Thuốc nam, thuốc bắc, thuốc tây có kỵ nhau như thế nào? pptx
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (197.52 KB, 5 trang )
Thuốc nam, thuốc bắc, thuốc tây có
kỵ nhau như thế nào?
Trong dân gian thường cho rằng thuốc tây nóng, còn thuốc nam, thuốc
bắc thì mát. Gần đây người ta còn quảng cáo “uống trà thảo mộc cho mát”…
Thật ra, thuốc nào cũng vậy và thực phẩm chức năng hay trà thảo mộc phối
hợp… đều có thể có chất độc hoặc chất ít độc hay không độc nhưng khi kết
hợp với thuốc uống, thức ăn, uống khác có thể gây ra độc vì sự xung khắc
(tương tác)…
Thuốc tây, thuốc nam, thuốc bắc, hay nói chung thuốc từ dược liệu và thực
phẩm chức năng (thực phẩm bổ sung)… có thể có những tương tác hay xung khắc
với nhau hoặc với thứ khác, gây nguy hại cho sức khỏe. Trong nhiều trường hợp,
các tương tác này cần được nghiên cứu xác nhận là chúng xung khắc với các thuốc
từ dược liệu khác hay với thuốc tây Ngoài ra, dược sĩ tại các nhà thuốc cũng có
thể nhận xét, ghi nhận những tương tác thuốc xảy ra từ người dùng thuốc để báo
về cơ quan quản lý về tác dụng phụ và tương tác thuốc. Các sản phẩm thiên nhiên
từ dược liệu, kể cả coenzym Q10, Đương quy, Ma hoàng, Bạch quả, Nhân sâm,
glucosamin sulfat, các flavonoid, melatonin, cây Ban lủng (St. John’s wort), trà
thảo mộc… có thể tương tác hay xung khắc nhau, trong cơ thể người dùng, theo
cùng cơ chế của thuốc tây.
Cơ chế tương tác thường gặp giữa các sản phẩm thiên nhiên và thuốc
tây
Tương tác giữa các sản phẩm thiên nhiên với nhau hay với thuốc tây
thường xảy ra theo cơ chế của dược lực học và dược động học giữa thuốc này với
thuốc khác hay với thức ăn, uống. Thí dụ, dược thảo như lá Nha đam (Aloe vera),
Chàm ba lá (Cyamoposis tetragonolobus), Phan tả diệp (Senna alexandrina),
Dương đề dợn (Rumex crispus)… thường là thành phần của các sản phẩm làm
giảm cân, chống mập, có tính gây xổ, làm cho thức ăn mau qua khỏi ruột và làm
giảm hấp thu thuốc. Viên ngậm kẽm dùng trong cảm cúm, có thể gắn kết với
fluoroquinolon và các thuốc nhóm tetracyclin, làm giảm mức kháng sinh cần thiết
khi trị bệnh. Thuốc chế từ cây Ban lủng (Hypericum perforatum) có thể làm giảm
hấp thu một số thuốc như digoxin chẳng hạn. Một số sản phẩm thiên nhiên từ
Gừng, lá Bạch quả (Ginkgo biloba), Tỏi… có tác dụng chống kết tập tiểu cầu để
ngừa cục máu đông (tai biến tim mạch), nếu dùng chung với thuốc chống đông,
làm loãng máu như aspirin, warfarin… sẽ gây tương tác làm tăng loãng máu…
Phụ nữ bị rong kinh, người bị chứng ưa chảy máu (haemophiliac), người bị xuất
huyết não, nếu dùng
các chế phẩm thiên
nhiên này sẽ làm
bệnh trầm trọng hơn.
Một số sản
phẩm thiên nhiên có
tác dụng làm tăng
protein huyết thanh, có thể làm sai lệch khả năng kết nối với protein của một số
thuốc tây sẽ ảnh hưởng đến kết quả điều trị. Một số sản phẩm làm tăng biến dưỡng
hay làm tăng loại thải hoạt chất cũng ảnh hưởng đến thuốc. Chất aescin - hoạt chất
của hột Dẻ ngựa (Aesculus hippocastanum), có thể làm tăng kết nối protein huyết
thanh của thuốc warfarin. Các tương tác của các sản phẩm từ dược liệu liên quan
đến sự phân bố thuốc chưa được báo cáo, nhưng các tương tác ảnh hưởng đến sự
biến dưỡng thuốc thì ngày càng nhiều. Nhiều sản phẩm thực phẩm chức năng từ
cây Ban lủng, nước Bưởi chùm có ảnh hưởng đến men cytochrome P-450 (CYP),
CYP3A4 của gan nên làm chậm biến dưỡng (chậm đào thải tức làm tăng thời gian
Ma hoàng Ephedra sinica thường được cho v
ào
thuốc chống béo phì gây chết người
bán hủy) của nhiều thuốc nên gây ngộ độc cho cơ thể người dùng. Mặt khác, các
sản phẩm thiên nhiên cũng ngăn cản hoạt động của men isozym CYP. Thí dụ
ipriflavon, chất bán tổng hợp từ Đậu nành có khả năng ngăn cản CYP1A2 và
CYP2C9. Nếu cho dùng song song với theophyllin, sẽ làm tăng nồng độ
theophyllin huyết thanh.
Nhiều dược thảo có độc có thể gây suy gan và rối loạn chức năng thận như
cây Bạc hà hăng (Hedeoma pulegioides) và các loài Phòng kỷ (Aristolochia), có
thể gây chậm đào thải nhiều thuốc.
Ngoài ra, tương tác về dược động học giữa thuốc
với thuốc hay với sản phảm từ dược liệu cũng gây ra
nhiều rối loạn. Thí dụ vitamin E liều cao 1.000 IU làm
tăng hoạt tính của warfarin. Nhiều sản phẩm thiên nhiên
để giảm cân và tăng lực có thể tương tác dược động học
giữa ephedra với cafein hoặc sản phẩm chứa cafein
(Coca Cola, trà xanh không độ…). Hai alcaloid trong Ma hoàng (Ephedra) là
ephedrin và pseudoephedrin, có tác dụng cộng hưởng với cafein nên ảnh hưởng
mạnh đến tim mạch. Với liều cao, cà phê và ephedra đã gây nhiều trường hợp chết
người ở Mỹ! Ngoài ra, ephedra (Ma hoàng) và các thức uống và sản phẩm chứa
cafein còn có tác dụng đối kháng với thuốc hạ huyết áp.
Thu
ốc dạng thực
phẩm chức năng
Tóm lại, thuốc, dù là dược thảo, hóa dược hay thực phẩm chức năng… đều
có những hoạt chất và cơ chế tác dụng khác nhau mà người dùng phải dược các
nhà sản xuất thông báo rõ ràng để người tiêu dùng khỏi bị các tương tác có hại cho
sức khỏe.
DS. PHAN BẢO AN
