PHÂN TÍCH
CÁC YẾU TỐ
SẢN XUẤT
•
Ý nghĩa của việc phân tích tình hình sử dụng
các yếu tố sản xuất:
–
Nhằm đánh giá khả năng tổ chức quản lý sản xuất
kinh doanh của doanh nghiệp,
–
Thấy được mối quan hệ giữa việc sử dụng các yếu tố
sản xuất với kết quả kinh doanh,
–
Thấy được những nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu
quả sử dụng các yếu tố sản xuất,
–
Tìm các biện pháp thích hợp để sản xuất tốt hơn.
•
Nhiệm vụ:
–
Thu thập các số liệu có liên quan đến việc sử dụng
các yếu tố sản xuất vào quá trình sản xuất của doanh
nghiệp,
–
Vận dụng các phương pháp phân tích kinh tế để
đánh giá hiệu quả việc sử dụng các yếu tố sản xuất
tại doanh nghiệp.
Phân tích tình hình sử dụng lao động
•
Nhiệm vụ:
–

Đánh giá tình hình biến động về số lượng lao động,
tình hình bố trí lao động, từ đó có biện pháp sử dụng
hợp lý, tiết kiệm sức lao động.
–
Đánh giá tình hình quản lý, sử dụng thời gian lao
động, trình độ thành thạo của công nhân, tình hình
năng suất lao động, trên cơ sở đó có biện pháp khai
thác có hiệu quả, nâng cao năng suất lao động.
•
Yếu tố lao động tác động đến sản xuất ở cả 2
mặt là số lượng lao động và trình độ sử dụng
lao động (năng suất lao động)
Giá trị
sản xuất
=
Số lao động
bình quân
x
Năng suất bình
quân một lao động
Phân tích tình hình sử dụng số
lượng lao động
•
Tổng số lao động của doanh nghiệp được
khái quát theo sơ đồ sau
Tổng số CNV
CNV sản xuất
CNV ngoài sản xuất
CN sản xuất trực tiếp
CN sản xuất gián tiếp

NV bán hàng
NV quản lý chung
•
CNV sản xuất là những người làm việc mà hoạt
động của họ có liên quan đến quá trình chế tạo
sản phẩm hoặc cung cấp dịch vụ ra bên ngoài.
–
Công nhân trực tiếp là những người trực tiếp vận
hành thiết bị sản xuất tạo ra sản phẩm.
–
Công nhân gián tiếp là những người trong phân
xưởng sản xuất phục vụ cho quá trình sản xuất sản
phẩm của công nhân trực tiếp.
•
Nhân viên ngoài sản xuất là những người không
tham gia vào hoạt động sản xuất chế tạo sản
phẩm, hoặc cung cấp dịch vụ, họ tham gia vào
hoạt động ngoài lĩnh vực sản xuất.
–
Nhân viên bán hàng là những người làm nhiệm vụ
liên quan đến quá trình thực hiện các đơn đặt hàng
và giao hàng cho khách.
–
Nhân viên quản lý là những người làm nhiệm vụ quản
lý chung của doanh nghiệp.
•
Phương pháp phân tích:
–
So sánh sự biến động về mặt tỷ trọng của từng loại
công nhân viên giữa kỳ báo cáo so với kỳ gốc để

đánh giá tình hình tuyển dụng và đào tạo, thấy được
mức độ đảm bảo sức lao động.
–
Riêng đối với phân tích tình hình biến động số lượng
công nhân trực tiếp cần xem xét trên hai mặt:
•
Mức biến động tuyệt đối, cho phép ta đánh giá về tình hình
tuyển dụng và đào tạo công nhân, chỉ tiêu này phản ánh về
qui mô, khối lượng.
•
Mức biến động tương đối là kết quả so sánh kỳ phân tích với
kỳ gốc được điều chỉnh theo hệ số của kết quả hoạt động
sản xuất kinh doanh cho phép ta kết luận tình hình quản lý và
sử dụng công nhân, chỉ tiêu này phản ánh hiệu quả sử dụng
lao động.
Số công nhân tăng
=

Số công
-
Số công nhân
x
Tỷ lệ hoàn thành kế
(giảm) tương đối nhân thực tế kế hoạch hoạch giá trị sản xuất
Ví dụ: phân tích tình hình quản lý và sử dụng số lượng lao động tại một doanh
nghiệp căn cứ vào tài liệu sau:
Bảng phân tích biến động số lượng lao động
Chỉ tiêu
KH TT Chênh lệch
Số

lượng
Tỷ
trọng
Số
lượng
Tỷ
trọng
Số
lượng
Tỷ
trọng
Tỷ lệ
CNV sản xuất
-CN trực tiếp
-
CN gián tiếp
NV ngoài sản xuất
-NV bán hàng
-NV quản lý
Cộng CNV
850
800
50
150
50
100
1,000
85
80
5

15
5
10
100
825
780
45
126
52
74
951
86.7
82.0
4.7
13.3
5.5
7.8
100
-25
-20
-5
-24
+2
-26
-49
+1.7
+2
-0.3
-1.7
+0.5

-2.2
-2.9
-2.5
-10
-16
+4.0
-2.6
-4.9
Bảng kết quả sản xuất
Chỉ tiêu KH TT
Chênh lệch
Mức Tỷ lệ
Giá trị sản xuất 50,000 49,000 1,000 -2
ĐVT: trđ
Phân tích tình hình năng suất lao động
•
Khái niệm: Năng suất lao động là khối lượng sản phẩm
do một công nhân làm ra trong một đơn vị thời gian hoặc
năng suất lao động là thời gian hao phí để một công
nhân làm ra một đơn vị sản phẩm. NSLĐ có thể tính
bằng hiện vật hoặc giá trị.
•
Phân loại:
–
NSLĐ giờ là giá trị sản lượng bình quân một giờ làm việc của
công nhân sản xuất trực tiếp.
NSLĐ giờ = Giá trị sản lượng/Tổng số giờ làm việc.
–
NSLĐ ngày là giá trị sản lượng bình quân một ngày làm việc của
công nhân sản xuất trực tiếp.

NSLĐ ngày = Giá trị sản lượng/Tổng số ngày làm việc.
= Số giờ làm việc bình quân ngày * NSLĐ giờ.
–
NSLĐ năm là giá trị sản lượng bình quân của mỗi công nhân sản
xuất trực tiếp đạt được trong năm.
NSLĐ năm = Giá trị sản lượng/Số CNSX bình quân.
= Số ngày làm việc bình quân năm * NSLĐ ngày.
= Số ngày làm việc bình quân năm * Số giờ làm việc
bình quân ngày * NSLĐ giờ.
Giá trị
sản
xuất
=
Số CNSX
bình quân
x
Số ngày làm
việc bình
quân 1 CN
x
Số giờ làm
việc bình
quân ngày
x
NSLĐ
giờ
- Mối quan hệ giữa kết quả sản xuất và các nhân tố thuộc lao động:
-
Phương pháp phân tích NSLĐ:
-

Đánh giá tình hình tăng giảm các loại NSLĐ để có kết luận về
tình hình sử dụng thời gian lao động tại doanh nghiệp.
-
Xác định các nhân tố ảnh hưởng thuộc lao động đến mức
chênh lệch của kết quả sản xuất kinh doanh giữa các kỳ phân
tích.
Chỉ tiêu Ký hiệu
Năm
trước
Năm
nay
Chênh lệch
Mức Tỷ lệ
1 2 3 4 5 = 4 - 3 6=4*100/3
1. Giá trị sản xuất.
2. Số CNSX BQ.
3. Tổng số ngày làm việc của
CN.
4. Số ngày làm việc BQ của 1
CN.
5.Tổng số giờ làm việc của
CN.
6.Số giờ BQ ngày.
7.NSLĐ BQ năm.
8. NSLĐ BQ ngày .
9. NSLĐ BQ giờ.
QP
CN
Σ j
j

Σ g
g
Wcn
Wj
Wg
1,025,000
250
69,250
277
484,750
7
4,100
14.801
2.11449
973,745
260
70,200
270
435,240
6.2
3,745.17
13.871
2.23726
- 51,255
+ 10
- 7
- 0.8
- 355
- 0.93
+ 0.12277

- 5
+ 4
- 2.53
- 11.43
- 8.65
- 6.28
+ 5.8
Ví dụ: Bảng phân tích tình hình biến động năng suất lao động
ĐVT: 1000đ
•
Nhận xét:
–
Đánh giá tình hình tăng giảm các loại năng
suất lao động:
•
NSLĐ giờ so với năm trước tăng 5.8% là biểu hiện
tốt của:
–
Trình độ thành thạo về kỹ thuật, kỹ năng, kỹ xảo của
công nhân,
–
Tình trạng máy móc thiết bị,
–
Việc cung cấp NVL,
–
Tổ chức quản lý, sản xuất, …
•
NSLĐ ngày so với năm trước giảm 6.28% chứng
tỏ số giờ làm việc năm nay giảm so với năm trước.
•

NSLĐ năm so với năm trước giảm 8.65% chứng tỏ
số ngày làm việc năm nay giảm so với năm trước.
•
Nhận xét (tt):
–
Xác định các nhân tố ảnh hưởng về mặt lao
động đến kết quả sản xuất:
QP
o
= 250 x 277 x 7 x 2.11449 = 1,025,000
QP
1
= 260 x 270 x 6.2 x 2.23726 = 973,745
Chênh lệch = 973,745 – 1,025,000 = - 51,255
•
Sử dụng phương pháp số chênh lệch để xác định
mức độ ảnh hưởng của các nhân tố:
–
Nhân tố số công nhân:
(260 – 250) x 277 x 7 x 2.11449 = + 41,000
–
Nhân tố số ngày công:
260 x (270 - 277) x 7 x 2.11449 = - 26,938
–
Nhân tố số giờ công:
260 x 270 x (6.2 - 7) x 2.11449 = - 118,749
–
Nhân tố NSLĐ BQ giờ:
260 x 270 x 6.2 x (2.23726 - 2.11449) = + 53,432
•

Như vậy giá trị sản lượng năm nay so với năm
trước giảm 51,255 ngàn đồng là do tình hình quản
lý thời gian lao động của doanh nghiệp kém hơn
trước. Nếu NSLĐ năm nay như năm trước thì kết
quả sản xuất còn giảm nhiều hơn nữa.
•
Tóm lại có hai nhân tố ảnh hưởng đến NSLĐ bq 1 CN
là: thời gian làm việc BQ 1 CN và NSLĐ bq giờ.
–
Thời gian làm việc bq 1 CN:
•
Nguyên nhân giảm: nghỉ phép, nghỉ việc riêng, ốm đau, thai sản,
học tập, hội nghị, tai nạn lao động, máy móc thiết bị hỏng, thiếu
NVL, thiếu điện …
•
Nguyên nhân tăng: tăng thời gian làm việc bằng cách làm thêm giờ,
làm việc vào ngày lễ , ngày chủ nhật.
–
NSLĐ bq giờ: nguyên nhân tăng hoăc giảm.
•
Tình hình thiệt hại sản phẩm hỏng.
•
Tình hình phẩm cấp sản phẩm.
•
Tình hình thực hiện tiêu chuẩn, định mức sx.
•
Đặc điểm, tính chất của bản thân sức lao động của XN: cơ cấu đội
ngũ CNSX, trình độ thành thạo của công nhân.
•
Việc thực hiện những biện pháp hợp lý hoá sản xuất, phát minh

sáng kiến, cải tiến kỹ thuật.
•
Một số biện pháp trong công tác tổ chức sản xuất kinh doanh.
•
Vấn đề sử dụng các đòn bẩy kinh tế.
Ví dụ: Bảng phân tích nguyên nhân ảnh hưởng đến ngày công
của công nhân sản xuất công nghiệp.
Chỉ tiêu
Kế hoạch Thực tế
Bình quân
cho 1 CNSX
(ngày)
Tính chuyển
theo số CNTT
(ngày)
Theo báo cáo
(ngày)
C.lệch so với số
KH đã tính
chuyển (ngày)
Bình quân cho
1 công nhân
(ngày)
A 1 2=1*số CNTT 3 4=3-2 5
1. Số ngày công theo chế độ.
2. Số ngày công vắng mặt.
Trong đó:
- Nghỉ phép định kỳ.
- Ốm đau.
- Thai sản.

- Học tập hội nghị.
- Tai nạn lao động.
- Nghỉ việc riêng.
- Nghỉ vì lý do khác.
3. Số ngày công ngừng việc.
Trong đó:
- Thiết bị máy móc hỏng.
- Thiếu NVL, phụ tùng.
- Thiếu điện.
4. Số ngày công làm việc.
Trong đó:
- Ngày công làm thêm vào
ngày lễ và chủ nhật.
305.5
28.5
9.5
13
1.5
4.5
277
79,430
7,410
2,470
3,380
390
1,170
72,020
79,430
6,370
1,820

3,328
312
520
78
182
130
4,420
520
1,820
2,080
70,200
1,560
-
- 1,040
- 650
- 52
- 78
- 650
+ 78
+ 182
+ 130
+ 4,420
+ 520
+ 1,820
+ 2,080
- 1,820
+ 1,560
305.5
24.5
7

12.8
1.2
2
0.3
0.7
0.5
17
2
7
8
270
6
•
Nhận xét: theo số liệu trên ta có :
– Về số ngày vắng mặt, mỗi công nhân đã giảm bớt được so với kế
hoạch 4 ngày (24.5 – 28.5) với công nhân thực tế là 260 người, tổng số
ngày công vắng mặt đã giảm được 1040 ngày, giảm nhiều nhất là số
ngày nghỉ phép định kỳ (650 ngày), nghỉ vì học tập (650 ngày).
– Về số ngày công ngừng việc, mỗi công nhân đã ngừng việc ngoài kế
hoạch mất 17 ngày so với số công nhân thực tế là 260 ngnười. Tổng
số ngày công ngừng việc ngoài kế hoạch là 4420 ngày. Trong đó chủ
yếu là do thiếu điện (2080 ngày), thiếu nguyên vật liệu (1820 ngày).
– Tổng hợp số ngày công vắng mặt và ngừng việc trên đây cho con số
thiệt hại về ngày công tăng so với kế hoạch là 3380 ngày (6370 + 4420
- 7410), tức bình quân một công nhân giảm 13 ngày làm việc
(3380/260). Nhưng do xí nghiệp đã tổ chức cho công nhân làm thêm
vào ngày lễ và chủ nhật 1560 ngày (mỗi người 6 ngày) nên số ngày
công nhân làm việc thực tế chỉ còn giảm 1820 ngày (3380 - 1560) so
với kế hoạch, tức bình quân mỗi người còn giảm 7 ngày (1820/260).
Đem số ngày công giảm nhân với năng suất lao động ngày theo kế

hoạch của một công nhân sẽ tính ra số thiệt hại đến giá trị tổng sản
lượng.
- 1,820 x 14.8014 = 26,938.6 ngàn.
– Cần đi sâu nghiên cứu đánh giá từng nguyên nhân cụ thể đã làm giảm
số ngày công, đặc biệt chú ý đến những khoản ngừng việc, vắng mặt
không lý do, các khoản thiệt hại về ngày công do tai nạn lao động và
những khoản tổn thất lớn.
– Những nguyên nhân làm giảm bớt số thiệt hại về ngày công nói chung
là tốt .
Phân tích những nhân tố thuộc lao động ảnh hưởng
đến năng suất lao động bình quân giờ của công
nhân sản xuất công nghiệp.
•
Đặc điểm, tính chất của sức lao động của xí
nghiệp:
–
Cơ cấu đội ngũ công nhân sản xuất:
•
Công nhân được chia làm 2 loại: công nhân chính và công
nhân phụ.
•
Công nhân chính làm việc trên dây chuyền sản xuất trực tiếp
làm ra sản phẩm.
•
Công nhân phụ làm những công việc có tính chất phục vụ
như: vận chuyển nguyên vật liệu, bán thành phẩm, quét dọn
nơi sản xuất, bảo dưỡng máy móc thiết bị
•
Như vậy, chỉ có công nhân chính mới trực tiếp sản xuất ra
sản phẩm và do đó tăng một cách hợp lý tỉ trọng công nhân

chính trong tổng số công nhân là một biện pháp nâng cao
năng suất lao động.
–
Trình độ thành thạo của công nhân.
•
Trình độ thành thạo của công nhân cũng là một nhân tố ảnh
hưởng đến năng suất lao động bình quân giờ.
•
Trình độ thành thạo được thể hiện bằng cấp bậc kỹ thuật
(bậc thợ) của công nhân.
•
Trình độ kỹ thuật cao hay thấp được biểu thị ở cấp bậc lương
của công nhân.
•
Nhà nước đã qui định hệ số thang lương để trả lương cho
các cấp bậc khác nhau.
•
Như vậy, chúng ta có thể áp dụng phương pháp phân tích hệ
số cấp bậc bình quân để nghiên cứu trình độ thành thạo của
công nhân.
•
Công thức:
X =
ΣXP
ΣP
Trong đó: X: Cấp bậc bình quân của công nhân.
X: Các cấp bậc.
P: Số công nhân thuộc cấp bậc
Ví dụ: Căn cứ vào tài liệu sau phân tích cơ cấu của công
nhân sản xuất.

Chỉ tiêu Kế hoạch Thực tế
Giá trị tổng sản lượng (1.000).
Tổng số công nhân sản xuất công nghiệp bình quân (người).
Trong đó:
Công nhân chính.
Công nhân phụ.
1,025,000
250
200
50
973,745
260
200
60
1,025,000
= 4,100 ngàn.
250
973,745
= 3,745 ngàn.
260
3,745
x 100 = 91.35%
4,100
1,025,000
=
5,125 ngàn.
200
973,745
=
4,868 ngàn.

200
4,868
x 100 = 94.98%
5,125
Theo tài liệu trên ta có:
- Năng suất lao động bình quân của một công nhân sản xuất công nghiệp:
Kế hoạch
Thực tế
Tỷ lệ hoàn thành kế hoach về năng suất lao động của CNSX:
- Năng suất lao động bình quân của một công nhân chính:
Kế hoạch
Thực tế
Tỷ lệ hoàn thành kế hoach về năng suất lao động của CNSX chính:
Ví dụ: phân tích trình độ thành thạo của công nhân căn cứ vào tài liệu
sau.
Bậc lương Công nhân chính Công nhân phụ Cộng
KH TT KH TT KH TT
I
II
III
IV
V
VI
VII
Cộng
5
50
60
30
32

21
2
200
4
45
62
29
35
23
2
200
15
12
8
5
6
3
1
50
20
16
7
6
7
3
1
60
20
62
68

35
38
24
3
250
24
61
65
35
42
26
3
260
Căn cứ theo số liệu trên có thể tính ra cấp bậc bình quân của công
nhân chính và phụ:
Cấp bậc bq KH của
công nhân chính
=
(5x1) + (50x2) + … + (21x6) + (2x7)
=
705
= 3.525
200 200
Cấp bậc bq TT của
công nhân chính
=
(4x1) + (45x2) + … + (23x6) + (2x7)
=
723
= 3.615

200 200
Cấp bậc bq KH của
công nhân phụ
=
(15x1) + (12x2) + … + (3x6) + (1x7)
=
138
= 2.76
50 50
Cấp bậc bq TT của
công nhân phụ
=
(20x1) + (16x2) + … + (3x6) + (1x7)
=
157
= 2.617
60 60
• Những phương hướng cải tiến tổ chức lao động chủ yếu
để lập kế hoạch tăng năng suất lao động.
–
Cải tiến các hình thức chuyên môn hóa và hợp tác hóa lao động
trong doanh nghiệp.
–
Tổ chức một cách hợp lý việc phục vụ nơi làm việc đảm bảo các
điều kiện (nguyên liệu, vật tư, công cụ, …) cho người lao động
có thể hoàn thành công việc một cách tốt nhất.
– Nghiên cứu và phổ biến các biện pháp và phương pháp lao
động tiên tiến.
– Tạo cho người lao động những điều kiện thuận lợi nhất để làm
việc và nghỉ ngơi.

–
Xây dựng các định mức lao động tiến bộ đối với công nhân
(định mức thời gian, định mức sản phẩm, định mức phục vụ).
Bài tập thực hành
•
Phân tích tình hình quản lý và sử dụng lao động
tại doanh nghiệp X căn cứ vào tài liệu sau:
Chỉ tiêu KH TT
1. Giá trị sản lượng hang hóa
(triệu đồng).
2. Tổng tiền lương của công
nhân sản xuất (triệu đồng).
3. Số lượng công nhân sản xuất
(người).
Trong đó:
-
Công nhân sản xuất chính
-
Công nhân sản xuất phụ.
1.000
44
100
70
30
1.200
116
200
180
20
Phân tích tình hình sử dụng TSCĐ

•
Ý nghĩa của việc phân tích tình hình sử dụng TSCĐ:
–
Xác định hướng đầu tư TSCĐ của doanh nghiệp một cách hợp
lý.
–
Có biện pháp sử dụng triệt để về số lượng, thời gian, công suất
của máy móc thiết bị sản xuất và các tài sản khác.
•
Các bước phân tích:
–
Phân tích chung tài sản cố định.
–
Phân tích tình hình trang bị tài sản cố định
•
Phân tích cơ cấu TSCĐ,
•
Phân tích tình hình trang bị TSCĐ,
•
Phân tích tình trạng kỹ thuật của TSCĐ.
–
Phân tích tình hình sử dụng TSCĐ
•
Đánh giá chung tình hình sử dụng TSCĐ
•
Phân tích tình hình sử dụng máy móc thiết bị (số lượng, thời gian,
công suất)