Trường THPT Chợ Lách A
Giáo viên Phạm Thanh Xuân


THỰC HÀNH MỘT SỐ
THỰC HÀNH MỘT SỐ
PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
PHÉP TU TỪ CÚ PHÁP
Trường THPT Chợ Lách A
Giáo viên Phạm Thanh Xuân


I/.
I/.
PHÉP LẶP CÚ PHÁP
PHÉP LẶP CÚ PHÁP
:
:
A- Bài tập
A- Bài tập
:
:
1.Hãy đọc các đoạn văn, thơ sau và xác định :
1.Hãy đọc các đoạn văn, thơ sau và xác định :
- Những câu có lặp kết cấu cú pháp và phân tích kết
- Những câu có lặp kết cấu cú pháp và phân tích kết
cấu cú pháp đó.
cấu cú pháp đó.
- Tác dụng của phép lặp đó.

- Tác dụng của phép lặp đó.




a/.Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành
a/.Sự thật là từ mùa thu năm 1940, nước ta đã thành
thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp
thuộc địa của Nhật, chứ không phải thuộc địa của Pháp
nữa. Khi Nhật đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả
nữa. Khi Nhật đầu hàng Đồng minh thì nhân dân cả
nước ta đã nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước
nước ta đã nổi dậy giành chính quyền, lập nên nước
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa .
Việt Nam Dân chủ Cộng hòa .


Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ Nhật,
Sự thật là dân ta đã lấy lại nước Việt Nam từ Nhật,
chứ không phải từ tay Pháp
chứ không phải từ tay Pháp
.
.
Pháp ch y, Nh t h ng, vua B o i thoái ạ ậ à ả Đạ
v . Dân ta ã ánh các xi ng xích ị đ đ đổ ề
th c dân g n 100 n m nay g y d ng ự ầ ă để ầ ự
nên n c Vi t Nam c l p. Dân ta l i ánh ướ ệ độ ậ ạ đ
ch quân ch m y m i th k m l p đổ ế độ ủ ấ ươ ế ỉ à ậ
nên ch Dân ch C ng hòa .ế độ ủ ộ





b) Trời xanh đây là của chúng ta.
b) Trời xanh đây là của chúng ta.


Núi rừng đây là của chúng ta.
Núi rừng đây là của chúng ta.


Những cánh đồng thơm mát,
Những cánh đồng thơm mát,


Những ngã đường bát ngát,
Những ngã đường bát ngát,


Những dòng sông đỏ nặng phù sa …
Những dòng sông đỏ nặng phù sa …


1.a/ Câu có hiện tượng lặp cú pháp là :
1.a/ Câu có hiện tượng lặp cú pháp là :


- Hai câu bắt đầu từ : ‘Sự thật là …
- Hai câu bắt đầu từ : ‘Sự thật là …



Mô hình lặp kết cấu cú pháp :
Mô hình lặp kết cấu cú pháp :


P (phần tình thái ) – C (chủ ngữ ) - V1(vị ngữ ) - V2
P (phần tình thái ) – C (chủ ngữ ) - V1(vị ngữ ) - V2
(vị ngữ )
(vị ngữ )


-Hai câu bắt đầu từ ‘Dân ta …’
-Hai câu bắt đầu từ ‘Dân ta …’


Mô hình lặp kết cấu cú pháp : C –V +phụ ngữ -trạng
Mô hình lặp kết cấu cú pháp : C –V +phụ ngữ -trạng
ngữ
ngữ


-Tác dụng :Tạo cho lời tuyên ngôn có ý nghĩa khẳng
-Tác dụng :Tạo cho lời tuyên ngôn có ý nghĩa khẳng
định dứt khoát, mạnh mẽ.
định dứt khoát, mạnh mẽ.




1.b/Phép lặp cú pháp trong đoạn thơ :

1.b/Phép lặp cú pháp trong đoạn thơ :




- Hai câu đầu :Trời xanh đây … Núi rừng đây …
- Hai câu đầu :Trời xanh đây … Núi rừng đây …


- Ba câu sau :Những cánh đồng …Những ngã đường…
- Ba câu sau :Những cánh đồng …Những ngã đường…
Những dòng sông …
Những dòng sông …


- Tác dụng :Tạo cho lời thơ ý nghĩa khẳng định và bộc lộ
- Tác dụng :Tạo cho lời thơ ý nghĩa khẳng định và bộc lộ
niềm tự hào về đất nước.
niềm tự hào về đất nước.




2/.Hãy tìm điểm giống và khác nhau về hiện tượng lặp
2/.Hãy tìm điểm giống và khác nhau về hiện tượng lặp
cú pháp trong những câu văn xuôi và thơ ở bài tập 1
cú pháp trong những câu văn xuôi và thơ ở bài tập 1
với những câu thuộc thể loại khác sau đây :
với những câu thuộc thể loại khác sau đây :



- Tục ngữ :
- Tục ngữ :


+ Bán anh em xa mua láng giềng gần.
+ Bán anh em xa mua láng giềng gần.


+ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
+ Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.




- Câu đối : Cụ già ăn củ ấu non.
- Câu đối : Cụ già ăn củ ấu non.


Chú bé trèo cây đại lớn .
Chú bé trèo cây đại lớn .


- Thơ Đường luật :
- Thơ Đường luật :


Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ ,
Ta dại, ta tìm nơi vắng vẻ ,



Người khôn, người đến chốn lao xao.
Người khôn, người đến chốn lao xao.


- Văn biền ngẫu :
- Văn biền ngẫu :


Kẻ đâm ngang, người chém ngược,
Kẻ đâm ngang, người chém ngược,
làm cho mã tà ma ní hồn kinh; bọn hè trước lũ ó sau,
làm cho mã tà ma ní hồn kinh; bọn hè trước lũ ó sau,
trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.
trối kệ tàu sắt tàu đồng súng nổ.


-
-
Giống nhau
Giống nhau
:
:
+ Tất cả đều sử dụng phép lặp kết cấu cú pháp.
+ Tất cả đều sử dụng phép lặp kết cấu cú pháp.
+ Tác dụng : Làm rõ ý nghĩa biểu đạt của văn bản.
+ Tác dụng : Làm rõ ý nghĩa biểu đạt của văn bản.


Khác nhau

Khác nhau
:
:
Tục ngữ, câu đối, thơ
Tục ngữ, câu đối, thơ
Đường luật ,văn biền
Đường luật ,văn biền
ngẫu
ngẫu
:
:
- Số tiếng ở vế trước và vế
- Số tiếng ở vế trước và vế
sau; câu
trước và câu
trước và câu
sau phải bằng nhau .
sau phải bằng nhau .
- Phải cùng từ loại ,cùng
- Phải cùng từ loại ,cùng
kiểu cấu tạo từ.
kiểu cấu tạo từ.
-Lặp lại rõ ràng, cân đối .
-Lặp lại rõ ràng, cân đối .
Văn xuôi, thơ tự do
Văn xuôi, thơ tự do
:
:



- Về số tiếng: không nhất
- Về số tiếng: không nhất
thiết phải bằng nhau .
thiết phải bằng nhau .
- Về từ loại và cấu tạo của
- Về từ loại và cấu tạo của
các từ: không nhất thiết
các từ: không nhất thiết
phải cùng từ loại ,cùng
phải cùng từ loại ,cùng
kiểu cấu tạo từ .
kiểu cấu tạo từ .
- Về nhịp điệu :không nhất
- Về nhịp điệu :không nhất
thiết lặp lại rõ ràng
thiết lặp lại rõ ràng
.
.


C/.
C/.
Ôn lại kiến thức
Ôn lại kiến thức
:
:
Dấu hiệu để nhận ra phép lặp cú pháp tu từ : các
Dấu hiệu để nhận ra phép lặp cú pháp tu từ : các
câu, các vế trong câu có chung một kết cấu cú
câu, các vế trong câu có chung một kết cấu cú

pháp,chung một chủ đề và có thể láy lại một số từ nhất
pháp,chung một chủ đề và có thể láy lại một số từ nhất
định .
định .


II/.
II/.
Phép liệt kê
Phép liệt kê
:
:


A-Bài tập:Phân tích hiệu quả của phép lặp cú pháp phối
A-Bài tập:Phân tích hiệu quả của phép lặp cú pháp phối
hợp với phép liệt kê trong đoạn trích sau :
hợp với phép liệt kê trong đoạn trích sau :
“
“
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày,
Các ngươi ở cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày,
không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm;
không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm;
quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi
quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi
thủy thì ta cho thuyền ,đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận
thủy thì ta cho thuyền ,đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận
mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn
mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn

hạ thì cùng nhau vui cười .Cách đối đãi so với Vương
hạ thì cùng nhau vui cười .Cách đối đãi so với Vương
Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng
Công Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước cũng chẳng
kém gì.”
kém gì.”


Các nhóm hãy thảo luận trong 5 phút.
Các nhóm hãy thảo luận trong 5 phút.
- Phép lặp cú pháp :nhiều vế nối tiếp nhau theo
- Phép lặp cú pháp :nhiều vế nối tiếp nhau theo
cùng một kiểu kết cấu với mô hình sau :
cùng một kiểu kết cấu với mô hình sau :


Hoàn cảnh thì giải pháp
Hoàn cảnh thì giải pháp
.
.


Ví dụ
Ví dụ
: không có mặc (hoàn cảnh ) thì ta cho ăn
: không có mặc (hoàn cảnh ) thì ta cho ăn


(giải pháp ).
(giải pháp ).

- Tác dụng của phép liệt kê phối hợp với phép
- Tác dụng của phép liệt kê phối hợp với phép
lặp cú pháp: nhấn mạnh và khẳng định sự đối
lặp cú pháp: nhấn mạnh và khẳng định sự đối
đãi chu đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn
đãi chu đáo, đầy tình nghĩa của Trần Quốc Tuấn
với các tướng sĩ
với các tướng sĩ
.
.


B-
B-
Ôn lại kiến thức
Ôn lại kiến thức
: Liệt kê là sự sắp xếp nối tiếp hàng
: Liệt kê là sự sắp xếp nối tiếp hàng
loạt từ (cụm từ ) cùng loại để diễn tả được đầy đủ ,sâu
loạt từ (cụm từ ) cùng loại để diễn tả được đầy đủ ,sâu
sắc hơn các khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư
sắc hơn các khía cạnh khác nhau của thực tế hay của tư
tưởng ,tình cảm.
tưởng ,tình cảm.


III – Phép chêm xen
:
:



1.Bài t p 1ậ
1.Bài t p 1ậ
:
:
Hãy phân tích bộ phận in đậm trong các
Hãy phân tích bộ phận in đậm trong các
câu sau về các mặt :
câu sau về các mặt :


- Vị trí và vai trò ngữ pháp trong câu .
- Vị trí và vai trò ngữ pháp trong câu .


- Dấu câu tách biệt bộ phận đó .
- Dấu câu tách biệt bộ phận đó .


- Tác dụng của bộ phận đó đối với việc bổ sung thông
- Tác dụng của bộ phận đó đối với việc bổ sung thông
tin .
tin .


a)Thị Nở xích lại. Đặt bàn tay lên ngực hắn (
a)Thị Nở xích lại. Đặt bàn tay lên ngực hắn (
thị suy
thị suy



nghĩ
nghĩ


đến bây giờ mới xong
đến bây giờ mới xong
) ,thị hỏi hắn :
) ,thị hỏi hắn :


-Vừa thổ hả ? :
-Vừa thổ hả ? :




b) Cô bé nhà bên (
b) Cô bé nhà bên (
có ai ngờ
có ai ngờ
)
)
Cũng vào du kích .
Cũng vào du kích .


Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích



Mắt đen tròn (
Mắt đen tròn (
thương thương quá đi thôi
thương thương quá đi thôi
)
)
.
.




Nhóm 1, 2 thảo luận câu a.
Nhóm 1, 2 thảo luận câu a.


Nhóm 3, 4 thảo luận câu b.
Nhóm 3, 4 thảo luận câu b.


Thời gian: 5 phút
Thời gian: 5 phút






- Vị trí : ở giữa hoặc cuối câu, sau bộ phận được chú

- Vị trí : ở giữa hoặc cuối câu, sau bộ phận được chú
thích.
thích.


- Vai trò ngữ pháp: xen vào trong câu để ghi chú thêm
- Vai trò ngữ pháp: xen vào trong câu để ghi chú thêm
một thông tin nào đó .
một thông tin nào đó .


- Dấu câu tách biệt phần chêm xen: giữa hai dấu ngoặc
- Dấu câu tách biệt phần chêm xen: giữa hai dấu ngoặc
đơn, hai dấu gạch ngang …
đơn, hai dấu gạch ngang …


+ Câu a: thể hiện sắc thái châm biếm, hài hước của
+ Câu a: thể hiện sắc thái châm biếm, hài hước của
tác giả .
tác giả .


+ Câu b: kín đáo thể hiện cảm xúc của người kể
+ Câu b: kín đáo thể hiện cảm xúc của người kể
chuyện.
chuyện.





2.
2.
Bài tập 2
Bài tập 2
: Hãy viết đoạn văn từ 3 -5 câu về Tố Hữu và
: Hãy viết đoạn văn từ 3 -5 câu về Tố Hữu và
bài thơ Việt Bắc, trong đó có sử dụng phép chêm xen
bài thơ Việt Bắc, trong đó có sử dụng phép chêm xen
.Phân tích tác dụng của phép chêm xen trong trường
.Phân tích tác dụng của phép chêm xen trong trường
hợp đó .
hợp đó .


(
(
Ai nhanh hơn, ai thuyết phục hơn sẽ được cộng điểm .)
Ai nhanh hơn, ai thuyết phục hơn sẽ được cộng điểm .)




Tham khảo đoạn văn sau
Tham khảo đoạn văn sau
:
:
Nhà thơ Tố Hữu,
Nhà thơ Tố Hữu,
lá cờ đầu của văn học cách mạng

lá cờ đầu của văn học cách mạng


Việt Nam hiện đại
Việt Nam hiện đại
, đã viết bài thơ Việt Bắc vào những
, đã viết bài thơ Việt Bắc vào những
ngày rời chiến khu Việt Bắc trở về thủ đô Hà Nội. Bài
ngày rời chiến khu Việt Bắc trở về thủ đô Hà Nội. Bài
thơ thắm đượm cảm xúc lưu luyến và tình cảm sâu nặng
thơ thắm đượm cảm xúc lưu luyến và tình cảm sâu nặng
của tác giả đối với Việt Bắc
của tác giả đối với Việt Bắc
,
,
nơi đã
nơi đã


nuôi
nuôi


dưỡng cán
dưỡng cán
bộ và quân đội cách mạng trong
bộ và quân đội cách mạng trong


suốt chín năm

suốt chín năm
trường kì kháng chiến
trường kì kháng chiến
. Bài thơ là một thi phẩm đặc sắc
. Bài thơ là một thi phẩm đặc sắc
của thơ ca cách mạng Việt Nam .
của thơ ca cách mạng Việt Nam .




- Thành phần chêm xen được in đậm .
- Thành phần chêm xen được in đậm .


- Tác dụng : cung cấp thêm thông tin về nhà thơ Tố Hữu
- Tác dụng : cung cấp thêm thông tin về nhà thơ Tố Hữu
địa danh Việt Bắc.
địa danh Việt Bắc.




THI XEM TỔ NÀO NHANH NHẤT ,HAY NHẤT !
THI XEM TỔ NÀO NHANH NHẤT ,HAY NHẤT !


Hãy tìm trong các văn bản Ngữ văn 12 (tập 1 ) ba câu
Hãy tìm trong các văn bản Ngữ văn 12 (tập 1 ) ba câu
văn hoặc thơ có dùng phép lặp cú pháp và phân tích tác

văn hoặc thơ có dùng phép lặp cú pháp và phân tích tác
dụng của phép lặp đó .
dụng của phép lặp đó .




DẶN DÒ
DẶN DÒ
:
:
- Về nhà thực hiện những bài tập còn lại .
- Về nhà thực hiện những bài tập còn lại .
- Soạn bài: Sóng của Xuân Quỳnh theo câu hỏi
- Soạn bài: Sóng của Xuân Quỳnh theo câu hỏi
hướng dẫn học bài trong sách.
hướng dẫn học bài trong sách.