- Trang chủ >>
- Khoa Học Tự Nhiên >>
- Vật lý
Thổ tinh - Phần 8 pdf
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (193.11 KB, 5 trang )
Thổ tinh - Phần 8
Nhiều vệ tinh
Đặc điểm nổi bật nhất củasao Thổ,xếp sau cácvành của nó, chắc chắn là các
vệ tinh của nó. Duychỉ có Mộc tinhdường như mới có nhiều vệ tinh hơn, và duy
chỉ có Mộc tinh mới có một vệ tinh lớnhơn vệ tinh lớnnhất củaThổ tinh.Chúng ta
thậmchí không biết chínhxác sao Thổ có bao nhiêu vệ tinh nữa. Khi sứ mệnh
Cassini-Huygensbắt đầu triển khai hồi năm 1997, chỉ có 18 vệ tinh được nhận
dạng. Ngày nay,chúng ta biết ít nhất là có 61 vệ tinh, và 52 trongsố này đã được
đặt tên.
Đasố các vệ tinh củasaoThổ có chuyển độngcủa chúnghết sứcbìnhthường.
Bảy trongsố chúngthẳng hàng với xích đạo củahành tinh, giốnghệt như các vành
vậy. Không giống như đa số các vệ tinhtrong hệ mặt trời, chúng chuyển động trong
những quỹ đạo gần như tròn hoàn hảovà có chiều chuyểnđộng giốngnhau. Có
một ngoại lệ đáng chú ý gây tò mòđối với các nhà khoa học – đó là vệ tinhnhỏ tên
gọi là Phoebe. Phoebe là vệ tinh ở xa Thổ tinhnhất, cách xa hành tinhgần 13triệu
km. Nó chuyển động theohướng ngượclại với các vệ tinh khác. Nó còn quay tròn
theo chiều kimđồng hồ, trong khitất cả cácvệ tinh khác, kể cả hành tinh chính,
quay ngược chiều kimđồng hồ.
Cho đến nay vẫn chưa rõlà các vệ tinh của saoThổ đã hình thành như thế
nào, nhưng phần lớn trong số chúng có khả năng hìnhthành cùng một lúcvà theo
cách giống nhau.Ngoại lệ là Phoebe,vệ tinh này có khả năng là một sao chổi hoặc
một tiểu hànhtinh bị bắt giữ bởi lực hấp dẫn củahànhtinh.
Titan cócấu tạo phần lớnlà đá, nhưngnhững vệ tinh lớn khác đangquay
tròn xungquanh saoThổ có khả năng hình thành từ băng. Các vệ tinh còn khác
nhau ở nhiều phương diện khác. Chúng quayxung quanhhành tinhở những
khoảng cách rất khác nhau,từ gần đến 133600 km– ngay bêntrong hệ thống
vành – chođến xacỡ 13 triệu km. Chúng cũng trôngrất khác nhau. Một số thì bề
mặtloang lỗ các miệng hố, số khác thì có các đỉnh cao sắc nhọn. Một vệ tinh,
Enceladus, phủ toàn băng phảnxạ ánh sáng mặt trời.Điều này khiến cho
Enceladus là vật thể sáng nhấttrong toàn hệ mặt trời, trừ Mặt trời ra.
Titan
Các nhà khoa học thật sự hứng thú với Titan, không phải chỉ vì nó là vệ tinh
lớn nhất của sao Thổ. Nó còn là vệ tinh duy nhất trong Hệ Mặt trời được biết có một
bầu khí quyển, tương tự như khí quyển trái đất, giàu nitrogen, một trong những
“viên gạch cấu trúc” của sự sống. Nhiều nhà khoa học nghĩ rằng Titan khá giống với
hành tinh trái đất thời non trẻ, cách nay hàng tỉ năm về trước. Một trong những
nguyên do gửi phi thuyền Cassini-Huygens lên khảo sát bề mặt Titan là cố gắng tìm
hiểu Trái đất chúng ta trông như thế nào trong những ngày sơ khai nhất của nó.
Một số vệ tinh của saoThổ có vẻ thể hiện vếttích của nhữngtác động dữ dội
trong vũ trụ. Minas,chẳng hạn,có một miệng hố va chạm khổng lồ, bề ngangrộng
129 km,chiếm gần như một phần ba bề mặt của vệ tinh. Miệng hố của Minascó vẻ
là kếtquả của một vụ va chạm hủy diệt vớimột vậtthể nàođó. Hyperionthì có vẻ
là một mảnh vỡ của một vệ tinhlớn hơn bị xé toạcra vào lúc nào đó trong quá khứ
trướcđây.Hai vệ tinh nhỏ, Janus vàEpimetheus,có lẽ là hainửa của mộtvệ tinh bị
vỡ rakhi bị một thiên thạch va trúng.
Một vàivệ tinhcủa saoThổ dường như có mộtvai trò rất đặc biệttrongviệc
giữ cácvànhcủa nótạiđúngnơi cầnthiết.Nhữngvệ tinh nhỏ này–bao gồmAtlas,
Daphnis,Pan, Pandora,và Prometheus– quay rấtgần hệ thốngvànhcủaThổ tinh.
Haitrongsố chúngquayngay bêntrongcácvành.Lựchấpdẫncủachúngcânbằng
với lực hấp dẫn của Thổ tinh, giúp giữ các hạt vật chất trong vành quay ổn định
xungquanh hành tinh.
Toàn bộ hệ thống phức tạp này, giống như Trái đất và mọi đối tượng khác
trong Hệ Mặt trời, quay xung quanh Mặt trời. Thổ tinh quay xung quanh Mặt trời,
mang các vành và các vệ tinh quay cùng với nó. Nhưng Thổ tinh quay xong một
vòngmấtnhiềuthời gian hơnTrái đấtcủa chúngta.Nó ở xa Mặttrờihơnnhiều so
với chúng ta, cho nên quỹ đạo của nó lớn hơn nhiều, khoảng 8,7 tỉ km, và chuyển
động chậm hơn nhiều. Trái đất, chuyển động ở tốc độ chừng 30 km/s, hoàn thành
mộtvòngquỹ đạotrongmột năm– 365ngày.Thổ tinh quayxungquanhMặttrờiở
tốc độ chừng bằng một phần mườilăm của tốc độ đó – khoảng 9,6 km/s. Cho nên,
một năm sao Thổ bằng khoảng 29,5 năm Trái đất.
