Một là, tăng cường quyền tự chủ về mặt tài chính của các doanh nghiệp nhà nước
trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý vốn và
tài sản;
Hai là, nâng cao trách nhiệm của các doanh nghiệp trong việc quản lý và sử dụng các
nguồn lực nhà nước giao. Thiết lập các cơ chế thích hợp để hướng sự quan tâm và tạo
điều kiện cho các doanh nghiệp bảo toàn và phát triển vốn như: cơ chế trích lập dự
phòng, cơ chế bù lỗ
Ba là, quy định các chính sách ưu đãi về mặt tài chính đối với các doanh nghiệp nhà
nước hoạt động công ích như: hỗ trợ vốn, bù chênh lệch khi thực hiện các nhiệm vụ nhà
nước giao, bảo đảm thoả đáng lợi ích vật chất cho người lao động trong các doanh
nghiệp nhà nước này Đồng thời thiết lập cơ chế quản lý hợp lý đối với doanh nghiệp
trong lĩnh vực quản lý và sử dụng các nguồn lực nhà nước giao.
Chính sách quản lý vốn nhà nước tại các doanh nghiệp nhà nước bao trùm các nội
dung quản lý sau:
a, Quản lý việc hình thành vốn của doanh nghiệp nhà nước:
Doanh nghiệp nhà nước có thể được đầu tư vốn khi mới thành lập hoặc đầu tư bổ sung
trong quá trình hoạt động. Ngoại trừ các doanh nghiệp hình thành do kết quả quốc hữu
hoá, các doanh nghiệp nhà nước đều được hình thành trên cơ sở nguồn vốn cấp phát ban
đầu của nhà nước. Tuy nhiên căn cứ vào tình hình thực tế mà nhà nước quyết định cấp
dưới hình thức trực tiếp (cấp thẳng từ ngân sách nhà nước) hay gián tiếp (qua các hình
thức ghi thu-ghi chi như: chuyển vốn từ doanh nghiệp nhà nước này sang doanh nghiệp
nhà nước khác hoặc cho doanh nghiệp nhà nước nhận trực tiếp các khoản viện trợ để đầu
tư ). Đối với vốn lưu động, nhà nước có thể cấp theo định mức một phần, phần còn lại
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
doanh nghiệp phải huy động trên thị trường vốn và chịu lãi suất thị trường. Đồng thời,
tuỳ thuộc vào khả năng của ngân sách nhà nước của mỗi nước mà chính sách đầu tư vốn
cho doanh nghiệp nhà nước ở các nước là khác nhau. ở Pháp, những doanh nghiệp nhà
nước hoạt động theo yêu cầu của nhà nước thì cấp vốn 100%, các doanh nghiệp do nhà
nước quản lý nhưng tự chọn chính sách phát triển, phải cạnh tranh với doanh nghiệp
khác thì nhà nước không cấp vốn. ở Nhật, mức vốn đầu tư cho doanh nghiệp tăng nhưng
mức độ kiểm soát cũng chặt chẽ hơn. ở Malaysia, nguồn vốn của các doanh nghiệp nhà

nước được hình thành như sau: Vốn cố định ban đầu được nhà nước cấp 100% và hàng
năm, doanh nghiệp phải trả lã (theo lãi suất ưu đãi) trên tổng số vốn đầu tư của nhà
nước; vốn lưu động thì các công ty phải vay theo lãi suất thị trường. Còn ở nước ta, việc
quản lý, sử dụng vốn và tài sản trong doanh nghiệp nhà nước được hướng dẫn cụ thể
trong Thông tư số 62/1999/TT-BTC ngày7/6/1999, Nhà nước đầu tư vốn cho các doanh
nghiệp nhà nước mới thành lập ở những ngành, những lĩnh vực quan trọng. Các cơ quan
có thẩm quyền khi quyết định thành lập doanh nghiệp mới phải đảm bảo đủ vốn thực có
tại thời điểm thành lập không thấp hơn mức vốn pháp định nhà nước quy định cho mỗi
ngành nghề. Trong quá trình kinh doanh, căn cứ vào hiệu quả sản xuất dinh doanh,
nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội mà nhà nước giao cho doanh nghiệp và khả năng của
ngân sách nhà nước, nhà nước xem xét đầu tư bổ sung cho các doanh nghiệp trong
những trường hợp cần thiết. Doanh nghiệp nhà nước được nhà nước giao vốn thuộc sở
hữu nhà nước hiện có tại doanh nghiệp sau khi đã được kiểm tra, thẩm định theo quy
định hiện hành của nhà nước.
Số vốn giao cho doanh nghiệp được xác định như sau:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
+ Đối với doanh nghiệp thành lập mới là số vốn nhà nước ghi trong quyết toán vốn
đầu tư xây dựng cơ bản bàn giao sang sản xuất kinh doanh, vốn điều lệ được nhà nước
bổ sung và vốn khác thuộc sở hữu nhà nước (nếu có).
+ Đối với các doanh nghiệp đang hoạt động và thành lập lại (sáp nhập, chia tách) là
số vốn sở hữu hiện có tại doanh nghiệp hoặc các doanh nghiệp thành viên, sau khi đã
được kiểm tra, thẩm định theo quy định hiện hành của nhà nước.
Trong khi khu vực kinh tế tư nhân có thể được huy động một cách tự chủ và linh
động trong môi trường kinh doanh, khu vực kinh tế nhà nước thường chỉ được phép huy
động vốn dưới một số hình thức nhất định, các kênh huy động vốn đó là:
Thứ nhất, huy động vốn từ Ngân sách nhà nước: Các doanh nghiệp khi có nhu cầu về
vốn có thể đề nghị nhà nước xét duyệt cấp vốn cho doanh nghiệp mình. Đây là nguồn
vốn đặc biệt , chỉ các doanh nghiệp nhà nước mới có đặc quyền được yêu cầu và đây
cũng là nguồn vốn chủ lực của các doanh nghiệp nhà nước.
Thứ hai, huy động vốn thông qua hoạt động liên doanh, liên kết: Đây là việc góp tiền

hoặc tài sản với các doanh nghiệp khác để mở rộng sản xuất kinh doanh. Doanh nghiệp
có thể liên doanh liên kết với các doanh nghiệp, tổ chức khác để huy động vốn.
Thứ ba, huy động vốn bằng cách đi vay: Doanh nghiệp có thể đáp ứng nhu cầu vốn
của mình bằng cách đi vay những khoản tín dụng dài hạn, ngắn hạn, hoặc trung hạn từ
các ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng khác, các doanh nghiệp khác, các cá
nhân (kể cả các cán bộ công nhân viên trong doanh nghiệp), được phát hành trái phiếu
huy động vốn để đầu tư phát triển.

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Thứ tư, huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu, cổ phiếu thường mới để bán cho
công nhân viên chức trong doanh nghiệp và ngoài xã hội.
Ngoài ra, doanh nghiệp có thể huy động vốn cho sản xuất kinh doanh từ chính các
quỹ của doanh nghiệp. Nhà nước có quy định cụ thể về việc sử dụng các quỹ này.
b, Quản lý việc sử dụng vốn của doanh nghiệp nhà nước
• Quản lý sử dụng vốn và tài sản trong phạm vi doanh nghiệp:
Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp nhà nước là một đơn vị sản xuất kinh
doanh độc lập, được tự chủ trong hoạt động kinh tế và tự chịu trách nhiệm về kết quả
hoạt động sản xuất kinh doanh. Nhà nước thực hiện việc giao quyền sử dụng vốn và tài
sản cho doanh nghiệp nhằm tạo ra sự độc lập tương đối trong việc tổ chức sản xuất kinh
doanh. Mục tiêu cuối cùng của chính sách quản lý sử dụng vốn và tài sản là bảo toàn và
phát triển vốn tại doanh nghiệp. Vì thế, doanh nghiệp có nghĩa vụ theo dõi chặt chẽ sự
biến động của vốn và tài sản, đảm bảo theo đúng các nguyên tắc kế toán hiện hành, tránh
thất thoát tài sản, mất vốn của nhà nước. Đồng thời doanh nghiệp cũng phải được trao
quyền lựa chọn cơ cấu tài sản và các loại vốn cho hợp lý nhằm phát triển kinh doanh có
hiệu quả.
Doanh nghiệp có trách nhiệm mở sổ và ghi sổ kế toán theo dõi chính xác toàn bộ tài
sản và vốn hiện có theo đúng chế độ hạch toán kế toán, thống kê hiện hành; phản ánh
trung thực, kịp thời tình hình sử dụng, biến động của tài sản và vốn trong quá trình kinh
doanh của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp được quyền sử dụng vốn và qũy để kinh doanh theo nguyên tắc có hiệu

qủa, bảo toàn và phát triển vốn. Trường hợp sử dụng các loại vốn và qũy khác với mục
đích sử dụng đã quy định cho các loại vốn và qũy đó thì phải theo nguyên tắc hoàn trả,
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
như: dùng các qũy dự phòng, qũy khen thưởng, qũy phúc lợi để kinh doanh thì phải
hoàn trả qũy đó khi có nhu cầu sử dụng. Doanh nghiệp được quyền thay đổi cơ cấu tài
sản và các loại vốn cho việc phát triển kinh doanh có hiệu qủa, bảo toàn và phát triển
vốn
Doanh nghiệp Nhà nước phải xây dựng quy chế quản lý, bảo quản, sử dụng tài sản
của doanh nghiệp; quy định rõ trách nhiệm của từng bộ phận, cá nhân đối với các trường
hợp làm hư hỏng, mất mát tài sản.
Định kỳ và khi kết thúc năm tài chính doanh nghiệp phải tiến hành kiểm kê toàn bộ
tài sản và vốn hiện có. Xác định chính xác số tài sản thừa, thiếu, tài sản ứ đọng, mất
phẩm chất, nguyên nhân và xử lý trách nhiệm; đồng thời để có căn cứ lập báo cáo tài
chính của doanh nghiệp.
Doanh nghiệp phải mở sổ theo dõi chi tiết tất cả các khoản công nợ phải thu trong và
ngoài doanh nghiệp. Định kỳ (tháng, qúy) doanh nghiệp phải đối chiếu, tổng hợp, phân
tích tình hình công nợ phải thu; đặc biệt là các khoản nợ đến hạn, qúa hạn và các khoản
nợ khó đòi. Các khoản nợ không thu hồi được, cần xác định rõ mức độ, nguyên nhân,
trách nhiệm và biện pháp xử lý.
Doanh nghiệp được quyền cho thuê hoạt động các tài sản thuộc quyền quản lý và sử
dụng của mình, để nâng cao hiệu suất sử dụng, tăng thu nhập nhưng phải theo dõi, thu
hồi tài sản khi hết hạn cho thuê. Đối với tài sản cho thuê hoạt động, doanh nghiệp vẫn
phải trích khấu hao theo chế độ quy định. Doanh nghiệp được đem tài sản thuộc quyền
quản lý và sử dụng của mình để cầm cố, thế chấp vay vốn hoặc bảo l•nh tại các tổ chức
tín dụng theo đúng trình tự, thủ tục quy định của pháp luật. Doanh nghiệp không đợc
đem cầm cố, thế chấp, cho thuê các tài sản đi mượn, đi thuê, nhận giữ hộ, nhận cầm cố,
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
nhận thế chấp của doanh nghiệp khác nếu không được sự đồng ý của chủ sở hữu tài
sản đó.
Doanh nghiệp được nhượng bán các tài sản không cần dùng, lạc hậu về kỹ thuật để

thu hồi vốn sử dụng cho mục đích kinh doanh có hiệu qủa hơn. Chênh lệch giữa số tiền
thu được do thanh lý, nhượng bán tài sản với giá trị còn lại trên sổ kế toán và chi phí
nhượng bán, thanh lý (nếu có) được hạch toán vào kết qủa kinh doanh của doanh nghiệp.
Mọi tổn thất tài sản của doanh nghiệp phải lập biên bản xác định mức độ, nguyên
nhân và trách nhiệm đưa ra biện pháp xử lý.
Doanh nghiệp được đánh giá lại tài sản và hạch toán tăng giảm vốn khoản chênh lệch
do đánh giá lại tài sản trong các trường hợp sau: Kiểm kê đánh giá lại tài sản theo quyết
định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền; Thực hiện cổ phần hóa, đa dạng hóa hình
thức sở hữu, chuyển đổi sở hữu doanh nghiệp; Dùng tài sản để liên doanh, góp vốn cổ
phần (khi đem tài sản đi góp vốn và khi nhận tài sản về).
• Quản lý vốn đầu tư ra ngoài doanh nghiệp:
Doanh nghiệp được sử dụng vốn, tài sản để đầu tư ra ngoài doanh nghiệp theo nguyên
tắc có hiệu quả, bảo toàn và phát triển vốn, tăng thu nhập và đảm bảo nhiệm vụ thu nộp
Ngân sách nhà nnớc; việc đầu tư phải tuân theo các quy định hiện hành của pháp luật
Các hình thức đầu tư ra ngoài doanh nghiệp gồm: mua cổ phiếu, góp vốn liên doanh, góp
cổ phần và các hình thức đầu tư khác
Doanh nghiệp Nhà nước được phép đưa vốn và tài sản đầu tư trực tiếp ra nước ngoài
theo quy định của pháp luật.
• Bảo toàn và phát triển vốn:

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Bảo toàn vốn và phát triển vốn là nghĩa vụ của doanh nghiệp để bảo vệ lợi ích của
Nhà nước về vốn đã đầu tư vào doanh nghiệp Nhà nước, tạo điều kiện cho doanh nghiệp
ổn định và phát triển kinh doanh có hiệu quả, tăng thu nhập cho người lao động và làm
nghĩa vụ với Ngân sách Nhà nước. Các biện pháp bảo toàn vốn thường được áp dụng là:
Thứ nhất, thực hiện đúng chế độ quản lý, sử dụng vốn, tài sản theo các qui định của
Nhà nước;
Thứ hai, thực hiện việc mua bảo hiểm tài sản thuộc quyền quản lý và sử dụng của
doanh nghiệp. Tiền mua bảo hiểm được hạch toán vào chi phí sản xuất kinh doanh;
Thứ ba, doanh nghiệp Nhà nước được hạch toán vào chi phí kinh doanh, chi phí hoạt

động khác một số khoản dự phòng theo quy định như: Dự phòng giảm giá hàng tồn kho,
dự phòng các khoản nợ thu khó đòi, dự phòng giảm giá các loại chứng khoán trong hoạt
động tài chính
Việc lập và sử dụng các khoản dự phòng nói trên thực hiện theo quy định hiện hành.
Ngoài các biện pháp trên, doanh nghiệp được dùng lãi năm sau (trước thuế hoặc sau
thuế) để bù lỗ các năm trước, được hạch toán một số thiệt hại (thiên tai, dịch bệnh )
vào chi phí hoặc kết qủa kinh doanh theo qui định của Nhà nước.
1.2.2. Phân cấp trong quản lý
Để quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp nhà nước, mỗi nước đều tổ chức cho mình
một bộ máy quản lý khác nhau với cách thức quản lý khác nhau. Bộ máy này bao gồm
bản thân doanh nghiệp nhà nước (với tư cách là người trực tiếp quản lý, sử dụng vốn nhà
nước giao) và các cơ quan quản lý cấp trên (giám sát việc thực hiện quản lý, sử dụng vốn
nhà nước của doanh nghiệp nhà nước và ra các quyết định quản lý). Mỗi cấp quản lý
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
được phân rõ chức năng nhiệm vụ trong việc thực hiện hoạt động quản lý vốn nhà nước
tại doanh nghiệp nhà nước.
ở Pháp và Malaysia, nhà nước trực tiếp cử nhân viên của mình làm công tác kiểm tra
tại doanh nghiệp, nhân viên đó thuộc biên chế Bộ tài chính; ngoài ra mỗi doanh nghiệp
còn chịu sự điều tra của một nhân viên do toá án chỉ định, có chức năng kiểm tra tài
chính đối với doanh nghiệp nhà nước. Bên cạnh đó, ở các doanh nghiệp còn có Hội đồng
quản trị, thành viên Hội đồng này là đại diện của nhà nước, đại diện cho doanh nghiệp
và đại diện của công nhân.
ở một số nước khác như Trung Quốc thì việc quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp
nhà nước lại do các Công ty đầu tư tài chính nhà nước đảm nhận. Hoạt động của Công ty
tài chính là hoạt động kinh doanh, khác với việc cử đại diện của Bộ tài chính làm công
việc kiểm tra trực tiếp tại doanh nghiệp. Đây là một tổ chức tài chính do Chính phủ
thành lập giúp Chính phủ thành lập chức năng kinh doanh các nguồn vốn nhà nước đầu
tư vào doanh nghiệp. Công ty đầu tư tài chính nhà nước có những đặc điểm sau:
Thứ nhất, chủ sở hữu công ty là Chính phủ
Thứ hai, công ty đầu tư tài chính là một doanh nghiệp nhà nước, công ty được thành

lập và hoạt động theo Luật doanh nghiệp nhà nước.
Thứ ba, công ty hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tài chính, được Chính phủ giao
vốn ban đầu và đầu tư bổ sung vốn trong quá trình hoạt động.
Thứ tư, chức năng của công ty là kinh doanh vốn nhà nước. Điều này khẳng định mục
đích đầu tư vốn vào các doanh nghiệp nhà nước là để đảm bảo đồng vốn chẳng những
được bảo toàn mà còn được phát triển (gia tăng giá trị của chủ sở hữu).

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Thứ năm, đối tượng hoạt động của công ty là các doanh nghiệp, bao gồm: doanh
nghiệp nhà nước và các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác có phần vốn
góp của nhà nước như: công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp danh,
doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài
ở Việt Nam, tháng 10/1999, Chính phủ quyết định giải thể Tổng cục quản lý vốn và
tài sản nhà nước tại doanh nghiệp, thành lập Cục tài chính doanh nghiệp trực thuộc Bộ
tài chính thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tài chính đối với doanh nghiệp thuộc
mọi thành phần kinh tế và đại diện chủ sở hữu đối với số vốn nhà nước đã đầu tư vào
doanh nghiệp. Chức năng của Cục tài chính doanh nghiệp được cụ thể hoá như sau:
Một là, thống nhất quản lý nhà nước về tài chính doanh nghiệp thuộc các thanh phần
kinh tế trong cả nước, có thể tóm tắt các công việc cơ bản như sau:
+ Tổ chức nghiên cứu chiến lược và đề xuất các vấn đề cóm liên quan đến tài chính
doanh nghiệp; dự báo khả năng động viên tài chính từ doanh nghiệp, qua đó xây dựng
các chính sách, chế độ quản lý tài chính doanh nghiệp, chế độ quản lý, bảo toàn và phát
triển vốn tại doanh nghiệp, chế độ hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp và các chế độ khác
có liên quan đến quản lý tài chính doanh nghiệp theo quy định của Bộ trưởng Bộ tài
chính;
+ Hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện chính sách, chế độ quản lý tài chính; chế độ
quản lý vốn nhà nước; chế độ kế toán, kiểm toán doanh nghiệp thống nhất trong cả nước;
+ Tổng hợp, phân tích, đánh giá tình hình tài chính doanh nghiệp trong cả nước, đồng
thời tổ chức thông tin tài chính doanh nghiệp nhằm cung cấp cho các cơ quan quản lý
nhà nước, các doanh nghiệp và khách hàng những thông tin cập nhật, chính xác đầy đủ

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
về tình hình tài chính doanh nghiệp; hướng dẫn, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý tài chính
doanh nghiệp;
Thứ hai, quản lý vốn và tài sản nhà nước tại doanh nghiệp do Thủ tướng chính phủ,
các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ thành lập hoặc
góp vốn trong đó:
+ Hướng dẫn doanh nghiệp kiểm kê đánh giá tài sản, xác định số vốn nhà nước; tổ
chức giao vốn cho các doanh nghiệp theo uỷ quyền của Bộ trưởng Bộ tài chính;
+ Tổ chức đánh giá, xác định giá trị doanh nghiệp, giá trị vốn nhà nước tại doanh
nghiệp nhà nước trong các trường hợp giải thể, phá sản hoặc chuyển đổi quyền sở hữu;
giám sát việc xử lý vốn, tài sản nhà nước trong các trường hợp chia tách, sáp nhập, hợp
nhất, giải thể, phá sản và chuyển đổi quyền sở hữu doanh nghiệp nhà nước; giám sát việc
phân phối lợi nhuận sau thuế, việc sử dụng các quỹ tại doanh nghiệp;
+ Thẩm định nhu cầu hỗ trợ tài chính hàng năm và cấp phát các khoản chi hỗ trợ cho
doanh nghiệp. Tham gia ý kiến về chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh doanh
của các doanh nghiệp trọng điểm, các tổng công ty nhà nước; tham gia xây dựng và
thông báo chỉ tiêu nộp ngân sách nhà nước hàng năm của doanh nghiệp theo uỷ quyền
của Bộ trưởng Bộ tài chính; tham gia các phương án giá sản phẩm và dịch vụ do nhà
nước quy định giá; tham gia việc xây dựng đơn giá, quỹ tiền lương và xếp hạng doanh
nghiệp theo quy định của nhà nước;
+ Kiểm tra việc thực hiện chính sách, chế độ quản lý tài chính, kế toán, kiểm toán của
doanh nghiệp; kiểm tra báo cáo tài chính, xác định khả năng hoàn trả nợ, mức độ bảo
toàn và phát triển vốn hàng năm của doanh nghiệp;
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -