CH NG 10: HÌNH THÁI ƯƠ
CH NG 10: HÌNH THÁI ƯƠ
KINH T XÃ H IẾ Ộ
KINH T XÃ H IẾ Ộ
Hà Nội 8/2005
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


PHƯƠNG THỨC
SẢN XUẤT:
-
Cộng sản nguyên
thuỷ
-
Chiếm hữu nô lệ
-
Phong kiến
-
Tư bản chủ nghĩa
-
Cộng sản chủ nghĩa
CƠ CẤU
XÃ HỘI
-
Bộ lạc
-
Thị tộc
-

Dân tộc
-
Giai cấp
-
Các nhóm xã
hội khác
TỔ CHỨC
CHÍNH TRỊ
-
Chế độ chiếm hữu nô lệ
-
Chế độ phong kiến
-
Chế độ tư bản chủ nghĩa
-
Chế độ xã hội chủ nghĩa
ĐỜI SỐNG
TINH THẦN
-
Chính trị
-
Pháp quyền
-
Đạo đức
-
Thẩm mỹ
-
Triết học
-
Khoa học

-
Tôn giáo
P C T Đ
QUY LUẬT CƠ BẢN CỦA XÃ HỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


I/ Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và phát triển
của xã hội.
II/ Biện chứng của lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất.
III/ Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng
IV/ Phạm trù hình thái kinh tế-xã hội : sự phát triển của
các hình thái kinh tế-xã hội là quá trình lịch sử tự nhiên.
V/ Vận dụng học thuyết hình thái kinh tế-xã hội vào sự
nghiệp xây dựng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam:
Nội dung bài giảng
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


1/ Khái niệm sản xuất vật chất:
2/ Vai trò của sản xuất vật chất đối với sự tồn tại và
phát triển của xã hội.
I/ Sản xuất vật chất là cơ sở của sự tồn tại và
phát triển của xã hội.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN



1/ Khái niệm sản xuất vật chất:
•
Định nghĩa sản xuất vật chất:
•
Đặc trưng của sản xuất vật chất:

Là không thể thiếu được của con người, xã hội loài
người.

Là hành động có ý thức, có mục đích của
con người.

Là sản xuất xã hội.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


•
Sản xuất vật chất giữ vai trò là cơ sở của sự
tồn tại và phát triển của xã hội đồng thời quyết
định sự vận động của toàn bộ đời sống xã hội.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2/ Vai trò của sản xuất vật chất đối với sự
tồn tại và phát triển của xã hội:


Sản xuất vật chất là yêu cầu khách quan của sự tồn
tại và phát triển của xã hội.
Sản xuất vật chất là cơ sở để con người sáng tạo ra
toàn bộ các mặt của đời sống xã hội.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN
Sản xuất vật chất quyết định sự phát triển của xã hội
từ thấp đến cao, quyết định sự phát triển của xã hội.


1/ Khái niệm phương thức sản xuất, lực lượng sản
xuất, quan hệ sản xuất.
2/ Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với
trình độ phát triển của lực lượng sản xuất:
II/ Biện chứng của lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN



Lịch sử xã hội loài người bao giờ cũng được đặc
trưng bởi một phương thức sản xuất nhất định.

Sự thay đổi phương thức sản xuất bao giờ cũng
dẫn đến làm thay đổi các quá trình kinh tế-xã hội.

Phương thức sản xuất quy định sự phát triển của
xã hội loài người từ thấp đến cao


Phương thức sản xuất là sự thống nhất giữa lực
lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.
1.1/ Khái niệm phương thức sản xuất:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN



Kết cấu lực lượng sản xuất.

Mối quan hệ giữa các yếu tố trong kết cấu lực
lượng sản xuất.

Khoa học ngày càng đóng vai trò to lớn trong sản
xuất.
1.2/ Khái niệm lực lượng sản xuất:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


LLSX
Người lao động
Tư liệu
sản xuất
Tư liệu
lao động
Đối tượng
lao động
Công cụ
lao động

Phương
tiện lao
động
Có sẵn
trong tự
nhiên
Đã qua
chế biến
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


1.2/ Khái niệm lực lượng sản xuất(tiếp):
-
Các yếu tố trên có quan hệ chặt chẽ, gắn bó với nhau, trong đó công
cụ lao động là yếu tố động, cách mạng và quan trọng nhất, là thước
đo trình độ chinh phục tự nhiên của con người, là tiêu chuẩn phân
biệt các thời đại kinh tế
-
Khoa học ngày càng đóng vai trò to lớn và quan trọng.
- Là nguyên nhân của nhiều biến đổi to lớn trong sản xuất
và đời sống xã hội
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN



Kết cấu quan hệ sản xuất.

Mối quan hệ giữa các yếu tố trong kết cấu quan

hệ sản xuất.
1.3/ Khái niệm quan hệ sản xuất:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


Phương thức sản xuất của cải vật chất
Lực lượng sản xuất
Quan hệ sản xuất
Tư
liệu
lao
động
Quan
hệ sở
hữu đối
với tư
liệu sản
xuất
Quan hệ
trong tổ
chức và
quản lý
sản xuất
Quan
hệ phân
phối
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN
Khoa

học
Người
lao
động


Cộng sản chủ nghĩa
Tư bản chủ nghĩa
Phong kiến
Chiếm hữu nô lệ
Công xã nguyên thuỷ
Các quan hệ sản xuất
Chế
độ
người
bóc lột
người
Hợp
tác và
tương
trợ lẫn
nhau
Các kiểu và các hình thức của quan hệ sản xuất
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


Những điều kiện vật chất của đời sống xã hội
Những điều kiện tự nhiên Sản xuất vật chất xã hội
Hoàn cảnh

địa lý
Dân số
Lực lượng
sản xuất
Quan hệ
sản xuất
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN
(Tham khảo)


2/ Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản
xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản
xuất:

Khái niệm tính chất và trình độ của lực lượng
sản xuất.

Trình độ của lực lượng sản xuất.

Tính chất của lực lượng sản xuất gắn liền với
trình độ của lực lượng sản xuất.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2/ Quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản
xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản
xuất:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN

KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2.1/ Sự vận động và phát triển của lực lượng
sản xuất quy định và làm thay đổi quan hệ sản
xuất phù hợp với nó

Mỗi phương thức sản xuất tồn tại là thể thống nhất giữa
2 mặt lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất.Lực lượng
sản xuất thường biến đổi nhanh còn quan hệ sản xuất
thường biến đổi chậm hơn so với lực lượng sản xuất .
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2.1/ Sự vận động và phát triển của lực lượng
sản xuất quy định và làm thay đổi quan hệ sản
xuất phù hợp với nó
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN
LLSX
QHSX
PTSX


2.1/ Sự vận động và phát triển của lực lượng
sản xuất quy định và làm thay đổi quan hệ sản
xuất phù hợp với nó (tiếp)

Lực lượng sản xuất thường biến đổi nhanh còn quan hệ

sản xuất thường biến đổi chậm hơn so với lực lượng sản
xuất (mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản
xuất).

Do yêu cầu khách quan tất yếu đòi hỏi quan hệ sản xuất
cũ phải được thay thế bằng quan hệ sản xuất mới phù hợp
với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất
(phương thức sản xuất mới ra đời cao hơn)
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


BIỆN CHỨNG CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ
QUAN HỆ SẢN XUẤT
C.M
C.M
C.M
C.M
C.H.N.L
P.K
T.B.C.N
-
LLSX quyết định sự phát triển của QHSX
-
Nẩy sinh mâu thuẫn giữa LLSX thường xuyên
phát triển và QHSX tương đối ổn dịnh
-
QHSX ảnh hưởng tới sự phát triển của LLSX
-
Từ chỗ là hình thức phát triển của các LLSX,

những quan hệ ấy trở thành xiềng xích của các
LLSX
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2.2/ Quan hệ sản xuất có tính độc lập tương đối và tác
động trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất:
-
Quan hệ sản xuất không phải hoàn toàn phụ thuộc vào lực
lượng sản xuất nên nó có tác động đến sự phát triển của lực
lượng sản xuất.
-
Sự tác động của quan hệ sản xuất đến lực lượng sản xuất
theo 2 hướng:

Nếu phù hợp với trình độ của lực lượng sản xuất thì sẽ
thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển.

Nếu không phù hợp ( lỗi thời hay tiên tiến một cách giả
tạo) thì sẽ kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản xuất.
=> Giải quyết mâu thuẫn giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản
xuất không phải giản đơn mà phải thông qua hoạt động có ý thức
của con người.
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


2.2/ Quan hệ sản xuất có tính độc lập tương đối và tác
động trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN


III/ Biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến
trúc thượng tầng.
1/ Khái niệm cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng
tầng
2/ Mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và
kiến trúc thượng tầng:
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KỸ THUẬT CÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN
KHOA KHCB, BỘ MÔN MÁC - LÊNIN