NGƯỜI PHỤ NỮ DUY NHẤT
TRONG CUỘC ĐỜI XUÂN DIỆU

Bạch Diệp - nữ đạo diễn tài hoa từng là vợ của thi sĩ Xuân Diệu -
trải lòng với những câu chuyện riêng tư trong mối lương duyên
ngắn ngủi giữa hai người. Cuộc hôn nhân chỉ vẻn vẹn 6 tháng
trời.



Sau khi Báo đăng tải bài thơ "Ba lời cảm ơn", lần đầu tiên được
công bố của Xuân Diệu, chúng tôi đã mang bản chép tay này đến
nơi ở của đạo diễn Bạch Diệp - người đàn bà duy nhất trong cuộc
đời Xuân Diệu.

Mối lương duyên "không cùng"!

Trong ngôi nhà nhỏ trên phố Đội Cấn, nữ đạo diễn điện ảnh đầu
tiên của Việt Nam và là người đàn bà duy nhất trong cuộc đời
"ông hoàng thơ tình" Xuân Diệu, dường như vẫn không thôi niềm
cảm nhớ khi nhắc đến người chồng đầu tiên ấy. Cùng quan điểm
với Phó Viện trưởng Viện Văn học Nguyễn Đăng Điệp và nhà thơ
Vũ Quần Phương, bà cũng khẳng định, lần đầu tiên bà được đọc
bài thơ "Ba lời cảm ơn" mà Xuân Diệu tặng cho Tiến sĩ ngành
dầu khí Đặng Của. Giờ đây, đã ở cái tuổi ngoài 80, đã trải qua
bao thăng trầm của cuộc đời, cuộc tình ngắn ngủi với thi sĩ Xuân
Diệu như cuộc gặp gỡ định mệnh đem lại biết bao hạnh phúc và
cả khổ đau, dằn vặt tâm can bà bao năm qua.


Nhà thơ Xuân Diệu và NSND Bạch Diệp khi trẻ.

Bạch Diệp trở thành vợ của "ông hoàng thơ tình Việt Nam" Xuân
Diệu năm 1958, lúc ấy bà đã bước sang tuổi 29, còn Xuân Diệu
thì gấp ghé 40. Thời điểm đó, bà đang làm phóng viên Báo Nhân
Dân. Công việc bận rộn của nghề báo đã cuốn bà đi qua những
năm tháng tươi trẻ nhất của tuổi thanh xuân lúc nào không hay.
Tổng biên tập Báo Nhân Dân khi ấy - ông Hoàng Tùng liền mai
mối Bạch Diệp với Xuân Diệu. Bạch Diệp khi đó là một người yêu
thơ ca và cô rất phục tài năng của thi sĩ Xuân Diệu. Những bài
thơ tình của Xuân Diệu được cô thuộc lòng và còn chép vào cuốn
sổ tay.

Nhưng thi sĩ ngày ấy khá ít nói, ngay cả khi chỉ có hai người với
nhau. Ông chỉ trở nên hoạt bát và nói năng lưu loát khi bàn về
thơ ca. Ngày ấy, Bạch Diệp là nguồn cảm hứng để Xuân Diệu
viết nên bài thơ tình tứ tuyệt bất hủ: "Tôi cầm mùi dạ lan hương/
Trong tay đi đến người thương cách trùng/ Dạ lan thơm nức lạ
lùng/ Tưởng như đi mãi không cùng mùi hương". Hồi đó, gia đình
Bạch Diệp ở cuối phố Bà Triệu, nơi có những hàng dạ lan thơm
lừng cả góc phố. Còn nhà Xuân Diệu thì ở mãi 24 Cột Cờ: "Nhà
tôi 24 Cột Cờ/ Ai yêu thì ghé, hững hờ thì qua" đi xuống Bà Triệu
thăm Bạch Diệp. Mùi hương dạ lan và cô gái Bạch Diệp ngày ấy
khiến thi sĩ như đắm say trong men tình ái và áng thơ tình bất hủ
ra đời trong hoàn cảnh ấy. Nhưng dường như cái cảm giác
thương yêu vô bờ bến xen lẫn cảm giác mất mát "Tưởng như đi
mãi không cùng mùi hương" trong bài thơ ấy, cũng chính là điềm
báo cho mối nhân duyên của họ sau này.

Những ngày còn đi lại, tìm hiểu nhau trong mùi thơm ngây ngất
của hương hoa dạ lan, thi sĩ Xuân Diệu vẫn thi thoảng ở lại nhà

Bạch Diệp ăn cơm cùng gia đình cô. Ngày ấy, dù yêu thơ, nể
phục thi sĩ tài hoa nhưng cô vẫn có cảm giác về sự xa cách của
hai thế hệ. Cô chợt nhận ra thơ và cuộc đời thực có khoảng cách
khác nhau khá xa. Nhưng lúc ấy, cả "ông mai" Hoàng Tùng và ba
mẹ cô đều suốt ruột về tuổi tác của con gái nên luôn miệng giục
giã chuyện cưới xin với Xuân Diệu. Cô liền đồng ý lấy Xuân Diệu
làm chồng. Cơ quan cô liền đứng ra tổ chức một buổi uống rượu
mừng cô dâu chú rể mới. Ngày ấy, Bạch Diệp nói với Xuân Diệu
đi đăng ký kết hôn bởi lúc đó đăng ký kết hôn là một viêc đặc biệt
quan trọng nhưng Xuân Diệu lại bảo từ từ, không việc gì phải vội.
Giục mấy lần mà Xuân Diệu vẫn không chịu đi, Bạch Diệp cũng
không nhắc đến việc này nữa. Và dường như chính cái sự chần
chừ của Xuân Diệu lúc ấy đã báo trước một điều gì đó cho cuộc
hôn nhân của họ.

Một người chồng rất chiều vợ!

Những ngày làm vợ "ông hoàng thơ tình" Xuân Diệu, hàng ngày
Bạch Diệp đi làm ở Báo Nhân Dân, Xuân Diệu ở nhà. "Sau mỗi
ngày đi làm, tôi thường chuẩn bị thức ăn mang về để chuẩn bị
bữa tối cùng mẹ chồng. Bà ở nhà suốt nên cũng đỡ đần giúp
chúng tôi việc nhà cửa, cơm nước. Bữa tối gia đình ngày ấy rất
ấm cúng, cả nhà bao giờ cũng có mặt đầy đủ trong bữa ăn sum
họp", nữ đạo diễn Bạch Diệp nhớ lại.


NSND Bạch Diệp đọc bài viết về nhà thơ Xuân Diệu trên báo
GĐ&XH.

Bà bảo, Xuân Diệu là một người chồng rất chiều vợ. Bạch Diệp

tâm hồn lãng mạn, bay bổng nên thích đi lang thang đây đó trên
đường phố hoặc về các vùng quê hẻo lánh, Xuân Diệu chiều vợ
nên chở bà đi khắp nơi. Chiếc xe đạp kẽo kẹt ngày ấy như chiếc
thuyền tình chở đôi uyên ương rong chơi khắp chốn. Vùng Chèm,
Bồ Đề hay Chùa Thầy tận bên xứ Đoài xa xôi ngày ấy đều in dấu
chân của ông hoàng thơ tình và vợ. Bạch Diệp có sở thích đứng
trên cầu ngắm cảnh, Xuân Diệu lúc ấy đã xấp xỉ tuổi 40 nhưng
luôn chiều theo ý thích của vợ. Bất cứ lúc nào cô muốn lên cầu
ngắm sông nước, mây trời, ông đều vác xe đưa vợ đến giữa cây
cầu Long Biên cổ kính. Bạch Diệp nhớ lại "Tôi còn rất thích đi
xem phim, xem kịch, Xuân Diệu cũng chiều theo, luôn chở tôi đi
xem chứ không như nhiều người đàn ông thời bấy giờ không
muốn cho vợ đi đến rạp".

Nhưng rồi mối lương duyên giữa hai con người tài năng này cũng
không kéo dài được bao lâu. "Tổng cộng thời gian chúng tôi làm
vợ chồng là 6 tháng, chia tay rồi tôi lại về Bà Triệu ở với cha mẹ",
Bạch Diệp bồi hồi nhớ lại. Chia tay rồi, Xuân Diệu cũng không
còn đi qua mùi dạ lan để đến thăm bà nữa. Nhưng khi vô tình gặp
nhau ở đâu đó, Xuân Diệu lúc nào cũng rất vui vẻ, hỏi han người
vợ cũ tận tình. Họ cư xử với nhau như hai người bạn thân, trân
trọng và quý mến nhau. Và rồi, chính ở thời điểm sau cuộc chia
tay với người đàn bà duy nhất trong cuộc đời, Xuân Diệu đã sáng
tác nên bài thơ tình kỳ diệu: "Anh không xứng là biển
xanh/Nhưng anh muốn em là bờ cát trắng/Bờ cát dài phẳng
lặng/Soi ánh nắng pha lê. Bờ đẹp đẽ cát vàng/Thoai thoải hàng
thông đứng/Như lặng lẽ mơ màng/Suốt ngàn năm bên sóng. Anh
xin làm sóng biếc/Hôn mãi cát vàng em/Hôn thật khẽ, thật
êm/Hôn êm đềm mãi mãi


Đoạn kết cuộc tình với "ông hoàng thơ tình" Xuân Diệu, Bạch
Diệp bảo: "Đó như một luồng gió mát đi qua cuộc đời tôi trong
một khoảng thời gian ngắn nhưng luồng gió ấy để lại mãi ấn
tượng trong tâm hồn tôi. Một luồng gió thoảng nhưng đã giữ lại
cả một niềm thương mến". Với bà, niềm cảm thương rõ nhất là
thương mến sự cô đơn của Xuân Diệu, nỗi niềm ấy càng như
tăng theo cấp số nhân khi con người ấy vốn là một người rất
nhiều tình cảm, đòi hỏi rất nhiều tình cảm. Vậy mà vẫn cô đơn.
Trong đám tang của người chồng đầu tiên ấy, Bạch Diệp đã
không đi mua vòng hoa như muôn người khác, mà bà ra hàng
hoa tươi chọn cho được một bó hoa chỉ toàn cúc và lay ơn trắng,
phía dưới là những tán lá dừa toả bóng xanh. Và trong cái ngày
cuối cùng nghĩa nặng tình sâu ấy, bà đã ngồi lên xe tang, bên
cạnh linh cữu của Xuân Diệu để đưa ông về cõi vĩnh hằng.

Người phụ nữ duy nhất trong cuộc đời nhà thơ Xuân Diệu - đạo
diễn Bạch Diệp - tên thật là Nguyễn Thanh Tâm sinh năm 1929
tại Hà Nội, là nữ đạo diễn điện ảnh đầu tiên của Việt Nam. Những
bộ phim nổi tiếng của bà như Ngày lễ thánh, Điện Biên Phủ, Hoa
ban đỏ, Huyền thoại mẹ… Bà đã được phong tặng danh hiệu
Nghệ sĩ Nhân dân năm 1997.

Năm 2007, bà được nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học
nghệ thuật. Bà là một trong số các nghệ sĩ Việt Nam có tên trong
Bách khoa toàn thư điện ảnh Liên Xô. Năm 2008, bà được tôn
vinh trong ngày kỉ niệm 55 năm thành lập ngành Điện ảnh cách
mạng Việt Nam.