TRƯỜNG THCS QUẢNG LẠC
TỔ TỰ NHIÊN
Lớp giảng dạy: 8C
Giáo viên thực hiện: Nguyễn Khánh Quỳnh


Phản xạ là gì? Lấy ví dụ? Khi chạm tay vào cây xấu hổ (cây trinh nữ)
có hiện tượng cụp lá lại, đấy có phải là phản xạ không? Vì sao?
Đáp án
- Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi
trường thông qua hệ thần kinh.
- VD: Bất kì đứa trẻ nào khi mới sinh ra đều biết thở, biết khóc,
biết cười, biết bú tí mẹ,…
Một đứa trẻ nếu chưa ăn me bao giờ thì khi nhìn thấy trái me sẽ
không có phản ứng gì (thèm muốn, tiết nước bọt), nhưng nếu đã
vài lần được ăn me thì sau đó chỉ cần trông thấy trái me là trong
miệng nó đã tiết nước bọt.
- Hiện tượng cụp lá ở cây trinh nữ khi ta chạm tay vào không phải
là phản xạ vì ở thực vật chưa có hệ thần kinh, đó chỉ là hiện tượng
cảm ứng ở thực vật (liên quan tới sức trương nước của tế bào
thực vật).

I. Phân biệt phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện
Cho 2 VD sau:
VD1: Bất kì đứa trẻ nào khi mới sinh ra đều biết thở, biết khóc, biết cười, biết bú tí mẹ,
…
VD2: Một đứa trẻ nếu chưa ăn me bao giờ thì khi nhìn thấy trái me sẽ không có phản
ứng gì (thèm muốn, tiết nước bọt), nhưng nếu đã vài lần được ăn me thì sau đó chỉ cần
trông thấy trái me là trong miệng nó đã tiết nước bọt.
Trong 2 phản xạ nêu ở 2 VD trên em hãy cho biết:

-
Phản xạ nào sinh ra đã có, không cần phải học tập?
- Phản xạ nào được hình thành trong đời sống cá thể, là kết quả của quả của
quá trình học tập, rèn luyện thường xuyên mới có?
Đáp án
-
Phản xạ ở VD1 sinh ra đã có, không cần phải học tập.
- Phản xạ ở VD2 là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết
quả của quá trình học tập, rèn luyện thường xuyên mới có.

Em hãy dự đoán xem trong 2 phản xạ trên thì phản xạ nào là phản xạ
không điều kiện và phản xạ nào là phản xạ có điều kiện?
Phản xạ ở VD1 là PXKĐK, còn phản xạ ở VD2 là PXCĐK.
Hãy cho biết, PXKĐK là gì? PXCĐK là gì?
- PXKĐK là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập.
- PXCĐK là phản xạ được hình thành trong đời sống cá thể, là kết
quả của quá trình học tập, rèn luyện.


Hãy hoàn thành bảng sau bằng cách đánh dấu + vào cột tương ứng.
TT Ví dụ PXKĐK PXCĐK
1 Tay chạm phải vào vật nóng thụt tay lại
2 Đi nóng mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra
3
§Õn ng· t , thÊy ®Ìn ®á ë chiÒu ® êng ®i cña m×nh => dõng xe
l¹i
4 Trời rét môi tím tái, người run cầm cập, sởn tóc gáy
5 Gió mùa đông bắc về nghe gió rít qua khe cửa chắc là
trời lạnh lắm, tôi vội mặc áo len đi học
6 Chẳng dại gì mà chơi đùa với lửa

7
8


Đáp án
TT Ví dụ PXKĐK PXCĐK
1 Tay chạm phải vào vật nóng thụt tay lại. +
2 Đi nóng mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra. +
3
§Õn ng· t , thÊy ®Ìn ®á ë chiÒu ® êng ®i cña m×nh => dõng xe
l¹i.
+
4 Trời rét môi tím tái, người run cầm cập, sởn tóc gáy. +
5 Gió mùa đông bắc về nghe gió rít qua khe cửa chắc là
trời lạnh lắm, tôi vội mặc áo len đi học
+
6 Chẳng dại gì mà chơi đùa với lửa +
7
8


Phản xạ nào có tính chất bẩm sinh và di truyền được? Phản xạ nào
được hình thành trong đời sống, có tính chất cá thể và không di truyền
được?
PXKĐK có số lượng hạn chế, còn PXCĐK có số lượng không
hạn định
PXKĐK có tính chất bẩm sinh và di truyền được, còn PXCĐK được
hình thành trong đời sống cá thể, không di truyền được.
Phản xạ nào có tính chất bền vững, còn phản xạ nào dễ mất đi
khi không củng cố thường xuyên?

PXKĐK có tính chất bền vững, còn PXCĐK dễ mất đi nếu không
được củng cố thường xuyên.
Phản xạ nào có số lượng hạn chế, còn phản xạ nào có số lượng
không hạn định?

II. Sự hình thành phản xạ có điều kiện
1. Hình thành phản xạ có điều kiện

Em hãy mô tả lại thí nghiệm của I.P. Paplôp về thành lập PXCĐK tiết nước bọt khi có
ánh đèn ở chó?

- Khi bật đènvùng thị giác hưng phấnchó hướng mắt về phiá có ánh sáng đèn PXKĐK
(h.52.1)
- Khi cho chó ăn  trung khu tiết nước bọt nằm ở trụ não hưng phấn  vùng ăn uống ở vỏ não
cũng hưng phấn chó tiết nước bọt PXKĐK (h.51.2).
- Bật đèn, cho chó ăn  chó tiết nước bọt . Lặp lại nhiều lần như vậy, sau đó không cho chó ăn mà
chỉ bật đèn chó vẫn tiết nước bọt.
Để thành lập được PXCĐK cần có những điều kiện gì?
 Để thành lập được PXCĐK cần:
-
Phải có sự kết hợp giữa kích thích có điều kiện với kích thích không điều kiện.
-
Quá trình đó phải được lặp đi lặp lại nhiều lần.
- Vỏ não phải nguyên vẹn về mặt cấu tạo và bình thường về mặt sinh lí, vì đường
liên hệ thần kinh tạm thời được thành lập trên vỏ não. Nếu vỏ não bị cắt bỏ thì
không thành lập được PXCĐK, còn nếu một vùng nào đó bị cắt, hay bị phá huỷ
thì không thành lập được PXCĐK liên quan tới vùng đó.

Thực chất của việc thành lập PXCĐK là gì?
Thực chất của việc thành lập PXCĐK là sự hình thành đường liên hệ thần kinh

tạm thời nối các vùng của vỏ đại não với nhau.
Trung ương của PXCĐK nằm ở đâu?
Trung ương của PXCĐK nằm ở vỏ não.

Sau khi thành lập được ở chó PXCĐK tiết nước bọt khi bật đèn, người ta không cho
chó ăn nữa mà chỉ bật đèn thì thu được kết quả như sau:
Thời
điểm
10h08 10h10 10h12 10h14 10h17 10h20 10h22 10h25 10h27
Số giọt
nước
bọt
10 7 6 5 4 3 1 0 0
Em có nhận xét gì về kết quả thí nghiệm trong bảng số liệu trên?
Trong thí nghiệm trên nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn thì hiện tượng
gì sẽ xảy ra?
Nhận xét
-
Số giọt nước bọt giảm dần theo thời gian.
- Nếu ta chỉ bật đèn mà không cho chó ăn thì chó sẽ không tiết nước bọt khi có ánh
đèn nữa.
2. Ức chế phản xạ có điều kiện

Nêu ý nghĩa của sự hình thành và ức chế của
PXCĐK đối với đời sống?

Ý nghĩa:
-
Đảm bảo sự thích nghi với môi trường và
điều kiện sống luôn thay đổi.

- Hình thành các thói quen tập quán tốt đối
với con người.

Dựa vào kiến thức vừa học về quá trình
thành lập và ức chế PXCĐK, hãy trình bày
quá trình thành lập và ức chế PXCĐK đã
thành lập để thành lập một phản xạ mới
thông qua 1 VD tự chọn.

III. So sánh các tính chất của phản xạ không điều kiện
với phản xạ có điều kiện

Bằng kiến thức đã học hãy hoàn thành bảng sau:
Tính chất của phản xạ không điều kiện Tính chất của phản xạ có điều kiện
1. Trả lời các kích thích tương ứng hay
kích thích không điều kiện
2. Bẩm sinh
3. ?
4. Có tính chất di truyền, mang tính chất
chủng loài
5.?
6. Cung phản xạ đơn giản
7. Trung ương nằm ở trụ não
1. Trả lời các kích thích bất kỳ hay kích
thích có điều kiện (đã được kết hợp với
kích thích không điều kiện một số lần)
2. ?
3. Dễ mất khi không củng cố
4. ?
5. Số lượng không hạn định

6. Hình thành đường liên hệ tạm thời
7.?

Đáp án:
Tính chất của phản xạ không điều
kiện
Tính chất của phản xạ có điều kiện
1. Trả lời các kích thích tương ứng
hay kích thích không điều kiện
2. Bẩm sinh
3. ? Bền vững
4. Có tính chất di truyền, mang tính
chất chủng loài
5.? Số lượng hạn chế
6. Cung phản xạ đơn giản
7. Trung ương nằm ở trụ não
1. Trả lời các kích thích bất kỳ hay kích thích
có điều kiện (đã được kết hợp với kích thích
không điều kiện một số lần)
2. ? Được hình thành trong đời sống(qua
học tập,rèn luyện)
3. Dễ mất khi không củng cố
4. ? Có tính chất cá thể, không di truyền
5. Số lượng không hạn định
6. Hình thành đường liên hệ tạm thời
7. ? Trung ương chủ yếu có sự tham gia của
vỏ não


Câu 1: Trong các phản xạ sau đây, phản xạ nào

không phải là PXKĐK?
A. Ai cũng phải học mới biết chữ.
B. Bất kì ai khi chạm tay vào lửa cũng đều rụt tay lại.
C. Đèn sáng chói chiếu vào mắt làm mắt nheo lại và
con ngươi thu nhỏ.
D. Khi trời lạnh sẽ nổi da gà.
Đáp án: A
Câu 2: Trong các phản xạ sau, phản xạ nào không
phải là PXCĐK?
A. Cứ 5h sáng là tôi dạy tập thể dục.
B. Để học giỏi bạn ấy đã phải rất cố gắng.
C. Nóng quá mà ai cũng toát mồ hôi.
D. Cứ sau bữa ăn tối là tôi xem ti vi.
Đáp án: C

V
µ

®
ä
c

m
ô
c

“
E
m


c
ã

b
i
Õ
t
”
1
Tr l iả ờ
c©u h iỏ
2
3
SGK
Tr.168