ác

li
ệ
t

và

gian kh
ổ.
“
Báo

ti
ệ
p
”

n
ằ
m

trong

chùm

th
ơ

ch
ữ

Hán

c
ủ
a

Ngườ
i

vi
ế
t

t
ạ
i

chi
ế
n

khu

Vi
ệ
t

B
ắ
c


trong

kháng

chi
ế
n

ch
ố
ng

Pháp.

1.
Hai

câu

đầ
u

ghi

l
ạ
i

cu

ộc đố
i

tho
ạ
i

gi
ữa trăng v
ớ
i

thi
nhân
.

Ngôn

ng
ữ
th
ơ
tao

nhã

t
ự
nhiên.


Tr
ăng

có

c
ử
chỉ

thân

tình,

đẩy

c
ử
a

s
ổ
h
ỏ
i:

“
th
ơ
xong


ch
ư
a
”

(thi

thành

v
ị
?)

Chắc

là

mong

đợ
i

th
ơ
s
ố
t

ru
ộ

t

nên

mới

h
ỏ
i

nh
ư
v
ậ
y?

Thi

nhân

nh
ẹ

nhàng

xin

kh
ấ
t


thơ
.
Lý

do

là

“
b
ậ
n

vi
ệc

quân
”
.
Tr
ă
ng

đượ
c

nhân

hóa


tr
ở

thành

b
ạ
n

tri

âm

c
ủ
a

thi

s
ĩ
.
Ngườ
i
đ
ang
đố
i


tho
ạ
i

v
ớ
i

tr
ă
ng

là

nhà
quân

s
ự
mang

c
ố
t

cách

thi

s

ĩ
,
ngh
ĩ
a là bên
“
thanh

g
ươm

nghìn

cân

ra

trậ
n
”
còn có
b
ầ
u r
ượ
u,

túi

thơ

.
V
ố
n

yêu

tră
ng

nh
ư
ng
không

được

rả
nh

r
ỗ
i

để

th
ưở
ng


tr
ă
ng

vì

su
ố
t
đ
êm

ngày

b
ậ
n

b
ị
u

vi
ệ
c

quân.

Ý


thơ

“
b
ậ
n

vi
ệ
c

quân
”
,
“
bàn

bạ
c

vi
ệ
c

quân
”

xu
ấ
t


hi
ệ
n

nhi
ề
u

trong

th
ơ
ch
ữ
Hán

c
ủ
a

H
ồ
C

hí

Minh

thời


kháng

chi
ế
n.

Lúc

thì
“
Quân

v
ụ
nh
ư
ng

mang

v
ị
t
ố
thi”

(
Báo


tiệp).

Lúc

thì

“
Yên

ba

thâm

x
ứ đ
àm

quân

s
ự
”

(
Nguyên

tiêu).

Có


trườ
ng

hợ
p
“
Hu
ề
tr
ượ
ng

đă
ng

sơ
n

quan

trậ
n
đị
a
”

(
Đă
ng


sơ
n).

Có

th
ể
nói,

cu
ộc đố
i

tho
ạ
i

gi
ữa tr
ă
ng

với

thi

nhân
đ
ã


th
ể
hi
ệ
n

m
ộ
t

tâm

h
ồ
n

th
ơ
tuy
ệ
t

đẹ
p,

m
ộ
t

cu

ộ
c

s
ố
ng

kháng

chi
ế
n

sôi

n
ổ
i

đầ
y

ch
ấ
t

thơ
.
2.
Câu


3

nói

v
ề
l
ầ
u

núi

(sơn

lâu),

ti
ế
ng

chuông

(chung

h
ưởng)

và


“
thu

m
ộ
ng
”

(
gi
ấc

m
ộ
ng
đ
êm

thu).

Thi

li
ệ
u

mang

màu


s
ắc

ướ
c

l
ệ
,
c
ổ đ
i
ể
n.

V
ừ
a

th
ự
c

v
ừ
a

m
ộ
ng.


N

gôi

nhà

sàn

gi
ữ
a

núi

r
ừ
ng

chi
ế
n

khu

Vi
ệ
t

B

ắc

c
ủ
a

H
ồ
Ch
ủ

t
ị
ch
đ
i

vào

th
ơ

đ
ã

tr
ở

thành


l
ầ
u

núi

(s
ơn

lâu).

C

âu

th
ơ
d
ị
ch

tuy

b
ỏ
m
ấ
t

ch

ữ
“núi”

(
s
ơ
n)

nh
ư
ng

khá

hay:

“
Chuông

l
ầ
u

ch
ợt t
ỉ
nh

gi
ấc thu”

T
ừ
câu

chuyể
n
(3)

v
ề

câu
hợp
(4)

t
ứ
th
ơ

v
ậ
n
độ
ng

bi
ế
n


hoá

kỳ

di
ệ
u:

“
Ấ
y

tin

th
ắ
ng

tr
ậ
n

Liên

khu

báo

v
ề

”

Đ
ã

có

tră
ng

đẹ
p.
Có

gi
ấ
c

m
ộ
ng
đ
êm

thu

đẹp.

Lạ
i


có

thêm

tin

th
ắ
ng

tr
ận

t
ừ
ti
ề
n

tuy
ến

báo

về
.
Th
ế


là

Bác
đ
ã

có

th
ơ
, một bài thơ
đẹp, một bài
thơ vui. C
ấ
u

trúc

bài

th
ơ

r
ấ
t độ
c
đ
áo,


thể

hi
ệ
n

m
ộ
t

bút

pháp
đ
iêu

luy
ện.

Có

thể

nói
đ
ây

là

m

ộ
t

bài

th
ơ
tr
ă
ng

đặc

sắ
c c
ủ
a

H
ồ
C

hí

Minh.

Màu

s
ắc


c
ổ đ
i
ể
n

và

ch
ấ
t

hi
ệ
n

đạ
i

l
ị
ch

s
ử k
ế
t

hợp


m
ộ
t

cách

hài

hòa

đầ
y

thi

v
ị
.
N

goài

tình

yêu

tr
ăng,


Ngườ
i

còn

có

ni
ề
m

vui

l
ớn,

ấ
y

là

ni
ề
m

vui

th
ắ
ng


tr
ận.

M
ộ
t

h
ồ
n

th
ơ đẹ
p.

Bài

th
ơ

cho

thấ
y

phong

thái


ung

dung,

tinh

th
ầ
n

l
ạc

quan

c
ủ
a Bác Hồ
trong

kháng

chi
ế
n

gian

kh
ổ

và

ác

li
ệ
t. C
ả
m

h
ứ
ng

“
th
ắ
ng

tr
ậ
n
”

là

c
ả
m


h
ứ
ng

chủ

đạ
o
trong

th
ơ

H
ồ
C

hí

M

inh

th
ờ
i

ch
ố
ng


Pháp

và

ch
ố
ng

Mỹ

xâm

l
ược.

Tác

gi
ả
và

xu
ấ
t

x
ứ

1.

Quang

D
ũ
ng

(1921
–
1988)

tham

gia

kháng

chi
ế
n,

v
ừ
a

làm

lính
đ
ánh


gi
ặc

v
ừ
a

làm

thơ
.
M
ộ
t

h
ồ
n

th
ơ
tài

hoa,

bút

pháp
lãng


m
ạ
n.

T
ậ
p

th
ơ

tiêu

bi
ể
u

nh
ất

c
ủ
a

ông:

“
Mấ
y


đầ
u

ô
”
,
trong
đ
ó

có

bài

“
Tây

Ti
ế
n
”

vi
ế
t

n
ăm

1948.


2.
Tây

Ti
ế
n

là

phiên

hi
ệ
u

c
ủ
a

m
ộ
t

đơ
n

v
ị


quân
độ
i

ta

đượ
c

thành

l
ập

vào

đầ
u

n
ăm

1947,

g
ồ
m

nhi
ề

u

thanh

niên

h
ọ
c

sinh

Hà

Nộ
i,

chi
ế
n

đấ
u

trên

núi

r
ừ

ng

mi
ề
n

Tây

Thanh

Hóa,

t
ỉ
nh

Hòa

Bình

ti
ế
p

giáp

với

S
ầm


N
ứ
a,

Lào.

3.
Sau

h
ơn

m
ộ
t

nă
m

chi
ế
n
đấ
u

trong
đ
oàn


binh

Tây

Ti
ế
n,

Quang

D
ũ
ng
đ
i

nh
ậ
n

nhi
ệ
m

v
ụ
m
ới,

mùa


xuân

1948,

vi
ế
t
“
Nhớ

Tây

Ti
ế
n
”

sau
đổ
i

thành

“
Tây

Ti
ế
n

”
.
Ch
ủ

đề


Bài

th
ơ

nói

lên
nỗ
i

nh
ớ và
niề
m tự hào
v
ề

đồ
ng
độ
i


thân

yêu,

nh
ữ
ng

chi
ế
n

s
ĩ

hào

hoa,

d
ũ
ng

c
ả
m,

giàu


lòng

yêu

n
ướ
c

trong

đ
oàn

binh

Tây

Ti
ế
n
đ
ã

chi
ế
n

đấ
u


và

hy

sinh

vì

T
ổ
qu
ố
c.

Nh
ữ
ng

v
ầ
n

th
ơ đ
áng

nh
ớ

1.

Dòng

sông

Mã

và
đ
oàn

binh

Tây

Ti
ế
n

g
ắ
n bó v
ới

tâm

h
ồ
n

nhà


th
ơ
bao

n
ỗ
i

nh
ớ
chơi

vơ
i,

nh
ớ
mãi,

nh
ớ
không

bao

gi
ờ

nguô


i:

“
Sông

Mã

xa

r
ồ
i

Tây

Ti
ế
n

ơ
i!
Nhớ

v
ề

r
ừ
ng


núi,

nh
ớ

chơ
i

v
ơ
i
”

2. N
ẻ
o
đườ
ng

hành

quân

chi
ế
n
đấ
u


vô

cùng

gian

kh
ổ.
Ph
ả
i

v
ượ
t qua bao cồ
n

mây,

d
ố
c

thẳm,

phả
i

v
ượ

t

qua

nh
ữ
ng

đỉnh

núi

“
ngàn

th
ướ
c lên cao…
”

ph
ả
i

l
ầ
n b
ướ
c trong đ
êm,


trong

màn

m
ưa rừ
ng.

Lấy

cái

gian

kh
ổ
vô

cùng
để
ca

ng
ợ
i b
ả
n

l

ĩ
nh chi
ế
n

đấ
u

và

chí

can

tr
ườ
ng

c
ủ
a
đ
oàn

binh

Tây

Ti
ế

n.

Đó

là

m
ộ
t

nét

v
ẽ

lãng

m
ạ
n:

“
D
ố
c

lên

khúc


khu
ỷ
u,

d
ố
c

th
ă
m

th
ẳ
m

Heo

hút

c
ồ
n

mây,

súng

ng
ử

i

tr
ờ
i

Ngàn

thướ
c

lên

cao,

ngàn

th
ướ
c

xu
ố
ng

Nhà

ai

Pha


Luông

m
ư
a

xa

khơ
i
”

3. Nhữ
ng

k
ỷ
ni
ệ
m

đẹ
p

m
ộ
t

thờ

i

tr
ậ
n

m
ạc
đ
ã

tr
ở
thành

hành

trang

c
ủ
a

ng
ườ
i

lính

Tây


Ti
ến.

Nhớ

h
ộ
i
đ
u
ộ
c

hoa,

nh
ớ
“
nàng

e

ấ
p
”
,
nh
ớ


“
khèn

man
đ
i
ệ
u
”
:

“
Doanh

tr
ạ
i

b
ừ
ng

lên

h
ộ
i

đ
u

ố
c

hoa,
Kìa

em

xiêm

áo

t
ự
bao

giờ

K

hèn

lên

man
đ
i
ệ
u


nàng

e

ấ
p
Nhạ
c

v
ề

Viên

C

h
ă
n

xây

h
ồ
n

th
ơ
”


Nhớ

h
ươ
ng

vị

núi

r
ừ
ng

đậm
đ
à

tình

quân

dân.

Nhớ

“
Mai

Châu


mùa

em

thơm

n
ế
p

xôi
”
.
Nh
ớ
cô

gái

mi
ền

Tây
–

bông

hoa
r

ừ
ng

m
ộ
t

chi
ề
u

s
ươ
ng

cao

nguyên

C

hâu

M
ộ
c

trên

con


thuy
ề
n
độ
c

m
ộ
c:

“
Ngườ
i
đ
i

Châu

M
ộ
c

chi
ề
u

s
ươ
ng


ấ
y

Có

thấ
y

h
ồ
n

lau

n
ẻ
o b
ế
n

bờ

Có

nh
ớ

dáng


ng
ườ
i

trên
độ
c

m
ộ
c

Trôi

dòng

n
ướ
c

l
ũ

hoa
đ
ong
đư
a
”


Nh
ữ
ng

k
ỷ
ni
ệm

đẹ
p
ấy

cho

thấ
y

tâm

h
ồ
n

tr
ẻ
trung,

yêu


đờ
i,

h
ồ
n

nhiên,

hào

hoa

c
ủ
a

ng
ườ
i

chi
ế
n

sĩ

Tây

Ti

ế
n.
Đ
ó c
ũ
ng

là

nh
ữ
ng

nét

v
ẻ

lãng

m
ạ
n
đ
áng

yêu.

4.
Hình


ả
nh
đ
oàn

binh

Tây

Ti
ế
n
đượ
c

kh
ắ
c

h
ọa b
ằ
ng

nh
ữ
ng

chi


ti
ết

v
ừ
a

hi
ệ
n

th
ự
c

v
ừ
a

lãng

m
ạn.

Nế
m

tr
ả

i

nhi
ề
u

gian

kh
ổ,
thi
ế
u

th
ố
n

gi
ữ
a

chi
ến

trườ
ng

núi


r
ừ
ng

ác

li
ệ
t

nên

“
quân

xanh

màu

lá
”
,
“
không

m
ọ
c

tóc

”
.
O

ai

phong

l
ẫ
m

li
ệ
t

trong

l
ử
a

đạ
n:

“
m
ắ
t tr
ừ

ng
”

(
hoán

d
ụ
),
“
dữ
oai

hùm
”

(
ẩ
n d
ụ
).
L
ạ
c quan và yêu
đờ
i

với

nh

ữ
ng

gi
ấ
c mộ
ng

và

m
ơ
tuy
ệt

v
ờ
i.

Bao

chiế
n sĩ đ
ã

ngã
xu
ố
ng


trên

chi
ế
n

tr
ườ
ng,
“đã v
ề

đấ
t”
v
ớ
i

manh

chi
ế
u
–
áo

bào

đơ
n


sơ
.
Coi

cái

ch
ế
t

nh
ẹ

t
ự
a

lông

h
ồ
ng,

s
ẵ
n

sàng


hi
ế
n

dâng

c
ả

tu
ổ
i

xanh,

đời

xanh

cho

Độ
c l
ậ
p, tự do c
ủ
a Tổ
qu
ốc.
Đ

o
ạn

th
ơ
nh
ư
m
ột t
ượ
ng
đ
ài

bi

tráng

v
ề
anh

b
ộ độ
i

C
ụ
H
ồ,

nh
ữ
ng ng
ườ
i

con

thân

yêu

c
ủ
a

Hà

N
ộ
i
đ
ã

“
Q

uy
ế
t


t
ử
cho

T
ổ
qu
ố
c

quy
ế
t

sinh
”
:

“
Tây

Ti
ế
n
đ
oàn

binh


không

m
ọ
c

tóc,
Q

uân

xanh

màu

lá

d
ữ
oai

hùm

Mắ
t

tr
ừ
ng


g
ử
i

m
ộ
ng

qua

biên

giớ
i
Đêm

m
ơ

Hà

N
ộ
i

dáng

ki
ề
u


th
ơm.
Rả
i

rác

biên

c
ươ
ng

m
ồ
vi
ễ
n

x
ứ
C

hi
ế
n

tr
ườ

ng
đ
i

ch
ẳ
ng

ti
ếc

đờ
i

xanh

Áo

bào

thay

chiế
u

anh

v
ề


đấ
t

Sông

Mã

gầ
m

lên

khúc
độ
c

hành!
”

5.
Ý

th
ơ
c
ổ
“
Nhất

kh

ứ b
ất

ph
ụ
c

hoàn
”

được

Quang

D
ũ
ng

di
ễn

tả

r
ất

hay,

rấ
t


xúc
độ
ng
ở
kh
ổ
cu
ố
i.

Th
ươ
ng

ti
ếc,

t
ự
hào,
man

mác:

“
Tây

Ti
ế

n

ng
ườ
i
đ
i

không

h
ẹ
n

ước. Đườ
ng

lên

th
ă
m

th
ẳ
m

m
ộ
t


chia

phôi Ai

lên

Tây

Ti
ế
n

mùa

xuân

ấ
y

H
ồ
n

v
ề
S
ầm

N

ứ
a

ch
ẳ
ng

v
ề

xuôi
”
.
T
ác
gi
ả
và

xu
ấ
t

x
ứ
bài

th
ơ


1.
Hoàng

Cầ
m
-
nhà

th
ơ

K

inh

B
ắ
c,

n
ổ
i

ti
ế
ng

tài

hoa.


Có

nhi
ề
u

k
ị
ch

th
ơ
tr
ướ
c

n
ăm

1945:

“
K

i
ề
u

Loan

”
;

“
H
ận

Nam

Quan
”
,
“
Lên

đườ
ng
”
.
M
ộ
t

s
ố
t
ậ
p

thơ

,
tiêu

bi
ể
u

nh
ấ
t

là

“
M
ư
a

Thu
ậ
n

Thành
”
,
“
V
ề

K


inh

B
ắc
”
…
K

háng

chi
ế
n

bùng

n
ổ,
Hoàng

C
ầ
m
đ
i

b
ộ độ
i,


làm

công

tác

v
ă
n

ngh
ệ

trong

Q

uân
độ
i.

2.
M
ột đ
êm

tháng

4/1948,


t
ạ
i

Vi
ệ
t

B
ắ
c,
đượ
c

tr
ự
c

ti
ế
p

nghe

tin

gi
ặ
c đ

ánh

phá

quê

h
ươ
ng

mình,

Hoàng

C
ầ
m

xúc
độ
ng

và

ngay
đ
êm

ấ
y


vi
ế
t

bài

th
ơ

“
Bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng
”
,
m
ộ
t

trong

nh

ữ
ng

bài

th
ơ

hay

nh
ất

c
ủ
a

ông.

Ch
ủ

đề


Bài

th
ơ
th

ể

hi
ệ
n

tình
yêu m
ế
n, thương nhớ và tự hào đố
i

vớ
i

quê

hươ
ng

kinh

B
ắ
c;
c
ăm giận
quân

xâm


l
ượ
c

đ
ang

giày

xéo

quê

h
ươ
ng;

niề
m tin
vào

m
ộ
t

ngày

mai


gi
ả
i

phóng,

quê

h
ươ
ng

tr
ở

l
ạ
i

thanh

bình.

Nh
ữ
ng

tình

c

ả
m
đẹp về
quê

h
ươ
ng

và

nh
ữ
ng

câu

th
ơ
hay
đ
áng

nh
ớ

1.
Hai

câu


th
ơ mở đầu vớ
i

tiế
ng “em” thần tình
.

Không

xác

đị
nh.

Có

th
ể

là

ng
ườ
i

th
ươ
ng


trong

n
ỗ
i

nh
ớ

đồ
ng

v
ọ
ng.

Có

th
ể
là

m
ộ
t

nhân

v

ậ
t

tr
ữ
tình

xu
ấ
t

hi
ệ
n

m
ơ

h
ồ
trong

tâm

t
ưở
ng

thi


nhân?

C
ũ
ng

có

th
ể
là

s
ự
phân

thân

c
ủ
a

tác

gi
ả?
“Em”
xu
ấ
t

hi
ệ
n,

gợ
i

nh
ớ

g
ợ
i

th
ươ
ng,
để
v
ỗ
v
ề

an

ủ
i

và


chia

x
ẻ

n
ỗ
i
đ
au

bu
ồ
n,

th
ươ
ng

nh
ớ
. C
ũng

là

để

thi


s
ĩ

khơ
i

ngu
ồ
n

c
ả
m

xúc
đ
ang

dào

d
ạ
t

trong

lòng.

Ý


vị

đậm
đ
à

ch
ấ
t

th
ơ

c
ủ
a

bài

“
Bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng

”

là

ở

ti
ế
ng

“
em
”

và

2

câu

th
ơ

này:

“
Em

ơ
i


bu
ồ
n

làm

chi

Anh
đư
a

em

v
ề

sông

Đ
u
ố
ng
”

2.
Dòng

sông


tu
ổi thơ
Với

Hoàng

C
ầ
m

thì

sông

Đ
u
ố
ng

là

dòng

sông

th
ơ

ấ

u

với

bao

th
ươ
ng

nhớ
.
Con

sông
đ
ã

gắn

bó

v
ới

tâm

h
ồ
n


nhà

thơ
.
Nhớ
không

nguôi

“
cát

tr
ắ
ng

ph
ẳ
ng

lì”
,
nh
ớ

nao

nao


lòng

“
Sông

Đ
u
ố
ng

trôi
đ
i
-
M
ộ
t

dòng

l
ấ
p

lánh
”
;

l
ấ

p

lánh

ánh

bình

minh,

l
ấ
p

lánh tr
ăng

sao

soi

vào

gươ
ng

sông

trong


xanh.

Nh
ớ

v
ề
dáng

hình,

v
ề
th
ế
đứ
ng

c
ủ
a

nó

trong

l
ị
ch


s
ử
:

“
N
ằ
m

nghiêng

nghiêng

trong
kháng

chi
ế
n

tr
ườ
ng

k
ỳ
”
.
Câu


th
ơ

mang

hàm

ngh
ĩ
a

th
ế đứ
ng

hiên

ngang

củ
a

quê

h
ươ
ng

trong


kháng

chi
ế
n.

Đôi

b
ờ
dòng

sông

quê

h
ươ
ng

là

m
ộ
t

màu

“
xanh


xanh
”

bát

ngát,

là

sắc

“
biêng

bi
ếc
”

c
ủ
a

bãi

mía,

bờ

dâu,


c
ủ
a

ngô

khoai.

B
ứ
c
tranh

quê

trù

phú,

giàu

đẹ
p

th
ậ
t

“

nh
ớ

ti
ếc
”

và

“
xót

xa
”

vô

cùng:

“
Xanh

xanh

bãi

mía

b
ờ


dâu

Ngô

khoai

biêng

bi
ếc

Đứ
ng

bên

này

sông

sao

nh
ớ

ti
ếc

Sao


xót

xa

nh
ư
r
ụ
ng

bàn

tay
”

3. Quê hươ
ng

có

nề
n văn hóa lâu đờ
i
đang b
ị
quân thù giày xéo tàn phá
.

Nhà


thơ

s
ử d
ụng

ngh
ệ

thu
ậ
t
t
ươ
ng

ph
ả
n
đố
i

l
ậ
p để
làm

n
ổi b

ật

n
ỗ
i

nh
ớ
ti
ế
c, nỗ
i

xót

xa,

n
ỗi đ
au

đớ
n c
ă
m

hờ
n
…
T

ương

phả
n xưa
và

nay
,

thu
ở bình
yên v
ớ
i từ
ngày

kh
ủng

khi
ế
p, đố
i

l
ậ
p

gi
ữ

a

cả
nh
tưng bừ
ng

r
ộ
n

rã

vớ
i

bây

gi
ờ tan tác v
ề

đ
âu…
-
Gi
ặc

Pháp


cướ
p

n
ướ
c

là

k
ẻ

đ
ã

gây

ra

c
ả
nh

chém

gi
ế
t
đ
au


th
ươ
ng

và
đ
iêu

tàn

kh
ủng

khi
ế
p:

“
Quê

h
ươ
ng

ta

t
ừ
ngày


kh
ủng

khi
ế
p
Giặ
c

kéo

lên

ngùn

ng
ụ
t

l
ử
a

hung

tàn
Ru
ộ
ng


ta

khô

Nhà

ta

cháy

Chó

ng
ộ
m
ộ
t
đ
àn

Lưỡ
i

dài

lê

s
ắ

c

máu
…
”

X
ư
a

kia,

vùng

Thu
ậ
n

Thành,

bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng,


quê

h
ươ
ng

thân

yêu

c
ủ
a

nhà

th
ơ

là

m
ộ
t

vùng

giàu


đẹp,

có

hươ
ng

lúa

n
ế
p
“
th
ơ
m

n
ồ
ng
”
,
có

làng

tranh

Đông


H
ồ
n
ổ
i

ti
ế
ng,

s
ự k
ế
t

tinh

nh
ữ
ng

tinh

hoa

v
ă
n

hóa


c
ổ
truy
ề
n

giàu

b
ả
n

s
ắc

dân

t
ộ
c:

“
Bên

kia

sông

Đ

u
ố
ng

Quê

hươ
ng

ta

lúa

n
ế
p

thơ
m

n
ồ
ng

Tranh

Đông

H
ồ

gà

l
ợn

nét

t
ươ
i

trong

Màu

dân

t
ộ
c

sáng

b
ừ
ng

trên

gi

ấ
y
đ
i
ệ
p
”

N

ay

gi
ặc

kéo

đế
n

thì

“
Ru
ộ
ng

ta

khô

–
Nhà

ta

cháy
”
, đ
iêu

tàn,

tan

tác,
đ
au

th
ươ
ng.

N
ỗ
i

tang

tóc


trùm

lên,
đ
è

n
ặ
ng

m
ọ
i

k

i
ế
p
ng
ườ
i.

H
ạ
nh

phúc

và


ướ
c

m
ơ
b
ị

giày

xéo,

b
ị

chà

đạ
p. Sự
s
ố
ng

b
ị

hủy

di

ệ
t

đế
n

ki
ệ
t

cùng:

“
K

i
ệ
t

cùng

ngõ

th
ẳ
m

b
ờ


hoang.
Mẹ

con

đ
àn

l
ợn

âm

d
ươ
ng

Chia

lìa
đ
ôi

ng
ả

Đám

c
ướ

i

chu
ộ
t
đ
ang

t
ư
ng

b
ừ
ng

r
ộ
n

rã

Bây

gi
ờ

tan

tác


v
ề

đ
âu
”

Tranh

Đông

H
ồ
trong

th
ơ

Hoàng

C
ầ
m

không

chỉ

là


nét

đẹ
p

riêng

r
ấ
t

t
ự
hào

c
ủ
a

quê

h
ươ
ng

mình

mà


còn

là

m
ộ
t

bi
ể
u

t
ượ
ng

c
ủ
a

h
ạ
nh

phúc,
đ
oàn

t
ụ

,
yên

vui

trong

thanh

bình,

là

n
ỗ
i
đ
au

trước

s
ự
tàn

phá,
đ
iêu

tàn,


tan

tác

c
ủ
a

m
ộ
t

mi
ề
n

v
ă
n

hóa

lâu

đờ
i

th
ờ

i

máu

l
ử
a.

Thu
ậ
n

Thành,

K

inh

B
ắ
c

có

núi

sông

m
ĩ


l
ệ
,
chùa

chi
ề
n

th
ắ
ng

c
ả
nh

với

bao

l
ễ

h
ộ
i

t

ư
ng

b
ừ
ng

mang

theo

bao

huy
ề
n

tho
ạ
i,

s
ự
tích

th
ầ
n

k

ỳ
,
v
ớ
i

nh
ữ
ng

gác

chuông,

nh
ữ
ng

tháp,

nh
ữ
ng

t
ượ
ng

Ph
ật


c
ổ
kính

bao

đờ
i

nay.

C

hùa

Ph
ậ
t

Tích,

núi

Thiên

Thai,

chùa


Dâu,

chùa

Bút

Tháp,

t
ượ
ng

Ph
ậ
t

Q

uan

Âm

nghìn

m
ắ
t

nghìn


tay.

Ca

dao:

“
Dù

ai
đ
i

đẩ
u đ
i
đ
âu
- Cứ
nhìn

th
ấ
y

tháp

Chùa

Dâu


mà

v
ề
”
.
T
ụ
c

ng
ữ
:

“
M
ồ
ng

bả
y

h
ộ
i

K

hám,


m
ồ
ng

tám

h
ộ
i

Dâu,

m
ồ
ng

chín
đ
âu
đ
âu

c
ũ
ng

v
ề
h

ộ
i

Gióng
”
.
Phan

Huy

Chú
đ
ã

vi
ế
t trong

“
L
ị
ch

tri
ề
u

hi
ế
n


ch
ươ
ng

lo
ạ
i

chí
”
:

“
K

inh

B
ắ
c có m
ạch

núi

cao

chót

vót,


nhiề
u

sông

quanh

vòng,

là

m
ạn

trên

c
ủ
a

nước
ta
…
Mạ
ch

đấ
t


t
ố
t

tụ

vào

đấ
y

nên

càng

nhi
ề
u

ch
ỗ
có

dấ
u

tích

đẹ
p,


tinh

hoa

hợ
p

vào

đấ
y

nên

sinh

ra

nhi
ề
u

danh

th
ầ
n
”
.

Trong

chi
ế
n

tranh,
đư
a

con

ly

h
ươ
ng

nh
ớ

ti
ế
c,

xót

xa

quê


h
ươ
ng:

“
Ai

v
ề

bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng

Cho

ta

g
ử
i


t
ấ
m

the
đ
en

Mấ
y

tr
ă
m

n
ă
m

th
ấ
p

thoáng

m
ộ
ng

bình


yên

Nh
ữ
ng

h
ộ
i

hè
đ
ình
đ
ám

Trên

núi

Thiên

Thai

Trong

chua

Bút


Tháp
Gi
ữ
a

huy
ệ
n

Lang

Tài
G
ử
i

v
ề

may

áo

cho

ai

Chuông


chùa

v
ă
ng

v
ẳ
ng

nay

ng
ườ
i

ở

đ
âu
”
…
4. Nhớ
con

ng
ườ
i

quê


h
ương
Nhớ
sông

Đ
u
ố
ng,

nh
ớ
bãi

mía

b
ờ
dâu,

nh
ớ
h
ươ
ng

lúa

n

ếp

th
ơm

n
ồ
ng
…
Nh
ớ
mãi,

nh
ớ
nhi
ề
u

nh
ữ
ng

h
ộ
i

hè
đ
ình

đ
ám,

nh
ớ
tranh

gà

lợn,

nh
ớ
gi
ấ
y đ
i
ệp.

Nh
ớ
núi

Thiên

Thai,

nh
ớ
chuông


chùa

ngân

nga
…
Nhớ

“
nàng

môi

c
ắ
n

ch
ỉ

qu
ết

trầ
u
”
,
nh
ớ


c
ụ
già
“
ph
ơ
ph
ơ
tóc

trắ
ng
”
,
nh
ớ
“
nh
ữ
ng

em

s
ột so
ạt

quầ
n


nâu
”
.
Nh
ớ bồ
i

h
ồ
i

“
t
ừ
ng

khuôn

m
ặ
t búp sen -
Nh
ữ
ng

cô

hàng


xén

ră
ng

đ
en
- C
ườ
i

nh
ư
mùa

thu

t
ỏ
a

nắ
ng
”
.
Nh
ớ
“
nh
ữ

ng

nàng

d
ệ
t s
ợi
–
Đ
i

bán

l
ụ
a

mầ
u
”
…
nh
ớ
“
Nh
ữ
ng

ng

ườ
i

th
ợ
nhu
ộm -
Đồ
ng

T
ỉ
nh,

Huê

C
ầ
u
…
”
.
Câu

th
ơ

“
Bây


gi
ờ

tan

tác

về

đ
âu
”

và

“
Bây

gi
ờ

đ
i
đ
âu

v
ề

đ

âu
”

đượ
c

nh
ấ
n
đ
i

nh
ấ
n

l
ạ
i

nhi
ề
u

l
ầ
n,

v
ừ

a

gợ
i

t
ả

n
ỗ
i

đ
au

th
ươ
ng

tan

tác,

v
ừ
a

th
ể


hi
ệ
n

n
ỗ
i

nh
ớ

ứ
a

máu

tơi

bờ
i,

n
ỗ
i

xót

xa

và


c
ă
m

gi
ậ
n

l
ũ

hung

tàn

c
ướ
p

n
ước. Nh
ữ
ng

câu

th
ơ


nói

v
ề

n
ỗ
i

th
ươ
ng

nh
ớ

đ
àn

con

th
ơ

và

m
ẹ

già


r
ấ
t

xúc
độ
ng:

-
Th
ươ
ng

m
ẹ

già

:

“
Mẹ

ta

lòng
đ
ói


d
ạ

sầ
u

Đườ
ng

tr
ơ
n

m
ư
a

l
ạ
nh

mái

đầ
u

b
ạ
c


phơ
”

-
Th
ươ
ng
đ
àn

con

thơ
:

“
N

gày

tranh

nhau

m
ộ
t

bát


cháo

ngô

Đ
êm

líu

ríu

chui

g
ầ
m

gi
ườ
ng

tránh

đạ
n
…
”

5.
Quê


h
ươ
ng

chiế
n đấu
C
ả
nh
đ
ón

b
ộ độ
i

v
ề

làng

r
ất

cả
m
độ
ng.


C

u
ộ
c

h
ộ
i

ng
ộ
tình

quân

dân

c
ũ
ng

là

s
ự
h
ồ
i


sinh

và

ni
ề
m

vui

h
ạ
nh

phúc:

“
L
ử
a
đ
èn

leo

lét

soi

tình


m
ẹ
,
K

huôn

m
ặt

b
ừ
ng

lên

nh
ư dự
ng

tr
ă
ng
”

C
ả
nh


gi
ế
t

gi
ặ
c:

Dao

lóe

gi
ữ
a

chợ
-
G
ậ
y

lùa

cu
ố
i

thôn
–

Lúa

chín

vàng

hoe,

gi
ặc

mấ
t

h
ồ
n
…
Chúng

mày

phát

đ
iên
–
Quay cu
ồ
ng


nh
ư
xéo

trên
đố
ng

l
ử
a
”
…
-
Đồ
ng

quê

qu
ậ
t

khở
i
đứ
ng

lên:


“
Mà

cánh
đồ
ng

ta

còn

chan

ch
ứ
a

Bao

nhiêu

n
ắ
ng

đẹ
p

mùa


xuân

Gió
đư
a

ti
ế
ng

hát

v
ề

g
ầ
n

Thợ

cấ
y
đ
ánh

gi
ặc,


dân

quân

cày

b
ừ
a
”

6. Ngày hộ
i

non

sông

Hoàng

Cầ
m

vi
ế
t

bài

th

ơ

“
Bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng
”

vào

nă
m

1948,

lúc

b
ấ
y

gi
ờ


quê

h
ươ
ng

đấ
t

n
ước

ta

còn

đầ
y

bóng

gi
ặ
c,

chân

trời


th
ắ
ng

l
ợ
i

còn

xa

v
ời.

Ph
ả
i

g
ần

7

năm

sau,

ta


m
ới

có

chi
ế
n

th
ắ
ng

Đ
i
ệ
n

Biên

Ph
ủ
.
Th
ế
mà

thi

s

ĩ

đã

nói

đế
n

ngày hội non
sông
.

Th
ơ
kháng

chi
ến

hay

nói

đế
n
“
ngày

mai

”
,
m
ộ
t

ngày

mai

thanh

bình

ca

hát.

Ph
ả
i
đổ
bi
ế
t
bao x
ươ
ng

máu,


ph
ả
i

có

ngàn

v
ạ
n

chi
ế
n

s
ĩ

ngã

xu
ố
ng,

nhân

dân


ta

mới

có

“
ngày

mai
”

nh
ư
các

nhà

th
ơ

đ
ã

vi
ế
t:

“
Ph

ả
i

bao

máu

th
ấ
m

trong

lòng

đấ
t

M
ớ
i

ánh

h
ồ
ng

lên


s
ắc

t
ự
hào?
”

(
Tố
H
ữ
u)

Vì

vậy,

ta

có

th
ể
nói,

ph
ầ
n


cu
ố
i

bài

“
Bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng
”

r
ất

hay.

Cả
m

h
ứ
ng


lãng

m
ạn

dào

dạt.

Nhân

vậ
t
“
em
”

l
ạ
i

xu
ấ
t
hi
ệ
n.

Duyên


dáng,

tr
ẻ

trung,

tình

t
ứ.
N

i
ề
m

tin

v
ề

m
ộ
t

ngày

mai


tái

h
ợp

sáng

b
ừ
ng

v
ầ
n

th
ơ
:

“
Bao

gi
ờ

v
ề

bên


kia

sông

Đ
u
ố
ng

Anh

l
ạ
i

tìm

em

Em

m
ặ
c

y
ế
m


th
ắ
m

Em

th
ắ
t

l
ụ
a

h
ồ
ng

Em
đ
i

tr
ẩ
y

h
ộ
i


non

sông

C
ườ
i

mê

ánh

sáng

muôn

lòng

xuân

xanh
”
.
K
ế
t

lu
ậ
n



Cách

chúng

ta

g
ầ
n

ba

nghìn

n
ă
m,

nhà

th
ơ

Home

(Hy

L

ạp)
đ
ã

vi
ế
t:
“Không có mảnh đất nào êm
đề
m bằng
quê cha đất m
ẹ
”.
Bài

th
ơ

“
Bên

kia

sông

Đ
u
ố
ng
”


giúp

ta

c
ả
m

nh
ậ
n

sâu

hơ
n

ý

tưở
ng

c
ủ
a

Hôme.

Con


sông

Đ
u
ố
ng

và

Thu
ậ
n

Thành,

K

inh

B
ắc

là

quê

hươ
ng


nhà

thơ
.
Nh
ư
ng

ng
ườ
i
đọ
c

thấ
y

vô

cùng

thân

thi
ết

gắn

bó


v
ới

mình.

C

ái

ý

v
ị
,
cái

hay

c
ủ
a

bài

th
ơ
là
ở
ch
ỗ

ấy.

Câu

thơ

dào

dạt

theo

cả
m

xúc

r
ấ
t

h
ồ
n

nhiên

mà

giàu


nh
ạc
đ
i
ệ
u.

Nh
ạc
đ
i
ệ
u

ng
ọ
t

ngào

c
ủ
a

dân

ca

Quan


h
ọ.
Sâu

l
ắ
ng,

thi
ế
t

tha,

b
ồ
i

h
ồ
i

là

âm

h
ưở
ng,


là

s
ắ
c đ
i
ệ
u

tr
ữ
tình
đ
ã

thấm

sâu

vào

h
ồ
n

ta

tình


yêu

quê

h
ươ
ng

đất

nước.
“Bên kia
sông Đuống”
xứng đáng là ki
ệ
t tác củ
a

thi

ca

Việ
t Nam hi
ệ
n đạ
i.

Tác


gi
ả

Tên

tu
ổ
i

N

guy
ễ
n
Đ
ình

Thi

g
ắ
n

li
ề
n

vớ
i


nh
ữ
ng

ca

khúc

nh
ư
“
Di
ệ
t

phát

xít
”
,
“
Ngườ
i Hà Nộ
i
”
,
v
ớ
i


ti
ể
u

thuy
ế
t
“
Xung

kích
”
,
“
V
ỡ
b
ờ
”
,…
v
ớ
i

m
ột số
v
ở k
ị
ch,


vớ
i

các

tập

th
ơ
:

“
Ngườ
i

chi
ế
n

s
ĩ
”
,
“
Dòng

sông

trong


xanh
”
,
“
Tia

n
ắ
ng
”
,…
Thành

t
ự
u

n
ổ
i

b
ậ
t
nh
ất

c
ủ

a

ông

là

thơ
:

cả
m

xúc

d
ồ
n

nén,

hàm

súc,

ngôn

ng
ữ
và


hình

ả
nh

đầ
y

sáng

t
ạ
o,

tính

nh
ạ
c

phong

phú
,
h
ấ
p d
ẫ
n
…

Xu
ấ
t

x
ứ

Bài

th
ơ
“
Đấ
t

n
ước
”

in

trong

t
ập

th
ơ
“
Ngườ

i

chi
ến

s
ĩ
”
.
N

guy
ễ
n
Đ
ình

Thi
đ
ã

sáng

tác

bài

thơ

này


trong

m
ộ
t

thời

gian

dài

t
ừ
1948 –
1955.

Phầ
n

đầ
u

khơ
i

ngu
ồ
n


c
ả
m

h
ứ
ng

t
ừ
2

bài

th
ơ

“
Sáng

mát

trong
”

(
1948)

và


“
Đ
êm

mít

tinh
”

(
1949).

Ch
ủ

đề


Bài

th
ơ
nói

lên

lòng

yêu


n
ước

và

niề
m

t
ự hào dân tộ
c;

nghĩ

v
ề đấ
t

nước

theo

chiề
u

dài

l
ị

ch sử;
t
ầ
m cao
c
ủ
a

gi
ố
ng

nòi;

quy
ế
t

chi
ế
n

đấ
u

và

hy

sinh


để
b
ả
o

v
ệ

và

xây

d
ự
ng

đấ
t

n
ướ
c

yêu

quý.

Nh
ữ

ng

v
ầ
n

th
ơ
hay,

nh
ữ
ng

tình

c
ả
m
đẹp

1.
Yêu

nh
ững mùa thu quê hươ
ng:

-
Mùa


thu

Hà

N
ộ
i

quá

vãng

đẹ
p

mà

bu
ồ
n:
“
Nh
ữ
ng

ph
ố
dài


xao

xác

hơ
i

may
Ngườ
i

ra
đ
i

đầ
u

không

ngo
ả
nh

l
ạ
i

Sau


l
ư
ng

th
ề
m

n
ắ
ng

lá

r
ơ
i

đầ
y
”
.
-
Mùa

thu

chi
ế
n


khu,

đấ
t

n
ướ
c

và

con

ng
ười

dào

dạ
t

m
ộ
t

s
ứ
c


s
ố
ng

và

ni
ề
m

vui

thi
ế
t

tha:

“
Gió

th
ổ
i

r
ừ
ng

tre


ph
ấp

ph
ớ
i.
Tr
ời

thu

thay

áo

mớ
i

Trong

bi
ế
c

nói

c
ườ
i


thi
ế
t

tha
”

C
ả

đấ
t

trờ
i

“
mát

trong
”

ngào

ng
ạ
t

“

h
ươ
ng

c
ố
m

m
ớ
i
”

mang

theo

trong

làn

gió

thu

nh
ẹ
:

“

Sáng

mát

trong

nh
ư
sáng

n
ă
m

x
ư
a

Gió

th
ổ
i

mùa

thu

h
ươ

ng

c
ố
m

m
ớ
i
”

Cái

hay

c
ủ
a
đo
ạ
n

th
ơ

là

giàu

c

ả
m

xúc

hoài

ni
ệ
m

hi
ệ
n

v
ề

trong

hi
ệ
n

t
ạ
i,

“
nh

ữ
ng

ngày

thu
đ
ã

xa
”

s
ố
ng

l
ạ
i

trong

“
mù
a
thu

này
”
,

t
ạ
o

nên

ch
ấ
t

th
ơ

ng
ọ
t

ngào.

2. Đất nước hùng v
ĩ

tráng

lệ
.
Vui

s
ướ

ng

t
ự
hào

trong

tâm

th
ế

c
ủ
a

ng
ườ
i

chi
ế
n

s
ĩ
đ
ang


làm

ch
ủ đất nướ
c
.

Di
ễ
n
đạ
t

trùng

đ
i
ệp

khẳ
ng

định

t
ạ
o

nên


âm
đ
i
ệ
u

hào

hùng,

đĩnh

đạ
c:

“
Trờ
i

xanh
đ
ây

là

c
ủa
chúng ta
Núi


r
ừ
ng
đ
ây

là

c
ủa chúng ta Những
cánh
đồ
ng
thơm mát
Những
ng
ả

đườ
ng
bát
ngát
Những
dòng

sông
đỏ nặng
phù

sa

”

C

ác

tính

t
ừ -
v
ị

ng
ữ
:

“
Xanh,

thơm,

mát,

bát

ngát,
đỏ
n
ặ

ng
-
g
ợ
i

t
ả

v
ẻ

đẹ
p

v
ĩ
nh

h
ằ
ng

ngàn

đờ
i

củ
a


núi

sông

thân

yêu.

3.
M
ột đất nước anh hùng, một dân tộc kiên cường bất khuất
.

T
ổ
tiên

nh
ư
truy
ề
n

thêm

s
ứ
c


mạ
nh

Vi
ệt

Nam

cho

con
cháu

ngày

nay

để

ng
ẩ
ng

cao

đầ
u
“đi tới và làm nên thắng trận”
:


“
N
ướ
c

chúng

ta

N
ướ
c

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

không

bao

gi
ờ

khu
ấ

t

Đêm
đ
êm

rì

r
ầ
m

trong

ti
ế
ng

đấ
t

Nh
ữ
ng

bu
ổ
i

ngày


x
ư
a

v
ọ
ng

nói

v
ề
”
.
Ph
ủ

định

để

kh
ẳ
ng

định

m
ộ

t

chân

lý

l
ị
ch

s
ử “Chư
a

bao

gi
ờ khuất”.
Ch
ữ
dùng

r
ấ
t

hay,
đ
em


đế
n

nhi
ề
u

liên

t
ưở
ng:

“
rì

r
ầ
m
”
,
“
v
ọ
ng

nói

v
ề

”
.
4. Xót xa căm giận quân xâm lược đang giày xéo quê hương đất nướ
c
:

“
Ô

i

nh
ữ
ng

cánh
đồ
ng

quê

chảy

máu
–
Dây

thép

gai

đ
âm

nát

trờ
i

chi
ề
u
”
.
Th
ươ
ng

xót

nhân

dân

l
ầ
m

than,
đ
au


kh
ổ,
tủ
i

nh
ụ
c:

“
Bát

c
ơm

chan

đầ
y

n
ước

mắ
t
”
;
b
ị


áp bứ
c,

b
ị

bóc

l
ộ
t

dã

man:

“
Th
ằ
ng

gi
ặ
c

Tây,

th
ằ

ng

chúa

đấ
t

Đứa
đ
è

c
ổ, đứ
a

l
ộ
t

da
”
.
5. Đất nướ
c
đã quật khở
i
đứng lên kháng chi
ế
n. C
ả


dân

t
ộ
c

b
ừ
ng

b
ừ
ng

khí

th
ế

xung

tr
ậ
n.

Th
ế

tr

ậ
n

nhân

dân

vớ
i

nh
ữ
ng

anh

hùng

áo

v
ả
i
đ
ã

và
đ
ang
đ

em

x
ươ
ng

máu

gánh

vác

l
ị
ch

s
ử, đ
ang

“
ôm

đấ
t

n
ước
”
.

Gi
ọ
ng

th
ơ

mang

âm
đ
i
ệ
u

anh

hùng

ca:

“
K

hói

nhà

máy


cu
ộ
n

trong

s
ươ
ng

núi
Kèn

g
ọ
i

quân

v
ă
ng

v
ẳ
ng

cánh
đồ
ng

Ôm

đấ
t

n
ướ
c

nh
ữ
ng

ng
ườ
i

áo

v
ả
i

Đ
ã
đứ
ng

lên


thành

nh
ữ
ng

anh

hùng
”

Trong

“
n
ắ
ng
đố
t
”

và

“
m
ưa dộ
i
”
,
trên


nh
ữ
ng

bướ
c
đườ
ng

th
ấ
m

máu

“
hy

sinh
”
,
nhân

dân

ta

v
ẫ

n

l
ạ
c

quan,

tin

t
ưở
ng

ngh
ĩ

v
ề

“
trờ
i

đấ
t

mớ
i
”

:

“
Lòng

ta

bát

ngát

ánh

bình

minh
”

Kh
ổ
cu
ố
i,

tác

gi
ả

s

ử d
ụng

th
ơ

l
ụ
c

ngôn

di
ễn

tả

t
ư
th
ế

chi
ế
n

đấ
u

và


chi
ế
n

th
ắ
ng

l
ẫ
m

li
ệ
t,

hào

hùng

c
ủ
a

quân

và

dân


ta

trong
máu

l
ử
a.

Th
ế

“
v
ỡ
b
ờ
”

là

th
ế đứ
ng

s
ứ
c


m
ạ
nh

và
đ
i

lên

củ
a

dân

t
ộ
c

ta:

“
Súng

n
ổ
rung

tr
ờ

i

gi
ậ
n

d
ữ
Ngườ
i

lên

nh
ư
n
ướ
c

v
ỡ
b
ờ
N
ướ
c

Vi
ệ
t


Nam

t
ừ
máu

l
ử
a R
ũ

bùn
đứ
ng

d
ậ
y

sáng

loà
”
.
Vài

nét

v

ề
nhà

th
ơ

-
S

inh

n
ă
m

1920,

ông

tính

tu
ổ
i

mình:

“
Liên


Xô

n
ở

tr
ước

đờ
i

tôi

ba

tu
ổ
i
”
.
-
Là
đứ
a

con

c
ủ
a


“
Hu
ế

đẹ
p

và

thơ
”
,
nh
ư
ông

vi
ế
t:

“
H
ươ
ng

Giang

ơi,


dòng

sông

êm, Qua

tim

ta,

v
ẫ
n

ngày
đ
êm

t
ự
tình”

(
Bài

ca

quê

h

ươ
ng)

-
19

tu
ổ
i
đ
ã

tr
ở

thành

đả
ng

viên

Đả
ng

C
ộ
ng

s

ả
n,

ti
ếp

t
ụ
c

ho
ạ
t
độ
ng

bí

m
ậ
t

ch
ố
ng

Pháp
-
Nhậ
t.


-
Sau

Cách

m
ạ
ng,

ông

phụ

trách

công

tác

V
ă
n

ngh
ệ
,
là

cán


b
ộ
cao

cấp

c
ủ
a

Đả
ng

và

N

hà

n
ước.

-
T
ố
H
ữ
u


là

nhà

th
ơ

l
ớn

c
ủ
a

đấ
t

n
ước

ta.

H
ơ
n

n
ử
a


th
ế
k
ỷ

làm

th
ơ
,
n
ă
m

70

tu
ổ
i

ông

vi
ế
t:

“
B
ạ
c


ph
ơ

mái

tóc,

mây
đư
a

m
ộ
ng

Thanh

bạ
ch

h
ồ
n

th
ơ
,
n
ắ

ng

n
ở

hoa
”
.
(
“
B
ả
y

m
ươ
i
”
–
10/1990)

Tác

ph
ẩ
m

th
ơ


1.
“
T
ừ ấ
y
”
,

(
1937 –
1946)

2.
“
Vi
ệ
t

B
ắc
”

(
1954)

3.
“
Gió

l

ộ
ng
”

(
1961)

4.
“
Ra

tr
ậ
n
”

(
1972)

5.
“
Máu

và

hoa
”

(
1977)


6.
“
M
ộ
t

ti
ế
ng

đờ
n
”

(
1979 –
1992)

Phong

cách

ngh
ệ
thu
ậ
t

th

ơ
T
ố
H
ữ
u



ta.

-
T
ố
H
ữ
u

là

nhà

th
ơ
trữ tình chính tr
ị

th
ể
hi

ệ
n

n
ồ
ng

nhi
ệ
t tự
hào

lý

t
ưở
ng

cách

m
ạ
ng,

đờ
i

s
ố
ng


cách

m
ạ
ng

c
ủ
a

nhân

dân


-
T
ố
H
ữ
u

là

nhà

th
ơ
c

ủ
a

l
ẽ

s
ố
ng

l
ớn, tình cảm lớ
n,

niề
m vui lớn. Khuynh hướ
ng

s
ử thi, cái tôi trữ tình –
cái

tôi

chiế
n

s
ĩ


mang

t
ầ
m

vóc

hoành

tráng,

màu

s
ắ
c

l
ị
ch

s
ử đượ
c

di
ễ
n


t
ả
b
ằ
ng

bút

pháp

th
ầ
n

tho
ạ
i

hóa,

hình

t
ưở
ng

th
ơ

kì


v
ĩ
,
tráng

l
ệ
.
-
Nét

đặ
c s
ắ
c

trong

th
ơ

T
ố
H
ữ
u

là


có

gi
ọng đ
i
ệu

riêng
.

Th
ơ

li
ề
n

m
ạ
ch,

nh
ấ
t

khí

t
ự
nhiên,


gi
ọng tâm tình,
ngọt ngào tha thi
ế
t.
Ngh
ệ
thu
ậ
t

th
ơ
T
ố
H
ữ
u
giàu tính dân tộ
c
. Phố
i

h
ợ
p

tài


tình

ca

dao,

dân

cam

các

thể

th
ơ
dân

t
ộ
c

và

“
th
ơ

m
ớ

i
”
.
V
ậ
n

d
ụng

bi
ến

hoá

cách

nói,

cách

cảm,

cách

so

sánh

ví


von

rất

gầ
n

g
ũ
i

v
ới

tâm

h
ồ
n

ng
ườ
i.

Phong

phú

v

ầ
n đ
i
ệu,

câu

thơ

m
ượ
t mà, d
ễ

thu
ộ
c

dễ

ngâm.

“
Vi
ệ
t

B
ắc
”

,
“
N
ướ
c

non

ngàn

d
ặ
m
”
,
“
Theo

chân

Bác
”
…
là

nh
ữ
ng

bài


th
ơ

tuy
ệ
t

bút

c
ủ
a

T
ố
H
ữ
u.

Xu
ấ
t

x
ứ

Sau

chi

ế
n

th
ắ
ng

Đ
i
ệ
n

Biên,

hi
ệ
p
đị
nh

Geneve

đượ
c ký k
ế
t,

mi
ền


Bắ
c
được

hoàn

toàn

giả
i

phóng.

H
ồ
Ch
ủ
t
ị
ch

và

Chính

phủ

kháng

chi

ế
n

tr
ở

v
ề

th
ủ

đ
ô

Hà

N
ộ
i

tháng

10/1945.

Nhân

d
ị
p


này

T
ố
H
ữ
u

vi
ế
t

bài

th
ơ

“
Vi
ệ
t

B
ắc
”
.
M
ột vài điề
u


c
ầ
n

bi
ế
t

qua


1.
Vi
ệ
t

B
ắ
c

là

vùng

địa

lý
-
chi

ế
n

khu

bao

g
ồ
m

6

t
ỉ
nh,

đượ
c

g
ọ
i

t
ắt

là:

Cao

-
B
ắc
-
L
ạ
ng
-
Thái
-
Tuyên
-
Hà.

Trong

9

n
ă
m

kháng
chi
ế
n,

Vi
ệ
t


B
ắ
c

là

chi
ế
n

khu,

là
thủ đô
c
ủ
a

C

hính

phủ

kháng

chi
ế
n


và

H
ồ
Ch
ủ

t
ị
ch.

2.
Bài

th
ơ đượ
c

vi
ết

theo

th
ể
th
ơ
l
ụ

c bát gồ
m

150

dòng

th
ơ
(câu

thơ
). C
ấ
u

trúc

theo

hình

th
ức đố
i
đáp
c
ủ
a


l
ố
i

hát

giao duyên

trong

dân

ca

gi
ữ
a

“mình”

v
ớ
i

“
ta
”
.

(Sách


Vă
n

12

ch
ỉ

trích

h
ọ
c

88

dòng

thơ)

Nh
ữ
ng

ý

l
ớ
n


c
ủ
a

bài

th
ơ

-
Nh
ữ
ng

kỷ

ni
ệ
m

ân

tình

sâu

n
ặ
ng


m
ộ
t

thờ
i

gian

kh
ổ
-
Nhớ

con

ng
ườ
i

V

i
ệ
t

B
ắc


-
Nhớ

cả
nh

Vi
ệ
t

B
ắ
c

trong

4

mùa

-
Nhớ

chi
ế
n

khu

Vi

ệ
t

B
ắ
c

oai

hùng

-
Trông

v
ề

Vi
ệ
t

B
ắ
c

mà

nuôi

chí


b
ề
n.

Nh
ữ
ng

tình

c
ả
m
đẹ
p,

nh
ữ
ng

v
ầ
n

th
ơ
hay



1. Hai mươi câu đầu là lời nhắn gử
i,

nh
ững câu hỏ
i

c
ủa “ta”
(
người ở
l
ạ
i

nh
ắn gửi hỏ
i
“mình”
(
người
v
ề
)
. C
ả
nh

ti
ễ

n đư
a,

cả
nh

phân

ly

ng
ậ
p

ng
ừ
ng,

l
ư
u

luy
ế
n

bâng

khuâng:


“Ti
ế
ng

ai

tha

thi
ết

bên

c
ồ
n
…
áo

chàm
đư
a

bu
ổ
i

phân

li

…
”
Có 8
câu

h
ỏ
i

liên

ti
ế
p (
đặ
t
ở

câu

6):

“
Có

nhớ

ta
…
có


nhớ

không
…
có

nh
ớ
nh
ữ
ng

ngày
…
có

nhớ

nh
ữ
ng

nhà
…
có

nhớ

núi


non
…
mình

có

nh
ớ
mình
…
”
Sự
láy
đ
i

láy

l
ạ
i

di
ễn

t
ả
n
ỗ

i

ni
ềm

day

d
ứ
t

khôn

nguôi

c
ủ
a

ng
ườ
i
ở
l
ại.

Bao

k
ỷ

ni
ệm

sâu

nặ
ng

m
ộ
t

thờ
i
gian

kh
ổ
nh
ư
v
ươ
ng

v
ấ
n

h
ồ

n

ng
ườ
i:

(
…
)

Mình
đ
i

có

nhớ
,
nh
ữ
ng

ngày

M
ư
a

ngu
ồ

n

su
ố
i

l
ũ
,
nh
ữ
ng

mây

cùng

mù

Mình

v
ề

có
nhớ
chi
ế
n


khu

Miế
ng

cơm

ch
ấ
m

mu
ố
i,

m
ố
i

thù

n
ặ
ng

vai

Mình
đ
i


có
nhớ
nh
ữ
ng

nhà

Hắ
t

hiu

lau

xám,

đậ
m
đ
à

lòng

son
…
Các

câu


8

hầ
u

nh
ư
ng
ắ
t

thành

2

v
ế

ti
ể
u
đố
i

4/4,

ngôn

ng

ữ
th
ơ
cân

x
ứ
ng,

hài

hòa,

âm
đ
i
ệ
u

th
ơ
êm

ái,

nh
ị
p

nhàng,


nh
ạc
đ
i
ệ
u ngân

nga

th
ấ
m

sâu

vào

tâm

h
ồ
n

ng
ườ
i,

g
ợi


ra

m
ộ
t

tr
ườ
ng

th
ươ
ng

nh
ớ
,
l
ư
u

luy
ế
n

mênh

mông.


“
M

ình
”

và

“
ta
”

trong

ca

dao,

dân

ca

là

l
ứa đ
ôi

giao


duyên

tình

t
ự.
“
M

ình
”
,
“
ta
”
đ
i

vào

th
ơ

T
ố
H
ữu đ
ã

tạo


nên

âm
đ
i
ệ
u

tr
ữ
tình

đậm
đà màu s
ắc

dân

ca,

nh
ư
ng
đ
ã

mang

m

ộ
t

ý

ngh
ĩ
a

m
ới

trong

quan

h
ệ
:

ng
ười

cán

b
ộ
kháng

chi

ế
n

với

đồ
ng

bào

Việ
t

B
ắ
c;

tình

quân

dân,

tình

k
ẻ

ở


ng
ườ
i

v
ề
.
2. Sáu mươi tám câu ti
ế
p theo là người về trả
l
ời kẻ ở
l
ạ
i
. Có thể
nói
đ
ó

là

khúc

tâm

tình

c
ủ

a

người

cán

b
ộ
kháng
chi
ế
n,

c
ủ
a

ng
ườ
i

v
ề
.
Bao

trùm

n
ỗ

i

nh
ớ

ấ
y

là

“
nh
ư
nh
ớ

ng
ườ
i

yêu
”

trong

m
ọ
i

th

ờ
i

gian

và

tràn

ng
ập

cả

không

gian:

-
Nhớ

cả
nh

Vi
ệ
t

B
ắc,


cả
nh

nào

c
ũng

đầ
y

ắ
p k
ỷ

ni
ệ
m:

“
Nhớ

t
ừ
ng

b
ả
n


khói

cùng

s
ươ
ng,

S
ớm

khuya

b
ế
p

l
ử
a

ng
ườ
i

th
ươ
ng
đ

i

v
ề

Nhớ

t
ừ
ng

r
ừ
ng

n
ứ
a

bờ

tre,

N

gòi

Thia,

sông


Đáy,

su
ố
i

Lê

vơ
i

đầ
y
”

- Nhớ
con

ng
ườ
i

Việt

B
ắ
c

giàu


tình

ngh
ĩ
a

c
ần cù gian khổ
:

“
…
Nhớ

bà

m
ẹ

n
ắ
ng

cháy

l
ư
ng


…
Nhớ

ng
ườ
i
đ
an

nón

chu
ố
t

t
ừ
ng

sợi

dang

…
Nhớ

cô

em


gái

hái

m
ă
ng

m
ộ
t

mình

…
Nhớ

ai

ti
ế
ng

hát

ân

tình

thủy


chung
”

Đ
i
ề
u
đ
áng

nh
ớ

nh
ấ
t

là

nh
ớ

ng
ườ
i

ở

l

ạ
i

r
ấ
t

giàu

tình

ngh
ĩ
a,

“
đậ
m
đ
à

lòng

son
”
:

“
Th
ươ

ng

nhau

chia

củ

sắ
n

lùi

Bát

c
ơm

s
ẻ

n
ử
a,

chă
n

sui


đắ
p

cùng
”

Nhớ
c
ả
nh

4

mùa

chiế
n khu. Nỗ
i

nh
ớ

g
ắ
n

li
ề
n


v
ớ
i

tình

yêu

thiên

nhiên,

tình

yêu

sông

núi,

đầ
y

l
ạ
c

quan

và


t
ự
hào.

Nhớ

cả
nh

nh
ớ
ng
ười,

“
ta

nh
ớ
nh
ữ
ng

hoa

cùng

ng
ườ

i
”
.
Nh
ớ
mùa
đ
ông

“
R
ừ
ng

xanh

hoa

chu
ố
i
đỏ
t
ươ
i
”
.
Nh
ớ
“

N

gày

xuân

m
ơ
n
ở
tr
ắ
ng
r
ừ
ng
”
.
Nhớ

mùa

hè

“
Ve

kêu

r

ừ
ng

phách
đổ
vàng
”
.
Nhớ

cả
nh

“
R
ừ
ng

thu

tr
ă
ng

r
ọ
i

hòa


bình
”
. Nỗ
i

nh
ớ

tri
ề
n

miên,

kéo

dài

theo

n
ă
m

tháng.

- Nhớ
chiế
n khu oai hùng
:


“
N

úi

gi
ă
ng

thành

lu
ỹ

sắ
t

dày,

R
ừ
ng

che

b
ộ độ
i,


r
ừ
ng

vây

quân

thù
”

- Nhớ
con
đườ
ng

chiế
n d
ị
ch
:

“
Nh
ữ
ng

đườ
ng


Vi
ệ
t

B
ắc

c
ủ
a

ta,
Đêm
đ
êm

r
ầ
m

r
ậ
p

nh
ư
là

đấ
t


rung.
Quân
đ
i
đ
i
ệ
p đ
i
ệ
p

trùng

trùng

Ánh

sao

đầ
u

súng

b
ạ
n


c
ũng

m
ũ

nan.
Dân

công
đỏ đ
u
ố
c

t
ừ
ng
đ
oàn

Bướ
c

chân

nát
đ
á


muôn

tàn

l
ử
a

bay
…
”

Âm
đ
i
ệ
u

th
ơ

hùng

tráng

th
ể

hi
ện


s
ứ
c

m
ạ
nh

chi
ế
n

đấ
u

và

chi
ế
n

th
ắ
ng

c
ủ
a


quân

và

dân

ta.

T
ừ
núi

r
ừ
ng

chi
ế
n

khu

đế
n

b
ộ độ
i,
dân


công,

t
ất

cả

đề
u

mang

theo

m
ộ
t

s
ứ
c

m
ạ
nh

nhân

ngh
ĩ

a

Vi
ệ
t

N

am

th
ầ
n

kỳ

quy
ế
t

th
ắ
ng.

- Nỗ
i

nh
ớ


g
ắ
n

li
ề
n

v
ớ
i

ni
ề
m

tin

“
…
(
Nh
ớ
)

ng
ọ
n

c

ờ

đỏ

th
ắ
m

gió

l
ồ
ng

c
ử
a

hang

…
N

hìn

lên

Vi
ệ
t


B
ắ
c:

Cụ

H
ồ
sáng

soi

…
Trông

v
ề

Vi
ệ
t

B
ắ
c

mà

nuôi


chí

b
ề
n
”

-
Nhớ

Vi
ệ
t

B
ắ
c

là

nh
ớ

v
ề

c
ộ
i


ngu
ồ
n,

nh
ớ

m
ộ
t

ch
ặ
ng

đườ
ng

l
ị
ch

s
ử
và

cách

m

ạ
ng:

“
Mườ
i

l
ă
m

n
ă
m

ấ
y

ai

quên

Quê

hươ
ng

cách

m

ạ
ng

d
ự
ng

nên

C
ộ
ng

hòa
”

Kính

g
ửi c
ụ

Nguy
ễ
n

Du

Tố
H

ữu

Trong

t
ậ
p

th
ơ

“
Ra

tr
ậ
n
”

(
1972)

c
ủ
a

T
ố
H
ữ

u

có

bài

“
K

ính

g
ử
i

Cụ

N

guy
ễ
n

Du
”
.
Bài

th
ơ


đượ
c

vi
ết

vào

1/11/1965,

trong

d
ị
p
nhà

th
ơ

đ
i

công

tác

vào


tuy
ế
n

l
ử
a

mi
ề
n

Trung,

thờ
i
đ
ánh

Mỹ

ác

li
ệt.

Đó

là


m
ộ
t

thờ
i
đ
i
ể
m

r
ấ
t
đ
áng

nh
ớ
,
khi

ông

“
Nử
a
đ
êm


qua
huy
ệ
n

N

ghi

Xuân
”
,
quê

h
ươ
ng

thi

hào

N

guy
ễ
n

Du.


Bài

th
ơ

g
ồ
m

có

34

câu

l
ụ
c

bát,

gắ
n

hình

th
ứ
c


tập

Kiề
u

và

l
ấ
y

K

i
ề
u,

tác

gi
ả

đ
ã

nh
ắ
c

l

ạ
i

3

câu

Ki
ề
u

nguyên

v
ẹ
n:

“
D
ầ
u

lìa

ngó

ý,

còn


vươ
ng

t
ơ
lòng
”

{(
2242)] , Mai sau, dù có bao giờ
…
”
, {(741)] và câu “Đau đớn thay phận
đàn bà
…
”
{(
83)],
đồ
ng

th
ờ
i

l
ấ
y

ra


m
ộ
t

s
ố
t
ừ
ng
ữ,
gi
ọ
ng
đ
i
ệ
u

c
ủ
a

N

guy
ễ
n

Du


nh
ư
“Ti
ề
n

Đườ
ng
”
,
“
Ư
ng,

K

huy
ể
n
”
,
“
S
ở

K

hanh
”

,
“
ru
ồ
i

xanh
”
,
“
hôi tanh
”
,
“
Hỡ
i

lò

ng”
,
“
Dòng

trong

đụ
c
”
,

“
cánh

bèo

lênh
đ
ênh
”
,
“
ki
ế
p

phong

tr
ầ
n
”
,
“
cờ

đào
”
,…
Nh
ờ

th
ế
, đ
i
ệ
u

thơ
,
h
ồ
n

th
ơ
,
tình

th
ơ
,
tuy

m
ới

m
ẻ
mà


v
ẫ
n

g
ầ
n

g
ũ
i

thân

quen,

làm

cho

ng
ườ
i
đọ
c

nh
ư
cả
m


th
ấ
y

ti
ế
ng

nói

N

guy
ễ
n

Du,

th
ơ
N

guy
ễn

Du,

sau


200

n
ă
m

v
ẫ
n

còn
đồ
ng

v
ọ
ng.

Câu

thơ

th
ứ 2
“
Bâng

khuâng

nh

ớ
C
ụ
,
th
ươ
ng

thân

nàng

K

i
ề
u
”

là

c
ả
m

h
ứ
ng

chủ


đạ
o

c
ủ
a

bài

thơ
.
“
Nhớ
C
ụ
”

là

nh
ớ

t
ấ
m

lòng
nhân


đạo,

nh
ớ
tài

th
ơ
c
ủ
a

Nguyễ
n

Du,

nh
ớ
cu
ộc
đờ
i

m
ườ
i

n
ă

m

gió

b
ụ
i
”
,
nh
ớ
cu
ộc số
ng

gian

truân

c
ủ
a
“
Nam

Hả
i
đ
i
ế

u đồ
”
,
c
ủ
a

“
H
ồ
ng

Sơ
n

li
ệ
p

h
ộ
”
.
Câu

th
ơ

c
ủ

a

T
ố
H
ữ
u

nh
ư
nh
ắ
n

g
ử
i

v
ới

bao

bu
ồ
n

th
ươ
ng,


man

mác:

“
Hỡ
i

lòng

tê

tái

th
ươ
ng

yêu

Gi
ữ
a

dòng

trong

đục,


cánh

bèo

lênh
đ
ênh
”

Đặc

biệ
t

trong

bài

th
ơ

này,

nhi
ề
u

câu


th
ơ
mang

tính

“
l
ưỡ
ng

ngôn
”
,
T
ố
H
ữ
u

v
ừ
a

nói

vớ
i

N


guy
ễ
n

Du,

v
ừ
a
đố
i

tho
ạ
i

vớ
i

nhân

v
ậ
t

Thúy

K


i
ề
u.
Đ
o
ạ
n

th
ơ
sau
đ
ây

nh
ư
làm

s
ố
ng

l
ạ
i

m
ộ
t


quãng

đờ
i

đầy

bi

k
ị
ch

c
ủ
a

Kiề
u

trong
đ
êm

“
trao

duyên
”
,

tr
ướ
c

ngày

báo

ân

báo

oán,

khi

b
ị

ép

l
ấ
y

vi
ề
n

th

ổ
quan,

quá
đ
au

kh
ổ,
K

i
ề
u

ph
ả
i

nh
ả
y

xu
ố
ng

sông

Ti

ề
n

Đườ
ng

t
ự
t
ử
:

“
Ng
ổ
n

ngang

bên

ngh
ĩ
a

bên

tình

Tr

ờ
i
đ
êm
đ
âu

bi
ế
t

g
ử
i

mình

n
ơi

nao?
Ngẩ
n

ng
ơ

trông

ng

ọ
n

c
ờ

đào

Đ
ành

nh
ư
ph
ậ
n

gái

sóng

xao

Ti
ề
n

Đườ
ng
”

.
Câu

th
ơ
“
Trời
đ
êm
đ
âu

bi
ế
t

g
ử
i

mình

n
ơi

nao
”

nh
ắc


lạ
i

c
ả
nh

hãi

hùng

K

i
ều

tr
ố
n

kh
ỏ
i

nhà

Hoạ
n


Th
ư, để
sau

đ
ó

lạ
i

r
ơi

vào

tay

B
ạc

Bà

Bạc

Hạ
nh.

“
Ng
ọ

n

c
ờ đ
ào
”

là

c
ủ
a

T
ừ
H
ả
i:

“
Ba

quân

ch
ỉ

ng
ọ
n


c
ờ

đào
-
Đạo

ra

Vô

T
ị
ch,

đạ
o

vào

Lâm

Tri
”
.
“
Ngẩ
n
ng

ơ
”

là

tâm

tr
ạ
ng

K

i
ề
u

trong

nh
ữ
ng

tháng

ngày

l
ư
u


l
ạc,

c
ũ
ng

là

tâm

tr
ạ
ng

c
ủ
a

N

guy
ễ
n

Du

tr
ướ

c

thờ
i

cu
ộ
c

khi

Tây

Sơn

ra

B
ắc

Hà.

Và

“
ng
ọ
n

c

ờ

đào
”

ấ
y

c
ũ
ng

có

th
ể

là

c
ủ
a

ng
ườ
i

anh

hùng


N

guy
ễ
n

Hu
ệ
:

“
Mà

nay

áo

v
ả
i

c
ờ

đào
–
Giúp

dân


d
ự
ng

n
ướ
c

bi
ế
t

bao

công

trình
”

(
Ai

t
ư
vãn)?

Càng

thươ

ng

nàng

Ki
ều,

nhà

th
ơ
l
ại

càng
đồ
ng

cả
m

với

Nguy
ễ
n

Du:

“

Nỗ
i

ni
ề
m

x
ư
a,

ngh
ĩ

mà

thươ
ng
”

Th
ươ
ng

cho

tình duyên

K


i
ề
u bị đứt đo
ạn,

trâm

gãy

bình

tan

“
D
ầu

lìa

ngó

ý,

còn

vươ
ng

t
ơ

lòng
”
.
Th
ương