Bài toán năng lực
cạnh tranh
Cạnh tranh là một thách thức, nhưng đồng thời cũng là một cơ
hội. Thách thức là vì chúng ta phải đấu với những "gã khổng lồ"
có tiềm lực to lớn và có kinh nghiệm đầy mình. Cơ hội là vì chúng
ta có được một sức ép lành mạnh để vươn lên. Không có sức ép,
chắc gì chúng ta đã chịu từ bỏ cách nghĩ, cách làm cũ.
Thực ra, cạnh tranh không phải là một vấn đề. Năng lực cạnh
tranh yếu mới là một vấn để đáng quan tâm. Năng lực cạnh tranh
yếu có thể do nhiều nguyên nhân gây ra.
Do nền kinh tế non trẻ
Có những nguyên nhân nằm ở cái sự "trẻ người, non dạ” của nền
kinh tế thị trường mà chứng ta đang trong quá trình xây đựng. Ví
dụ, phần lớn trong hơn 200.000 doanh nghiệp tư nhân của nước
ta vừa mới được hình thành sau khi Luật Doanh nghiệp ra đời
cách đây chưa đến chúc năm. Mà như vậy, thì các doanh nghiệp
tư nhân, chủ thể quan trọng hàng đầu của kinh tế thị trường, nói
chung đều khá nhỏ bé, năng lực tài chính thấp, kinh nghiệm kinh
doanh chưa nhiều.
Đó là chưa nói tới các truyền thống kinh doanh cha truyền con nối
đã bị đứt đoạn và mới chỉ được chắp nối một phần. Những
nguyên nhân như vậy chỉ có thể khắc phục được trong quá trình
phát triển tiếp theo và qua chọn lọc tự nhiên của thị trường. Mọi
sự "quá trẻ” đều chỉ là vấn đề của thời gian.
Do cơ chế
Có những nguyên nhân nằm ở cơ chế.
Ví dụ thứ nhất, các doanh nghiệp Nhà nước thường vừa bị thiếu
động lực chú sớ hữu, vừa bị gò bó bới những quy định lỗi thời
chậm được thay đổi, làm cho chúng thường rất kém hiệu năng.
Ví dụ thứ hai, hệ thống hành chính giải quyết công việc chậm
chạp, phiền hà làm tăng các chi phí không đáng có cả về mặt thời
gian lẫn về mặt tài chính cho các doanh nghiệp.
Ví dụ thứ ba, các đầu tư công kém hiệu quả làm cho hệ thống cơ
sở hạ tầng không phát huy được tác dụng (hoặc ít phát huy tác
dụng) trong việc hỗ trợ nền kinh tế Để loại bỏ những nguyên
này điều cần thiết là phải đẩy nhanh qúa trình cổ phần hoá các
doanh nghiệp Nhà nước và tiến hành những cải cách sâu rộng về
pháp luật và thể chế.
Do mối quan hệ lao động
Có những nguyên nhân nằm ở mối quan hệ lao động. Các tranh
chấp lao động xảy ra thường xuyên có thể làm hỏng môi trường
kinh doanh và cơ hội làm ăn của nhiều doanh nghiệp. Điều quan
trọng ở đây là phải hình thành một văn hoá đối thoại giữa những
người lao động với những người sử dựng lao động, hoàn thiện
cơ chế giải quyết tranh chấp lao động trên cơ sở thương thuyết
và mặc cả.
Muốn vậy tổ chức công đoàn phải mạnh và phải gắn bó với
những người công nhân cả về quyền lợi và trách nhiệm. Chính
quyền khó có thể áp đặt cách giải quyết của mình cho mọi cuộc
tranh chấp lao động, nhưng có thể báo đảm một môi trường lao
động lành mạnh và các khuôn khố pháp lý để dẫn dắt hành vi cho
cá hai bên tranh chấp nhằm tránh xung đột và đổ vỡ.
Do hệ thống giáo dục và đào tạo
Cuối cùng, có những nguyên nhân nằm ở hệ thống giáo đục và
đào tạo. Tình trạng thừa thầy, thiếu thợ, tình trạng có bằng cấp
nhưng không có kiến thức và kỹ năng phản ánh những bất cập
rất lớn về nguồn nhân lực mà chúng ta đang có. Trong lúc đó, cỗ
máy đào tạo vẫn tiếp tục chạy theo quán tính và tiếp tục cho "ra
lò" những sản phẩm mà thị trường ít có nhu cầu.
Điều này bắt buộc nhiều doanh nghiệp phải tổ chức đào tạo lại
nhưng người đã qua đào tạo. Rõ ràng chúng ta đang chi phí hai
lần cả về thời gian và cả về tài chính cho một việc. Mà như vậy
thì năng lực cạnh tranh của cả quốc gia là không thể cao. Cải
cách hệ thống giáo dục và đào tạo theo đòi hỏi của thị trường lao
động là rất cần thiết để loại bỏ những nguyên nhân loại này.
Cuối cùng, với món quà cạnh tranh, chúng ta không thể không
cám ơn hội nhập. Tuy nhiên, sau ơn huệ, điều quan trọng phải
làm ngay là xây dựng và triển khai một chiến lược toàn điện để
nâng cao năng lực canh tranh.