TRƯỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ TP-HCM
KHOA KINH TẾ
LUẬT KINH TẾ
CHƯƠNG TRÌNH CAO ĐẲNG NGHỀ
Thời lượng: 30 giờ
Biên soạn: ThS. Nguyễn Ngọc Châu
TP-HCM, 4- 2010

1.
1.
Khái niệm Luật kinh tế;
Khái niệm Luật kinh tế;
2.
2.
Đối tượng điều chỉnh và phương pháp
Đối tượng điều chỉnh và phương pháp
điều chỉnh của Luật kinh tế;
điều chỉnh của Luật kinh tế;
3.
3.
Chủ thể của Luật kinh tế;
Chủ thể của Luật kinh tế;
4.
4.
Nguồn của Luật kinh tế;
Nguồn của Luật kinh tế;
5.
5.
Vai trò của Luật kinh tế đối với nền
Vai trò của Luật kinh tế đối với nền

kinh tế quốc dân;
kinh tế quốc dân;
CHƯƠNG I.NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ
CHƯƠNG I.NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ
LUẬN CHUNG VỀ LUẬT KINH TẾ
LUẬN CHUNG VỀ LUẬT KINH TẾ

1.Khái niệm Luật kinh tế
1.Khái niệm Luật kinh tế
Thời kỳ bao cấp:
Thời kỳ bao cấp:


Luật kinh tế có thể hiểu là tổng hợp các
Luật kinh tế có thể hiểu là tổng hợp các
quy phạm
quy phạm
pháp luật
pháp luật
do Nhà nước ban hành, quy định thể chế
do Nhà nước ban hành, quy định thể chế
quản lý chặt chẽ và toàn diện của Nhà nước đối với
quản lý chặt chẽ và toàn diện của Nhà nước đối với
các đơn vị kinh tế quốc doanh từ chế độ sở hữu tài
các đơn vị kinh tế quốc doanh từ chế độ sở hữu tài
sản đến tổ chức hoạt động sản xuất, các quan hệ
sản đến tổ chức hoạt động sản xuất, các quan hệ
hợp đồng, chế độ phân phối nhằm đảm bảo tính kế
hợp đồng, chế độ phân phối nhằm đảm bảo tính kế
hoạch hóa tập trung và bao cấp của Nhà nước

hoạch hóa tập trung và bao cấp của Nhà nước

ĐẶC TRƯNG:
ĐẶC TRƯNG:
-
Hệ thống pháp luật được xây dựng trên nền tảng
Hệ thống pháp luật được xây dựng trên nền tảng
chế độ công hữu
chế độ công hữu
tư liệu sản xuất
tư liệu sản xuất
chủ yếu của xã
chủ yếu của xã
hội
hội
-
Các chủ thể không có quyền tự do kinh doanh
Các chủ thể không có quyền tự do kinh doanh
-
Xác lập sự can thiệp toàn diện của Nhà nước vào
Xác lập sự can thiệp toàn diện của Nhà nước vào
tất cả các mặt hoạt động của doanh nghiệp
tất cả các mặt hoạt động của doanh nghiệp

Công cuộc đổi mới
Công cuộc đổi mới
Đại hội VI Đảng Cộng sản Việt Nam (12/1986) đề ra
Đại hội VI Đảng Cộng sản Việt Nam (12/1986) đề ra
đường lối đổi mới chính sách kinh tế chuyển từ
đường lối đổi mới chính sách kinh tế chuyển từ

nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang
nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp sang
xây dựng nền
xây dựng nền
kinh tế thị trường
kinh tế thị trường
định hướng
định hướng
XHCN
XHCN
Hiến pháp (1992) sửa đổi, bổ sung năm 2001 đã
Hiến pháp (1992) sửa đổi, bổ sung năm 2001 đã
khẳng định:
khẳng định:
<
<
…cơ cấu kinh tế nhiều thành phần với
…cơ cấu kinh tế nhiều thành phần với
các hình thức tổ chức SXKD đa dạng…
các hình thức tổ chức SXKD đa dạng…
>
>

Sự thay đổi tính chất của các quan hệ kinh tế-
Sự thay đổi tính chất của các quan hệ kinh tế-
pháp luật giữa Nhà nước và các chủ thể kinh
pháp luật giữa Nhà nước và các chủ thể kinh
doanh thể hiện:
doanh thể hiện:
-

Thừa nhận nền kinh tế nhiều thành phần
Thừa nhận nền kinh tế nhiều thành phần
-
Nhà nước là người đầu tư, chủ sở hữu, còn
Nhà nước là người đầu tư, chủ sở hữu, còn
doanh nghiệp là một pháp nhân có quyền tự
doanh nghiệp là một pháp nhân có quyền tự
do trong hoạt động SXKD
do trong hoạt động SXKD

Do vậy, Luật kinh tế có thể hiểu là ngành luật điều
Do vậy, Luật kinh tế có thể hiểu là ngành luật điều
chỉnh hoạt động kinh doanh và nhà kinh doanh
chỉnh hoạt động kinh doanh và nhà kinh doanh
thuộc mọi thành phần kinh tế
thuộc mọi thành phần kinh tế
Khoa học pháp lý hiện nay quan niệm:
Khoa học pháp lý hiện nay quan niệm:
Luật kinh tế là các quy phạm pháp luật do Nhà nước
Luật kinh tế là các quy phạm pháp luật do Nhà nước
ban hành hoặc thừa nhận, điều chỉnh các quan hệ
ban hành hoặc thừa nhận, điều chỉnh các quan hệ
phát sinh trong quá trình tổ chức, quản lý và hoạt
phát sinh trong quá trình tổ chức, quản lý và hoạt
động kinh doanh của các doanh nghiệp thuộc mọi
động kinh doanh của các doanh nghiệp thuộc mọi
thành phần kinh tế
thành phần kinh tế

2.1. Đối tượng điều chỉnh

2.1. Đối tượng điều chỉnh
Là các quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động
Là các quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động
kinh doanh và quản lý nhà nước về kinh tế
kinh doanh và quản lý nhà nước về kinh tế
Những nhóm quan hệ:
Những nhóm quan hệ:
2.1.1. Nhóm quan hệ phát sinh trong quá trình
2.1.1. Nhóm quan hệ phát sinh trong quá trình
hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp
hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp
- Chủ thể
- Chủ thể
- Nội dung
- Nội dung
- Khách thể
- Khách thể
- Hình thức pháp lý
- Hình thức pháp lý
2.Đối tượng điều chỉnh và phương pháp
2.Đối tượng điều chỉnh và phương pháp
điều chỉnh của Luật kinh tế:
điều chỉnh của Luật kinh tế:

2.1.2. Nhóm quan hệ phát sinh giữa cơ quan quản
2.1.2. Nhóm quan hệ phát sinh giữa cơ quan quản
lý nhà nước về kinh tế đối với các doanh nghiệp
lý nhà nước về kinh tế đối với các doanh nghiệp
Nội dung quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp
Nội dung quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp

-
Ban hành, phổ biến và hướng dẫn thực hiện các
Ban hành, phổ biến và hướng dẫn thực hiện các
văn bản pháp luật về doanh nghiệp và các văn bản
văn bản pháp luật về doanh nghiệp và các văn bản
có liên quan;
có liên quan;
-
Xác định chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan
Xác định chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan
quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh
quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh



-
Tổ chức đăng ký kinh doanh, hướng dẫn việc đăng
Tổ chức đăng ký kinh doanh, hướng dẫn việc đăng
ký kinh doanh bảo đảm thực hiện chiến lược, quy
ký kinh doanh bảo đảm thực hiện chiến lược, quy
hoạch và kế hoạch định hướng phát triển kinh tế xã
hoạch và kế hoạch định hướng phát triển kinh tế xã
hội;
hội;
- Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao đạo đức
- Đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao đạo đức
kinh doanh cho người quản lý doanh nghiệp; phẩm
kinh doanh cho người quản lý doanh nghiệp; phẩm
chất chính trị, đạo đức, nghiệp vụ cho cán bộ quản
chất chính trị, đạo đức, nghiệp vụ cho cán bộ quản

lý nhà nước đối với doanh nghiệp
lý nhà nước đối với doanh nghiệp



-
Thực hiện chính sách ưu đãi đối với doanh
Thực hiện chính sách ưu đãi đối với doanh
nghiệp theo định hướng, mục tiêu của chiến
nghiệp theo định hướng, mục tiêu của chiến
lược, quy hoạch phát triển;
lược, quy hoạch phát triển;
-
Kiểm tra, thanh tra xử lý vi phạm pháp luật
Kiểm tra, thanh tra xử lý vi phạm pháp luật
của doanh nghiệp, của cá nhân, tổ chức khác
của doanh nghiệp, của cá nhân, tổ chức khác
theo quy định.
theo quy định.
2.1.3. Nhóm quan hệ phát sinh trong nội bộ
2.1.3. Nhóm quan hệ phát sinh trong nội bộ
doanh nghiệp
doanh nghiệp

2.2. Phương pháp điều chỉnh của Luật kinh
2.2. Phương pháp điều chỉnh của Luật kinh
tế
tế
Phương pháp điều chỉnh của ngành luật kinh
Phương pháp điều chỉnh của ngành luật kinh

tế là cách thức mà nhà nước sử dụng để tác
tế là cách thức mà nhà nước sử dụng để tác
động vào các quan hệ kinh tế
động vào các quan hệ kinh tế
Đặc điểm các quan hệ kinh tế trong nền KTTT
Đặc điểm các quan hệ kinh tế trong nền KTTT
- Nhà nước tôn trọng, bảo vệ quyền tự do
- Nhà nước tôn trọng, bảo vệ quyền tự do
kinh doanh của doanh nghiệp
kinh doanh của doanh nghiệp
- Nhà nước can thiệp để đảm bảo định
- Nhà nước can thiệp để đảm bảo định
hướng
hướng

Do vậy, phương pháp điều chỉnh luật kinh tế
Do vậy, phương pháp điều chỉnh luật kinh tế
là
là
- Phương pháp quyền uy
- Phương pháp quyền uy
- Phương pháp bình đẳng
- Phương pháp bình đẳng

3. Chủ thể Luật kinh tế
3. Chủ thể Luật kinh tế
3.1. Các dấu hiệu của chủ thể Luật kinh tế
3.1. Các dấu hiệu của chủ thể Luật kinh tế
- Chủ thể Luật kinh tế phải được thành
- Chủ thể Luật kinh tế phải được thành

lập hợp pháp;
lập hợp pháp;
- Phải có tài sản riêng;
- Phải có tài sản riêng;
- Phải có thẩm quyền kinh tế
- Phải có thẩm quyền kinh tế

3.2. Các loại chủ thể của Luật kinh tế
3.2. Các loại chủ thể của Luật kinh tế
3.2.1. Doanh nghiệp
3.2.1. Doanh nghiệp
- Doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế,
- Doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế,
- Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng,
- Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng,
- Doanh nghiệp phải có trụ sở,
- Doanh nghiệp phải có trụ sở,
- Doanh nghiệp phải có tài sản, vốn,
- Doanh nghiệp phải có tài sản, vốn,
- Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của
- Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định của
pháp luật về ngành nghề kinh doanh
pháp luật về ngành nghề kinh doanh
- Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định về
- Doanh nghiệp phải tuân thủ các quy định về
điều kiện đối với người thành lập và quản lý doanh
điều kiện đối với người thành lập và quản lý doanh
nghiệp
nghiệp


3.2.2. Cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế
3.2.2. Cơ quan quản lý nhà nước về kinh tế
-
-
Chính phủ
Chính phủ
- Bộ, ngành
- Bộ, ngành
- UBND các cấp
- UBND các cấp
- Các Sở
- Các Sở
- Các cơ quan quản lý thị trường, thuế, tòa
- Các cơ quan quản lý thị trường, thuế, tòa
án…
án…

4. Nguồn của Luật kinh tế
4. Nguồn của Luật kinh tế
- Hiến pháp 1992
- Hiến pháp 1992
- Các luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động
- Các luật điều chỉnh trực tiếp hoạt động
kinh doanh
kinh doanh
- Các luật, tuy thuộc những ngành luật khác
- Các luật, tuy thuộc những ngành luật khác
nhưng có quan hệ điều chỉnh mật thiết tới
nhưng có quan hệ điều chỉnh mật thiết tới
hoạt động kinh doanh

hoạt động kinh doanh

- Các Nghị quyết của Quốc hội về kinh tế
- Các Nghị quyết của Quốc hội về kinh tế
- Các Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc
- Các Pháp lệnh của Ủy ban thường vụ Quốc
hội
hội
- Các Nghị quyết, Nghị định của Chính phủ
- Các Nghị quyết, Nghị định của Chính phủ
- Quyết định, chỉ thị của Thủ tướng Chính
- Quyết định, chỉ thị của Thủ tướng Chính
phủ
phủ
- Quyết định, chỉ thị, thông tư của bộ, cơ
- Quyết định, chỉ thị, thông tư của bộ, cơ
quan ngang bộ
quan ngang bộ

-
Điều ước quốc tế
Điều ước quốc tế
-
Tập quán thương mại (không phải là một
Tập quán thương mại (không phải là một
nguồn luật đương nhiên)
nguồn luật đương nhiên)

5.2. Vai trò của Luật kinh tế trong nền kinh tế thị
5.2. Vai trò của Luật kinh tế trong nền kinh tế thị

trường Việt Nam
trường Việt Nam
- Pháp luật kinh tế tạo ra môi trường, điều kiện
- Pháp luật kinh tế tạo ra môi trường, điều kiện
thuận lợi cho các quan hệ kinh tế tồn tại một cách
thuận lợi cho các quan hệ kinh tế tồn tại một cách
tự do, bình đẳng
tự do, bình đẳng
- Pháp luật kinh tế khắc phục các tiêu cực của
- Pháp luật kinh tế khắc phục các tiêu cực của
chính cơ chế thị trường, bảo đảm sự kết hợp hài
chính cơ chế thị trường, bảo đảm sự kết hợp hài
hòa giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
hòa giữa tăng trưởng kinh tế với công bằng xã hội
- Pháp luật kinh tế góp phần phát triển nền kinh tế
- Pháp luật kinh tế góp phần phát triển nền kinh tế
theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

5. Vai trò của Luật kinh tế trong nền kinh
5. Vai trò của Luật kinh tế trong nền kinh
tế thị trường
tế thị trường
5.1. Tính tất yếu của việc điều chỉnh bằng pháp
5.1. Tính tất yếu của việc điều chỉnh bằng pháp
luật các quan hệ kinh tế thị trường
luật các quan hệ kinh tế thị trường
- Trong nền kinh tế cùng tồn tại nhiều loại hình sở
- Trong nền kinh tế cùng tồn tại nhiều loại hình sở
hữu với nhiều thành phần kinh tế khác nhau

hữu với nhiều thành phần kinh tế khác nhau
- Nền kinh tế vận hành trong môi trường tự do
- Nền kinh tế vận hành trong môi trường tự do
cạnh tranh và động lực cơ bản chi phối là lợi nhuận
cạnh tranh và động lực cơ bản chi phối là lợi nhuận
- Nhà nước thực hiện việc điều chỉnh kinh tế thị
- Nhà nước thực hiện việc điều chỉnh kinh tế thị
trường chủ yếu bằng các chính sách kinh tế và ban
trường chủ yếu bằng các chính sách kinh tế và ban
hành hệ thống pháp luật kinh tế
hành hệ thống pháp luật kinh tế

Nội dung thảo luận
Nội dung thảo luận
-
-
Đối tượng điều chỉnh của Luật kinh tế.
Đối tượng điều chỉnh của Luật kinh tế.
- So sánh giữa pháp nhân và thể nhân.
- So sánh giữa pháp nhân và thể nhân.
- Điều kiện trở thành chủ thể của Luật kinh tế.
- Điều kiện trở thành chủ thể của Luật kinh tế.