẬN:
- LỚP CẦU:
MINERALOCORTICOID
- LỚP BÓ:
GLUCOCORTICOID
- LỚP LƯỚI: ANDROGEN
TỦY THƯỢNG THẬN
- CATECHOLAMIN








HORMON VỎ THƯỢNG THẬN
HORMON VỎ THƯỢNG THẬN




Hormon vỏ thượng thận có nguồn gốc từ cholesterol
Hormon vỏ thượng thận có nguồn gốc từ cholesterol

tạo thành steroid
tạo thành steroid




Nhóm hormon chuyển hóa đường (Glucocorticoid
Nhóm hormon chuyển hóa đường (Glucocorticoid
(Gc):
(Gc):


- cortisol: tác dụng mạnh chiếm 95% tổng hoạt tính
- cortisol: tác dụng mạnh chiếm 95% tổng hoạt tính


- corticosterol: t/d yếu hơn, chiếm 4% tổng hoạt tính
- corticosterol: t/d yếu hơn, chiếm 4% tổng hoạt tính


- Cortison: H. tổng hợp, t/d mạnh gần như cortisol
- Cortison: H. tổng hợp, t/d mạnh gần như cortisol


- Prednisolon: H. tổng hợp, t/d mạnh gấp 4 lần C.
- Prednisolon: H. tổng hợp, t/d mạnh gấp 4 lần C.


- Dexamethason: H.tổng hợp, t/d gấp 30 lần cort.
- Dexamethason: H.tổng hợp, t/d gấp 30 lần cort.









Nhóm hormon vỏ chuyển hóa muối nước
Nhóm hormon vỏ chuyển hóa muối nước
(Mineralocorticoid: Gm):
(Mineralocorticoid: Gm):






Aldosterol: T/d mạnh nhất, chiếm 90%
Aldosterol: T/d mạnh nhất, chiếm 90%




Desoxycorticosteron: t/d yếu và lượng bài tiết ít
Desoxycorticosteron: t/d yếu và lượng bài tiết ít





Nhóm hormon sinh dục:
Nhóm hormon sinh dục:
androgen, estrogen
androgen, estrogen
(vết)
(vết)

Acetat
Cholesterol
Pregnenolon
17-OH Pregnenolon
Progesteron
Dehydroepiandrosteron
11 deoxycorticosteron 17-OH Progesteron
Testosteron
21
β
hydroxylase
21
β
hydroxylase
Aldost e ron
Corti s ol
E stra di ol









Cortisol: 94% dạng kết hợp (globulin):
Cortisol: 94% dạng kết hợp (globulin):
transcortin
transcortin




Tác dụng và phá hủy
Tác dụng và phá hủy




Trong vòng 1-2 giờ
Trong vòng 1-2 giờ




Aldosterol: 50% dạng kết hợp lỏng lẻo với protein
Aldosterol: 50% dạng kết hợp lỏng lẻo với protein


Tác dụng và phá hủy
Tác dụng và phá hủy



Trong vòng 30 phút
Trong vòng 30 phút
Phá hủy tại gan:
Phá hủy tại gan:


25% theo đường mật
25% theo đường mật
75% theo đường thận
75% theo đường thận




VẬN CHUYỂN VÀ THOÁI HÓA H. VTT
VẬN CHUYỂN VÀ THOÁI HÓA H. VTT








NHÓM GLUCOCORTICOID
NHÓM GLUCOCORTICOID







Tác dụng lên chuyển hóa
Tác dụng lên chuyển hóa




Glucid:
Glucid:








tăng tạo đường mới ở gan (6-10 lần)
tăng tạo đường mới ở gan (6-10 lần)
- tăng quá trình chuyển a.amin thành G
- tăng quá trình chuyển a.amin thành G
- Tăng huy động a.a từ các mô ngoài gan
- Tăng huy động a.a từ các mô ngoài gan
(cơ) vào gan, thúc đẩy quá trình tạo G ở gan
(cơ) vào gan, thúc đẩy quá trình tạo G ở gan





Giảm tiêu thụ G. ở tế bào
Giảm tiêu thụ G. ở tế bào




Đái đường
Đái đường








NHÓM GLUCOCORTICOID
NHÓM GLUCOCORTICOID






Protid:
Protid:







Giảm protein của tế bào (ngoại trừ gan)
Giảm protein của tế bào (ngoại trừ gan)
- tăng thoái hóa protein ở tế bào
- tăng thoái hóa protein ở tế bào
- Giảm sinh tổng hợp protein
- Giảm sinh tổng hợp protein




Tăng vận chuyển a.amin vào tế bào gan, tổng
Tăng vận chuyển a.amin vào tế bào gan, tổng
howpj protein, tăng chuyển a.a thành G
howpj protein, tăng chuyển a.a thành G




Tăng nồng độ a.amin huyết tương, giảm vận
Tăng nồng độ a.amin huyết tương, giảm vận
chuyển a.amin vào tế bào (trừ gan)
chuyển a.amin vào tế bào (trừ gan)









NHÓM GLUCOCORTICOID
NHÓM GLUCOCORTICOID






Lipid:
Lipid:






Tăng thoái hóa lipid ở các mô mỡ
Tăng thoái hóa lipid ở các mô mỡ


gây
gây
↑
↑
nồng
nồng
độ acid béo tự do trong huyết tương
độ acid béo tự do trong huyết tương





Tăng oxy hóa acid béo tự do ở tế bào để tạo
Tăng oxy hóa acid béo tự do ở tế bào để tạo
năng lượng
năng lượng




Khi cortisol bài tiết ra nhiều làm tăng lắng đọng
Khi cortisol bài tiết ra nhiều làm tăng lắng đọng
mỡ và rối loạn phân bố mỡ gây ứ đọng ở mặt, bụng
mỡ và rối loạn phân bố mỡ gây ứ đọng ở mặt, bụng








Tác dụng chống stress
Tác dụng chống stress







ACTH tăng
ACTH tăng
→
→
cortisol tăng 300mg/24 giờ
cortisol tăng 300mg/24 giờ




Cortisol huy động nhanh chóng nguồn a.amin và
Cortisol huy động nhanh chóng nguồn a.amin và
mỡ dự trữ để cung cấp E, G, các a.amin: purin, pyrimidin,
mỡ dự trữ để cung cấp E, G, các a.amin: purin, pyrimidin,
creatin phosphat, chất rất cần thiết cho sự duy trì sự sống
creatin phosphat, chất rất cần thiết cho sự duy trì sự sống
tế bào
tế bào




NHÓM GLUCOCORTICOID
NHÓM GLUCOCORTICOID



VỎ NÃO

STRESS
E, A.AMIN
CRH
ACT
H
CORTISOL
CATECHOLAMIN
ε, ε’
CHỐN
G
HỆ VIỀN








Chống thải ghép
Chống thải ghép




Tác dụng chống dị ứng
Tác dụng chống dị ứng







Ức chế giải phóng histamin
Ức chế giải phóng histamin
→
→
giảm dị ứng
giảm dị ứng
Trên lâm sàng cortisol dùng trong dị ứng do choáng
Trên lâm sàng cortisol dùng trong dị ứng do choáng
phản vệ
phản vệ






Tác dụng lên tế bào máu và hệ thống miễn dịch
Tác dụng lên tế bào máu và hệ thống miễn dịch




Giảm bạch cầu ưa acid và BC lympho
Giảm bạch cầu ưa acid và BC lympho





Giảm kích thước hạch và tuyến ức
Giảm kích thước hạch và tuyến ức




Giảm kháng thể, dễ nhiễm khuẩn (dùng kéo dài)
Giảm kháng thể, dễ nhiễm khuẩn (dùng kéo dài)




Ngăn sự loại bỏ mảnh ghép
Ngăn sự loại bỏ mảnh ghép








Tác dụng chống viêm
Tác dụng chống viêm







Vững bền màng lysosom
Vững bền màng lysosom
→
→
lysosom khó phồng
lysosom khó phồng
căng, khó vỡ (enzym phân giải protein, làm tăng pư viêm)
căng, khó vỡ (enzym phân giải protein, làm tăng pư viêm)






Ức chế enzym phospholipase A2: tham gia q.trình
Ức chế enzym phospholipase A2: tham gia q.trình
tổng hợp prostaglandin, leucotrien
tổng hợp prostaglandin, leucotrien
→
→


giảm phản ứng viêm
giảm phản ứng viêm









Tác dụng lên tuyến nội tiết
Tác dụng lên tuyến nội tiết






Cortisol tăng
Cortisol tăng
→
→


giảm chuyển T4 thành T3
giảm chuyển T4 thành T3






tăng chuyển T3 thành T4
tăng chuyển T3 thành T4







Giảm nồng độ hormon sinh dục nữ
Giảm nồng độ hormon sinh dục nữ








Tác dụng khác
Tác dụng khác






↑
↑


bài tiết dịch vị, gây loét dạ dày (dùng kéo dài)
bài tiết dịch vị, gây loét dạ dày (dùng kéo dài)







Hệ xương: ức chế hình thành xương, giảm tăng sinh
Hệ xương: ức chế hình thành xương, giảm tăng sinh
tế bào, giảm lắng đọng tổng hợp pr. Của xương
tế bào, giảm lắng đọng tổng hợp pr. Của xương






Điều hòa bởi ACTH
Điều hòa bởi ACTH






theo cơ chế điều hòa ngược
theo cơ chế điều hòa ngược




Nhịp sinh học
Nhịp sinh học









Aldosterol là H. chủ yếu
Aldosterol là H. chủ yếu








↑
↑


tái hấp thu Na
tái hấp thu Na
+
+
, bài tiết K
, bài tiết K
+
+
, clo ở ống thận

, clo ở ống thận


→
→
tái
tái
hấp thu nước (ADH)
hấp thu nước (ADH)
→
→
tăng thể tích dịch ngoại bào
tăng thể tích dịch ngoại bào




↑
↑
thể tích dịch ngoại bao, tăng huyết áp
thể tích dịch ngoại bao, tăng huyết áp




Aldostrol tăng cao
Aldostrol tăng cao
→
→



↑
↑
V 5-15%
V 5-15%
→
→


↑
↑
huyết áp
huyết áp
15-25 mmHg
15-25 mmHg


Aldostrol
Aldostrol ↓
mất Na,
mất Na, ↓
V đồng thời tăng kali máu
V đồng thời tăng kali máu
gây độc cơ tim
gây độc cơ tim




NHÓM MINERALOCORTICOID (Gm)

NHÓM MINERALOCORTICOID (Gm)






Aldosterol tác dụng đối với tuyến mồ hôi, nước
Aldosterol tác dụng đối với tuyến mồ hôi, nước
bọt
bọt










↑
↑


tái hấp thu Na
tái hấp thu Na
+
+
, bài tiết K

, bài tiết K
+
+






Tác dụng này quan trọng khi cơ thể làm việc
Tác dụng này quan trọng khi cơ thể làm việc
trong môi trường nóng
trong môi trường nóng


Mất muối qua con đường bay mồ hôi sẽ giảm
Mất muối qua con đường bay mồ hôi sẽ giảm




NHÓM MINERALOCORTICOID (Gm)
NHÓM MINERALOCORTICOID (Gm)









ANDROGEN
ANDROGEN


Nam giới:
Nam giới:






Nam trưởng thành bài tiết quá mức
Nam trưởng thành bài tiết quá mức






Không ảnh hưởng
Không ảnh hưởng




Trẻ con
Trẻ con





Phát triển các đặc tính thứ phát trước tuổi
Phát triển các đặc tính thứ phát trước tuổi
dậy thì
dậy thì








ANDROGEN
ANDROGEN


Nữ giới:
Nữ giới:






Bài tiết quá mức: hội chứng Cushing, u tuyến
Bài tiết quá mức: hội chứng Cushing, u tuyến
thượng thận hoặc tăng sản thượng thận bẩm sinh

thượng thận hoặc tăng sản thượng thận bẩm sinh






Nam hóa
Nam hóa








Điều hòa bài tiết
Điều hòa bài tiết






Na, K
Na, K







Natri trong máu tăng làm giảm tiết
Natri trong máu tăng làm giảm tiết


Nồng độ kali trong máu tăng làm tăng tiết
Nồng độ kali trong máu tăng làm tăng tiết


Hệ thống renin-angiotensin-aldosterol
Hệ thống renin-angiotensin-aldosterol








HORMON TỦY THƯỢNG THẬN
HORMON TỦY THƯỢNG THẬN




Sinh tổng hợp
Sinh tổng hợp



L- Tyrosin L - DOPA

(Dihydroxyphenylalanin)

Epinephrin Norepinephrin
Dopamin
(80%) (20%)








Tỏc dng ca catecholamin
Tỏc dng ca catecholamin



Giọỳng nhổ hóỷ TK giao caớm, thồỡi gian
taùc duỷng keùo daỡi hồn


Roợ nhỏỳt lón tim maỷch, huyóỳt aùp
R cuớa norepinephrin, epinephrin coù 2
R cuớa norepinephrin, epinephrin coù 2
loaỷi:
loaỷi:





(
(


1,
1,


2) vaỡ
2) vaỡ


(
(


1,
1,


2)
2)
+ Epinephrin gừn
+ Epinephrin gừn



vaỡ
vaỡ


receptor
receptor
+ Norepinephrin gừn vồùi
+ Norepinephrin gừn vồùi


receptor
receptor








Epinephrin
Epinephrin


(
(
α
α
vaì
vaì

β
β
receptor)
receptor)
+ Laìm tim âáûp nhanh, ↑ læûc co boïp
+ Gáy co maûch dæåïi da, giaîn maûch
vaình, maûch naîo vaì cå
+ Gáy tàng HATÂ, HATT giaím nheû






Norepinephrin
Norepinephrin


(
(


receptor)
receptor)
+ Trón maỷch maùu thỗ maỷnh hồn
+ HAT,HATT co maỷch toaỡn thỏn
+ Caùc taùc duỷng khaùc cuợng yóỳu hồn

Caùc catecholamin laỡm chuyóứn hoaù,
tióu thuỷ oxy, sinh nhióỷt; phỏn giaới

glycogen glucose laỡm glucose maùu