66

ư Tỷ lệ đóng góp không nên vượt quá khả năng của người tham gia bảo hiểm, chủ
sử dụng lao động và của nền kinh tế hỗ trợ cho hệ thống nói chung.
ư Dự trữ được tạo ra không nên vượt quá khả năng của đất nước để có thể hấp thụ
một cách có hiệu quả vào đầu tư theo cách thức mang lại lợi nhuận.
Tỷ lệ đóng góp nên duy trì ổn định tương đối trong một thời gian dài, và bất cứ một sự
tăng nào cũng nên thực hiện từ từ.
Cơ chế bảo hiểm cân đối
Trong cơ chế bảo hiểm cân đối, một tỷ lệ đóng góp được thiết lập sao cho, qua một
khoảng thời gian quy định được cân đối (ví dụ 10, 15 hoặc 20 năm), thu nhập do đóng
góp và lãi suất từ quỹ dự trữ của hệ thống sẽ đáp ứng được thoả đáng chi phí cho các
chế độ và phí hành chính. Một trong những cơ chế mà ILO thường sử dụng là cơ chế bảo
hiểm cân đối giúp cho phần dự trữ không bị giảm trong suốt khoảng thời gian được cân
đối.
Theo định nghĩa này, trong khoảng thời gian cân đối, dự trữ phát sinh trong thời kỳ
trước đó, (từ thu vượt quá chi) không đòi hỏi phải đáp ứng chi trả của hệ thống, được
dùng vào đầu tư dài hạn. Tỷ lệ đóng góp trong giai đoạn đầu của thời kỳ cân đối, sẽ nằm
giữa tỷ lệ đóng góp được áp dụng trong cơ chế thu đến đâu chi đến đó và tỷ lệ áp dụng
trong cơ chế với mức bảo hiểm bình quân tổng thể.
Cơ chế tài chính bảo hiểm cân đối có những đặc trưng sau:
ư Thời kỳ cân đối được chọn với một độ dài giới hạn đủ để đảm bảo mức độ ổn
định nhất định của tỷ lệ đóng góp.
ư Tỷ lệ đóng góp được xác định theo cách thức phần thu mong đợi (đóng góp và
thu nhập từ đầu tư) của hệ thống, trong thời kỳ cân đối, sẽ bằng chi phí mong đợi.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

67

ư Cơ chế tài chính không cho phép về nguyên tắc sử dụng quỹ tích luỹ để chi trả

những chi phí hiện hành (chỉ lãi suất của quỹ được sử dụng).
ư Khi mức đóng góp hiện hành cộng với thu nhập từ đầu tư, không còn đủ để chi
trả những chi phí hiện hành, mức bảo hiểm tăng lên đến mức đòi hỏi một thời kỳ cân đối
thay thế.
Bảng 17: Tổng hợp các quỹ BHXH thành phần.
Quỹ BHXH ngắn hạn Quỹ BHXH dài hạn
Nguồn hình thành Người lao động, người sử dụng lao động và sự hỗ trợ của nhà nước
Người lao động, người sử dụng lao động và sự hỗ trợ của nhà nước
Cơ chế đóng góp
Đánh giá hàng năm những chi phí có thể sảy ra - thu đến đâu chi đến đó (thích hợp
đối với hệ thống BHXH đã chín muồi)
- Bảo hiểm bình quân tổng thể
- Bảo hiểm cân đối
Thời hạn trợ cấp Dưới một năm Không xác định
Các chế độ trợ cấp ốm đau
Thai sản
TNLĐ-BNN (trợ cấp 1 lần)
Tử tuất (trợ cấp 1 lần) Hưu trí
TNLĐ- BNN (trợ cấp hàng tháng)
Tử tuất (trợ cấp hàng tháng)
Chiến lược đầu tư Đầu tư ngắn hạn Đầu tư dài hạn
Iv. Tổ chức thực hiện
1. Sự thay đổi trong cơ cấu tổ chức và thực hiện
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

68

Bảo hiểm xã hội Việt nam được tổ chức theo hệ thống từ Trung ương đến địa phương
theo sơ đồ sau:
Theo thông tư số 150/BHXH/TCCB của Bảo hiểm xã hội Việt nam hướng đẫn tổ chức

công tác cán bộ của hệ thống BHXH ở địa phương thì bộ máy giúp việc Giám đốc
BHXH tỉnh được tổ chức như sau:
1. Phòng quản lý chế độ chính sách BHXH .
2. Phòng quản lý thu BHXH.
3. Phòng quản lý chi BHXH.
4. Phòng kế hoạch-Tài chính.
5. Phòng tổ chức- Hành chính.
6. Phòng kiểm tra.
Căn cứ vào nhiệm vụ thu chi trả BHXH của BHXH tỉnh, cơ cấu tổ chức bộ máy giúp
việc Giám đốc BHXH tỉnh được tổ chức theo mô hình trên đối với những tỉnh có mức
thu, chi BHXH lớn. Đối với những tỉnh có mức thu, chi BHXH trung bình và thấp thì có
thể ghép hai phòng 5+6 và 3+4.
Khi tách quỹ BHXH thành các quỹ thành phần, dựa vào mối quan hệ giữa các phòng ban
đó với đối tượng tham gia BHXH và đối hưởng BHXH nên thành lập ra các bộ phận
trong các phòng ban để thực hiện các chức năng phù hợp (bộ phận thực hiện các chế độ
ngắn hạn và bộ phận thực hiện các chế độ dài hạn) .
Phòng Tổ chức-hành chính với chức năng riêng biệt là giúp giám đốc trong việc: Kiện
toàn tổ chức bộ máy giúp việc, phối hợp công tác giữa các phòng chức năng, quản lý tổ
chức công chức, viên chức nói chung chức năng cơ bản của phòng Tổ chức- hành
chính là quản trị nguồn nhân sự BHXH và không cần thiết phải thay đổi.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

69

Các phòng quản lý thu và phòng kiểm tra cũng không thay đổi với lập luận các phòng
này thực hiện công tác thu BHXH và kiểm tra trên cùng một đối tượng. Thật khó có thể
thành lập ra hai bộ phận để rồi cùng đến thu BHXH ở một đối tượng hay đơn vị tham gia
BHXH.
Các phòng quản lý chi BHXH và phòng Kế hoạch-tài chính nên thành lập hai bộ phận để
thực hiện quản lý chi trả BHXH ngắn hạn và dài hạn cho các đối tượng hưởng trợ cấp

dài hạn và ngắn hạn (Trang bên):
Phòng quản lý chi BHXH
Bộ phận chi ngắn hạn Bộ phận chi dài hạn
- Xây dựng kế hoạch chi trả BHXH ngắn hạn theo quý, năm trên cơ sở số lượng đối
tượng hưởng BHXH ngắn hạn
- Hàng quý, lập dự toán chi BHXH ngắn hạn theo hướng dẫn của BHXH Việt nam và
chuyển dự toán cho bộ phận ngắn hạn phòng Kế hoạch-tài chính
- Lập danh sách chi BHXH ngắn hạn cho từng đối tượng hưởng BHXH
- Phối hợp với các phòng chức năng và thực hiện nhiệm vụ khác do Giám đốc BHXH
tỉnh giao - Xây dựng kế hoạch chi trả BHXH dài hạn theo quý, năm trên cơ sở số
lượng đối tượng hưởng BHXH dài hạn
- Hàng quý, lập dự toán chi BHXH dài hạn theo hướng dẫn của BHXH Việt nam và
chuyển dự toán cho bộ phận dài hạn phòng Kế hoạch-tài chính
- Lập danh sách chi BHXH dài hạn cho từng đối tượng hưởng BHXH
- Phối hợp với các phòng chức năng và thực hiện nhiệm vụ khác do Giám đốc BHXH
tỉnh giao
Phòng kế hoạch-tài chính BHXH
Kế hoạch-tài chính ngắn hạn Kế hoạch-tài chính dài hạn
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

70

Tổng hợp, đánh giá thực hiện kế hoạch thu, chi BHXH ngắn hạn theo quý, năm
Nộp kịp thời nguồn thu BHXH ngắn hạn vào tài khoản BHXH Việt nam
Tổ chức cấp phát và quản lý kinh phí chi cho hoạt động ngắn hạn và hoạt động chung
được phân bổ
Phối hợp với các phòng chức năng và thực hiện các công việc khác Tổng hợp, đánh giá
thực hiện kế hoạch thu, chi BHXH dài hạn theo quý, năm
Nộp kịp thời nguồn thu BHXH dài hạn vào tài khoản BHXH Việt nam
Tổ chức cấp phát và quản lý kinh phí chi cho hoạt động dài hạn và hoạt động chung

được phân bổ
Phối hợp với các phòng chức năng và thực hiện các công việc khác
2. Nguồn quỹ BHXH ban đầu và vấn đề kinh phí hoạt động
Hiện nay BHXH Việt nam có một quỹ BHXH chung, khi thành lập ra các quỹ BHXH
thành phần thì số tiền trong quỹ hiện nay sẽ được phân bổ cho hai quỹ theo cơ cấu thu
BHXH của từng chế độ so với tổng thu. Tuy nhiên Bảo hiểm xã hội Việt nam không quy
định mức thu đối với từng chế độ. Điều lệ BHXH quy định về mức đóng góp như sau:
Người sử dụng lao động đóng bằng 15% so với tổng quỹ tiền lương của những người
tham gia bảo hiểm xã hội trong đơn vị; trong đó 10% để chi các chế độ hưu trí, tử tuất và
5% để chi các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Người lao động đóng bằng 5% tiền lương tháng để chi các chế đ ốm đau, thai sản, tai
nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
Theo quy định trên, các mức đóng góp 5% và 15% để chi cho cả chế độ ngắn hạn và dài
hạn nên không thể tính được tỷ lệ thu của từng chế độ trong tổng thu BHXH. Do đó, để
xác định lượng ban đầu của mỗi quỹ BHXH thành phần, ta dựa vào cơ cấu chi BHXH
đối với từng chế độ theo bảng sau:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

71

Do đó, nguồn ban đầu của các quỹ được tính theo tỷ lệ sau:
Q = 8%*Q +92%*Q =Q1 + Q2 ;
Trong đó:
Q: quỹ BHXH hiện nay.
Q1 =8%*Q: nguồn ban đầu quỹ BHXH ngắn hạn.
Q2 =92%*Q: nguồn ban đầu quỹ BHXH dài hạn.
Vấn đề kinh phí hoạt động
Hiện nay chính phủ cho phép BHXH Việt nam được trích 4% số thu BHXH để chi cho
hoạt động sự nghiệp, do đó mỗi quỹ BHXH thành phần cũng sẽ được trích 4% để chi
cho hoạt động sự nghiệp, trong đó:

Quỹ BHXH ngắn hạn bảo đảm: - Chi trợ cấp ngắn hạn
- Chi quản lý
- Chi cho hoạt động chung được phân bổ
- Chi khác
Quỹ BHXH dài hạn bảo đảm: - Chi trợ cấp dài hạn
- Chi quản lý
- Chi cho hoạt động chung được phân bổ
- Chi khác
Kinh phí hoạt động chung được phân bổ theo tỷ lệ thu BHXH.
Sau đây là một ví dụ về chi hoạt động BHXH do hai quỹ bảo đảm:
Nguồn: BHXH Tỉnh Sơn La
Giả sử phòng KH-TC có hai bộ phận: 2 nhân viên thuộc bộ phận ngắn hạn với mức
lương 1239000 và 2 nhân viên thuộc bộ phận dài hạn với mức lương 1320300.
Chi lương do quỹ BHXH ngắn hạn bảo đảm:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

72

Lương CB ngắn hạn: 1239000đ
Lương phân bổ: 8%*(17994800-2559300)=1234840 đ
Tổng: 2473840 đ
Chi lương do quỹ BHXH dài hạn bảo đảm:
Lương BC dài hạn: 1320300đ
Lương phân bổ: 92%*(17994800-2559300)=14200660 đ
Tổng: 15520960 đ
Đối với các khoản chi khác (cơ sở vật chất, hạ tầng, trang thiết bị ) nếu phục vụ cho
hoạt động của chế độ nào thì do quỹ của chế độ đó bảo đảm, nếu là hoạt động chung thì
được phân bổ theo tỷ lệ tương tự như ví dụ trên.
3. Chiến lược đầu tư quỹ bảo hiểm xã hội
Quỹ BHXH có thể dùng để đầu tư thông qua các phương thức sau:

Vốn vay: - Chứng khoán quốc gia
Chứng khoán được các tập đoàn hoặc các tổ chức pháp nhânphát hành và được nhà nước
bảo đảm
- Công trái
- Tín dụng thế chấp (vốn vay được bảo đảm bằng tài sản cố định)
- Lãi suất tiền gửi ngân hàng
Cổ phần: - Cổ phiếu (cổ phần ưu đãi và cổ phần thường)
- Bất động sản
Cho dù đầu tư bằng phưong thức nào thì hoạt động đầu tư cũng phải đảm bảo các
nguyên tắc sau:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

73

+ An toàn: Là điều kiện đầu tiên để cân nhắc đầu tư. Một tổ chức BHXH được giao phó
quản lý tài sản của nhân dân, do vậy mà những nguyên tắc nghiêm ngặt phải được tiến
hành nhằm bảo đảm an toàn và kiểm soát được đầu tư.
+ Lợi nhuận: Nói chung lãi suất phản ánh hiệu quả hoạt động BHXH và không một tổ
chức nào khi tham gia đầu tư lại không mong muốn lãi suất cao, và đó cũng là một trong
những nguyên tắc bảo tồn giá trị cho quỹ BHXH.
+ Khả năng thanh toán: Dự trữ sự cố của hệ thống chế độ ngắn hạn phải được ở những
khoản có khả năng thanh toán cao, nghĩa là dễ dàng chuyển sang tiền mặt. Ngược lại, dự
trữ kỹ thuật của hệ thống chế độ dài hạn không đòi hỏi khả năng thanh toán cao mà quan
trọng hơn là phải có lãi.
+ Lợi ích kinh tế và xã hội: Lợi ích của BHXH còn là việc dùng quỹ BHXH để đầu tư
vào các lĩnh vực quan trọng góp phần cải thiện sức khoẻ, giáo dục góp phần tăng thu
nhập quốc dân, tăng trưởng nền kinh tế.
Nguyên lý cơ bản đối với đầu tư quỹ BHXH được thể hiện qua sơ đồ sau:
Kết luận
Trong điều kiện kinh tế thị trường của nước ta hiện nay, BHXH có vai trò đặc biệt quan

trọng trong việc đảm bảo đời sống người lao động, ổn định mọi mặt của đời sống kinh
tế-xã hội và góp phần vào công cuộc xây dựng đất nước giàu đẹp, văn minh. Khẳng định
được vai trò không thể thiếu trong hệ thống các chính sách xã hội của Nhà nước ta- Nhà
nước của dân, do dân và vì dân.
Cùng với sự đổi mới và toàn diện và sâu sắc mọi lĩnh vực của đời sống xã hội nói chung,
từ năm 1995, BHXH ở nước ta cũng đã chuyển sang một cơ chế thực hiện các chế độ
BHXH hoàn toàn mới so với trước đây: Thành lập quỹ BHXH tập trung, độc lập. Thành
lập cơ quan chuyên trách về BHXH là Bảo hiểm xã hội Việt Nam, được tổ chức thống
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -

74

nhất từ Trung ương đến địa phương…Trải qua 6 năm xây dựng và trưởng thành, BHXH
Việt Nam đã đạt được những kết quả rất đáng trân trọng, đáp ứng được nguyện vọng của
đông đảo người lao động đồng thời phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của Đảng
và Nhà nước ta. Về quỹ BHXH, nếu như trước đây, quỹ BHXH chỉ tồn tại trên danh
nghĩa (do NSNN bảo đảm) thì đến nay chúng ta đã có một quỹ tài chính độc lập, tự
hoạch toán cân đối thu-chi BHXH, vai trò của quỹ đã phát huy tác dụng.
Những hạn chế trong quá trình thực hiện chính sách BHXH xuất phát từ những nguyên
nhân khách quan và cả chủ quan: nhận thức hạn chế của người lao động, ý thức của chủ
sử dụng lao động, các quy định hạn hẹp trong lĩnh vực đầu tư, năng lực hạn chế của cán
bộ BHXH…do đó BHXH Việt Nam đã gặp phải không ít khó khăn và cho dù xuất phát
từ nguyên nhân nào thì trong thời gian tới cũng cần được nghiên cứu, khắc phục để hệ
thống BHXH ở Việt Nam ngày càng hoàn thiện hơn. Đáp ứng được nhu cầu, nguyện
vọng chính đáng của mọi người lao động trong nền kinh tế quốc dân.
Việc thành lập quỹ BHXH thành phần ở Việt Nam không phải là một vấn đề có thể thực
hiện một sớm một chiều và cũng không hẳn là vấn đề quyết định sự tồn tại và phát triển
của BHXH (chúng ta vẫn có thể thực hiện tốt chính sách BHXH mà không nhất thiết
phải thành lập ra các quỹ BHXH thành phần) mà chỉ là một phương hướng phát triển
của quỹ BHXH và cần được nghiên cứu để tiếp tục hoàn thiện hơn.

Tài liệu tham khảo
- Bảo hiểm xã hội ở các nước thuộc khu vực Đông Nam á trong thời kỳ chuyển đổi
kinh tế- Hội thảo ILO tiểu khu vực Châu á về bảo hiểm xã hội ở các nước có nền kinh tế
chuyển đổi.
- Báo cáo tổng kết công tác BHXH năm 2000 và chương trình công tác năm 2001.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -