1

Chương II: XÃ HỘI VIỆT NAM TỪ NĂM 1897 ĐẾN
NĂM 1918.
Bài 29: CHÍNH SÁCH KHAI THÁC THUỘC ĐỊA CỦA
THỰC DÂN PHÁP VÀ NHỮNG CHUYỂN BIẾN VỀ
KINH TẾ, XÃ HỘI Ở VIỆT NAM.
Tiết 1:
CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ NHẤT CỦA
THỰC DÂN PHÁP.
A MỤC TIÊU BÀI HỌC:
1.Kiến thức:

- -Bằng phương pháp phân tích, mô tả, Gv hướng dẫn học
sinh nắm được:
- Mục đích, phương pháp khai thác thuộc địa Đông Dương
của Pháp.
- Những khái niệm về Liên bang Đông Dương, Bắc Kỳ,
Trung Kỳ: “chế độ bảo hộ”, “thuộc địa”.
- Về các thủ đoạn kinh tế, văn hoá, giáo dục mà thực dân
Pháp đã áp dụng nhằm nô dịch nhân dân ta.
- Hậu quả cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất ( 1897-
1914) của thực dân Pháp.
2

- Những nét chính về sự biến đổi kinh tế , cơ cấu xã hội
Việt Nam ở nông thôn và thành thị trước tác động của
khai thác thuộc địa .
- Dẫn đến việc hình thành tư tưởng giải phóng dân tộc mới
.
2. Tư tưởng:

- Thấy được dã tâm và âm mưu thâm độc của thực dân
Pháp.Mâu thuẫn cơ bản của xã hội Việt Nam đầu thế kỷ
XX , thái độ chính trị của từng giai cấp, tầng lớp đối với
độc lập dân tộc .
- Nuôi dưỡng ý chí đấu tranh giành độc lập tự do.
- Hiểu đựợc nguyên nhân dẫn tới các cuộc đấu tranh yêu
nước đầu thế kỷ XX.
3. Kỹ năng:

- Sử dụng bản đồ.
- Hiểu và sử dụng thuật ngữ chính xác.
B. ĐDDH:
- Bản đồ Liên Bang Đông Dương thuộc Pháp.
- Tranh ảnh SGK Hs sưu tầm vài hình ảnh liên quan đến
bài học .
3

- Sơ đồ tổ chức bộ máy thống trị của thực dân Pháp ở
Đông Dương .
C. KTBC:
- Tình hình kinh tế xã hội Việt Nam nửa cuối thế kỷ XIX.
- Vì sao các quan lại, sĩ phu đưa ra những đề nghị cải
cách? Kể tên những sĩ phu tiêu biểu trong phong trào cải
cách ở nửa cuối thế kỷ XIX. Nêu những nội dung chính
trong các đề nghị cải cách của họ.
- Trình bày những hạn chế của các đề nghị cải cách cuối
thế kỷ XIX.
D. HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC

1. Giới thiệu bài mới: sau khi căn bản hoàn thành công

cuộc bình định bằng quân sự, thực dân Pháp tiến hành
cuộc khai thác thuộc địa Việt Nam một cách quy mô.
Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp
đầu thế kỷ XX đã gây nên những chuyển biến về kinh tế,
xã hội Việt Nam.Tác động của chính sách đó đến kinh tế ,
xã hội nước ta như thế nào ?
2. Dạy và học:

4






I. CUỘC KHAI THÁC THUỘC ĐỊA LẦN THỨ NHẤT
CỦA THỰC DÂN PHÁP.1897-1914
1. Tổ chức bộ máy nhà nước



Sơ đồ bộ máy thống trị của thực dân Pháp ở Đông Dương
TOÀN QUYỀN Đ ÔNG DƯƠNG
Bắc kỳ
Thống sứ
Trung Kỳ
Khâm sứ
Nam Kỳ
Thống đốc
Lào

Khâm sứ
Cam pu chia
Khâm sứ
Bộ máy chính quyền cấp kỳ ( Pháp)
Bộ máy chính quyền cấp tỉnh, huyện (Pháp+ bản xứ )
Bộ máy chính quyền cấp xã thôn (Bản xứ )
5

GV và học sinh cùng làm việc: ghi vào sơ đồ câm các chức vụ
tương đương với các cấp hành chánh
Học sinh làm việc theo sự hướng dẫn của GV .
* Qua đó em có nhận xét gì về hệ thống chính quyền này .
Hoạt động 1. Tổ chức bộ máy nhà nước của thực dân Pháp .
Mục tiêu: cho học sinh thấy được , để thống trị lâu dài đất
nước ta , Pháp đã tổ chức bộ máy thống trị chặt chẽ từ trên
xuống .
Hoạt động của thày và trò Nội dung
1. Tổ chức bộ máy nhà nước
Sơ đồ được vẽ trên giấy lớn.
* Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ
nhất của thực dân Pháp diễn ra trong
khoảng thời nào? Mục tiêu của công
cuộc khai thác này là gì?
Sau khi Pháp hoàn thành công cuộc
bình định bằng quân sự và khai thác trên
quy mô lớn, để bóc lột nhân dân Việt
Nam , đặt cơ sở thống trị lâu dài .
I. CUỘC KHAI
THÁC THUỘC ĐỊA
L

ẦN THỨ NHẤT
CỦA THỰC DÂN
PHÁP 1897-1914 :
1. Tổ chức bộ máy
nhà nước của thực
dân Pháp :
* T
ổ chức bộ máy
nhà nước của thực
6

* Mục tiêu của cuộc khai thác ?
- Chia rẽ các dân tộc Đông Dương .
- Tăng cường áp bức, kìm kẹp làm giàu
cho tư bản Pháp .
- Biến Đông Dương thành một tỉnh của
Pháp .
- Xoá tên Việt Nam, Lào, Campuchia
trên bản đồ thế giới
* Sơ đồ :tổ chức bộ máy thống trị của
Pháp Đông Dương theo mẫu, qua đó
cho nhận xét hệ thống chính quyền
này: có tác dụng gì cho Pháp và tác
động gì đối với Việt Nam?
* Pháp lập Liên Bang Đông Dương gồm
Bắc kỳ, Trung kỳ, Nam Kỳ, Lào và
Campuchia.
*Việt Nam bị chia làm ba xứ:
+ Bắc Kỳ là xứ nửa bảo hộ đứng
đầu là Thống sứ Pháp.

+ Trung Kỳ với chế độ Bảo Hộ,
dân Pháp :
Năm 1887 Pháp lập
Liên Bang Đông
Dương .
*Việt Nam bị chia
làm ba xứ :
+ Bắc Kỳ là x
ứ
nửa bảo hộ đứng
đầu là Thống sứ
Pháp .
+ Trung Kỳ với chế
độ bảo hộ , đứng đầu
là Khâm Sứ Pháp .
+ Nam Kỳ theo chế
độ thuộc địa , đứng
đầu là Thống đốc
Pháp .
Mỗi xứ gồm nhiều
tỉnh đứng đầu là viên
quan người Pháp .
7

đứng đầu là Khâm Sứ Pháp.
+ Nam kỳ theo chế độ thuộc địa,
đứng đầu là Thống đốc Pháp ,viên quan
người Pháp.
- Dưới tỉnh là Phủ, huyện, châu, dưới là
làng xã do quan chức địa phương cai

quản.
* Chính sách của thực dân Pháp có
những điểm thống nhất giả tạo nào
?Chia ĐD làm 5 kỳ với nhiều chế độ
khác nhau nhưng thực chất đều là thuộc
địa của Pháp . Nócòn chia rẽ khối
thống nhất đoàn kết cua nhan dân ta.

* Nhận xét về hệ thống chính quyền
của Pháp?
+ Từ trung ương đến địa phương đ
ều do
đều do thực dân Pháp chi phối .
+ Chặt chẽ, với tay xuống tận nông thôn.

+ Kết hợp giữa nhà nước thực dân và
Dưới tỉnh là phủ ,
huyện , châu , dưới
là làng xã do quan
chức địa phương cai
quản .
* Nhận xét về hệ
thống chính quyền
của Pháp :
+ Ch
ặt chẽ , với tay
xuống tận nông thôn
.
+ Kết hợp giữa nhà
nước thực dân và

phong kiến .
+ Chia Việt Nam
thành ba quốc gia
riêng biệt là Bắc
Kỳ, Trung Kỳ và
Nam Kỳ .
+ Tất cả đều phục
8

quan lại phong kiến.
+ Chia Việt Nam thành ba quốc gia
riêng biệt là Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam
Kỳ > xóa tên VN trên bản đồ thế giới .

+ Tất cả đều phục vụ cho lợi ích tư bản
Pháp .
Gv chốt ý : cho học sinh thấy được , để
thống trị lâu dài đất nước ta , Pháp đã tổ
chức bộ máy thống trị chặt chẽ từ trên
xuống .
vụ cho lợi ích tư bản
Pháp .




Hoạt động 2 . Chính sách kinh tế .
Mục tiêu: khai thác ,bóc lột là mục đích của thực dân Pháp
khi xâm lược nước ta , nền kinh tế của ta có những biến đổi .
Hoạt động của thày và trò Nội dung

Dựa SGK,hs làm bài tập theo mẫu :
Chính sách kinh tế :vơ vét sức người ,
sức của ở Đông Dương
Lĩnh vực

Nội dung các chính sách
của thực dân Pháp ở VN
2. Chính sách kinh
tế :vơ vét sức người
, sức của ở Đông
Dương .
* Nông nghiệp :
cướp đoạt ruộng đất
9

đầu thế kỷ XX
Nông
nghiệp
cướp đoạt ruộng đất của
nông dân , bóc lột nông dân
bằng địa tô .

Công
nghiệp
+ Khai thác mỏ ( than, kim
loại…) để xuất khẩu .
+ Xây dựng cơ sở sản xuất
xi măng, gạch ngói, điện
nước, chế biến gỗ, xay
lúa…


Thương
nghiệp
độc chiếm thị trườngViệt
Nam ,về nguyên liệu và thu
thuế .
Giao
thông
vận tải
được xây dựng để tăng
cường bóc lột kinh tế v
à
đàn áp phong trào đấu
tranh của nhân dân.
của nông dân , bóc
lột nông dân bằng
địa tô .
* Công nghiệp :
+ Khai thác mỏ (
than, kim loại…) để
xuất khẩu .
+ Xây dựng cơ sở
sản xuất xi măng,
gạch ngói, điện
nước, chế biến gỗ,
xay lúa…
* Thương nghiệp :
độc chiếm thị
trườngViệt Nam ,về
nguyên liệu và thu

thuế .
* Giao thông vận tải
: xây dựng để bóc lột
kinh tế và đàn áp
phong trào đấu tranh
10


Thuế ,
bắt phu.
Đặt nhiều loại thu
ế , bắt
phu.

* Em có nhận xét gì về về nền kinh tế
VN đầu thế kỷ XX?
- Toàn diện ,kinh tế VN phat triển vể
công nghiệp ,giao thông vận tải .
- Nhưng tài nguyên bị vơ vét , nông
nghiệp giậm chân tại chỗ .
+ Công nghiệp phát triển nhỏ giọt , thiếu
hẳn công nghiệp nặng.
 Nền kinh tế Việt Nam vẫn là nền sản
xuất nhỏ , lạc hậu, phụ thuộc vào kinh
tế Pháp.Pháp còn bóc lột bằng thuế , bắt
đi phu ( liên hệ đến phong trào kháng
thuế 1907sau này ).
* Các chính sách tren của Pháp nhằm
mục đích gì ? vơ vét sức người , sức
của ở Đông Dương.

của nhân dân.
* Đặt nhiều loại thuế
, bắt phu.
* Nhận xét :
+ Nền kinh tế Việt
Nam lạc hậu, phụ
thuộc .
+ Tài nguyên thiên
nhiên bị khai thác
triệt để .
+ Nông nghiệp giậm
chân tại chỗ
+ Công nghiệp phát
triển nhỏ giọt , thiếu
hẳn công nghiệp
nặng .

11

GV cho học sinh xem hình ảnh nông
dân VN phải đi phu cho Pháp : làm
đường , vác súng ống .
GV chốt ý
Hoạt động 3.Chính sách văn hóa,giáo dục.
Mục tiêu :nhằm tạo ra tầng lớp tay sai cho Pháp,kìm hãm
nhân dân ta trong vòng ngu dốt, lạc hậu để dễ cai trị.
Hoạt động của thày và trò Nội dung
Tù SGK , Hs làm bài tập sau:
Thời
gian

Nội dung
Giai
đọan đầu

duy trì nền Hán học cũ .
1 905 1905 cải cách giáo dục :
+ Au học ở xã thôn học chữ
Hán và chữ Quốc ngữ .
+ Ti
ểu học ở phủ, huyện
học chữ Hán , chữ Quốc ngữ
3. Chính sách văn
hóa,giáo dục :
* Giai đọan đầu ,
duy trì nền Hán học
cũ .
* 1905 cải cách
giáo dục :
+ Au học ở xã thôn
học chữ Hán và chữ
Quốc ngữ .
+ Tiểu học ở phủ,
12

và chữ Pháp .
+ Trung học ở tỉnh học chữ
Hán , chữ Quốc Ngữ , chữ
Pháp bắt buộc .
1907 Đại học Đông Dương đào
tạo tầng lớp tân học ,cộng

tác với Pháp
* Tại sao ở giai đoạn đầu , Pháp duy
trì nền Hán học cũ? ( lợi dụng hệ tư
tưởng phong kiến , vả trí thưc cựu học
để phục vụ cho Pháp .Triệt để sử dụng
phong kiến Nam Triều , “Dùng người
Việt trị người Việt” kềm hãm nhân dân
ta trong vòng ngu dốt để dễ cai trị . GV
có thể dẫn chứng tay sai Hoàng Cao
Khải , và Lê Hoan…)
GV :Pháp còn dùng sách báo để tuyên
truền duy trì các thói hư tật xấu .
* Tranh ảnh về hoạt động giáo dục của
Pháp : trường tỉnh , trường làng , lớp
huyện học chữ Hán
, chữ Quốc ngữ và
chữ Pháp .
+ Trung h
ọc ở tỉnh
học chữ Hán , chữ
Quốc Ngữ , chữ
Pháp bắt buộc .
Nhận xét :
+ Hạn chế phát triển
giáo dục.
+ Duy trì “văn hóa
làng” theo hướng
“bần cùng hóa” và
“ngu dân hóa”


13

học ….


Cụ đồ và học trò

Một lop hoc dưới thời Pháp


Gi
ờ Địa lý
Giờ ngoại khóa Lịch sử



Giờ Sinh vật
14

Giờ Hóa học

Giờ thể dục b
ơi
Giờ thể dục :nữ

Trư
ờng tỉnh
Trường làng
Hs có nhận xét gì vềnhững tấm hình
trên ?giờ học có dụng cụ trưc quan , tuy

nhiên chỉ có rất ít con em nhà giàu mới
được đi học, tạo ra tầng lớp tay sai cho
Pháp .
* Hs có nhận xét gì về nền giáo dục
của Pháp ?
+ Hạn chế phát triển giáo dục.
+ Duy trì “văn hóa làng” theo hướng
15

“bần cùng hóa” và “ngu dân hóa”
* Anh hưởng của chính sách văn hóa ,
giáo dục của Pháp đến Việt Nam ? (
đưa nền văn hóa phương Tây vào Việt
Nam , tạo ra tầng lớp thượng lưu trí thức
mới , nhưng chỉ phục vụ cho Pháp , con
nhân dân ta vẫn ngu dốt )
GV chốt ý : Chính sách văn hóa,giáo
dục.nhằm tạo ra tầng lớp tay sai cho
Pháp,kìm hãm nhân dân ta trong vòng
ngu dốt, lạc hậu để dễ cai trị.
CỦNG CỐ .
- Tổ chức bộ máy nhà nước của thực dân Pháp .
- Nêu chính sách kinh tế của Pháp từ 1897 đến 1918, và
cho nhận xét .
- Chính sách văn hóa, giáo dục ?

16


Nông dân Việt Nam bị cưỡng bức khiêng đạn pháo cho Pháp