Thực trạng mô hình nhượng quyền ở Việt Nam
Làm sao phát triển mô hình nhượng quyền tại Việt
Nam một các có hiệu quả? Áp dụng nó vào thực
trang của nước ta. Và đi tìm lợi thế của thương hiệu
"Việt" vốn đã bị mất bao năm nay?

Nhìn lại Việt Nam sau hơn 2 năm gia nhập WTO thì
những cơ hội và thách thức mà các doanh nghiệp
nước ta tận dụng và kiểm soát như thế nào? Trong
phạm vi bài viết của tác giả chỉ đưa ra nhận định và
đánh giá của cá nhân về một khía cạnh nhỏ có ảnh
hưởng cũng như thực trạng phát triển của lĩnh vực
này như thế nào ở nước ta, đó là “Nhượng quyền”.
Để có thể nhìn nhận và đánh giá mức độ phát triển
của lĩnh vực này trên thế giới và nước ta trong thời
gian qua và đến thời điểm hiện tại như thế nào, sơ
lược như sau:
Điểm lại sự phát triển của lĩnh vực này trên thế giới
của những thương hiệu nổi tiếng với quy mô nhân
rộng và chúng đã có mặt hầu hết các quốc gia, điều
đó cho thấy lĩnh vực kinh doanh này đã và đang nhân
rộng, phát triển rất mạnh ở các nước phát triển với
hàng trăm năm. Chính các thương hiệu mạnh và nổi
tiếng nhất đã hình thành, phát triển từ đây và đang
mở rộng tầm ảnh hưởng ra toàn cầu bằng các kênh
phân phối cũng như các vệ tinh được tạo lập. Điều
này đã tạo nên một tất yếu cho sự sống còn của các
doanh nghiệp trong nước cũng như các quốc gia
đang phát triển và đã dần dần đặt ra hai vấn đề lớn
là: Tiếp nhận thương hiệu hay bật dậy từ chính nội
lực.

Chẳng hạn, Mcdonald’s hơn 50 năm hình thành phát
triển với trên 30 ngàn cửa hàng và có mặt trên 120
quốc gia trên toàn thế giới. Người ta ước tính rằng,
cứ khoảng sau từ 4 đến 5 giờ đồng hồ thì trên toàn
cầu xuất hiện thêm 1 nhà hàng nữa mang thương
hiệu Mcdonald’s với mức phí cố định thanh toán một
lần mà bên nhận nhượng quyền phải là 45,000.000
USD và một khoản phí được thu hàng thàng là 1,9%,
không dừng lại ở đó mà chính trong hệ thống của nó
có hẳn một trường đào tạo nghiệp vụ phục cho các
hoạt động kinh doanh và đào tạo nhân sự đảm bảo
nhu cầu phát triển mô hình nhượng quyền của nó với
tên gọi là "Trường đại học Mcdonald’s". Cũng như
các thương hiệu khác như: Gà rán KFC, trà Dilmahs,
khách sạn Marriott, khách sạn Hyatt, khách sạn
Sheraton, cà phê Gloria Jean’s là những thương
hiệu hầu hết mọi người đều biết với những nét đặc
trưng nhất định về chất lượng, kiểu dáng, mùi vị và
không có sự khác biệt giữa các cửa hiệu khác nhau
dù ta bắt gặp và thưởng thức từ bất cứ nơi đâu.
Còn ở Việt Nam có các thương hiệu “Việt” phát triển
mô hình này trong thời gian qua như cà phê Trung
Nguyên - là doanh nghiệp có thể coi là tiên phong đối
với doanh nghiệp Việt Nam. Thương hiệu này phát
triển mạnh vào những năm 2001-2002 với hàng trăm
cửa hiệu trên khắp các tỉnh thành trong cả nước và
từng bước thâm nhập ra thị trường nước ngoài. Nhìn
chung, trong thời gian đầu với Trung Nguyên có thể
được xem là thành công và tạo lập được thương
hiệu, tuy nhiên việc tạo lập một thương hiệu là rất khó

nhưng duy trỳ và gia tăng giá trị của thương hiệu còn
khó hơn nhiều. Theo đánh giá của cá nhân tôi, đến
thời điểm hiện nay thương hiệu cà phê Trung Nguyên
cũng như hình thức kinh doanh nhượng quyền
thương mại của chính nó là một thực trạng cần xem
xét và là bài học cho các doanh nghiệp trẻ của Việc
Nam bước đầu tham gia thị trường kinh doanh mới
đó là nhượng quyền.
Một thương hiệu “Việt” khác cũng cần xem xét và
đánh giá sự chuẩn bị của nó trước khi tham gia lĩnh
vực nhượng quyền này là Phở 24, phát triển mạnh
vào những năm 2004 - 2005 và đã có một số cửa
hiệu vươn ra nước ngoài. Tuy nhiên, ở thời điểm hiện
tại nó cũng đang tồn tại những thực trạng mà xuất
phát từ tính chuyên nghiệp cũng như sự hỗ trợ từ
chính quốc gia có thương hiệu nhượng quyền đối với
sự xây dựng và phát triển thương hiệu như: Vị trí cửa
hàng, trang trí cửa hiệu, tính đồng nhất của sản
phẩm, dịch vụ, hay phong cách phục vụ và nhiều yếu
tố khác góp phần tạo nên đặc tính riêng của thương
hiệu cũng như sự thành công từ hình thức kinh doanh
này.
Từ thực trạng trên, cho ta thấy rằng có sự đối lập rõ
nét giữa thương hiệu “Việt” và các thương hiệu khác,
nó xuất phát tư đâu … và có thể nhận thấy đó là
chính sự quan tâm chưa đúng mực từ phía Nhà
Nước và cũng chính từ sự hạn chế đối với hầu hết
các doanh nghiệp trong nước về lĩnh vực này. Do đó,
để có thể vận dụng và phát triển nó đối với nước ta là
bản thân các doanh nghiệp, nhà nước, các tổ chức

tín dụng phải thấy được cái lợi từ mô hình này mang
lại như:
Thứ nhất: Phát triển và nhân rộng mạng lưới kinh
doanh, đây là một yếu tố tất yếu và cũng là nhu cầu
của bất cứ doanh nghiệp một khi phương án và kế
hoạch gia tăng thị phần của doanh nghiệp luôn là nhu
cầu đặt ra trong thời kỳ mà sự cạnh tranh giữa các
doanh nghiệp là thực trạng. Chúng ta hiểu rằng, nhu
cầu của doanh nghiệp là vô hạn nhưng khả năng và
năng lực tài chính là một giới hạn cũng như các yếu
tố khác hữu hạn đối với mọi doanh nghiệp đó là con
người, kiến thức địa phương và mạng lưới quản trị …
Một cách để giải quyết và giúp các doanh nghiệp đáp
ứng phần nào nhu cầu vô hạn đó là "mô hình nhượng
quyền" được phát triển rất hiệu quả đối với các nước
và điều đó đã được minh chứng thông qua các
thương hiệu đã và đang áp dụng mô hình này để mở
rộng và phát triển trong đó có thể kể đến là
Mcdonald’s, gà rán KFC, trà Dilmahs, khách sạn
Marriott, Hyatt, Sheraton, cà phê Gloria Jean’s
Thứ hai: Tạo dựng thương hiệu, như chúng ta biết
rằng thương hiệu là tài sản vô hình, giá trị cốt lõi nhất
và quan trọng nhất của mọi doanh nghiệp. Để có
được điều này các doanh nghiệp phải tốn một khoản
tiền rất lớn và trải qua thời gian rất dài nhằm chuyển
tải và tác động đến người tiêu dùng về sản phẩm,
chất lượng, nét đặc trưng của sản phẩm, dịch vụ với
mục đích cuối cùng là tạo dựng thương hiệu. Phương
tiện sử dụng hiệu quả nhất đang được vận dụng để
tạo dựng nó cũng chính là nhượng quyền.

Thứ ba: Như nêu ra ở trên, thương hiệu là giá trị vô
hình và giá trị nhất. Vậy vấn đề đặt ra ở đây là tạo lập
thương hiệu để làm gì, có lợi như thế nào đối với
doanh nghiệp, người tiêu dùng, kể cả quốc gia cũng
như cần phải có sự bù đắp tương xứng với những gì
doanh nghiệp đã bỏ ra cho việc tạo dựng nó. Thu tiền
từ nhượng quyền thương hiệu là một cách làm nhằm
đáp ứng và được cho là phù hợp nhất khi có được
thương hiệu.
Thứ tư: Tạo dựng giá trị doanh nghiệp và uy tín
doanh nghiệp. Việc phát triển và nhân rộng mô hình
thông qua nhượng quyền với thực tế cho thấy rằng
trong hàng nghìn cửa hàng trên toàn thế giới mang
cùng một thương hiệu mà trong số đó chỉ một số
lượng cửa hàng nhất định là của chính doanh nghiệp,
thậm chí chỉ có một vài cửa hàng mà thôi. Nhưng
điều này đã cho thấy được giá trị của doanh nghiệp
cũng gia tăng tương ứng với số lượng cửa hàng có
cùng thương hiệu, số khách hàng trên khắp nơi tiếp
nhận sản phẩm mang thương hiệu này. Điều này
thực tế cho thấy rằng, giá trị thị trường được gia tăng
cũng như uy tín của doanh nghiệp với các đối tác, tổ
chức tín dụng và các thành phần kinh tế xã hội có liên
quan đến sự phát triển của các doanh nghiệp.
Thứ năm: Thu lợi gián tiếp từ thương hiệu. Điều này
đã được chứng minh rất rõ đối với Mcdonald’s. Vì
thực tế có một số nhận định rằng, Mcdonald’s có hiệu
quả từ việc kinh doanh bất động sản hơn là hoạt
động kinh doanh chính, và cơ sở nào để có được
nhận định này. Vì thực tế cho thấy rằng, đất đai tại

các cửa hàng của các cửa hiệu Mcdonald’s là hấu hết
được chủ doanh nghiệp mua và giao quyền khai thác
cho bên nhận nhượng quyền trong một thời gian
nhượng quyền nhất định, khi hết thời hạn nhượng
quyền thì giá trị của những lô đất này được tăng lên
gấp nhiều lần so với giá trị mua ban đầu cũng như so
với các lô đất hiện có quanh khu vực của cửa hàng
tại cùng thời điểm. Bởi lẽ, người ta cho rằng, chính
thương hiệu của Mcdonald’s đã làm cho giá trị của lô
đất tại vị trí đó tăng lên nhiều lần và đó là 1 trong
những yếu tố gián tiếp tạo thêm lợi thế cho chính lô
đất và tương ứng là một khoản lợi nhuận gia tăng
thêm cho lô đất được tạo ra từ nhượng quyền.
Ngoài ra, một số thống kê cho thấy rằng khả năng
thành công của các doanh nghiệp hoạt động kinh
doanh theo hình thức nhượng quyền là cao hơn
nhiều so với doanh nghiệp không hoạt động theo hình
thức này. Cụ thể, tại Mỹ có một số bang quy định
rằng các doanh nghiệp muốn niêm yết trên thị trường
chứng khoán thì phải có đăng ký hoạt động kinh
doanh này Đồng thời, thông qua phát triển nhượng
quyền thì việc đành giá cũng như cấp các hạn mức
tín dụng của các tổ chức tài chính được ưu tiên hơn
và là một yếu tố đảm bảo cho sự kinh doanh có hiệu
quả của doanh nghiệp.
Để tận dụng hiệu quả từ mô hình hoạt động kinh
doanh này và gắn liền với thực trang của nước ta, thì
giải pháp để phát triển nó đối với Việt Nam, theo tác
giả đề xuất và vận dụng như sau:
Thứ nhất: Hiện tại, Bộ Công thương là cơ quan quản

lý hoạt động kinh doanh này. Tuy nhiên theo cá nhân
tôi, bấy nhiêu thôi thì chưa đủ và chưa kích thích
được sự hình thành và phát triển mô hình này tại
nước ta, nhất là những thương hiệu “ Việt” chưa có
sự quan tâm, đầu tư đúng mực và mô hình trung là
manh mún. Nên để từng bước phát triển thì chúng ta
cần phải thành lập một tổ chức chuyên sâu để hỗ trợ
và phát triển lĩnh vực này, chẳng hạn “Hiệp hội phát
triển nhượng quyền Việt Nam” hay … và từng bước
đưa những kiến thức này vào các trường đại học
thông qua giáo trình giảng dạy, tài liệu nghiên cứu
cho sinh viên … cũng như tạo điều kiện hơn nữa cho
các chương trình hội chợ về nhượng quyền nhằm
giúp cho doanh nghiệp Việt Nam hiểu và quan tâm
đúng mức cũng như có sự hỗ trợ kịp thời … Và thực
tế cho thấy, điều này đã và đang phát huy rất hiệu
quả ở các số nước. Ví dụ như các nước trong khu
vực Đông Nam Á đang làm (Thái Lan, Malaysia …).
Thứ hai: Chính phủ cần phải có Ngân sách trợ giúp
phát triển bước đầu nhằm đảm bảo và tạo điều kiện
cho các doanh nghiệp mạnh dạn hơn trong việc áp
dụng và triển khai mô hình này. Thông qua đó hỗ trợ
doanh nghiệp trong nước tạo dựng thương hiệu và thị
trường ra bên ngoài. Vì thực tế cho thấy, có rất nhiều
thương hiệu “Việt” khi tham gia thị trường nước ngoài
thì đã bị các nhà phân phối độc chiếm và gằn với
những thương hiệu của nhà phân phối, chẳng hạn
như các sản phẩm thuỷ sản, chế biến gỗ của Việt
Nam … và cũng nhiều người cho rằng đấy là hình
thức mà các doanh nghiệp trong nước chỉ gia công

mà thôi.
Thêm vào đó, đối với đặc thù của nước ta thì mô hình
nhượng quyền này còn có thể vận dụng và kết hợp
hiệu quả hơn khi thực hiện cổ phần hoá các tổng
công ty nhà nước, các doanh nghiệp có quy mô lớn
đang hoạt động kinh doanh trong những lĩnh vực
thương mại, phân phối, du lịch …đây là những lĩnh
vực mà hình thức này phát triển rất mạnh, mà hiện
đang có tầm và quy mô rất lớn trong số các doanh
nghiệp phải thực hiện chuyển đổi theo hình thức cổ
phần hoá từ nay cho đến 2010. Thông qua phương
pháp này nhằm phát huy hơn nữa vai trò của các
thương hiệu mà các doanh nghiệp nhà nước đang có.
Đồng thời khắc phục một số hạn chế trong việc xác
định và tính toán giá trị doanh nghiệp khi thực hiện cổ
phần hoá mà trong đó có một phần giá trị được cho là
“Giá trị lợi thế vị trí địa lý” từ các lô đất ở khu vực đô
thị.
Trên đây là những vấn đề cơ bản mà người viết cho
là có ảnh hưởng và cần phải kích thích phát triển hơn
nữa mô hình nhượng quyền trong thời gian tới cũng
như vận dụng nó vào thực trạng của nước ta cũng
như bước đầu chuẩn bị để thương hiệu “Việt” được
công nhận ở các nước khu vực và thế giới.