CHƯƠNG HAI

Xem xét lại Tài liệu (Review of the Literature)


Ngoài việc chọn lựa một cách tiếp cận định lượng, định tính, hay theo các phương pháp hỗn
hợp, nhà thiết kế đề án nghiên cứu cũng cần phải bắt đầu xem xét lại tài liệu nghiên cứu học
thuật. Việc xem xét lại tài liệu giúp các nhà nghiên cứu hạn chế được phạm vi của việc điều
tra của họ, và việc xem xét lại tài liệu truyền đạt đến người đọc tầm quan trọng của việc
nghiên cứu một đề tài nào đó.
Chương này tiếp tục việc thảo luận về những chọn lựa sơ bộ cần được thực hiện trước khi
lao vào đề án nghiên cứu. Chương này bắt đầu bằng thảo luận về việc chọn lựa một đề tài và
viết đề tài này ra sao cho nhà nghiên cứu có thể suy ngẫm liên tục về đề tài này. Ở thời điểm
này, các nhà nghiên cứu cũng cần xem xét liệu đề tài này có thể và cần phải được nghiên cứu
hay không. Kế đó, thảo luận chuyển sang qui trình thực sự của việc xem xét lại tài liệu. Qui
trình này bắt đầu bằng việc đề cập đến mục đích tổng quát của việc sử dụng tài liệu trong một
công trình nghiên cứu, kế đó chuyển sang các nguyên tắc hữu ích trong việc đưa ra một bản
xem xét lại tài liệu trong các công trình nghiên cứu định tính, định lượng, và theo các phương
pháp hỗn hợp.




XÁC ĐỊNH ĐỀ TÀI

Trước khi xét đến tài liệu nào sẽ sử dụng trong một dự án nghiên cứu, đầu tiên hãy xác định đề
tài nghiên cứu và suy ngẫm về việc liệu có thực tế và hữu ích để tiến hành công trình nghiên
cứu này không. Hãy mô tả đề tài bằng một ít từ hoặc một cụm từ ngắn. Đề tài trở thành ý
tưởng trung tâm để tìm hiểu hay khám phá trong một công trình nghiên cứu.

Có vài cách thức theo đó các nhà nghiên cứu thường có được sự thấu hiểu nào đó về
đề tài của họ khi họ bắt đầu nghiên cứu. Giả định của tôi sẽ là đề tài được chọn bởi nhà
nghiên cứu chứ không phải bởi một người cố vấn hay một thành viên của ủy ban. Có vài
chiến lược có thể giúp khởi đầu qui trình xác định đề tài.

Một cách là phác thảo một nhan đề ngắn gọn cho công trình nghiên cứu. Tôi thật ngạc
nhiên về việc các nhà nghiên cứu sao mà thường không phác thảo một nhan đề sớm trong các
dự án của họ. Theo quan điểm của tôi “nhan đề làm việc” (working title: nhan đề thỏa đáng
cho mục đích tiến hành công việc, nhưng chưa hoàn hảo) trở thành một bảng hiệu chỉ đường
quan trọng trong nghiên cứu―một ý tưởng rõ ràng và hiển nhiên để tiếp tục điều chỉnh lại
trọng tâm và thay đổi khi dự án tiến triển (hãy xem Glesne và Peshkin, 1992). Tôi tìm thấy
rằng trong nghiên cứu của tôi, đề tài này truyền đạt thông tin cơ sở cho tôi và cung cấp một
dấu hiệu về những gì tôi đang nghiên cứu, cũng như một dấu hiệu thường được sử dụng trong
việc chuyển tải đến những người khác ý niệm chủ yếu về công trình nghiên cứu của tôi. Khi
các sinh việc lần đầu tiên trao cho tôi bản sơ thảo của họ về một công trình nghiên cứu, tôi
yêu cầu họ cung cấp cho tôi một nhan đề làm việc nếu họ chưa có một nhan đề đã được ghi ra
trên giấy.

Nhan đề làm việc này được viết như thế nào? Hãy cố gắng hoàn chỉnh câu sau đây:
“Công trình nghiên cứu của tôi là về . . .” Câu trả lời có thể là “Công trình nghiên cứu của tôi
là về trẻ em có nguy cơ ở trường trung học đệ nhất cấp (12 đến 15 tuổi, ba lớp 7, 8, 9)” hay
“Công trình nghiên cứu của tôi là về việc giúp các cán bộ giảng dạy đại học trở thành các nhà
nghiên cứu giỏi hơn”. Ở giai đoạn này trong qui trình thiết kế nghiên cứu, hãy diễn đạt cẩn

32

thận câu trả lời cho câu hỏi nói trên sao cho một học giả khác có thể dễ dàng hiểu thấu ý nghĩa
của dự án nghiên cứu được đề cập. Một nhược điểm phổ biến của các nhà nghiên cứu mới
vào nghề là họ diễn đạt công trình nghiên cứu của họ bằng một ngôn ngữ phức tạp và uyên
bác. Quan điểm này có thể là do việc đọc các bài báo đã được công bố mà các bài báo này đã

được hiệu đính lại nhiều lần trước khi đem in trên sách báo. Các dự án nghiên cứu tốt và
đúng đắn bắt đầu bằng những ý tưởng không phức tạp, thẳng thắn, dễ đọc và dễ hiểu.

Những nhan đề dễ hiểu này cũng cần phải phản ánh các nguyên tắc về các nhan đề tốt.
Wilkinson (1991) cung cấp lời khuyên hữu ích đối với việc sáng tạo một nhan đề: hãy diễn
đạt ngắn gọn và tránh lãng phí từ ngữ. Hãy loại bỏ những từ ngữ như là “Một Cách Tiếp cận
đối với” hay “Một Công trình Nghiên cứu về”. Hãy sử dụng một nhan đề đơn (single title)
hay một nhan đề kép (double title). Một thí dụ về nhan đề kép là “Một Nghiên cứu Dân tộc
học: Hiểu biết Cảm nhận về Chiến tranh của một Trẻ em”. Ngoài những điều suy nghĩ của
Wilkinson, hãy xét đến một nhan đề không dài quá 12 chữ, hãy loại bỏ hầu hết các mạo từ và
các giới từ (xin lưu ý ở đây nói đến tiếng Anh), và nắm chắc rằng nhan đề này bao gồm trọng
tâm hay đề tài của công trình nghiên cứu.

Một chiến lược xây dựng đề tài khác là đặt ra đề tài như một câu hỏi ngắn gọn. Câu
hỏi gì cần phải được trả lời trong công trình nghiên cứu đề xuất? Nhà nghiên cứu có thể hỏi
“Xử lý nào tốt nhất đối với sự chán nản?”, “Là người Ả Rập trong xã hội Hoa Kỳ ngày nay có
ý nghĩa gì?”, hay “Điều gì đưa người ta đến các địa điểm du lịch ở vùng Midwest của Hoa
Kỳ?”. Khi phác thảo các câu hỏi như các câu hỏi này, hãy tập trung vào đề tài then chốt trong
câu hỏi này như là cột mốc chỉ đường quan trọng cho công trình nghiên cứu. Hãy xét đến
cách thức câu hỏi này có thể được mở rộng sau này để có tính mô tả nhiều hơn về công trình
nghiên cứu của Anh/Chị (hãy xem Chương 5 về lời phát biểu mục đích nghiên cứu và
Chương 6 về các câu hỏi nghiên cứu và các giả thuyết).


MỘT ĐỀ TÀI CÓ THỂ NGHIÊN CỨU (A RESEARCHABLE TOPIC)

Để tích cực nâng đề tài này lên một công trình nghiên cứu còn đòi hỏi suy nghĩ kỹ liệu đề tài
này có thể và cần phải được nghiên cứu hay không. Một đề tài có thể được nghiên cứu nếu
các nhà nghiên cứu có những người tham gia sẵn lòng phục vụ trong công trình nghiên cứu
này. Một đề tài cũng có thể được nghiên cứu nếu các nhà điều tra có đủ các nguồn lực tại

những thời điểm then chốt trong công trình nghiên cứu, chẳng hạn như các nguồn lực để thu
thập dữ liệu trong một thời kỳ kéo dài và các nguồn lực để phân tích thông tin, như là thông
qua các chương trình phân tích dữ liệu hay phân tích văn bản.

Vấn đề về cần phải thì phức tạp hơn. Vài yếu tố có thể đi vào quyết định này. Có lẽ
yếu tố quan trọng nhất là liệu đề tài này có bổ sung vào khối lượng tri thức nghiên cứu có sẵn
về đề tài này hay không. Bước đầu tiên trong bất kỳ dự án nghiên cứu nào là bỏ thì giờ đáng
kể trong thư viện để xem xét sự nghiên cứu về một đề tài (hãy xem ở sau trong chương này để
biết các chiến lược sử dụng hiệu quả thư viện và các nguồn lực ở thư viện). Nhà nghiên cứu
không thể nhấn mạnh quá mức vào điểm này. Các nhà nghiên cứu mới vào nghề có thể đưa
ra một công trình nghiên cứu lớn, hoàn chỉnh về mọi phương diện, như là về sự rõ ràng của
các câu hỏi nghiên cứu, sự toàn diện của việc thu thập dữ liệu, và sự tinh vi của phép phân
tích thống kê. Sau tất cả điều đó, nhà nghiên cứu có thể nhận được sự hỗ trợ rất ít từ các hội
đồng khoa hay các nhà lập kế hoạch hội nghị bởi vì công trình nghiên cứu nói trên không
thêm được “bất cứ điều gì mới” vào khối lượng nghiên cứu về đề tài. Hãy nêu câu hỏi, “dự
án nghiên cứu này đóng góp như thế nào vào tài liệu học thuật?” Hãy xét đến cách thức công
trình nghiên cứu này có thể xử lý một đề tài mà cho đến nay chưa được xem xét, mở rộng sự

33

thảo luận bằng cách kết hợp vào những thành phần mới, hay thể hiện lại (hay lặp lại) một
công trình nghiên cứu trong những tình hình mới hay với những người tham gia mới.

Vấn đề liệu đề tài đang xét có cần phải được nghiên cứu hay không cũng liên quan
đến việc liệu có người nào bên ngoài tổ chức hay định chế trực tiếp hoặc khu vực của nhà
nghiên cứu sẽ quan tâm đến đề tài này hay không. Cho trước hai đề tài, một đề tài có thể
được quan tâm ở cấp vùng và hạn chế và đề tài kia được quan tâm ở cấp toàn quốc, thì tôi sẽ
quyết định chọn đề tài sau bởi vì sự hấp dẫn của đề tài này đối với một nhóm khán giả rộng
rãi sẽ giúp người đọc đánh giá cao giá trị của công trình nghiên cứu này. Các nhà biên tập tạp
chí, các thành viên của các hội đồng hay ủy ban, các nhà lập kế hoạch hội nghị và các cơ quan

hay tổ chức cấp tiền đều thích công trình nghiên cứu nào sẽ đến với một nhóm khán giả rộng.
Cuối cùng, vấn đề cần phải cũng liên quan đến các mục tiêu cá nhân của nhà nghiên cứu.
Hãy xét đến thời gian cần để hoàn thành một dự án nghiên cứu, chỉnh sửa dự án, và phổ biến
các kết quả. Bất cứ nhà nghiên cứu nào cũng nên xét đến việc công trình nghiên cứu và lượng
thời gian rất nhiều mà nhà nghiên cứu phải bỏ vào công trình nghiên cứu đó sẽ mang lại lợi
ích như thế nào cho mình trong việc nâng cao các mục tiêu về sự nghiệp, dù những mục tiêu
này liên quan đến việc thực hiện nhiều nghiên cứu hơn, đạt được một chức vụ trong tương lai,
hay tiến đến việc nhận được một văn bằng.

Trước khi bắt đầu một đề án hay công trình nghiên cứu, ta cần phải cân nhắc cẩn thận
các yếu tố nói trên và hỏi những người khác để biết phản ứng của họ đối với đề tài đang xét.
Hãy cố gắng để biết được phản ứng của các bạn đồng sự, những chuyên gia nổi tiếng trong
lĩnh vực, các nhà cố vấn về học thuật và các thành viên hội đồng hay ủy ban của khoa.

MỤC ĐÍCH CỦA VIỆC XEM XÉT LẠI TÀI LIỆU

Việc xem xét lại tài liệu trong một công trình nghiên cứu hoàn thành vài mục đích. Việc xem
xét lại tài liệu chia sẻ với người đọc các kết quả của những công trình nghiên cứu khác có liên
quan chặt chẽ với công trình nghiên cứu hiện được báo cáo. Việc xem xét lại tài liệu thiết lập
quan hệ giữa một công trình nghiên cứu với cuộc đối thoại rộng lớn hơn tiếp diễn trong tài
liệu về một đề tài, lấp đầy các khoảng trống và mở rộng các công trình nghiên cứu trước đó.
(Cooper, 1984; Marshall và Rossman, 1999). Việc xem xét lại tài liệu cung cấp một khuôn
khổ để xác lập tầm quan trọng của công trình nghiên cứu đang xét cũng như một chuẩn mực
để so sánh các kết quả của một công trình nghiên cứu với các kết quả tìm thấy khác. Tất cả
hay một số trong các lý do này có thể là cơ sở cho việc viết thêm phần tài liệu nghiên cứu học
thuật vào một công trình nghiên cứu (hãy xem Miller, 1991, để biết một bản liệt kê rộng hơn
các mục đích của việc sử dụng tài liệu trong một công trình nghiên cứu). Ngoài vấn đề tại sao
sử dụng tài liệu nói trên còn có vấn đề việc sử dụng tài liệu này có thể khác nhau như thế nào
trong ba cách tiếp cận nghiên cứu định tính, định lượng, và theo các phương pháp hỗn hợp.



VIỆC XEM XÉT LẠI TÀI LIỆU TRONG NGHIÊN CỨU ĐỊNH TÍNH,
ĐỊNH LƯỢNG, VÀ THEO CÁC PHƯƠNG PHÁP HỖN HỢP

Trong nghiên cứu định tính, các nhà điều tra sử dụng tài liệu theo cách thức phù hợp với các
giả định về học hỏi từ người tham gia, và không định sẵn các câu hỏi cần phải được trả lời
trên quan điểm của nhà nghiên cứu. Một trong những lý do chính để tiến hành một công trình
nghiên cứu định tính là nghiên cứu này mang tính thăm dò, khảo sát. Điều này có nghĩa rằng
chưa có gì nhiều được viết ra về đề tài hay tổng thể đang được nghiên cứu, và nhà nghiên cứu
tìm cách lắng nghe những người tham gia trong nghiên cứu và xây dựng sự hiểu biết dựa trên
các ý tưởng của họ.


34

Tuy nhiên, việc sử dụng tài liệu trong nghiên cứu định tính thay đổi đáng kể. Trong
các công trình nghiên cứu định tính có định hướng về lý thuyết như nghiên cứu theo dân tộc
học hay nghiên cứu theo dân tộc học phê phán, tài liệu về một khái niệm văn hóa hay một lý
thuyết phê phán từ tài liệu được các nhà nghiên cứu giới thiệu sớm trong một công trình
nghiên cứu như là một khuôn khổ định hướng. Trong các công trình nghiên cứu theo lý
thuyết có cơ sở, các nghiên cứu tình huống, và các công trình nghiên cứu theo hiện tượng học,
tài liệu sẽ phục vụ ít hơn trong việc chuẩn bị cho công trình nghiên cứu.

Với cách tiếp cận dựa trên cơ sở học hỏi từ những người tham gia trong nghiên cứu và
sự thay đổi theo loại nghiên cứu định tính, chúng ta nhận thấy vài mô hình kết hợp tài liệu vào
một công trình nghiên cứu định tính. Tôi đưa ra ba vị trí sắp đặt. Phần xem xét lại tài liệu có
thể được sử dụng ở một hay tất cả vị trí này trong công trình nghiên cứu. Như Bảng 2.1 cho
thấy, Anh/Chị có thể bao gồm tài liệu vào trong phần giới thiệu công trình nghiên cứu. Trong
cách sắp đặt này, tài liệu cung cấp một bối cảnh hữu ích cho vấn đề khó khăn hay vấn đề đã
dẫn đến sự cần thiết phải thực hiện công trình nghiên cứu, chẳng hạn như ai đã viết về vấn đề

này, ai đã nghiên cứu vấn đề này, và ai đã chỉ ra tầm quan trọng của việc nghiên cứu vấn đề
này. Dĩ nhiên, “việc đóng khung” vấn đề như thế này phụ thuộc vào các công trình nghiên
cứu có sẵn. Ta có thể tìm thấy các thí dụ minh họa về mô hình này trong nhiều công trình
nghiên cứu định tính sử dụng các chiến lược điều tra khác nhau.

Hình thức thứ hai là xem xét lại tài liệu trong một phần riêng biệt, một mô hình
thường đựợc sử dụng trong nghiên cứu định lượng. Cách tiếp cận này thường xuất hiện khi
khán giả gồm có các cá nhân hay những người đọc có định hướng theo định lượng. Hơn nữa,
trong các công trình nghiên cứu định tính có định hướng về lý thuyết, như các công trình
nghiên cứu theo dân tộc học, và theo lý thuyết phê phán hoặc các công trình nghiên cứu với
mục đích tuyên truyền vận động hay khuyến khích sự tham gia của mọi người, thì nhà điều tra
có thể sắp đặt thảo luận về lý thuyết và tài liệu vào một phần riêng biệt, thường vào phần đầu
của công trình nghiên cứu. Thứ ba, nhà nghiên cứu có thể đưa tài liệu liên quan vào phần
cuối của công trình nghiên cứu, ở đó tài liệu được sử dụng để so sánh và đối chiếu với các kết
quả (hay các chủ đề hay các phạm trù) mới nổi lên từ công trình nghiên cứu này. Mô hình
này đặc biệt thông dụng trong các công trình nghiên cứu theo lý thuyết có cơ sở. Tôi khuyến
nghị mô hình này bởi vì mô hình này sử dụng tài liệu theo phép qui nạp.

BẢNG 2.1 Việc Sử dụng Tài liệu trong một Công trình Nghiên cứu Định tính

Các Thí dụ về các Loại
Nghiên cứu Thích hợp
Việc Sử dụng Tài liệu Các Tiêu chí
Tài liệu được sử dụng để
“đóng khung” vấn đề
nghiên cứu trong phần
giới thiệu công trình
nghiên cứu.
Phải có một số tài liệu sẵn
có.

Thường được sử dụng trong
tất cả các công trình
nghiên cứu định tính, bất
kể loại nghiên cứu.
Tài liệu được trình bày
trong một phần riêng biệt
như là phần “Xem xét lại
tài liệu”.
Cách tiếp cận thường có thể
chấp nhận đối với một
nhóm khán giả quen
thuộc nhất với cách tiếp
cận theo chủ nghĩa thực
chứng, truyền thống đối
với việc xem xét lại tài
liệu.
Cách tiếp cận này được sử
dụng với các công trình
nghiên cứu nào sử dụng
một cơ sở lý thuyết và tài
liệu mạnh ngay từ lúc
đầu của công trình
nghiên cứu, chẳng hạn
như các nghiên cứu theo
dân tộc học, các nghiên

35

cứu theo lý thuyết phê
phán.

Tài liệu được trình bày ở
cuối công trình nghiên
cứu; tài liệu trở thành cơ
sở để so sánh và đối chiếu
các kết quả tìm thấy của
công trình nghiên cứu
định tính hiện tại.
Cách tiếp cận này phù hợp
nhất với qui trình “theo
phép qui nạp” của nghiên
cứu định tính; tài liệu
không hướng dẫn hay
định hướng công trình
nghiên cứu mà trở thành
yếu tố trợ giúp một khi đã
xác định được các mô
thức hay các phạm trù.
Cách tiếp cận này được sử
dụng trong tất cả các loại
thiết kế định tính, nhưng
phổ biến nhất với thiết kế
theo lý thuyết có cơ sở, ở
đó người ta đối chiếu và
so sánh lý thuyết của
mình với các lý thuyết
được tìm thấy trong tài
liệu.

Mặt khác, nghiên cứu định lượng bao gồm một lượng đáng kể tài liệu ở phần đầu của
một công trình nghiên cứu để đưa ra phương hướng cho các câu hỏi nghiên cứu hay các giả

thuyết. Trong việc lập kế hoạch một công trình nghiên cứu định lượng, tài liệu thường được
sử dụng ở phần đầu của một công trình nghiên cứu để giới thiệu một vấn đề hay mô tả chi tiết
tài liệu hiện hữu trong một phần có đầu đề là “tài liệu liên quan” hay “xem xét lại tài liệu”,
hay một cụm từ tương tự. Ngoài ra, tài liệu được đưa vào phần cuối của một công trình
nghiên cứu trong đó nhà nghiên cứu so sánh các kết quả của công trình nghiên cứu của mình
với các kết quả hiện hữu trong tài liệu. Trong mô hình này, nhà nghiên cứu theo phương pháp
định lượng sử dụng tài liệu theo phép suy diễn như là một khuôn khổ cho các câu hỏi nghiên
cứu và các giả thuyết.

Một phần riêng biệt trình bày về “việc xem xét lại tài liệu” đáng được đề cập một cách
đặc biệt, bởi vì đây là một hình thức thông dụng để viết thêm tài liệu vào một công trình
nghiên cứu. Phần xem xét lại tài liệu này có thể dưới một số hình thức khác nhau, và hầu như
chưa có sự đồng thuận về hình thức nào được ưa thích hơn. Cooper (1984) cho rằng phần
xem xét lại tài liệu có thể mang tính hợp nhất (integrative), với việc các nhà nghiên cứu tóm
tắt các chủ đề tổng quát trong tài liệu. Mô hình này thông dụng trong các đề án làm luận án
tiến sĩ hay các luận án tiến sĩ. Một hình thức thứ hai cũng do Cooper đề xuất là xem xét lại về
lý thuyết (theoretical review), trong đó nhà nghiên cứu tập trung vào lý thuyết hiện có mà liên
quan đến vấn đề đang được nghiên cứu. Hình thức này xuất hiện trong các bài báo đăng trên
tập san hay tạp chí trong đó tác giả kết hợp lý thuyết nói trên vào trong phần giới thiệu công
trình nghiên cứu. Hình thức cuối cùng được Cooper đề xuất là xem xét lại về phương pháp
luận (methodological review), trong đó nhà nghiên cứu tập trung vào các phương pháp và các
định nghĩa. Những phần xem xét lại này có thể cung cấp không chỉ một bản tóm tắt về các
công trình nghiên cứu đã có mà còn một bản phê bình thực sự về những điểm mạnh và những
điểm yếu của các phần trình bày về phương pháp. Một số tác giả sử dụng hình thức này trong
các luận án tiến sĩ và ở các phần “xem xét lại tài liệu liên quan” trong các bài báo đăng trên
tập san.

Trong một công trình nghiên cứu theo các phương pháp hỗn hợp, nhà nghiên cứu sử
dụng cách tiếp cận định tính hoặc định lượng đối với tài liệu, tùy thuộc vào loại thiết kế theo
các phương pháp hỗn hợp đang được sử dụng. Trong một thiết kế theo trình tự, tài liệu được

trình bày trong mỗi giai đoạn theo cách thức phù hợp với loại thiết kế đang được sử dụng
trong giai đoạn đó. Thí dụ, nếu công trình nghiên cứu bắt đầu bằng giai đoạn định lượng, thì
nhà điều tra rất có thể bao gồm một phần xem xét lại tài liệu đáng kể giúp thiết lập cơ sở lý lẽ
cho các câu hỏi nghiên cứu và các giả thuyết. Nếu công trình nghiên cứu bắt đầu bằng giai
đoạn định tính, thì phần trình bày về tài liệu ít hơn rất nhiều, và nhà nghiên cứu có thể đưa
phần trình bày tài liệu vào cuối của công trình nghiên cứu nhiều hơn―đó là một cách tiếp cận
theo phép qui nạp đối với việc sử dụng tài liệu. Nếu nhà nghiên cứu tiến hành một công trình

36

nghiên cứu theo cách xảy ra đồng thời, với trọng số (tầm quan trọng) và sự nhấn mạnh ngang
nhau đối với cả dữ liệu định tính lẫn dữ liệu định lượng, thì phần trình bày tài liệu có thể dưới
hình thức định tính hoặc định lượng. Cuối cùng, cách tiếp cận đối với việc sử dụng tài liệu
trong một dự án nghiên cứu theo các phương pháp hỗn hợp sẽ phụ thuộc vào loại chiến lược
và trọng số (tầm quan trọng) tương đối được gắn cho nghiên cứu định tính hay nghiên cứu
định lượng trong công trình nghiên cứu này.

Như thế, những đề nghị của tôi đối với việc lập kế hoạch sử dụng tài liệu trong một công
trình nghiên cứu định tính, định lượng, hoặc theo các phương pháp hỗn hợp là như sau:

• Trong một công trình nghiên cứu định tính, hãy sử dụng tài liệu một cách dè sẻn ở phần
đầu của kế hoạch để chuyển tải một thiết kế theo phép qui nạp, trừ khi loại chiến lược định
tính đòi hỏi một định hướng về tài liệu quan trọng ngay từ lúc khởi đầu.
• Hãy xem xét vị trí thích hợp nhất cho tài liệu trong một công trình nghiên cứu định tính và
dựa trên cơ sở khán giả của dự án để đưa ra quyết định này. Hãy luôn nhớ đến ba cách
sắp đặt vị trí tài liệu: đặt tài liệu ở phần đầu của công trình nghiên cứu để “đóng khung”
(“frame”) vấn đề nghiên cứu, đặt tài liệu trong một phần riêng biệt, và sử dung tài liệu ở
cuối của một công trình nghiên cứu để so sánh hay đối chiếu các kết quả trong tài liệu với
các kết quả tìm thấy của công trình nghiên cứu hiện tại.
• Trong một công trình nghiên cứu định lượng, hãy sử dụng tài liệu theo cách suy diễn như

một cơ sở để đưa ra các câu hỏi nghiên cứu và các giả thuyết.
• Hãy sử dụng tài liệu để giới thiệu công trình nghiên cứu, mô tả tài liệu liên quan trong một
phần riêng biệt, hay so sánh tài liệu hiện có với các kết quả tìm thấy trong một kế hoạch
nghiên cứu định lượng.
• Nếu một phần “xem xét lại tài liệu” riêng biệt được sử dụng, thì hãy xét liệu phần xem xét
lại này sẽ gồm có các tóm tắt mang tính hợp nhất, các xem xét lại về lý thuyết, hay các
xem xét lại về phương pháp luận. Một cách làm tiêu biểu trong việc viết luận án tiến sĩ là
đưa ra một phần xem xét lại mang tính hợp nhất.
• Trong một công trình nghiên cứu theo các phương pháp hỗn hợp, hãy sử dụng tài liệu theo
cách thức phù hợp với loại chiến lược chính và cách tiếp cận―định tính hay định
lượng―nổi trội nhất trong thiết kế này.


CÁC KỸ THUẬT THIẾT KẾ (DESIGN TECHNIQUES)
PHẦN XEM XÉT LẠI TÀI LIỆU


Bất kể Anh/Chị viết phần về tài liệu vào một công trình nghiên cứu định tính, định lượng, hay
theo các phương pháp hỗn hợp, có một số bước thật hữu ích trong việc tiến hành xem xét lại
tài liệu.

CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH VIỆC XEM XÉT LẠI TÀI LIỆU
Việc xem xét lại tài liệu cho một đề án hay một công trình nghiên cứu có nghĩa là tìm ra
các công trình nghiên cứu về một đề tài ở đâu và tóm tắt các công trình nghiên cứu này.
Thường thì những bản tóm tắt này là tóm tắt các công trình nghiên cứu (bởi vì Anh/Chị
đang tiến hành một công trình nghiên cứu), nhưng chúng cũng có thể bao gồm các bài
viết về khái niệm hay những mẩu ý tưởng cung cấp khuôn khổ cho việc suy nghĩ về các
đề tài. Không có một cách duy nhất đúng để tiến hành việc xem xét lại tài liệu, nhưng
nhiều nhà học thuật tiến hành theo một kiểu cách có hệ thống để thể hiện, đánh giá, và


37

tóm tắt tài liệu.

Bước 1
Bắt đầu bằng việc xác định những từ ngữ then chốt hữu ích trong việc tìm
ra vị trí chính xác của tài liệu trong một thư viện học thuật ở một trường
hay viện đại học. Các từ ngữ then chốt này có thể xuất hiện trong việc xác
định một đề tài, hoặc các từ ngữ có thể có được do những bài đọc sơ bộ
trong thư viện.

Bước 2
Với những từ ngữ then chốt này trong đầu, tiếp theo là vào thư viện và bắt
đầu lục trong danh mục (catalô) của thư viện để tìm các bộ sưu tập thư
viện nắm giữ (holdings) (nghĩa là các tạp chí hay tập san và các cuốn
sách). Hầu hết các thư viện lớn đều có các cơ sở dữ liệu được máy tính
hóa về các bộ sưu tập thư viện nắm giữ. Tôi đề nghị ban đầu hãy tập trung
vào các tạp chí hay tập san và sách liên quan đến đề tài đang xét. Tôi cũng
đề nghị bắt đầu lục tìm trong các cơ sở dữ liệu máy tính hóa thường được
rà soát lại bởi các nhà nghiên cứu về khoa học xã hội, chẳng hạn như
ERIC, PsycINFO, Sociofile, và the Social Science Citation Index (Thư
mục Trích dẫn Khoa học Xã hội) (các cơ sở dữ liệu này sẽ được xem xét
lại chi tiết hơn ở sau trong sách). Các cơ sở dữ liệu này có sẵn trực tuyến
bằng cách sử dụng web site của thư viện, hay chúng có thể có sẵn trên CD-
ROM trong thư viện.

Bước 3
Ban đầu tôi sẽ cố gắng tìm ra khoảng 50 báo cáo nghiên cứu trong các bài
báo hay các cuốn sách liên quan đến nghiên cứu về đề tài của tôi. Tôi sẽ
dành ưu tiên cho việc tìm kiếm các bài báo đăng trên tạp chí hay tập san và

các cuốn sách bởi vì dễ tìm ra và nhận được chúng. Tôi sẽ xác định xem
các bài báo và các cuốn sách này có được giữ trong thư viện học thuật của
trường tôi hay liệu tôi có cần phải đặt mang đến bằng việc mượn sách báo
giữa các thư viện hay có cần phải mua thông qua một cửa hiệu sách hay
không.

Bước 4
Sử dụng tập hợp ban đầu các bài viết (bài báo hay chương sách) này, kế đó
tôi sẽ đọc nhanh các bài viết này và sao chụp các bài viết nào quan trọng
đối với đề tài của tôi. Trong quá trình chọn lựa, tôi sẽ xem kỹ phần tóm tắt
và đọc lướt bài báo hay chương sách. Trong suốt quá trình này, tôi sẽ cố
gắng đơn giản là có được một nhận thức về việc liệu bài báo hay chương
sách này sẽ góp phần hữu ích vào sự hiểu biết của tôi về tài liệu nghiên
cứu học thuật hiện có hay không.

Bước 5
Khi tôi đã xác định được tài liệu hữu ích, tôi bắt đầu thiết kế bản đồ tài liệu
của tôi, đây là một bức tranh trực quan về tài liệu nghiên cứu về đề tài của
tôi. Có vài khả năng để vẽ bản đồ này (sẽ được thảo luận sau). Bức tranh
này cung cấp một công cụ tổ chức hữu ích cho việc xác định vị trí (định vị)
công trình nghiên cứu của riêng tôi trong phạm vi khối lượng tài liệu rộng
lớn hơn về đề tài.


38

Bước 6
Đồng thời với việc tôi tổ chức tài liệu thành bản đồ tài liệu của tôi, tôi cũng
bắt đầu dự thảo các bản tóm tắt về những bài viết quan trọng nhất. Các
bản tóm tắt này được kết hợp thành bản xem xét lại tài liệu cuối cùng mà

tôi viết cho đề án hay công trình nghiên cứu của tôi. Ngoài ra, tôi bao gồm
những lời trình bày tài liệu tham khảo chính xác đối với tài liệu bằng cách
sử dụng một kiểu cách thích hợp, chẳng hạn như kiểu cách viết trong sách
hướng dẫn về kiểu cách của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (Hiệp hội Tâm
lý học Hoa Kỳ, 2001), thế nào để tôi có một danh mục tài liệu tham khảo
đầy đủ để sử dụng ở cuối đề án hay công trình nghiên cứu của tôi.

Bước 7
Sau khi tóm tắt tài liệu, kế đến tôi tập hợp lại để xây dựng phần xem xét lại
tài liệu, trong đó tôi cấu trúc tài liệu theo chủ đề hay tổ chức tài liệu phân
theo các khái niệm quan trọng được đề cập trong công trình nghiên cứu.
Tôi sẽ kết thúc phần xem xét lại tài liệu của tôi bằng một tóm tắt về các
chủ đề chính được tìm thấy trong tài liệu và đề nghị rằng chúng ta cần
nghiên cứu thêm về đề tài tôi đã đưa ra theo phương hướng của công trình
nghiên cứu đề xuất của tôi.


Để phát triển dựa vào các điểm then chốt trong bảy bước của qui trình này, trước tiên
chúng ta sẽ xét đến các kỹ thuật hữu ích trong việc tiếp cận tài liệu một cách nhanh chóng
thông qua các cơ sở dữ liệu.


Các Cơ sở Dữ liệu Máy tính hóa (Computerized Databases)

Việc truy tìm thông tin đã trở thành biên giới phát triển khoa học kế tiếp đối với các nhà
nghiên cứu về khoa học xã hội và nhân văn. Bằng cách sử dụng các động cơ tìm kiếm (search
engines), các nhà nghiên cứu có thể xác định vị trí tài liệu trực tuyến cho việc xem xét lại tài
liệu. Hơn nữa các bộ sưu tập (tạp chí và sách) của thư viện có thể được quét một cách nhanh
chóng bằng cách sử dụng hệ thống catalô trực tuyến máy tính hóa. Một cuộc điều tra/khảo sát
về các thư viện học thuật đã báo cáo rằng 98% của 119 thư viện nghiên cứu học thuật đã có

các bản ghi thư mục (bibliographic records) về sách và tạp chí “trực tuyến” cho việc truy cập
bằng máy tính (Krol, 1993). Bằng việc sử dụng Internet, các bộ sưu tập trong catalô của các
thư viện khắp nước Mỹ cũng có sẵn, một thí dụ là hệ thống CARL (Colorado Association of
Research Libraries – Hiệp hội các Thư viện Nghiên cứu ở Colorado) ở Colorado. Hệ thống
này cung cấp đủ loại văn bản trực tuyến, các thư mục về các chương trình của trường kiểu
mẫu, các bài phê bình sách trực tuyến, những dữ kiện về khu vực thành phố Denver, và một
cơ sở dữ liệu về giáo dục về môi trường (Krol, 1993).

Các cơ sở dữ liệu hiện có sẵn trong các thư viện tạo ra cơ hội cho các nhà nghiên cứu
tiếp cận hay truy cập một cách nhanh chóng hàng ngàn tạp chí hay tập san, các bài viết trong
các hội nghị, và các tài liệu. Vài cơ sở dữ liệu hình thành bộ công cụ về các nguồn lực cho
nhà nghiên cứu khoa học xã hội ngày nay.

Hệ thống ERIC (Educational Resources Information Center – Trung tâm Thông tin
Nguồn lực về Giáo dục) có sẵn trên CD-ROM và trực tuyến (hãy xem www.accesseric.org).
Cơ sở dữ liệu này cho phép truy cập đến gần 1 triệu bản tóm tắt về các tài liệu và các bài báo
đăng trên tạp chí về nghiên cứu và thực hành về giáo dục. Hệ thống ERIC gồm có hai phần:
CIJE, (Current Index to Journals in Education – Thư mục Hiện hành về Tạp chí về Giáo dục,

39

1969– ) và RIE, (Resources in Education – Các Nguồn lực về Giáo dục) Trung tâm Thông tin
Nguồn lực về Giáo dục, 1975– ). Để sử dụng tốt nhất hệ thống ERIC, điều quan trọng là xác
định “các bộ mô tả” (“descriptors”) thích hợp cho đề tài đang xét. Các nhà nghiên cứu có thể
lục lọi một tự điển về các thuật ngữ bằng cách sử dụng ERIC Thesaurus (Trung tâm Thông tin
Nguồn lực về Giáo dục, 1975). Tuy nhiên, sự lục lọi ngẫu nhiên Thesaurus để tìm các bộ mô
tả có thể mất nhiều thời gian và không hiệu quả. Một cách khác là Anh/Chị có thể sử dụng
qui trình sau đây:

1. Đọc nhanh qua mục lục chủ đề được tìm thấy ở cuối mỗi CIJE (Thư mục Hiện hành về

Tạp chí về Giáo dục) và RIE (Các Nguồn lực về Giáo dục) hoặc chạy chuơng trình tìm
kiếm trên máy tính ERIC (Trung tâm Thông tin Nguồn lực về Giáo dục) bằng cách sử
dụng các từ khóa (keywords) có vẻ gần giống với đề tài của Anh/Chị. Hãy tìm một
công trình nghiên cứu càng tương tự càng tốt với dự án nghiên cứu của Anh/Chị.

2. Khi Anh/Chị tìm ra một công trình nghiên cứu, hãy xem xét các bộ mô tả được sử
dụng cho bài viết đó. Hãy chọn các bộ mô tả chủ yếu được sử dụng để mô tả bài viết
đó (hãy xem các thuật ngữ về bộ mô tả trong bản tóm tắt (bản trích yếu)).

3. Hãy sử dụng các bộ mô tả chủ yếu này trong việc chạy chương trình tìm kiếm trên
máy tính của Anh/Chị. Theo cách này, Anh/Chị sử dụng các bộ mô tả mà những
người ở ERIC Clearinghouses (các tổ chức thu thập và cung cấp thông tin về một chủ
đề cụ thể của ERIC) đã sử dụng để lập danh mục các bài viết cho hệ thống ERIC.
Điều này tối đa hóa khả năng tìm ra các bài viết phù hợp với công trình nghiên cứu
được lập kế hoạch của Anh/Chị.

Thư mục Trính dẫn Khoa học Xã hội (Social Sciences Citation Index) (Viện Thông tin
Khoa học, 1969– ) cũng có sẵn trên CD-ROM và được giữ ở nhiều thư viện học thuật. Thư
mục Trích dẫn Khoa học Xã hội (SSCI) bao trùm vào khoảng 5.700 tạp chí tiêu biểu cho hầu
như mọi ngành trong khoa học xã hội. SSCI có thể được sử dụng để tìm ra các bài viết và các
tác giả đã tiến hành nghiên cứu về một đề tài. SSCI đặc biệt hữu ích trong việc tìm ra các
công trình nghiên cứu có tham khảo một công trình nghiên cứu quan trọng. SSCI giúp
Anh/Chị có thể lần ra tất cả công trình nghiên cứu, kể từ khi xuất bản một công trình nghiên
cứu then chốt, mà đã trích dẫn công trình then chốt này. Bằng việc sử dụng hệ thống này,
Anh/Chị có thể xây dựng một danh sách theo thứ tự thời gian về các tài liệu tham khảo minh
chứng cho sự tiến hóa trong lịch sử của một ý tưởng hay một nghiên cứu.

Một cơ sở dữ liệu trên CD-ROM khác là Cơ sở dữ liệu Quốc tế về các bản
Tóm tắt Luận án Tiến sĩ (Dissertation Abstracts International) (University Microfilms, 1938–
). Cơ sở này có chứa các bản tóm tắt về các luận án tiến sĩ được nộp lên bởi gần 500 tổ chức

tham gia trên khắp thế giới. Trong việc xem xét lại tài liệu đầy đủ cho một luận án tiến sĩ, hãy
xác định tất cả tài liệu tham khảo, bao gồm cả các luận án tiến sĩ, trong cuộc tìm kiếm. Hãy
tìm một ít luận án tiến sĩ tốt từ những tổ chức được tôn trọng mà xử lý một đề tài càng gần
giống càng tốt với đề tài nghiên cứu của Anh/Chị.

Để tìm ra các nghiên cứu trong xã hội học hoặc về các đề tài xử lý các khái niệm về xã
hội học, hãy tìm kiếm trong cơ sở dữ liệu Các Tóm tắt về Xã hội học (Sociological Abstracts)
(1953– ), có sẵn trên một CD-ROM có tên là Sociofile. Các Tóm tắt về Xã hội học có sẵn từ
Các Tóm tắt về Khoa học Cambridge (hãy xem Web site của nó ở
:2003/databases/about/tips/html/sociofile.html). Cơ sở dữ liệu
này có chứa các bản tóm tắt của các bài viết trong hơn 2.500 tạp chí cũng như các bài điểm
sách và các bản tóm tắt về các luận án tiến sĩ và sách. Đối với các công trình nghiên cứu về
tâm lý học, hãy xem xét PsycINFO (xem www.apa.org/psyinfo/about/), hướng dẫn đối với

40

Các Bản Tóm tắt về Tâm lý học (Psychological Abstracts) (1927– ). Cơ sở dữ liệu này lập
thư mục hơn 850 tạp chí dưới 16 phạm trù hay loại thông tin khác nhau. Cơ sở dữ liệu này có
sẵn trong các thư viện học thuật dưới dạng CD-ROM và có sẵn như một phiên bản trên Web
site.

Tóm lại, tôi đề xuất những điều sau đây:

• Hãy sử dụng các nguồn lực máy tính hóa có sẵn trong thư viện học thuật của Anh/Chị,
như là các phiên bản CD-ROM hay Web site để truy cập tài liệu về đề tài của Anh/Chị

• Hãy truy cập nhiều cơ sở dữ liệu để tiến hành việc xem xét lại kỹ hưỡng về tài liệu. Hãy
lục lọi các cơ sở dữ liệu ERIC, SSCI, PsycINFO, Sociofile, và Dissertation Abstracts
International (Cơ sở Dữ liệu Quốc tế về các Bản Tóm tắt Luận án Tiến sĩ).



Thứ tự Ưu tiên đối với các Nguồn lực trong Tài liệu (A Priority for Resources in the
Literature)


Tôi đề xuất các nhà nghiên cứu thiết lập một thứ tự ưu tiên trong việc tìm kiếm tài liệu. Các
loại tài liệu nào có thể được xem xét lại, và theo thứ tự ưu tiên nào? Hãy xét những điều sau
đây:

1. Đặc biệt nếu Anh/Chị đang xem xét một đề tài lần đầu tiên và không biết gì về sự
nghiên cứu đã có về đề tài này, hãy bắt đầu bằng những sự tổng hợp rộng về tài liệu,
như là những bản tổng quan được tìm thấy trong các bách khoa toàn thư (thí dụ, Aikin,
1992; Keeves, 1988). Anh/Chị có thể cũng tìm các bản tóm tắt về tài liệu về đề tài của
Anh/Chị được trình bày trong các bài viết trên tạp chí hay các bộ tóm tắt hay trích yếu
(thí dụ, Annual Review of Psychology (Tạp chí Hàng năm về Tâm lý học), 1950– ).

2. Kế đến, chuyển sang các bài viết trên tạp chí đăng trên các tạp chí toàn quốc được tôn
trọng, đặc biệt là những bài viết báo cáo về các công trình nghiên cứu. Bằng thuật ngữ
nghiên cứu (research), tôi muốn nói rằng tác giả hay các tác giả đặt ra một câu hỏi hay
giả thuyết, thu thập dữ liệu, và cố gắng trả lời câu hỏi đó hay chứng minh giả thuyết
đó. Hãy bắt đầu với các công trình nghiên cứu gần đây nhất về đề tài của Anh/Chị, rồi
đi lùi từ từ trở lại theo thời gian. Trong các bài viết trên tạp chí này, hãy khai thác tiếp
các tài liệu tham khảo ở cuối mỗi bài viết này để có nhiều nguồn hơn để xem xét.

3. Hãy chuyển sang các cuốn sách liên quan đến đề tài của Anh/Chị. Hãy bắt đầu với
các tập chuyên khảo về nghiên cứu (research monographs) tóm tắt tài liệu nghiên cứu
học thuật, sau đó xem xét đến các cuốn sách toàn bộ viết về một đề tài duy nhất hay có
các chương được viết bởi các tác giả khác nhau.

4. Tiếp theo việc tìm kiếm nói trên, hãy tìm các bài viết trong các hội nghị mới diễn ra về

một đề tài. Thường thì các bài viết trong hội nghị báo cáo những phát triển mới nhất
trong nghiên cứu. Hãy tìm những hội nghị toàn quốc quan trọng và các bài viết được
phát ra tại các hội nghị đó. Hầu hết các hội nghị quan trọng đều đòi hỏi hoặc yêu cầu
các tác giả nộp các bài viết của họ để đưa vào các thư mục được máy tính hóa. Hãy
tiếp xúc với các tác giả của các công trình nghiên cứu. Hãy tìm cho ra họ tại các hội
nghị. Hãy viết thư hay điện thoại cho họ hỏi xem họ có biết các công trình nghiên cứu
liên quan đến công trình nghiên cứu đề xuất của Anh/Chị và hỏi xem liệu họ có một
công cụ có thể được sử dụng hay được sửa đổi để sử dụng trong công trình nghiên cứu
của Anh/Chị hay không.

41


5. Nếu thời gian cho phép, hãy xem xét các bản tóm tắt về các luận án tiến sĩ trong Cơ sở
Dữ liệu Quốc tế về các Bản Tóm tắt Luận án Tiến sĩ (University microfilms, 1938– ).
Các luận án tiến sĩ có chất lượng hết sức khác nhau, và ta cần phải chọn lọc trong việc
xem xét các công trình nghiên cứu này. Việc lục tìm các Bản Tóm tắt nói trên có thể
tìm ra một hay hai luận án tiến sĩ phù hợp. Một khi Anh/Chị xác định được các luận
án này, hãy xin các bản sao của các luận án này thông qua việc mượn giữa các thư
viện hay thông qua Thư viện Microfilm (Vi phim) của Đại học Michigan.


Tôi đặt các bài viết trên tạp chí đứng đầu trên danh sách bởi vì các bài này dễ tìm ra và
sao lại nhất. Các bài viết trên tạp chí cũng báo cáo sự “nghiên cứu” về một đề tài. Các bản
luận án tiến sĩ được xếp dưới cùng trên danh sách bởi vì các bản luận án này khác nhau đáng
kể về chất lượng và là tài liệu khó tìm ra và sao lại nhất.

Các bài viết và các công trình nghiên cứu trên Web site cũng là những tài liệu hữu ích.
Việc tiếp cận hay truy cập dễ dàng và khả năng thu nhận được toàn bộ các bài viết làm cho
nguồn tài liệu này thật hấp dẫn. Tuy nhiên, các nhà bình luận có thể đã không đánh giá và

sàng lọc các bài viết này để có được chất lượng, và ta cần phải thận trọng về việc liệu các bài
viết này có thể hiện sự nghiên cứu nghiêm túc, có suy nghĩ và có hệ thống để sử dụng trong
phần xem xét lại tài liệu hay không. Các tạp chí trực tuyến, vốn đang trở nên phổ biến hơn,
thường bao gồm các bài viết đã được xem xét đối với các tiêu chuẩn về chất lượng, và các nhà
nghiên cứu có thể kiểm tra xem tạp chí này có hay không có một ban duyệt xét được chứng
nhận mà đã công bố các tiêu chuẩn về chất lượng được sử dụng trong việc chấp nhận cho xuất
bản các bài viết.


Bản đồ Tài liệu về Nghiên cứu về một Đề tài (A Literature Map of the Research)

Một trong những công việc đầu tiên đối với một nhà nghiên cứu làm việc với một đề tài mới
là tổ chức tài liệu về đề tài này. Điều này làm cho nhà nghiên cứu hiểu biết được công trình
nghiên cứu của mình về đề tài này bổ sung thêm, mở rộng, hay sao chép như thế nào nghiên
cứu đã được người khác hoàn tất.

Một công cụ hữu ích cho công việc đầu tiên nói trên là bản đồ tài liệu (a literature
map) về nghiên cứu về một đề tài. Bản đồ này là một bản tóm tắt trực quan về nghiên cứu đã
được những nhà nghiên cứu khác tiến hành, và bản đồ này thường được trình bày trong một
hình minh họa. Các bản đồ tài liệu được tổ chức theo những cách khác nhau. Một cách là cấu
trúc theo hệ thống thứ bậc, với việc trình bày tài liệu từ trên xuống, kết thúc ở đáy với công
trình nghiên cứu được đề xuất mà sẽ mở rộng tài liệu hiện có. Một cách khác có thể tương tự
với một lưu đồ (biểu đồ tiến trình), trong đó người đọc nhận biết được tài liệu trải ra từ trái
sang phải, với các công trình nghiên cứu ở xa nhất về phía phải tiến đến công trình nghiên cứu
được đề xuất, mà nghiên cứu này thêm vào tài liệu hiện có. Mô hình thứ ba có thể gồm có
các vòng tròn, với mỗi vòng tròn biểu hiện một số lượng tài liệu và phần giao nhau của các
vòng tròn này chỉ ra nơi mà ở đó cần có nghiên cứu trong tương lai. Tôi đã thấy những thí dụ
về tất cả các khả năng nói trên của bản đồ tài liệu được vẽ bởi sinh viên.

Ý tưởng chủ yếu là nhà nghiên cứu bắt đầu xây dựng một bức tranh trực quan (hiển

thị) về nghiên cứu hiện hữu về một đề tài. Bản đồ tài liệu trình bày tổng quan về tài liệu hiện
hữu. Bản đồ tài liệu sẽ giúp những người khác – như là hội đồng hay ủy ban phụ trách luận
án tiến sĩ hay luận văn thạc sĩ, nhóm những người tham gia được tập hợp tại một hội nghị, hay

42

những nhà bình luận của các tạp chí – hình dung ra được công trình nghiên cứu được đề xuất
liên quan như thế nào với tài liệu rộng lớn hơn đang tồn tại về đề tài đang xét.

Để minh họa bản đồ tài liệu và qui trình liên quan trong việc tạo ra một bản đồ tài liệu,
trước tiên tôi sẽ cho thấy một bản đồ tài liệu hoàn chỉnh và sau đó thảo luận về một số nguyên
tắc hướng dẫn đối với việc thiết kế bản đồ này. Hãy xem Hình 2.1, hình này trình bày tài liệu
được tìm thấy về đề tài sự công bằng về thủ tục trong các tổ chức (Janovec, 2001). Bản đồ tài
liệu của Janovec minh họa thiết kế theo hệ thống thứ bậc của một bản đồ. Cô Janovec đã sử
dụng một số nguyên tắc về thiết kế bản đồ tài liệu tốt.

• Cô đặt đề tài, mà cô thực hiện việc xem xét lại tài liệu về đề tài này, vào một hộp ở trên
cùng của hệ thống thứ bậc.

• Kế đến, cô lấy các công trình nghiên cứu mà cô tìm thấy trong việc tìm kiếm bằng máy
tính của cô, xác định vị trí các bản sao của các công trình nghiên cứu này, và tổ chức các
bản sao này thành ba tiểu đề tài rộng (ba tiểu đề tài rộng này là sự hình thành những nhận
thức về sự công bằng, các tác động của sự công bằng, và sự công bằng trong việc thay đổi
về tổ chức). Đối với một bản đồ tài liệu khác, nhà nghiên cứu có thể có nhiều hơn hay ít
hơn bốn phạm trù chính (bốn loại tài liệu chính), phụ thuộc vào mức độ tài liệu xuất bản
về đề tài đang xét.

43

Sự Công bằng về

Thủ tục trong Các
Tổ chức *
Sự Công bằng trong Việc
Thay đổi về Tổ chức
Sự Hình thành những
Nhận thức về Sự Công bằng

Các Động cơ
Tyler, 1994

Kiến thức
Schappe,
1996
Bầu không khí
Naumann,&
Bennett, 2000

Các Cơ cấu
Tổ chức
Schminke,
Ambrose,
&
Cropanzano,

2000
Tiếng nói
Hunton. Hall & Price, 1998;
Lind Kanfer, & Earley, 1990;
Bies & Shapiro, 1998
Sự Đối xử không Công bằng

Tepper, 2000; Kirkul, 2001
Daily & Kirk, 1992
Cần Nghiên cứu
Sự Công bằng về Thủ tục và
Nền Văn hóa
Các Kết quả
Masterson,
Lewis,
Goldman &
Taylor 2000

Các Tác động của
S
ự
Côn
g
bằn
g
Các Hành vi liên
quan đến Quyền
Công dân Trong
Tổ chức
Moorman, 1991
Sự Hỗ trợ
về Tổ chức
Moorman,
Blakely, &
Nichoff, 1998

Sự

Tín nhiệm
Konovsky &
Pugh,
1994
Những Sự Giải
thích

Những sự
truất quyền
hay gạt bỏ
Gopinath &
Becker,
2000
Sự Giữ
Cố định
Tiền lương
Shaubroeck
May, & Brown,
1994

Việc Di chuyển
Địa điểm
Daily, 1995

Lịch sử đã qua
Lawson & Angle,
1998

Sự Lãnh
đạo

Wiesenfeld
Brockner,&
Thibauld,
2000
Việc Đưa ra
Quyết định có tính
Chiến lược
Kime & Mauborgne,
1998
Hình 2.1 Bản đồ Tài liệu
NGUỒN: Trích từ Janovec (2001). In lại theo sự cho phép của Terese Janovec.
* Những mốI quan tâm của ngườI làm công đến sự công bằng của các quyết định
về quản lý và đến việc đưa ra quyết định về quản lý.

• Trong mỗi hộp (hình chữ nhật hay hình vuông) có ghi tên mô tả, đó là từ hay cụm từ mô tả
tính chất của các công trình nghiên cứu trong hộp (nghĩa là”các kết quả hay kết cục”).

• Trong mỗi hộp có ghi lời tham chiếu đến những đoạn trích dẫn quan trọng minh họa nội
dung của mỗi hộp đó. Điều hữu ích là sử dụng những lời tham chiếu phổ biến và có tính
minh họa cho đề tài của hộp đó, và trình bày ngắn gọn lời tham chiếu dưới một hình thức
thích hợp theo sách hướng dẫn cách viết đối với một lời tham chiếu nằm trong phần chính
của bài viết (in-text) (thí dụ, Smith, xxxx).

• Hãy xét đến vài cấp độ cho bản đồ tài liệu. Nói cách khác, các đề tài chính (major topics)
dẫn đến các tiểu đề tài (subtopics), và sau đó dẫn đến các tiểu đề tài phụ (sub-subtopics).


44

• Một số nhánh của biểu đồ hay lưu đồ này được phát triển nhiều hơn các nhánh khác. Độ

sâu này phụ thuộc vào số lượng tài liệu có sẵn và độ sâu của việc xem xét kỹ lưỡng tài liệu
của nhà nghiên cứu.

• Sau khi tổ chức tài liệu thành một biểu đồ, Janovec xem xét các nhánh của hình nói trên
(Hình 2.1) mà cung cấp điểm bật hay tạo đà cho công trình nghiên cứu đề xuất của cô. Cô
đặt một hộp có tên là “cần nghiên cứu” (hay “công trình nghiên cứu được đề xuất”) ở dưới
cùng của bản đồ tài liệu, cô xác định một cách ngắn gọn tính chất của công trình nghiên
cứu được đề xuất này (sự công bằng về thủ tục và nền văn hóa), và cô vẽ các đường thẳng
dẫn đến tài liệu quá khứ mà dự án nghiên cứu của cô sẽ mở rộng. Cô đã đề xuất công
trình nghiên cứu này dựa trên những ý tưởng do các tác giả khác đề nghị trong các phần
trình bày “nghiên cứu trong tương lai” của các công trình nghiên cứu của họ.


Tóm tắt các Công trình Nghiên cứu

Khi xem xét lại nội dung của các công trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu ghi chép thông
tin thiết yếu từ các công trình nghiên cứu này đề sử dụng cho phần xem xét lại tài liệu. Trong
qui trình này, các nhà nghiên cứu cần phải xét đến việc trích thông tin hay dữ liệu gì từ một
công trình nghiên cứu và tóm tắt để đưa vào phần “xem xét lại tài liệu liên quan”. Đây là
thông tin quan trọng khi xem xét lại có lẽ hàng tá, nếu không nói là hàng trăm, công trình
nghiên cứu. Một bản tóm tắt tốt, để dùng cho phần xem xét lại tài liệu, về một bài báo nghiên
cứu được đăng trên tạp chí có thể bao gồm những điểm sau đây:

• Hãy đề cập đến vấn đề đang được giải quyết.

• Hãy trình bày mục đích chủ yếu hay trọng tâm của công trình nghiên cứu này.

• Hãy trình bày ngắn gọn thông tin về mẫu, tổng thể, hay những người tham gia trong
nghiên cứu.


• Hãy xem xét lại các kết quả chính yếu liên quan đến công trình nghiên cứu này.

• Tùy thuộc vào việc liệu hình thức xem xét lại tài liệu có phải là xem xét lại về phương
pháp luận hay không (Cooper, 1984), hãy chỉ ra những sai lầm về kỹ thuật và phương
pháp luận trong công trình nghiên cứu này.

Khi xem xét một bài báo về nghiên cứu để xây dựng một bản tóm tắt, có những chỗ trong
công trình nghiên cứu để tìm các thành phần nói trên. Trong các bài báo đăng trên tạp chí
được soạn thảo tốt, vấn đề nghiên cứu và lời phát biểu mục đích nghiên cứu được tìm thấy và
đưọc trình bày rõ ràng trong phần giới thiệu bài báo. Thông tin về mẫu, tổng thể, hay những
người tham gia trong nghiên cứu được tìm thấy ở khoảng giữa của bài báo, trong phần trình
bày phương pháp (hay thủ tục), và các kết quả thường được báo cáo vào khoảng cuối của bài
báo. Trong các phần trình bày các kết quả, hãy tìm những đoạn trong đó các nhà nghiên cứu
báo cáo thông tin để trả lời hay giải quyết mỗi câu hỏi nghiên cứu hay giả thuyết. Đối với các
công trình nghiên cứu dài bằng cả cuốn sách, hãy tìm cùng những điểm như thế. Hãy xét thí
dụ sau đây.

Thí dụ 2.1 Xem xét lạI một Công trình Nghiên cứu Định lượng


45

Trong thí dụ này, tôi sẽ trình bày một đoạn tóm tắt những thành phần chính của một công
trình nghiên cứu định lượng (Creswell, Seagren, và Henry, 1979), rất giống với đoạn có thể
xuất hiện trong phần “xem xét lại tài liệu” của một luận án tiến sĩ hay một bài báo đăng trên
tạp chí. Trong đoạn này, tôi đã chọn các thành phần then chốt sẽ được tóm tắt.

Creswell, Seagren, và Henry (1979) đã kiểm định mô hình Biglan, một mô hình ba chiều
tập hợp thành nhóm ba mươi sáu lĩnh vực học thuật thành các lĩnh vực cứng hay mềm,
lý thuyết hay ứng dụng, đời sống hay không phải đời sống, như một yếu tố tiên đoán

về những yêu cầu phát triển chuyên môn của các chủ nhiệm khoa. Tám mươi chủ
nhiệm khoa tại bốn đại học tiểu bang và một viện đại học của một tiểu bang vùng
Midwest của Hoa Kỳ đã tham gia trong nghiên cứu này. Các kết quả cho thấy rằng
các chủ nhiệm khoa trong những lĩnh vực học thuật khác nhau có những yêu cầu phát
triển chuyên môn khác nhau. Dựa trên các kết quả tìm thấy này, các tác giả khuyến
nghị rằng những người xây dựng các chương trình bồi dưỡng chuyên môn tại chức
(in-service programs) cần phải xét đến những sự khác nhau giữa các ngành học khi họ
lập kế hoạch cho các chương trình đó.


Trong thí dụ ở trên, tôi bắt đầu bằng việc trình bày một tài liệu tham khảo nằm trong phần
chính của bài viết (in-text) phù hợp với hình thức được qui định trong sách hướng dẫn về kiểu
cách của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, Publication Manual of the American Psychological
Association (Sách Hướng dẫn Xuất bản của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (Hiệp hội Tâm lý
học Hoa Kỳ, 2001)). Kế đến, tôi đã xem xét lại mục đích chủ yếu của công trình nghiên cứu.
Tiếp theo, tôi đưa ra thông tin về việc thu thập dữ liệu. Tôi đã kết thúc bằng việc trình bày
các kết quả chính của công trình nghiên cứu và trình bày những ý nghĩa thực tiễn của các kết
quả này.

Làm sao tóm tắt những bài nghiên cứu (studies) mà không phải là công trình nghiên
cứu trong đó tác giả đặt ra câu hỏi hay giả thuyết, thu thập dữ liệu, và cố gắng trả lời câu hỏi
hay chứng minh giả thuyết (research studies) – như là bài tiểu luận, bài quan điểm, bài nghiên
cứu về loại hình hay hệ thống phân loại, và bài tổng hợp nghiên cứu trong quá khứ? Khi tóm
tắt những nghiên cứu phi thực nghiệm (non-empirical studies) này, nhà nghiên cứu nên

• Đề cập đến vấn đề được giải quyết bởi bài viết hay cuốn sách.
• Xác định chủ đề trung tâm của nghiên cứu đó.
• Trình bày các kết luận chính liên quan đến chủ đề nói trên.
• Đề cập đến những yếu điểm hay sai lầm trong việc lý giải, logic, sức mạnh của lập luận,
và v.v khi loại hình xem xét lại là xem xét lại về phương pháp luận.


Hãy xét thí dụ sau đây, thí dụ này minh họa việc đưa các khía cạnh nói trên vào phần
xem xét lại tài liệu.

Thí dụ 2.2 Xem xét lại một Nghiên cứu Đưa ra một Hệ thống Phân loại

Sudduth (1992) đã hoàn thành một luận án định lượng trong ngành khoa học chính trị về đề
tài là việc sử dụng sự thích nghi có tính chiến lược trong các bệnh viện ở nông thôn. Ông đã
xem xét lại tài liệu trong vài chương ở phần đầu của nghiên cứu. Trong một thí dụ về việc
tóm tắt một nghiên cứu đơn lẻ đưa ra một hệ thống phân loại, Sudduth đã tóm tắt vấn đề, chủ
đề, và hệ thống phân loại.


46

Ginter, Duncan, Richardson và Swayne (1991) công nhận tác động của môi trường bên
ngoài đối với khả năng thích nghi với sự thay đổi của một bệnh viện. Họ ủng hộ một
qui trình mà họ gọi là phép phân tích về môi trường, phép phân tích này cho phép tổ
chức (bệnh viện) quyết định một cách chiến lược những đáp ứng tốt nhất trước sự thay
đổi xảy ra trong môi trường. Tuy nhiên, sau khi xem xét nhiều kỹ thuật được sử dụng
cho việc phân tích về môi trường, thì có vẻ rằng các nhà nghiên cứu chưa xây dựng
một hệ thống sắp xếp về khái niệm toàn diện hay mô hình trên máy tính để cung cấp
một phép phân tích hoàn chỉnh về các vấn đề môi trường (Ginter và những người
khác, 1991). Kết quả là một phần thiết yếu của sự thay đổi có tính chiến lược dựa
nặng nề vào một qui trình đánh giá không định lượng được và tùy thuộc vào sự phán
đoán thiếu khách quan. Đề giúp giám đốc bệnh viện đánh giá cẩn thận môi trường
bên ngoài, Ginter và những người khác (1991) đã xây dựng một hệ thống phân loại
được trình bày trong Hình 2.1 (trang 44).




Các Sách Hướng dẫn về Kiểu cách (Style Manuals)

Một nguyên tắc căn bản trong việc xem xét lại tài liệu là sử dụng một kiểu cách viết về điều
tham chiếu hay tài liệu tham khảo phù hợp và nhất quán. Khi xác định được một điều tham
chiếu hay tài liệu tham khảo hữu ích cho phần xem xét lại tài liệu, hãy đề cập đầy đủ đến
nguồn tài liệu bằng cách sử dụng một kiểu cách viết thích hợp. Đối với các đề án làm luận án
tiến sĩ, các sinh viên trên đại học cần xin chỉ dẫn từ các thành viên ủy ban hay hội đồng phụ
trách luận án, khoa, hay các quan chức của khoa hay của đại học về sách hướng dẫn kiểu cách
thích hợp để sử dụng cho việc trích dẫn các tài liệu tham khảo. Sách Hướng dẫn về Xuất bản
của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (lần xuất bản thứ 5) (Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, 2001)
được sử dụng rộng rãi trong các lĩnh vực giáo dục và tâm lý học. Sách hướng dẫn của Đại
học Chicago (Sách Hướng dẫn về Kiểu cách) (A Manual of Style), 1982), Turabian (Turabian,
1973), và Campbell và Ballou (1977) cũng được sử dụng rộng rãi trong các ngành khoa học
xã hội. Một số tạp chí thậm chí đã xây dựng riêng cho mình biến thể của các kiểu cách thông
dụng. Tôi đề xuất nhà nghiên cứu nên chấp nhận và sử dụng một cuốn sách hướng dẫn về
kiểu cách sớm trong quá trình lập kế hoạch và xác định một cuốn sách hướng dẫn kiểu cách
mà có thể chấp nhận được đối với các nhóm khán giả của bài viết của Anh/Chị.

Những điều xem xét quan trọng nhất trong sách hướng dẫn kiểu cách bao gồm việc sử
dụng các đoạn trích dẫn nằm trong phần chính của bài viết (in-text citaitons), các tài liệu tham
khảo nằm cuối phần chính của bài viết hay cuốn sách (end-of-text references), các đề mục
(headings) hình (figures) và bảng (tables). Sau đây là một số đề nghị đối với việc viết tài liệu
học thuật bằng cách sử dụng sách hướng dẫn về kiểu cách:

• Khi viết những điều trích dẫn nằm trong phần chính của bài viết (in-text citations) hãy
luôn nhớ đến hình thức thích hợp cho các loại trích dẫn và chú ý kỹ đến định dạng hay
hình thức sắp xếp nhiều điều trích dẫn cùng một lúc.

• Khi viết các tài liệu tham khảo nằm cuối phần chính của bài viết hay cuốn sách (end-of-

text references), hãy lưu ý xem liệu sách hướng dẫn về kiểu cách có đòi hỏi phải sắp xếp
theo thứ tự bảng chữ cái (a, b, c v.v) hay đánh số các tài liệu tham khảo này hay không.
Ngoài ra, hãy kiểm tra chéo để nắm chắc rằng đối với mỗi điều trích dẫn nằm trong phần
chính của bài viết đều tìm ra được một tài liệu tham khảo tương tự nằm ở cuối phần chính
của bài viết.


47

• Các đề mục (headings) được sắp xếp thứ tự trong một bài viết về nghiên cứu học thuật
theo các cấp (levels). Trước hết, hãy chú ý xem Anh/Chị sẽ có bao nhiêu cấp đề mục
trong công trình nghiên cứu của mình. Kế đó, tham khảo sách hướng dẫn về kiểu cách để
biết định dạng thích hợp cho mỗi cấp đề mục mà Anh/Chị sử dụng. Thông thường, các
báo cáo nghiên cứu có từ hai đến bốn cấp đề mục

• Nếu các ghi chú ở cuối trang hay ở cuối bài (footnotes) được sử dụng, hãy tham khảo sách
hướng dẫn về kiểu cách để biết cách sắp đặt vị trí thích hợp của các ghi chú này. Các ghi
chú ở cuối trang hay ở cuối bài được sử dụng ít thường xuyên hơn trong các bài viết về
nghiên cứu học thuật ngày nay so với cách đây vài năm. Nếu Anh/Chị đưa các ghi chú này
vào, hãy chú ý liệu chúng được đặt ở cuối trang hay ở cuối bài viết.

• Các bảng (tables) và các hình (figures) có hình thức riêng biệt trong mỗi cuốn sách hướng
dẫn kiểu cách. Hãy lưu ý những khía cạnh như các dòng in đậm, các nhan đề, và khoảng
cách trong các thí dụ được trình bày trong sách hướng dẫn kiểu cách.

Nói tóm lại, khía cạnh quan trọng nhất của việc sử dụng một cuốn sách hướng dẫn về kiểu
cách là phải nhất quán trong cách tiếp cận khắp bản thảo.


MÔ HÌNH VIẾT PHẦN XEM XÉT LẠI TÀI LIỆU


Khi soạn thảo phần xem xét lại tài liệu, thật khó quyết định phải xem xét lại bao nhiêu tài liệu.
Để giải quyết vấn đề này, tôi đã xây dựng một mô hình cung cấp các tham số cho việc xem
xét lại tài liệu, đặc biệt là vì mô hình này có thể dùng cho một nghiên cứu định lượng hay theo
các phương pháp hỗn hợp mà sử dụng một phần trình bày tiêu chuẩn về xem xét lại tài liệu.
Đối với một nghiên cứu định tính, việc xem xét lại tài liệu có thể xem xét kỹ các khía cạnh về
hiện tượng chủ yếu được xử lý và phân chia hiện tượng chủ yếu ra thành các lĩnh vực theo đề
tài.

Đối với phần xem xét lại tài liệu cho nghiên cứu định lượng hay theo các phương pháp
hỗn hợp, hãy viết phần xem xét lại tài liệu mà có chứa các thành phần hay các mục về tài liệu
liên quan đến các biến độc lập quan trọng, các biến phụ thuộc quan trọng, và các nghiên cứu
thiết lập quan hệ giữa biến độc lập và biến phụ thuộc (trong Chương 4 sẽ trình bày nhiều
thông tin hơn về các biến). Cách tiếp cận này dường như thích hợp với các luận án tiến sĩ hay
với việc khái niệm hóa tài liệu sẽ được đưa vào sử dụng trong một bài báo đăng trên tạp chí.
Hãy xét phần xem xét lại tài liệu (trong một luận án tiến sĩ hay một đề án nghiên cứu làm luận
án tiến sĩ) gồm có năm thành phần: giới thiệu, đề tài 1 (về biến độc lập), đề tài 2 (về biến phụ
thuộc), đề tài 3 (các công trình nghiên cứu đề cập đến cả biến độc lập lẫn biến phụ thuộc), và
tóm tắt. Sau đây trình bày chi tiết hơn về mỗi thành phần hay mỗi mục nói trên:

1. Giới thiệu phần xem xét lại tài liệu bằng cách trình bày cho người đọc về các thành
phần hay mục được bao gồm trong phần xem xét lại tài liệu này. Đoạn này là lời trình
bày về sự tổ chức phần xem xét lại tài liệu.

2. Đề tài xem xét lại 1 (Review topic 1), đề tài này xử lý tài liệu nghiên cứu học thuật về
biến hay các biến độc lập. Với vài biến độc lập, hãy xét đến việc sử dụng các tiểu
mục hay tập trung vào chỉ một biến quan trọng nhất. Hãy nhớ là chỉ xử lý tài liệu về
biến độc lập; hãy giữ riêng biệt tài liệu về biến phụ thuộc và tài liệu về biến độc lập
trong mô hình này.



48

3. Đề tài xem xét lại 2, đưa vào tài liệu nghiên cứu học thuật về biến hay các biến phụ
thuộc. Với nhiều biến phụ thuộc, hãy viết các tiểu mục về mỗi biến hay tập trung vào
một biến phụ thuộc quan trọng, duy nhất.

4. Đề tài xem xét lại 3, bao gồm tài liệu nghiên cứu học thuật thiết lập quan hệ giữa
(các) biến độc lập và (các) biến phụ thuộc. Ở đây chúng ta ở điểm quan trọng nhất
của công trình nghiên cứu đề xuất. Như thế, thành phần hay mục này phải tương đối
ngắn và chứa đựng các công trình nghiên cứu hết sức gần giống với công trình nghiên
cứu được đề xuất xét về đề tài. Có lẽ chưa có gì được viết ra về đề tài của công trình
nghiên cứu được đề xuất. Hãy xây dựng một thành phần hay một mục càng gần giống
càng tốt với đề tài này, hoặc xem xét lại các công trình nghiên cứu xử lý đề tài này ở
cấp độ tổng quát hơn.

5. Hãy đưa ra một tóm tắt về nội dung xem xét lại tài liệu mà tóm tắt này nêu bật các
công trình nghiên cứu quan trọng nhất, thể hiện các chủ đề quan trọng trong nội dung
xem xét lại tài liệu, và gợi ý tại sao chúng ta cần nghiên cứu nhiều hơn về đề tài nói
trên.

Mô hình này đưa việc xem xét tài liệu vào trọng tâm, thiết lập quan hệ chặt chẽ giữa nội dung
xem xét lại tài liệu với các biến trong các câu hỏi nghiên cứu và các giả thuyết, và thu hẹp
một cách thỏa đáng công trình nghiên cứu. Nó trở thành một khởi điểm cho phần trình bày về
phương pháp.
TÓM TẮT

Trước khi tìm kiếm tài liệu, hãy xác định đề tài của Anh/Chị bằng cách sử dụng các chiến
lược như phác thảo một nhan đề ngắn gọn hay trình bày câu hỏi nghiên cứu chủ yếu sẽ được
giải quyết. Ngoài ra, Anh/Chị hãy cân nhắc xem liệu đề tài này có thể và cần được nghiên

cứu hay không bằng cách xem xét lại xem có hay không có khả năng tiếp cận những người
tham gia vào nghiên cứu và các nguồn lực và xem xét lại liệu đề tài này sẽ bổ sung thêm tri
thức khoa học xã hội hay không, có được những người khác quan tâm hay không, có phù hợp
với các mục đích cá nhân của Anh/Chị hay không.

Trong một công trình nghiên cứu, các nhà nghiên cứu sử dụng tài liệu nghiên cứu học
thuật để trình bày các kết quả của các công trình nghiên cứu tương tự, để nêu lên quan hệ giữa
công trình nghiên cứu hiện tại với cuộc đối thoại tiếp diễn trong tài liệu, và để cung cấp một
khuôn khổ cho việc so sánh các kết quả của một công trình nghiên cứu với các công trình nghiên
cứu khác. Đối với các thiết kế nghiên cứu định tính, định lượng, và theo các phương pháp hỗn
hợp, tài liệu đáp ứng các mục đích khác nhau. Trong nghiên cứu định tính, tài liệu giúp cung cấp
chứng cứ để chứng minh vấn đề nghiên cứu, nhưng tài liệu không hạn chế hay gò bó các quan
điểm của những người tham gia vào nghiên cứu. Một cách tiếp cận phổ biến là đưa nhiều tài liệu
hơn vào phần cuối của công trình nghiên cứu định tính so với vào phần đầu. Trong nghiên cứu
định lượng, tài liệu không những giúp cung cấp chứng cứ để chứng minh vấn đề nghiên cứu mà
còn gợi ý những câu hỏi nghiên cứu hay các giả thuyết khả dĩ cần phải giải quyết. Một phần
“xem xét lại tài liệu” riêng biệt thường được tìm thấy trong các công trình nghiên cứu định lượng.
Trong nghiên cứu theo các phương pháp hỗn hợp, việc sử dụng tài liệu sẽ phụ thuộc vào loại
chiến lược điều tra và trọng số hay tầm quan trọng được gắn cho nghiên cứu định tính hay nghiên
cứu định lượng trong công trình nghiên cứu theo các phương pháp hỗn hợp này.

Khi tiến hành việc xem xét lại tài liệu, hãy xác định những từ ngữ then chốt (từ khóa) cho
việc tìm kiếm tài liệu, kế đó lục lọi các nguồn lực của thư viện, dựa vào các cơ sở dữ liệu máy tính
hóa trong thư viện và đối với các lĩnh vực nghiên cứu, chẳng hạn như ERIC, PsycINFO, Sociofile,

49

và Thư mục Trính dẫn Khoa học Xã hội (Social Science Citation Index). Sau đó, tìm ra chính xác
các bài viết đăng trên tạp chí và các cuốn sách, theo thứ tự ưu tiên là trước tiên tìm kiếm các bài viết
đăng trên tạp chí rồi sau đó tìm kiếm các cuốn sách. Hãy xác định những tài liệu tham khảo nào sẽ

đóng góp vào phần xem xét lại tài liệu của Anh/Chị. Hãy tập hợp các công trình nghiên cứu này để
hình thành một bản đồ tài liệu cho thấy các phạm trù hay các loại (categories) chính của các công
trình nghiên cứu và xác định vị trí công trình nghiên cứu đề xuất của Anh/Chị trong phạm vi các
phạm trù hay các loại đó. Hãy bắt đầu viết các tóm tắt về các công trình nghiên cứu nói trên, chú ý
viết đầy đủ những điều tham chiếu hay tài liệu tham khảo đúng theo những hướng dẫn trong sách
hướng dẫn về kiểu cách (style manual) (thí dụ, Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ, 2001). Hãy trích ra
những thông tin về nghiên cứu trong các công trình nghiên cứu nói trên, bao gồm vấn đề nghiên
cứu, các câu hỏi nghiên cứu, việc thu thập dữ liệu và phân tích dữ liệu, và các kết quả cuối cùng.
Sau cùng, hãy xét đến toàn bộ cấu trúc cho việc tổ chức, sắp xếp các nghiên cứu này. Một mô hình
là phân chia toàn bộ phần xem xét lại tài liệu ra thành các thành phần hay các mục dựa vào các biến
quan trọng (cách tiếp cận định lượng) hay dựa vào các chủ đề phụ quan trọng của hiện tượng chủ
yếu (cách tiếp cận định tính) mà Anh/Chị đang nghiên cứu.

Các Bài tập Trau dồi Kỹ năng Viết
1. Hãy xây dựng một bản đồ trực quan về tài liệu liên quan đến đề tài của
Anh/Chị. Hãy đưa công trình nghiên cứu được đề xuất vào bản đồ
này, và vẽ những đường thẳng nối từ công trình nghiên cứu được đề
xuất đến các phạm trù hay các loại (categories) khác của các công trình
nghiên cứu sao cho người đọc có thể dễ dàng thấy được công trình
nghiên cứu được đề xuất sẽ mở rộng tài liệu hiện hữu như thế nào.

2. Hãy tổ chức một phần “Xem xét lại Tài liệu” cho một công trình
nghiên cứu định lượng và hãy làm theo mô hình ấn định các giới hạn
của tài liệu để thể hiện các biến trong công trình nghiên cứu này. Một
cách khác, hãy tổ chức phần xem xét lại tài liệu cho một công trình
nghiên cứu định tính và bao gồm phần này vào trong phần giới thiệu
công trình nghiên cứu như là một cơ sở lý lẽ biện minh cho vấn đề
nghiên cứu trong công trình nghiên cứu này.

3. Hãy xác định số cấp đề mục (heading levels) trong một bài viết trên

tạp chí đã công bố. Hãy thực hiện việc này bằng cách tạo ra một phác
họa về các cấp đề mục này qua việc sử dụng hình thức thích hợp trong
APA (lần xuất bản thứ 5).

4. Hãy chạy chương trình tìm kiếm ERIC về một đề tài bằng cách xác
định các thuật ngữ then chốt hay từ khóa, kết hợp chúng, và sử dụng
Web site
www.accesseric.org. Như một phần mở rộng của bài tập này,
hãy chọn một trong các kết quả tìm kiếm mà gần giống với loại tài liệu
đang được tìm kiếm, hãy ghi lại các bộ mô tả được sử dụng, và chạy
lại chương trình tìm kiếm ERIC để thu nhận được tài liệu quan trọng
hơn đối với việc xem xét lại tài liệu.

BÀI ĐỌC THÊM


50

Locke, L. F., Spirduso, W. W., và Silverman, S. J. (2000). Các Đề án có hiệu quả: bản
hướng dẫn về lập kế hoạch làm luận án tiến sĩ và công nhận các đề án (xuất bản lần thứ
4). Thousand Oaks, CA: Nhà Xuất bản Sage.

Lawrence Locke, Waneen Spirduso, và Stephen Silverman mô tả mười lăm (15) bước
trong qui trình xây dựng phần xem xét lại tài liệu. Mười lăm bước này liên quan đến
ba giai đoạn: phát triển các khái niệm cung cấp cơ sở lý lẽ biện minh cho công trình
nghiên cứu, xây dựng các đề tài phụ cho mỗi khái niệm chính, và thêm những tài liệu
tham khảo hay đoạn trích dẫn quan trọng nhất ủng hộ mỗi đề tài phụ. Các bước này
liên quan đến các giai đoạn chẳng hạn như xác định các khái niệm cung cấp cơ sở lý
lẽ biện minh cho công trình nghiên cứu, chọn lựa các đề tài phụ cho mỗi khái niệm
chính, và thêm các tài liệu tham khảo hay đoạn trích dẫn ủng hộ mỗi đề tài phụ. Các

bước này cũng cung cấp một “tổng quan bằng đồ thị về tài liệu liên quan” như một mô
hình để hình dung ra tài liệu.

Merriam, S. B. (1998). Những ứng dụng của nghiên cứu định tính và nghiên cứu tình
huống vào giáo dục. San Francisco: Nhà Xuất bản Jossey – Bass.

Sharan Merriam cung cấp một thảo luận rộng rãi về việc sử dụng tài liệu trong các công
trình nghiên cứu định tính. Cô xác định các bước trong việc xem xét lại tài liệu và đặt ra
các tiêu chí hữu ích để chọn lựa tài liệu tham khảo. Các tiêu chí này bao gồm kiểm tra
xem tác giả có phải là một người lão luyện về đề tài đang xét hay không, công trình
nghiên cứu này đã được công bố mới cách đây bao lâu, liệu nguồn lực này có phù hợp với
đề tài nghiên cứu được đề xuất hay không, và chất lượng của nguồn lực này. Merriam đề
nghị thêm rằng việc xem xét lại tài liệu không phải là một qui trình tuyến tính của việc đọc
tài liệu, xác định khuôn khổ lý thuyết, và sau đó viết ra lời phát biểu về vấn đề nghiên cứu.
Thay vào đó, qui trình này có tính tương tác cao giữa các bước này.

Punch, K. F. (1998). Giới thiệu về nghiên cứu xã hội: các cách tiếp cận định lượng và
định tính. London: Nhà Xuất bản Sage.

Keith Punch cung cấp một bản hướng dẫn về nghiên cứu xã hội mà cũng xử lý các cách
tiếp cận định lượng và định tính. Ông khái niệm hóa những khác biệt then chốt giữa hai
cách tiếp cận này theo vài cách. Khi viết phần xem xét lại tài liệu, Punch lưu ý rằng điểm
chính yếu cần phải tập trung vào trong tài liệu khác nhau trong các kiểu nghiên cứu khác
nhau. Các yếu tố mà có ảnh hưởng đến khi nào tập trung vào tài liệu sẽ phụ thuộc vào
kiểu nghiên cứu, chiến lược nghiên cứu toàn bộ, và việc công trình nghiên cứu này sẽ xử
lý các hướng nghiên cứu trong tài liệu sát sao đến mức nào.

51