Dị ứng thuốc điều trị các bệnh lý cơ
xương khớp

Tất cả các loại thuốc chữa bệnh đều có thể
có những phản ứng không mong muốn và
một trong các phản ứng không mong muốn
đó là dị ứng thuốc. Dị ứng thuốc là những
phản ứng, hội chứng, bệnh lý xuất hiện trong
hoặc sau khi dùng thuốc với những mức độ
khác nhau, từ nhẹ (ngứa, mệt mỏi và nổi
mẩn da), đến vừa (sốt, nổi ban lan rộng, thay
đổi chức năng gan, thận) và nặng (co thắt cơ
hô hấp, hoại tử thượng bì nhiễm độc, suy
chức năng gan, suy thận ) thậm chí rất nặng và có thể gây tử vong cho người
bệnh.
Các bệnh lý cơ xương khớp (còn gọi các bệnh thấp khớp) là một trong những
nhóm bệnh rất thường gặp ở nước ta cũng như các nước trên thế giới, được coi là
nhóm bệnh mang tính xã hội vì nhiều người mắc, bệnh thường diễn tiến kéo dài
ảnh hưởng tới cuộc sống và sinh hoạt của nhiều người, một số bệnh có thể gây tàn
phế, giảm tuổi thọ và mất khả năng lao động của con người. Có gần 200 bệnh của
hệ thống vận động (hệ cơ - xương - khớp). Nhóm bệnh này rất khác nhau, đa dạng
và phức tạp, có diễn biến, tiên lượng và điều trị hoàn toàn khác nhau. Mỗi bệnh
đều cần thiết được chẩn đoán xác định càng sớm càng tốt, được theo dõi điều trị
một cách toàn diện và hệ thống tại các cơ sở y tế chuyên khoa. Vì tính đa dạng,
phức tạp và diễn biến kéo dài, nên các bệnh lý này cũng cần có nhiều nhóm thuốc

Viêm khớp gối.
tương ứng để điều trị như: các thuốc giảm đau, các thuốc kháng viêm, các thuốc
có thể làm thay đổi diễn tiến của bệnh viêm khớp dạng thấp, các thuốc điều hòa
hoặc ức chế miễn dịch, các thuốc làm thay đổi cấu trúc của sụn khớp, các thuốc

chống hủy xương và các thuốc tăng tạo xương để điều trị loãng xương, các thuốc
làm tăng thải acid uric và các thuốc chống tổng hợp acid để làm giảm acid uric
máu trong điều trị bệnh Gout, các thuốc kháng lao và kháng sinh để điều trị lao
khớp và các bệnh lý viêm khớp do vi trùng
Dị ứng thuốc liên quan tới 3 vấn đề chính:
- Thuốc được sử dụng bao gồm các yếu tố liên quan đến hoạt chất thuốc, tá dược,
cách dùng, đường dùng của thuốc.
Cơ địa người bệnh, các bệnh lý hay tình trạng đặc biệt của cơ thể người bệnh (trẻ
em, người có tuổi, người có nhiều bệnh mạn tính, phụ nữ có thai hay đang cho con
bú ).
- Tương tác với các thuốc khác hoặc các thức ăn người bệnh đang dùng đồng thời.
Đây là vấn đề rất quan trọng và là yếu tố thúc đẩy làm tăng nguy cơ của tất cả các
loại phản ứng không mong muốn của thuốc, đặc biệt là dị ứng thuốc.
Nghiên cứu tình hình dị ứng thuốc những năm gần đây, các chuyên gia cho biết:
danh sách các thuốc gây dị ứng ngày càng dài hơn, số người bị dị ứng thuốc ngày
càng tăng và mức độ dị ứng cũng có xu hướng nặng hơn vì chúng ta ngày càng có
thêm nhiều thuốc mới, nhu cầu dùng thuốc để phòng và chữa bệnh của con người
cũng ngày càng tăng, một người bệnh, đặc biệt là người có tuổi, thường phải sử
dụng cùng lúc nhiều loại thuốc để điều trị nhiều chứng bệnh mạn tính liên quan tới
tuổi như: tăng huyết áp, bệnh cơ tim thiếu máu cục bộ, đái tháo đường, rối loạn
lipid máu, bệnh lý dạ dày, thoái hóa khớp, loãng xương, viêm khớp Chính vì
vậy, người bệnh có tuổi thường phải chịu hậu quả của các phản ứng không mong
muốn của thuốc, đặc biệt là dị ứng thuốc.
Dị ứng một số thuốc thường dùng trong các bệnh lý cơ xương khớp
Dị ứng các thuốc kháng viêm không (chứa)
steroid (KVKS):
Các thuốc kháng viêm không steroid là một
nhóm gồm nhiều loại thuốc, không đồng
nhất và thường không liên quan với nhau về
mặt hóa học, nhưng có cùng tác dụng điều

trị, tác dụng kháng viêm, giảm đau và hạ sốt,
vì đều có tác động ức chế prostagrandin
thông qua ức chế men cyclooxygenase -
(COX). Chính vì vậy, nhóm thuốc này đã được sử dụng rất rộng rãi, được coi như
các thuốc chủ lực để điều trị các triệu chứng đau và viêm của rất nhiều trạng thái
bệnh lý, đặc biệt các bệnh lý cơ xương khớp.
Nhóm thuốc này cũng là nhóm thuốc thường gây dị ứng, theo thống kê, khả năng
gây dị ứng chung của nhóm thuốc này đứng thứ 2, chỉ sau nhóm kháng sinh. Như
vậy, khi sử dụng các thuốc KVKS, chúng ta phải chấp nhận cả các khả năng gây dị
ứng, các tác dụng phụ và phản ứng có hại của chúng (trên đường tiêu hóa, hệ tim
mạch, hệ gan mật, hệ niệu vì khả năng gây dị ứng, các tác dụng có lợi và bất lợi
của thuốc cùng tồn tại trong bản chất của thuốc, liên quan tới chính cơ chế tác
dụng của thuốc.
Dưới đây là các thuốc kháng viêm không steroid chính:
- Đầu tiên là aspirin, một thuốc kháng viêm giảm đau đầu tiên, được đưa ra thị
trường từ năm 1899.
- Tiếp theo là một loạt thuốc có tác dụng kháng viêm, giảm đau được lần lượt đưa
ra thị trường như: phenylbutazone (butazolidin), indomethacin (indocid),
ibuprofen (motrin, advil), fenoprofen (nalfon), ketoprofen (profenid), naproxen
(apranax), acid tiaprofenic (surgam), diclofenac (voltarene), sulidac (clinoril),
diflunisal (dolobid), piroxicam (feldene), nimesulid (nexen), acemetacin (Emflex),
tenoxicam (tilcotil), meloxicam (mobic), celecoxib (celebrex), rofecoxib (vioxx),

Nổi ban trên da do dị ứng thuốc.
valdecoxib (bextra), parecoxib (dynastat), etoricoxib (arcoxia), lumiracoxib
(prexige)
Các thuốc này đều có thể gây hiện tượng dị ứng như nổi mẩn ngứa, đỏ da, đỏ mắt,
phù mặt hiện tượng này thường nhẹ và hồi phục nhanh khi ngưng thuốc. Tuy
nhiên cũng có thể có phản ứng nặng, thậm chí chết người như: phù mạch, co thắt
khí phế quản, hồng ban đa dạng, hoại tử thượng bì nhiễm độc, hội chứng Stevens

Johnson, hội chứng Lyell Khi người bệnh đã bị dị ứng một loại thuốc kháng
viêm không steroid, nhiều khả năng sẽ bị dị ứng chéo với các thuốc kháng viêm
khác vì vậy cần rất thận trọng, cho liều thấp, theo dõi thật sát khi buộc phải dùng
nhóm thuốc này cho người bệnh.
Dị ứng Allopurinol:
Allopurinol là một chất ức chế men xanthine oxydase, có tác dụng chống tổng
hợp acid uric được sử dụng để điều trị bệnh gút.
Hiện tượng dị ứng có thể gặp ở khoảng 5 % bệnh nhân sử dụng allopurinol, đây
được coi là một điều không may cho các bệnh nhân gút vì allopurinol được coi là
loại thuốc rất quan trọng trong điều trị bệnh gút.
Hiện tượng dị ứng có thể nhẹ như ngứa, mẩn đỏ hoặc nặng hơn nổi ban đỏ, nổi
bóng nước, sốt, tăng men gan, hoại tử thượng bì thường phải ngưng thuốc.
Làm gì khi bị dị ứng hoặc nghi ngờ dị ứng thuốc?
Tất cả các biểu hiện bất thường sau khi sử dụng thuốc
đều cần được quan tâm.
Khi bị dị ứng hoặc nghi nhờ dị ứng thuốc nên ngưng
thuốc và liên hệ hoặc gặp lại bác sĩ ngay. Các bác sĩ sẽ
hỏi và khám bệnh, tìm hiểu các thuốc cùng dùng, tìm hiểu
các bệnh lý tiềm ẩn hay liên quan, cho làm các xét
nghiệm cần thiết để xác định tình trạng và mức độ dị
ứng.
Tùy mức độ dị ứng, việc điều trị thích hợp sẽ được tiến
hành thuốc chống dị ứng, thuốc ức chế phản ứng miễn
dịch, nước và điện giải, kháng sinh phòng và chống bội
nhiễm, hỗ trợ hô hấp, tim mạch, gan, thận, thải trừ thuốc,
chống choáng phản vệ
Dị ứng thuốc là một loại phản ứng của hệ miễn dịch của
cơ thể người bệnh với thuốc, tùy thuộc vào bản chất của
thuốc, cơ địa người bệnh và tương tác của các loại thuốc
cùng dùng. Tuy không hoàn toàn tránh được hiện tượng

này nhưng với trình độ và kinh nghiệm của mình, các thầy
thuốc có thể làm giảm tới mức thấp nhất hiện tượng này
bằng cách: sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, hiệu quả, tìm
hiểu kỹ cơ địa và đặc điểm riêng biệt của từng người
bệnh, kiểm soát các thuốc cùng dùng và tránh các tương
tác bất lợi của thuốc.
PGS.TS. Lê Anh Thư
(Khoa nội cơ xương khớp, BV Chợ Rẫy)