Dạy học bằng chính
cuộc đời mình
Tám tháng tuổi, một cơn sốt bại liệt khiến Phan Viễn
Phương trở thành người khuyết tật, di chuyển phải nhờ đến
hai cây nạng. Nhưng Phương không mặc cảm khi bị bạn bè
chọc ghẹo: "Mình bị khiếm khuyết cái này thì lấy cái khác
bù lại".
Suốt mấy năm trung học cứ nửa ngày đi học, nửa ngày về
nhà kiếm tiền phụ giúp gia đình nhờ nghề ép plastic,
Phương vẫn đạt danh hiệu học sinh giỏi.
Làm hết sức mình
Tốt nghiệp THPT loại giỏi ở Trường Petrus Ký (nay là
Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM), Phương
thi đậu thủ khoa vào Trường ĐH Kinh tế TP.HCM. Những
năm 1980, sinh viên trước khi nhập học phải trải qua kỳ
khám sức khỏe của hội đồng giám định y khoa nhà trường.
Kết quả: Phương bị loại vì không đủ sức khỏe học tập.
"Mặc dù người ta không nói thẳng ra nhưng tôi biết mình bị
loại do đôi chân bị teo cơ, chứ tôi có đau ốm, bệnh hoạn gì
đâu". Không bỏ cuộc, Phương xin được học dự thính, đồng
thời mang đơn kêu cứu khắp nơi. Gần hai năm, đến hầu
như tất cả cơ quan, ban, ngành có trách nhiệm nhưng qui
định vẫn là qui định, Trường ĐH Kinh tế đành gạch tên
sinh viên Phan Viễn Phương.
Giã từ giảng đường đại học trong niềm tiếc nuối, trong sự
suy sụp, "nhưng chỉ sau một thời gian ngắn, tôi đã lấy lại
tinh thần. Bởi tôi đã làm hết sức mình, làm hết cách có thể"
- Phương nhớ lại. Từ đó, Phương vui vẻ với nghề sơn xe
đạp ở nhà: "Tôi thấy mình vẫn là người có ích, không
những không phải ăn bám vào gia đình mà tiệm sửa xe đạp
của hai cha con tôi còn nuôi sống được cả nhà, năm đứa em
cũng được ăn học đàng hoàng".
Gần mười năm cần mẫn với nghề sơn, sửa xe cho đến khi
một người bạn thân mách bảo: "Phương có vẻ phù hợp với
ngành tin học đấy. ĐH Bách khoa đang mở khóa đào tạo kỹ
thuật viên tin học, không phải kiểm tra sức khỏe đầu vào".
Thế là đi học, tốt nghiệp, rồi đi xin việc, đến chỗ nào
Phương cũng nhận được lời từ chối tế nhị mặc dù anh biết
rất rõ những nơi ấy đang rất cần người có chuyên môn về
tin học. Lại nhờ một người bạn giới thiệu, lần này anh gặp
may: phó giám đốc Trung tâm Kỹ thuật tổng hợp và hướng
nghiệp Q.10 đã nhận anh vào làm ngay sau lần gặp đầu
tiên.
Ông thầy kiên nhẫn
Khoảng năm 1996, UBND Q.10 thành lập Trường THCS
trọng điểm Nguyễn Văn Tố, đồng thời lựa chọn những giáo
viên giỏi trong quận về làm nòng cốt. Phan Viễn Phương
nằm trong số những giáo viên ấy. Thầy Phương cho biết:
"Tôi thích nhất là việc hướng dẫn viết phần mềm sáng tạo
để tham gia kỳ thi tin học không chuyên. Đó là cơ hội cho
học sinh thể hiện sự sáng tạo, ngay cả thầy giáo cũng phải
sáng tạo. Trong quá trình dạy, tôi không thích cách cầm tay
chỉ việc mà khơi gợi để học sinh suy nghĩ”.
Hơn mười năm đứng lớp, tự biên soạn nhiều giáo trình, tài
liệu phục vụ công tác giảng dạy nhưng giáo trình của thầy
Phương rất đặc biệt: chỉ có đề bài chứ không có phần
hướng dẫn giải bài tập. "Trước một bài khó, cả tôi và học
sinh cùng suy nghĩ, thảo luận để tìm ra cách giải nào hay
nhất. Có thể học sinh của năm nay đã tìm ra phương pháp
giải quyết vấn đề một cách xuất sắc rồi, nhưng năm sau tôi
vẫn cho học sinh làm lại chứ không "đóng khung" trong
một số phương pháp nhất định, không đưa ra cách giải
tham khảo của học sinh năm trước mà để các em tự sáng
tạo".
Thầy Phương là một trong những giáo viên đầu tiên được
UBND Q.10 trao tặng danh hiệu Nhà giáo vì sự nghiệp
giáo dục Q.10. Đã nhiều năm rồi, hầu như năm nào học
sinh do thầy phụ trách cũng đoạt giải thủ khoa trong kỳ thi
học sinh giỏi cấp TP. Nếu làm phép tính cộng thì đến nay
thầy đã bồi dưỡng cho 43 học sinh đoạt giải trong kỳ thi
học sinh giỏi cấp quận, 19 học sinh đoạt giải cấp TP, học
sinh đoạt giải phần mềm sáng tạo trong hội thi tin học trẻ
không chuyên toàn quốc năm 2000, 2001, 2006. Ngoài việc
giảng dạy, tự biên soạn nhiều giáo trình giảng dạy, thầy
Phương còn là người có công đầu trong việc bồi dưỡng
giáo viên, cán bộ Trường Nguyễn Văn Tố biên soạn và sử
dụng giáo án điện tử, tin học hóa các công việc văn
phòng
Ở Trường THCS Nguyễn Văn Tố, Phan Viễn Phương có
tiếng là thầy giáo kiên nhẫn. Biết học sinh có sai phạm,
thầy không la mắng ngay trước lớp mà kêu ra ngoài nói
chuyện riêng. "Mình trao đổi một cách gần gũi, thân thiện,
phân biệt phải trái chứ không nhằm bắt lỗi các em. Lứa tuổi
học sinh THCS tự ái rất cao, phải giữ thể diện cho các em".
Ngay cả khi phát hiện học sinh truy cập những trang web
"nhạy cảm", thầy Phương cũng không làm ầm ĩ ngay trong
phòng máy mà "ra ngoài nói chuyện với thầy".
Chẳng thế mà học sinh Trường Nguyễn Văn Tố thích thú
với các tiết tin học của thầy Phương, môn học "khô như
ngói" nhưng được dạy trong không khí thoải mái, bình
đẳng, thầy giáo như một người bạn đóng vai trò gợi ý, định
hướng và gút lại vấn đề. Chẳng thế mà năm nào học trò
thầy Phương cũng đoạt giải cao trong các kỳ thi học sinh
giỏi cấp TP, thi tin học không chuyên. Thầy nói: "Tôi dạy
học bằng chính trải nghiệm của tôi, cuộc đời của tôi".