Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright

Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Sức cạnh tranh về giá của sản xuất
lúa gạo ở VN:

The Price Competitiveness of Rice Production in Vietnam: Effects of Domestic Policies and External Factors”
by Romeo M. Bautista, was first published in English in the journal ASEAN Economic Bulletin Vol 16, No 1
(April 1999), (Singapore: Institute of Southeast Asian Studies). Translated with the kind permission of the
publisher, Institute of Southeast Asian Studies. Website:














Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa g¹o
ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc
vµ c¸c nh©n tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista















B¶n tin kinh tÕ ASEAN, TËp 16, Sè 1
Th¸ng 4 n¨m 1999, Singapore: ViƯn nghiªn cøu §«ng Nam A
B¶n dÞch nµy ®−ỵc phÐp sư dơng cđa ViƯn nghiªn cøu §«ng Nam A
vµ ®−a lªn Internet ®Õn th¸ng 2/2005

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi


Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
2



Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
3

Bµi viÕt nµy tÝnh søc c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶ cđa s¶n phÈm n«ng nghiƯp quan träng nhÊt
cđa ViƯt Nam, xem xÐt qu¸ trÝnh ph¸t triĨn cđa sù c¹nh tranh ®ã trong giai ®o¹n c¶i
c¸ch kinh tÕ g©n ®©y vµ t×m hiĨu vỊ tÇm quan träng t−¬ng ®èi cđa c¸c vÊn ®Ị sau liªn
quan ®Õn nh÷ng thay ®ỉi cđa sù c¹nh tranh trong gi¸ c¶: (1) nh÷ng thay ®ỉi cđa gi¸
qc tÕ cđa g¹o vµ ph©n bãn; (2) thay ®ỉi trong tû gi¸ hèi ®o¸i thùc; vµ (3) thay ®ỉi
trong møc b¶o hé danh nghÜa (nominal protection) ®èi víi g¹o vµ ph©n bãn. Nh©n tè
quan träng nhÊt lµm g¹o cđa ViƯt Nam gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong giai ®o¹n
1989-1995 lµ viƯc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng m¹nh; c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµ
nguyªn do chÝnh ®Èy tû gi¸ ®ã t¨ng nh− v©y.


1. Lêi më ®Çu


Trong qu¸ tr×nh qu¸ ®é sang kinh tÕ thÞ tr−êng, ViƯt Nam chun sang hƯ thèng ph©n
bỉ c¸c ngn lùc vµ s¶n phÈm th«ng qua thÞ tr−êng. C¸c biƯn ph¸p mµ ViƯt Nam ®·
tiÕn hµnh lµ tù do ho¸ gi¸ c¶, phi tËp trung ho¸ qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ
vµ më réng sù tham cđa khu vùc t− nh©n trong nỊn kinh tÕ qc d©n. Ch−¬ng tr×nh
®ỉi míi ®Çy tham väng ®−ỵc ®−a ra vµo n¨m 1986 vµ 3 n¨m sau ®ã th× qu¸ tr×nh ®ỉi
míi kinh tÕ b¾t ®Çu t¨ng tèc. Trong c¸c biƯn ph¸p cơ thĨ cã viƯc chÊm døt tËp thĨ ho¸
n«ng nghiƯp, t¹o ®iỊu kiƯn h×nh thµnh kinh tÕ n«ng nghiƯp dùa trªn c¸c hé gia ®×nh,
chÊm døt kiĨm so¸t gi¸ c¶ l−¬ng thùc, thùc phÈm vµ phÇn lín c¸c hµng ho¸ kh¸c,
thèng nhÊt vµ ®Ĩ gi¶m gi¸ ®ång tiỊn ViƯt Nam so víi c¸c ngo¹i hèi, n©ng møc l·i st
lªn cao h¬n tû lƯ l¹m ph¸t trong n−íc vµ c¶i thiƯn c¸c mỈt kh¸c cđa chÝnh s¸ch kinh tÕ
vÜ m«.

Tù do ho¸ gi¸ c¶ lµ mét néi dung quan träng cđa c¶i c¸ch kinh tÕ ë ViƯt Nam. Tr−íc
n¨m 1989, ë ViƯt Nam tån t¹i hƯ thèng hai gi¸. HƯ thèng nµy bc ng−êi s¶n xu¸t
ph¶i b¸n cho Nhµ n−íc ë møc “gi¸ chÝnh thøc” thÊp h¬n nhiỊu so víi “gi¸ thÞ tr−êng”
ë khu vùc phi nhµ n−íc. C¶i c¸ch gi¸ c¶ ®· xo¸ sù kh¸c biƯt gi÷a gi¸ chÝnh thøc vµ gi¸
thÞ tr−êng. BiƯn ph¸p c¶i c¸ch nµy cã ý nghÜa nhÊt ®èi víi víi nh÷ng ng−êi s¶n xt
g¹o. Vµo n¨m 1988, gi¸ g¹o trªn thÞ tr−êng cao gÊp 9 lÇn gi¸ g¹o chÝnh thøc (450
VN§/kg so víi 50 VN§/kg). “Khi gi¸ g¹o chÝnh thøc t¨ng lªn tíi møc ngang víi gi¸
g¹o thÞ tr−êng, s¶n l−ỵng g¹o n¨m 1989 t¨ng 12% so víi n¨m 1988” (Riedel vµ Comer
1995, tr.12) vµ t¨ng tiÕp 14% trong ba n¨m tiÕp ®ã.

TÊt nhiªn lµ gi¸ danh nghÜa cđa g¹o kh«ng ph¶i lµ u tè duy nhÊt qut ®Þnh møc s¶n
xt g¹o. Nãi chung, qut ®Þnh cđa ng−êi s¶n xt vỊ viƯc nªn s¶n xt g× vµ s¶n
xt bao nhiªu phơ thc - Ýt nhÊt th× còng lµ phơ thc mét phÇn- vµo møc lỵi nhn
t−¬ng ®èi cđa c¸c lo¹i s¶n phÈm kh¸c (hc lµ cđa mét kÕt hỵp nµo ®ã gi÷a c¸c s¶n
phÈm). Mµ møc lỵi nhn th× l¹i lµ mét hµm sè (function) cđa s¶n l−ỵng vµ gi¸ c¸c
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004

Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
4
®Çu vµo. Trong s¶n xt lóa g¹o, ®Çu vµo vËt chÊt quan träng nhÊt lµ ph©n phãn. V×
vËy, th−íc ®o vỊ “søc c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶” sư dơng trong nghiªn cøu nµy cã gi¸ néi
®Þa cđa g¹o vµ ph©n bãn.

Gi¸ néi ®Þa t−¬ng ®èi (domestic relative price) cđa bÊt cø hµng ho¸ kh¶ th−¬ng
(tradable) nµo trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh lµ kÕt qu¶ cđa c¶ chÝnh s¸ch lÉn nh÷ng
nh©n tè kh«ng thc vỊ chÝnh s¸ch. Nh÷ng nh©n tè kh«ng thc vỊ chÝnh s¸ch cã thĨ
gi¸ qc tÕ- nãi cơ thĨ h¬n lµ gi¸ t¹i biªn giíi (border price)- cđa s¶n phÈm (tÝnh b»ng
ngo¹i hèi). MỈt kh¸c, c¸c chÝnh s¸ch gi¸ c¶ cđa ChÝnh phđ cã thĨ ®−ỵc ph©n thµnh
c¸c chÝnh s¸ch ¸p dơng cho tõng lÜnh vùc (sector-specific) vµ c¸c chÝnh s¸ch ¸p dơng
cho c¶ nỊn kinh tÕ (economy-wide). Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy cã t¸c ®éng trùc tiÕp vµ
gi¸n tiÕp ®èi víi gi¸ s¶n phÈm. Gi¸ néi ®Þa t−¬ng ®èi cđa mét hµng ho¸ kh¶ th−¬ng
còng chÞu t¸c ®éng cđa tû gi¸ hèi ®o¸i thùc. Tû gi¸ hèi ®o¸i bÞ t¸c ®éng kh«ng chØ bëi
c¸c chÝnh s¸ch ¸p dơng cho c¶ nỊn kinh tÕ hc c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« mµ cßn
bëi tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi ®èi ngo¹i (external terms of trade) (xin xem ë d−íi) n»m
ngoµi kh¶ n¨ng kiĨm so¸t cđa nh÷ng ng−êi ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch.

§èi víi g¹o lµ n«ng s¶n xt khÈu quan träng cđa VN tõ n¨m 1989 th× biƯn ph¸p
chÝnh s¸ch quan träng nhÊt ®èi víi lÜnh vùc nµy kh«ng ph¶i lµ th ®¸nh trùc tiÕp vµo
xt khÈu g¹o (v× møc th xt g¹o chØ 1%) mµ lµ nh÷ng h¹n chÕ vỊ sè l−ỵng g¹o
®−ỵc xt khÈu. Nh÷ng h¹n chÕ nµy t¹o ra sù chªnh lƯch gi÷a gi¸ trong n−íc vµ gi¸

qc tÕ (nh− vËy, ®©y lµ th gi¸n tiÕp). Tỉng sè l−ỵng xt khÈu lµ do chÝnh phđ
trung −¬ng Ên ®Þnh dùa trªn nh÷ng dù ®o¸n vỊ møc s¶n xt vµ tiªu thơ. Sau ®ã c¸c
c«-ta xt khÈu ®−ỵc giao cho c¸c doanh nghiƯp nhµ n−íc vµ tØnh. Còng t−¬ng tù nh−
vËy, kh«ng cã th nhËp khÈu ®èi víi ph©n bãn ho¸ häc. L−ỵng ph©n bãn mµ c¸c
doanh nghiƯp c«ng ®−ỵc phÐp nhËp còng l¹i dÉn ®Õn sù chªnh lƯch gi÷a gi¸ trong
n−íc vµ gi¸ qc tÕ (nh− vËy, ®©y còng lµ th gi¸n tiÕp).

VỊ mỈt chÝnh s¸ch, ®iỊu quan träng lµ ph©n biƯt ®−ỵc t¸c ®éng cđa c¸c chÝnh s¸ch
trong n−íc víi t¸c ®éng cđa c¸c nh©n tè bªn ngoµi ®èi víi gi¸ t−¬ng ®èi cđa c¸c s¶n
phÈm n«ng nghiƯp. VÝ dơ, gi¸ trªn thÞ tr−êng qc tÕ cđa mét s¶n phÈm n«ng nghiƯp
xÊu ®i (hc ®−ỵc c¶i thiƯn) trong mét thêi gian dµi. NÕu viƯc t¨ng lỵi thÕ so s¸nh vµ
sư dơng hiƯu qu¶ ngn lùc trong n−íc lµ mơc tiªu tiªu quan träng vỊ mỈt chÝnh s¸ch
th× ch−a ch¾c viƯc duy tr× møc gi¸ t−¬ng ®èi trong néi ®Þa cđa s¶n phÈm ®ã l¹i lµ lùa
chän chÝnh s¸ch tèt nhÊt.
i
ChÝnh s¸ch nh− vËy cã thĨ nh»m thùc hiƯn nh÷ng mơc tiªu
kh¸c (tù c−êng cđa qc gia, b¶o hé thu nhËp cho mét sè s¶n phÈm . . . ) nh−ng ng−êi
ta sÏ ph¶i tr¶ gi¸ cao vỊ mỈt thu nhËp qc d©n vµ lỵi Ých cđa ng−êi tiªu dïng nÕu
mn theo ®i c¸c mơc tiªu ®ã.

PhÇn 2 cđa bµi viÕt nµy sÏ xem xÐt nh÷ng thay ®ỉi hµng n¨m cđa gi¸ néi ®Þa t−¬ng ®èi
cđa g¹o vµ ph©n bãn ë VN tõ 1989-1995. Trong phÇn 3, chóng t«i sÏ ®−a ra c¸ch tÝnh
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi


Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
5
søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa g¹o, ®iĨm l¹i diƠn biÕn cđa søc c¹nh tranh ®ã tõ n¨m 1989
vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cđa gi¸ g¹o vµ ph©n bãn ®èi víi th−íc ®o søc c¹nh tranh.
PhÇn 4 t×m hiĨu tÇm quan träng t−¬ng ®èi cđa c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn sù thay ®ỉi
trong søc c¹nh tranh vỊ gi¸: (1) thay ®ỉi trong gi¸ qc tÕ cđa g¹o vµ ph©n bãn; (2)
thay ®ỉi trong tû gi¸ hèi ®o¸i thùc; (3) thay ®ỉi trong b¶o hé danh nghÜa ®èi víi g¹o vµ
ph©n bãn. Nh÷ng biÕn sè ¶nh h−ëng lín ®Õn tû st ngo¹i hèi sÏ ®−ỵc xem xÐt trong
phÇn 5; nh÷ng biÕn sè nµy sÏ gåm c¶ hai lo¹i lµ biÕn sè bªn ngoµi (external) vµ biÕn sè
liªn quan ®Õn chinhs s¸ch (policy-related). Chóng sÏ ®−ỵc ph©n tÝch tõ gãc ®é chung,
®ång thêi c¶ trong bèi c¶nh cđa VN. PhÇn 6- phÇn kÕt thóc- sÏ nªu tãm t¾t nh÷ng ph¸t
hiƯn qua nghiªn cøu vµ ý nghÜa cđa nghiªn cøu ®èi víi viƯc x©y dùng chÝnh s¸ch.

2. Thay ®ỉi trong gi¸ néi ®Þa cđa g¹o vµ ph©n bãn

Tr−íc c¶i c¸ch gi¸ c¶ vµo n¨m 1989, do thiÕu sè liƯu vỊ tû lƯ cđa l−ỵng g¹o b¸n ë møc
gi¸ chÝnh thøc còng nh− cđa l−ỵng g¹o b¸n theo gi¸ thÞ tr−êng nªn kh«ng thĨ ln ra
®−ỵc møc gi¸ trung b×nh cho ng−êi s¶n xt g¹o. Khi ®ã, møc gi¸ chÝnh thøc cđa g¹o
®−ỵc c«ng bè d−íi d¹ng c¸c con sè ph¶n ¸nh tû st gi÷a gi¸ g¹o vµ gi¸ c¸c s¶n phÈm
n«ng nghiƯp kh¸c (David 1994, tr.8).

B¶ng 1 cung cÊp sè liƯu vỊ gi¸ trÞ hµng n¨m cđa gi¸ g¹o tÝnh t¹i cỉng n«ng tr¹i
(farmgate) vµ cđa gi¸ b¸n bu«n tõ 1989-1999, sè liƯu chØ sè gi¸ c¶ Èn (implicit) cđa
GDP. H×nh 1 lµ vỊ møc gi¸ t−¬ng ®èi cđa g¹o (theo chØ sè gi¸ c¶ GDP). Dï dùa trªn
møc tÝnh nµo th× gi¸ g¹o t−¬ng ®èi (hc thùc) t¨ng vµo n¨m 1990, nh−ng gi¶m liªn
tơc trong 4 n¨m sau ®ã, råi t¨ng l¹i vµo n¨m 1995. TÝnh toµn bé th× gi¸ gi¶m kh¸
nhiỊu trong giai ®o¹n nµy- gi¶m ®i 40% so víi møc n¨m 1989.

b¶ng 1

Gi¸ trÞ hµng n¨m cđa gi¸ g¹o vµ chØ sè gi¸ c¶/gi¶m ph¸t (deflator) GDP
tõ 1989-1995
N¨m Gi¸ cỉng n«ng tr¹i
(®ång/kg)
Gi¸ b¸n bu«n
(®ång/kg)
ChØ sè gi¸ c¶/gi¶m ph¸t
GDP
1989 459 710 100.0
1990 725 1.179 142.9
1991 1.113 1.787 259.5
1992 1.175 1.877 344.1
1993 1.164 1.925 393.1
1994 1.247 2.019 451.5
1995 1585 2.557 539.5
Ngn: Dù ¸n thÞ tr−êng g¹o ViƯt Nam (IFPRI); sè liƯu c¬ b¶n tõ Tỉng cơc thèng kª (ChÝnh phđ
VN), FAO vµ Ng©n hµng thÕ giíi.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
6



h×nh 1
ChØ sè vỊ gi¸ t−¬ng ®èi cđa g¹o ë ViƯt Nam, 1989-1995

Trong B¶ng 2, møc gi¸ t−¬ng ®èi ë trong n−íc cđa ph©n bãn so víi gi¸ g¹o t¹i cỉng
n«ng tr¹i ®· gi¶m xng trong giai ®o¹n 1989-1995. V× vËy, kho¶n lỵi nhn mµ
n«ng d©n trång g¹o bÞ mÊt ®i do gi¸ g¹o gi¶m l¹i ®−ỵc bï l¹i b»ng viƯc gi¸ ®Çu vµo
trung gian chÝnh (principla intermediate input) cßn gi¶m nhiỊu h¬n. Chóng ta cÇn
ph¶i tÝnh ®Õn c¶ hai u tè trªn ®Ĩ ®¸nh gi¸ møc lỵi nhn t−¬ng ®èi cđa s¶n xt g¹o.
C¸ch tÝnh vỊ søc c¹nh tranh cđa gi¸ c¶ (sÏ ®−ỵc ®−a ra ë phÇn d−íi) phÇn nµo ph¶n
¸nh u tè thø hai.
C©u hái quan träng ®−ỵc ®Ỉt ra ë ®©y lµ c¸c chÝnh s¸ch cđa chÝnh phđ ®· t¸c ®éng tíi
møc nµo ®Õn nh÷ng thay ®ỉi mµ ng−êi ta cã thĨ quan s¸t ®−ỵc trong gi¸ cđa g¹o vµ
ph©n bãn; vµ v× vËy, c¸c chÝnh s¸ch ®ã ®· t¸c ®éng nh− thÕ nµo ®Õn søc c¹nh tranh vỊ
gi¸ c¶ cđa s¶n xt g¹o. V× c¶ chÝnh s¸ch néi ®Þa vµ nh÷ng nh©n tè bªn ngoµi cïng t¸c
®éng ®Õn gi¸ t−¬ng ®èi trong n−íc (néi ®Þa) cđa c¸c hµng ho¸ kh¶ th−¬ng, chóng ta
cÇn xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng riªng cđa chóng.

3. Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt g¹o

Møc gi¸ t−¬ng ®èi trong n−íc cđa g¹o (®−ỵc khÊu trõ l¹m ph¸t-deflated- b»ng chØ sè
gi¸ c¶ chung) cã thĨ ®−ỵc thĨ hiƯn b»ng b×nh qu©n gia qun cÊp sè nh©n (geometric
price index) cđa gi¸ trÞ gia t¨ng vµ gi¸ cđa c¸c ®Çu vµo trung gian (®Ịu ®−ỵc khÊu trõ
l¹m ph¸t bëi cïng mét chØ sè gi¸ c¶ chung). Trong nghiªn cøu nµy, gi¸ cđa ®Çu vµo
trung gian ®−ỵc thĨ hiƯn b»ng gi¸ cđa ph©n bãn. V× vËy,

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa

g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
7
P
r
= P
f
w
P
v
1-w
(1)

trong ®ã P
r,
P
f,
P
v
lµ nh÷ng chØ sè cđa gi¸ t−¬ng ®èi cđa g¹o, ph©n bãn vµ gi¸ trÞ t−¬ng
®èi; w lµ phÇn gi¸ trÞ cđa ph©n bãn trong tỉng gi¸ trÞ cđa s¶n l−ỵng g¹o.

b¶ng 2
Quan hƯ gi÷a gi¸ ph©n bãn (urª) vµ gi¸ g¹o

Gi¸ g¹o t−¬ng ®èi t¹i cỉng n«ng tr¹i*
(®ång/kg, gi¸ n¨m 1989)

N¨m Ph©n bãn
(1)
G¹o
(2)
Tû st
(3)=(1)÷(2)
1989 1.604 459 3,49
1990 1.339 507 2,64
1991 771 429 1,80
1992 581 341 1,70
1993 518 296 1,75
1994 412 276 1,49
1995 510 294 1,73
Chó thÝch: *KhÊu trõ l¹m ph¸t b»ng chØ sè gi¸ GDP
Ngn: Dù ¸n thÞ tr−êng g¹o VN (IFPRI); c¸c sè liƯu c¬ b¶n tõ Tỉng cơc thèng kª (ChÝnh
phđ VN), FAO vµ Ng©n hµng thÕ giíi.

Th−íc ®o cđa chóng t«i vỊ møc c¹nh tranh C
r
lµ:

C
r
= P
v
1-w
= P
r
/P
f

w
(2)
vµ còng lµ hµm sè t¨ng cïng víi møc gi¸ cđa gi¸ trÞ gia t¨ng (value-added price) v× w
n»m gi÷a 0 vµ 1. Khi ®−a gi¸ ®Çu vµo trung gian vµo th× th−íc ®o nµy vỊ søc c¹nh
tranh gi¸ c¶ sÏ lµ mét b−íc tiÕn so víi c¸ch th«ng th−êng chØ dïng gi¸ cđa s¶n phÈm
(vÝ dơ, xin xem Bautista vµ Gelhar 1996). Tõ ph−¬ng tr×nh (2) cã:
∆C
r
= ∆ P
r
- w∆P
f
(2’)
trong ®ã ∆ ph¶n ¸nh sù thay ®ỉi t−¬ng øng (propotionate) tõ n¨m t-1 ®Õn n¨m t.
Tõ ph−¬ng tr×nh (2’) chóng ta cã thĨ suy ra chØ sè vỊ søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸
c¶ trong n¨m t lµ:
C
r,t
= C
r,t-1
(1,000 + ∆P
r,t
- w∆P
f,t
) (3)
vµ còng lµ th−íc ®o (mesure) vỊ møc khun khÝch (incentive) s¶n xt g¹o so víi
c¸c ho¹t ®éng s¶n xt kh¸c ë ViƯt Nam (kh«ng so víi c¸c n−íc xt khÈu g¹o kh¸c
trªn thÞ tr−êng thÕ giíi). VỊ mỈt kÕ to¸n, ng−êi ta cã thĨ dïng ph−¬ng tr×nh (3) ®Ĩ
®¸nh gi¸ møc ®ãng gãp riªng (separate contributions) cu¶ nh÷ng thay ®ỉi trong gi¸
g¹o vµ ph©n bãn vµo chØ sè søc c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶.

Víi w=0,14, chóng t«i tÝnh gi¸ trÞ cđa chØ sè hµng n¨m vỊ søc c¹nh tranh gi¸ c¶
cho giai ®o¹n 1989-1995 dùa trªn kÕt qu¶ cđa cc ®iỊu tra toµn qc vỊ c¸c n¬i s¶n
xt lóa g¹o ë ViƯt nam do ViƯn nghiªn cøu l−¬ng thùc qc tÕ tiÕn hµnh n¨m 1995-
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
8
96 vµ gi¸ t−¬ng ®èi cđa g¹o (gi¸ t¹i cỉng n«ng tr¹i) vµ ph©n bãn (B¶ng 2). B¶ng 3
cung cÊp th«ng tin vỊ c¸c gi¸ trÞ ®ã cïng víi thay ®ỉi hµng n¨m (tÝnh theo tû lƯ phÇn
tr¨m) cđa chØ sè vµ nh÷ng ®ãng gãp cđa thay ®ỉi trong gi¸ g¹o vµ ph©n bãn. Gi¸ ph©n
bãn gi¶m m¹nh (so víi chØ sè gi¶m ph¸t GDP) nh−ng vÉn kh«ng bï l¹i ®−ỵc t¸c ®éng
tiªu cùc do viƯc gi¸ g¹o gi¶m (còng ®· tÝnh tíi chØ sè gi¶m ph¸t GDP) g©y ra cho søc
c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt g¹o. Hµng n¨m, chØ sè gi¶m trung b×nh lµ 5,5% cßn gi¸
g¹o gi¶m 7,6%, gi¸ ph©n bãn gi¶m 2,1%.

B¶ng 3
Thay ®ỉi trong søc c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶ cđa s¶n xt g¹o, 1989-95
(tû lƯ phÇn tr¨m)
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ PhÇn ®ãng gãp cđa thay ®ỉi gi¸ cđa:
N¨m ChØ sè Thay ®ỉi G¹o Ph©n bãn
1989 100,0 - - -
1990 112,8 12,8 10,5 2,3
1991 102,1 -9,5 -15,4 5,9

1992 77,5 -24,1 -27,5 3,4
1993 68,4 -11,7 -13,2 1,5
1994 65,7 -3,9 -6,8 2,9
1995 67,8 3,2 6,5 -3,3
Ngn: ChØ sè (t) = ChØ sè (t-1) [1,000 + 0,01xG¹o (t) + 0,01xPh©n bãn (t)]. Thay ®ỉi (t) = 100 {[ChØ
sè (t) ÷ChØ sè (t-1)]} -1}.
Ngn: tÝnh to¸n cđa t¸c gi¶.

Nh− ®· nªu ë phÇn trªn, mỈc dï søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt g¹o gi¶m
nh− vËy, s¶n xt g¹o vÉn t¨ng ®¸ng kĨ trong giai ®o¹n nµy. §iỊu ®ã cã nghÜa lµ c¸c
nh©n tè kh¸c ngoµi gi¸ c¶ (non-price factors) ®· bï l¹i t¸c ®éng tiªu cùc cđa viƯc gi¶m
søc c¹nh tranh cđa vỊ gi¸, v× vËy lµm t¨ng s¶n l−ỵng cđa khu vùc s¶n xt g¹o. Trong
sè nh÷ng nh©n tè tÝch cùc nµy cã viƯc n«ng d©n ®−ỵc tiÕp cËn víi nh÷ng c«ng nghƯ
s¶n xt míi vµ c¸c c¶i c¸ch thĨ chÕ cđng cè hƯ thèng n«ng nghiƯp dùa trªn s¶n xt
cđa hé gia ®×nh. NghÞ qut 5 cđa Kho¸ 7 §CS ViƯt nam lµ vỊ hƯ thèng n«ng nghiƯp
dùa trªn s¶n xt hé gia ®×nh; trong ®ã cã vÊn ®Ị giao qun sư dơng ®Êt dµi h¹n cho
hé n«ng d©n, ®Ỉc biƯt lµ 5 qun vỊ trao ®ỉi, chun giao, cho thuª, thõa kÕ vµ thÕ
chÊp; nh÷ng viƯc nµy ®· thóc ®Èy ng−êi n«ng d©n ®Çu t− ®Ĩ c¶i thiƯn hc khai ho¸
thªm ®Êt. Nh− David (1994,tr.13) ®· nªu, nh÷ng c¶i c¸ch thĨ chÕ vµ tiÕn bé c«ng
nghƯ gÇn ®©y ®· “cã t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi n¨ng st lóa h¬n so víi c¸c lo¹i c©y
trång kh¸c.” V× vËy, ng−êi ta cã thĨ cho r»ng m«i tr−êng gi¸ c¶ thn lỵi h¬n cho
ng−êi s¶n xt g¹o sÏ ®−a ®Õn møc cung thËm chÝ cßn cao h¬n trong nh÷ng n¨m 1995-
96.

4. Nh÷ng nh©n tè dÉn ®Õn (determinants)
sù thay ®ỉi cđa søc c¹nh tranh vỊ gi¸

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn

Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
9
Gi¸ néi ®Þa cđa mét s¶n phÈm kh¶ th−¬ng cã thĨ ®−ỵc ph¶n ¸nh b»ng gi¸ qc tÕ cđa
nã (hc gi¸ ë biªn giíi) theo ngo¹i hèi (vÝ dơ nh− ®« la Mü) vµ tû gi¸ hèi ®o¸i danh
nghÜa (vÝ dơ §ång/§« la Mü). §Ĩ cã ®−ỵc sù hỵp lý trong c¸ch lµm nµy, ng−êi ta cßn
ph¶i tÝnh ®Õn (adjust for) c¶ “phÝ tiÕp thÞ” (marketing margin) (trong ®ã cã chi phÝ vËn
chun vµ c¸c chi phÝ giao dich kh¸c). NÕu nh− ®ã lµ s¶n phÈm xt khÈu th× ng−êi ta
còng ph¶i tÝnh tíi c¸c kho¶n th xt khÈu, c¸c kho¶n bao cÊp cho s¶n phÈm hc bÊt
cø h×nh thøc c«-ta xt khÈu hc “th xt khÈu Èn” (implicit export tax) nµo cã thĨ
lµm cho gi¸ qc tÕ/biªn giíi bÞ cao h¬n so víi gi¸ néi ®Þa. §èi víi s¶n phÈm nhËp
khÈu, ng−êi ta l¹i ph¶i tÝnh ®Õn th h¶i quan, hc kho¶n “quan th Èn” (implicit
tafiff) cđa c«-ta nhËp khÈu, khiÕn cho gi¸ néi ®Þa cao h¬n gi¸ qc tÕ. Nh− ®· tr×nh
bµy ë trªn, ë ViƯtnam cã nh÷ng h¹n chÕ sè l−ỵng ®èi víi viƯc xt khÈu g¹o vµ nhËp
khÈu ph©n bãn trong nh÷ng n¨m 1989-1995; v× vËy, chóng t«i thÊy nghiªn cøu nµy
cÇn xem xÐt th xt khÈu Èn ®èi víi g¹o vµ th nhËp khÈu Èn ®èi víi ph©n bãn.
TÊt nhiªn, møc gi¸ t¸c ®éng ®Õn hµnh vi cđa ng−êi s¶n xt lµ møc gi¸ t−¬ng
®èi (relative) chø kh«ng ph¶i lµ møc gi¸ danh nghÜa (nominal). Chóng t«i sư dơng
møc chung cđa gi¸ néi ®Þa (general level of domestic prices), ®Ỉc biƯt lµ chØ sè gi¸
GDP (GDP price index), lµm chØ sè gi¶m ph¸t cho gi¸ danh nghÜa ®èi víi ng−êi s¶n
xt g¹o vµ ph©n bãn. Khi ®ã, gi¸ néi ®Þa t−¬ng ®èi P
i
(i = r,f) cã thĨ ®−ỵc biĨu thÞ
b»ng


P
i
= RERP
i
*T
i
M
i
(4)

trong ®ã

RER (=NER p*/p): tû gi¸ ngo¹i hèi thùc, tÝnh b»ng c¸ch lÊy tû gi¸ ngo¹i hèi danh
nghÜa (NER, b»ng sè §VN trªn mét §« la Mü) nh©n víi tû st gi÷a chØ sè chung cđa
gi¸ qc tÕ (p*) (general foreign price index) vµ chØ sè gi¸ c¶ chung ë trong n−íc (p).

P
i
* (=p
i
*/p*): gi¸ qc tÕ t−¬ng ®èi cđa i (tÝnh theo chØ sè chung cđa gi¸ qc tÕ)

T
i
: hƯ sè b¶o hé danh nghÜa: b»ng 1-t
x
cho g¹o (t
x
lµ møc th xt khÈu Èn) hc
1+t

m
cho ph©n bãn (t
m
lµ møc th quan Èn); vµ

M
i
: 1+ m
i
, trong ®ã m
i
lµ phÝ tiÕp thÞ.

Ph−¬ng tr×nh (4) cã thĨ ®−ỵc viÕt l¹i theo nh÷ng thay ®ỉi t−¬ng øng (proportionate
changes) nh− sau:

∆ P
i
= ∆RER + ∆ P
i
* + ∆ T
i
+ ∆ M
i
(5)
thay ∆P
r
vµ ∆P
f
trong ph−¬ng tr×nh (3) th× sÏ cã:


∆C
r
= (1-w) ∆RER + (∆P
r
*- ∆P
f
*) + (∆T
r
- w∆T
f
) + (∆M
r
- w∆M
f
) (6)
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
10

mµ cã thĨ sư dơng ®Ĩ t¸ch biƯt nh÷ng thay ®ỉi cã thĨ quan s¸t ®−ỵc trong søc c¹nh
tranh vỊ gi¸ cđa g¹o theo: (1) thay ®ỉi trong tû gi¸ ngo¹i hèi thùc: (2) thay ®ỉi trong

gi¸ qc tÕ cđa g¹o vµ ph©n bãn; (3) thay ®ỉi trong b¶o hé danh nghÜa ®èi víi g¹o vµ
ph©n bãn; vµ (4) thay ®ỉi trong phÝ tiÕp thÞ cđa g¹o vµ ph©n bãn.
Nh÷ng thay ®ỉi trong chÝnh s¸ch cđa chÝnh phđ lu«n ®i cïng víi c¸c thµnh
phÇn (10 vµ (3). Thµnh phÇn (3) hoµn toµn ®−ỵc qut ®Þnh bëi chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i
vµ chÝnh s¸ch gi¸ c¶; thµnh phÇn (1) ®−ỵc qut ®Þnh bëi tỉng hỵp nh÷ng thay ®ỉi
trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« hc nh÷ng chÝnh s¸ch ®èi víi toµn bé nỊn kinh tÕ vµ
nh÷ng thay ®ỉi trong nh÷ng nh©n tè ngo¹i lai vÝ dơ nh− ®iỊu kiƯn th−¬ng m¹i (xin xem
ë d−íi). H¬n n÷a, thµnh phÇn (4) phÇn nµo bÞ t¸c ®éng cđa c¸c chÝnh s¸ch cđa chÝnh
phđ v× phÝ vËn chun tõ cưa n«ng tr¹i hc chỵ b¸n bu«n ®Õn c¶ng (biªn giíi) lµ hµm
sè cđa chi tiªu c¬ së h¹ tÇng vµ th/bao cÊp vỊ nhiªn liƯu. Ng−ỵc l¹i, thµnh phÇn (2)
l¹i kh«ng bÞ ¶nh h−ëng cđa chÝnh s¸ch. ViƯtnam lµ mét thµnh viªn cßn t−¬ng ®èi nhá
trªn thÞ tr−êng ph©n bãn thÕ giíi, vµ mỈc dï trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y VN chiÕm trªn
10% s¶n l−ỵng g¹o xt khÈu trªn thÕ giíi, ng−êi ta ch−a hỊ cã kÕ ho¹ch tËn dơng mét
c¸ch cã hƯ thèng søc m¹nh ®éc qun (gi¶ sư lµ VN cã ®−ỵc søc m¹nh ®äc qun) do
®Ỉc ®iĨm hiƯn nay cđa chÝnh s¸ch xt khÈu cđa chÝnh phđ.
B¶ng 4 lµ vỊ gi¸ trÞ hµng n¨m cđa gi¸ qc tÕ cđa g¹o vµ ph©n ho¸ häc (ure)
trong giai ®o¹n 1989-1995 sau khi ®· triÕt khÊu theo chØ sè gi¸ b¸n bu«n cđa Mü
(dïng thay cho møc gi¸ qc tÕ chung). Gi¸ g¹o qc tÕ- ph¶n ¸nh b»ng gi¸ trÞ cđa
mçi ®¬n vÞ g¹o xt khÈu cđa VN- dao ®éng trong giai ®o¹n nµy nh−ng còng t¨ng ë
møc trung b×nh lµ 4,8%. Gi¸ qc tÕ cđa ure - ph¶n ¸nh b»ng gi¸ trÞ cđa mçi ®¬n vÞ
xt khÈu ure cđa Indonesia (ngn nhËp ure lín nhÊt cđa VN), l¹i cßn dao ®éng
nhiỊu h¬n vµ cã møc t¨ng trung b×nh hµng n¨m lµ 15% trong giai ®o¹n 1989-95. §èi
víi c¶ hai lo¹i s¶n phÈm nµy, gi¸ t¨ng cao nhÊt lµ trong nh÷ng n¨m 1991-1995.
Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc ®−ỵc tÝnh b»ng tû st gi÷a gi¸ cđa VN víi gi¸ qc tÕ
theo cïng mét lo¹i ngo¹i hèi. ViƯc t¨ng tû gi¸ hèi ®o¸i thùc kÐo theo viƯc gi¶m søc
c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa c¸c s¶n phÈm kh¶ th−¬ng cđa c¸c nhµ s¶n xt trong n−íc.
Nh÷ng thay ®ỉi trong RER g¾n víi nh÷ng thay ®ỉi trong chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«,
th−¬ng m¹i ®−a ®Õn sù can thiƯp gi¸n tiÕp cđa chÝnh phđ trong lÜnh vùc gi¸ c¶. Thªm
vµo ®ã, tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cßn chÞu t¸c ®éng cđa nh÷ng ®iỊu kiƯn bªn ngoµi cđa
th−¬ng m¹i mµ sÏ ®−ỵc bµn tíi ë phÇn d−íi.

B¶ng 5 lµ vỊ gi¸ trÞ hµng n¨m cđa chØ sè RER trong giai ®o¹n 1989-95; c¸c gi¸
trÞ nµy ®−ỵc ln ra b»ng c¸ch sư dơng c¸c sè liƯu vỊ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa, gi¸
néi ®Þa (biĨu thÞ b»ng chØ sè gi¶m ph¸t GDP Èn) vµ gi¸ qc tÕ (biĨu thÞ b»ng chØ sè
gi¸ b¸n bu«n cđa Mü). Râ rµng lµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cđa ViƯtnam t¨ng nhiỊu trong 3
n¨m ci cđa giai ®o¹n ®−ỵc xem xÐt, ®Ỉc biƯt lµ n¨m 1991. ViƯc gi¶m gi¸ danh
nghÜa ®ång néi tƯ kh«ng ®đ møc ®Ĩ bï l¹i møc l¹m ph¸t trong n−íc qu¸ cao so víi l¹m
ph¸t qc tÕ. Trong giai ®o¹n nµy, RER gi¶m tíi 70%.
KÕt qu¶ T
1
M
1
trong ph−¬ng tr×nh (4) cã thĨ ®−ỵc tÝnh tõ sè liƯu theo thêi gian
cđa gi¸ t¹i cưa n«ng tr¹i (hc gi¸ b¸n bu«n) vµ gi¸ qc tÕ theo cïng mét ®ång tiỊn.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
11
Tuy nhiªn, víi nhøng sè liƯu hiƯn cã, kh«ng thĨ t¸ch nh÷ng thay ®ỉi vỊ b¶o hé danh
nghÜa vµ phÝ tiÕp thÞ trong mçi thêi kú. Do vỊ mỈt kh¸i niƯm th× phÝ tiÕp thÞ ph¶n ¸nh
møc lêi b×nh th−êng (c¹nh tranh) chø kh«ng ph¶i møc lêi thùc, chóng t«i sư dơng gi¶
thiÕt th−êng ®−ỵc dïng ®Ĩ ph©n tÝch sù thay ®ỉi cđa gi¸ n«ng nghiƯp, tøc lµ coi phÝ
tiÕp thÞ M kh«ng thay ®ỉi. Trong bèi c¶nh cđa nh÷ng kinh nghiƯm gÇn ®©y ë VN th×
gi¶ thiÕt nµy kh«ng ph¶i kh«ng cã lý v× c¬ së h¹ tÇng ë n−íc nµy ch−a ®c ph¸t triĨn

nhiỊu. C¸ch lµm kh¸c lµ coi biÕn sè b¶o hé danh nghÜa T ®· bao gåm t¸c ®éng cđa
mét sè nh©n tè ®èi víi gi¸ cđa ng−êi s¶n xt; c¸c nh©n tè ®ã cã thĨ lµ c¸c chÝnh s¸ch
chÝnh phđ cã t¸c ®éng ®Õn chi phÝ vËn chun vµ c¸c chi phÝ giao dÞch kh¸c n¶y sinh
trong qu¸ tr×nh ®−a s¶n phÈm kh¶ th−¬ng tõ cưa n«ng tr¹i hc thÞ tr−êng b¸n bu«n
®Õn c¶ng; trong tr−êng hỵp ®ã, cã thĨ vÉn g¾n cơm thø 3 ë bªn ph¶i cđa ph−¬ng tr×nh
(6) víi nh÷ng thay ®ỉi trong sù can thiƯp trùc tiÕp (theo ngµnh) cđa chÝnh phđ. Trong
c¶ hai tr−êng hỵp, cơm ci cïng (vỊ phÝ tiÕp thÞ) ®Ịu ®−ỵc ®Ĩ b»ng 0.


B¶ng 4
Gi¸ qc tÕ cđa chÌ vµ ure, 1989-95
(§« la Mü/tÊn)
G¹o Ure
N¨m Danh nghÜa
(1)
T−¬ng ®èi
(2)
Danh nghÜa
(3)
T−¬ng ®èi
(4)
1989 194 194 111 111
1990 170 164 124 120
1991 226 218 178 172
1992 207 198 148 142
1993 203 192 112 106
1994 218 203 126 117
1995 266 239 223 200
Chó thÝch: Gi¸ qc tÕ t−¬ng ®èi cđa g¹o (2) vµ cđa ure (4) ®−ỵc chiÕt khÊu gi¶m ph¸t b»ng chØ sè gi¸
b¸n bu«n cđa Mü.

Ngn: Tỉng cơc thèng kª (ChÝnh phđ ViƯtnam) vỊ gi¸ trÞ ®¬n vÞ xt khÈu g¹o cđa VN (1); cãn sè
cđa Cơc thèng kª trung −¬ng, Niªn gi¸m thèng kª Indonesia (mét sè n¨m) vỊ gi¸ trÞ ®¬n vÞ xt khÈu
ure cđa Indonesia (3).

B¶ng 5
TÝnh chØ sè tû gi¸ hèi ®o¸i thùc, 1989-95
Thay ®ỉi hµng n¨m trong Tû gi¸ ngo¹i hèi thùc
N¨m Tû gi¸ danh
nghÜa
(®ång/®« la Mü)
(1)
Gi¸ néi ®Þa
(®ång)

(2)
Gi¸ qc tÕ
(®« la Mü)

(3)
ChØ sè


(4)
Thay ®ỉi theo
phÇn tr¨m

(5)
1989 - - - 100 -
1990 ,452 ,429 ,036 105,9 5,9
1991 ,231 ,816 ,002 44,3 -58,2

1992 ,404 ,326 ,006 48,0 8,4
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
12
1993 -,050 ,143 ,015 39,5 -17,7
1994 ,028 ,148 015 35,4 -10,4
1995 -,006 ,195 ,036 30,0 -15,3
Chi chó: ChØ sè tû gi¸ ngo¹i hèi thùc (1989=100) cđa n¨m t ®−ỵc tÝnh b»ng c¸ch RER
t
= RER
t-
1
[1,000 + + (1) - (2) + (3)].
Ngn: møc chun ®ỉi trung b×nh (1) vµ chØ sè gi¶m ph¸t GDP (2) lÊy tõ tµi liƯu C¸c chiỊu h−íng
trong c¸c nỊn kinh tÕ ®ang ph¸t triĨn cđa Ng©n hµng thÕ giíi; chØ sè gi¸ b¸n bu«n (3) lÊy tõ C¸c sè
liƯu thèng kª tµi chÝnh qc tÕ cđa IMF


Tõ ph−¬ng tr×nh (6), chóng ta cã thĨ ln ra chØ sè vỊ chÝnh s¸ch th−¬ng
m¹i ®èi víi s¶n xt

τ

r,t
= τ
r,t-1
[1,000 + ∆C
r,t
- (1-w)∆RER
t
- (∆P
r,t
*- w∆P
f,t
*)] (7)

Gi¸ trÞ hµng n¨m cđa chØ sè nµy vµ nh÷ng thay ®ỉi hµng n¨m trong giai ®o¹n 1989-
1995 ®−ỵc tÝnh b»ng nh÷ng thay ®ỉi hµng n¨m ®· ®−ỵc ®Ị cËp (suy ln ra ®−ỵc)
trong c¸c biÕn sè ë phÝa bªn ph¶i cđa ph−¬ng tr×nh (7).
B¶ng 6 cung cÊp th«ng tin vỊ nh÷ng thay ®ỉi trong søc c¹nh tranh vỊ gi¸ trong
giai ®o¹n 1989-1995 xÐt theo 3 u tè ®−ỵc x¸c ®Þnh ë trªn. NÕu b¾t ®Çu b»ng viƯc
xem xÐt sù ®ãng gãp cđa u tè bªn ngoµi lµ gi¸ qc tÕ, chóng ta cã thĨ thÊy lµ tÝnh
trung b×nh th× thay ®ỉi vỊ gi¸ g¹o vµ gi¸ ph©n bãn ®−a ®Õn møc t¸c
®éng tỉng hỵp Ýt nhÊt. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m ®Çu (1990, 1991), u tè bªn
ngoµi nµy cã nhiỊu t¸c dơng kÝch thÝch vỊ mỈt gi¸ c¶ ®èi víi ng−êi s¶n xt g¹o.

B¶ng 6
Chia t¸ch nh÷ng thay ®ỉi trong ChØ sè vỊ søc c¹nh c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa g¹o, 1989-
1995 (tû lƯ phÇn tr¨m)
Do
N¨m T/®ỉi vỊ søc c¹nh
tranh vỊ gi¸
T/®ỉi trong tû gi¸

hèi ®o¸i thùc
T/®ỉi trong gi¸
qc tÕ
T/®ỉi trong b¶o
hé ngµnh
1989-1990 12,8 5,1 -16,6 24,3
1990-1991 -9,5 -50,1 26,8 13,8
1991-1992 -24,1 7,2 -6,7 -24,6
1992-1993 -11,7 -15,2 -0,5 4,0
1993-1994 -3,9 -8,9 4,2 0,8
1994-1995 3,2 -13,2 7,8 8,6
Trung b×nh -5,5 -12,5 2,5 4,5
Ngn: TÝnh to¸n cđa t¸c gi¶

C¸c chÝnh s¸ch ngµnh vỊ g¹o vµ ph©n bãn cã t¸c ®éng rßng t−¬ng ®èi ®¸ng kĨ
®èi víi søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt g¹o trong nh÷ng n¨m 1989-1995, nhÊt lµ
trong nh÷ng n¨m ®Çu. §iỊu ®¸ng chó ý lµ c¸c chÝnh s¸ch ®ã th−êng lµm t¨ng t¸c ®éng
cđa nh÷ng thay ®ỉi cđa gi¸ qc tÕ; chØ vµo n¨m 1990 vµ n¨m 1993, c¸c nhµ ho¹ch
®Þnh chÝnh s¸ch cđa ViƯt Nam míi "cã ®éng th¸i ng−ỵc chiỊu giã": hä t¨ng sù b¶o hé
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
13

ngµnh ®èi víi ngi s¶n xt g¹o tr−íc nh÷ng thay ®ỉi bÊt lỵi trong gi¸ qc tÕ cđa
g¹o vµ ph©n bãn.
Trong khi tÝnh trung b×nh th× c¶ gi¸ qc tÕ vµ chÝnh s¸ch ngµnh t¸c ®éng thn
®èi víi chØ sè vỊ søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ c¶ trong giai ®o¹n 1989-95, chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« l¹i cã t¸c ®éng tiªu cùc th«ng qua tû gi¸ hèi ®o¸i thùc vµ t¸c ®éng nµy
thĨ hiƯn t−¬ng ®èi nỉi tréi. Gi¸ nh− tû gi¸ hèi ®o¸i thùc trong giai ®o¹n nµy gi÷ ®−ỵc
ë møc n¨m 1989 th× møc kÝch thÝch vỊ gi¸ c¶ ®· t¨ng trung b×nh 7% mét n¨m ®èi víi
ng−êi s¶n xt g¹o. Trªn thùc tÕ, viƯc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng lªn ®· v« hiƯu ho¸
nh÷ng t¸c dơng tÝch cùc cđa gi¸ qc tÕ vµ chÝnh s¸ch ngµnh, khiÕn cho chØ sè vỊ søc
c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ c¶ gi¶m trung b×nh 5,5%/1 n¨m, tøc lµ gi¶m kho¶ng 33% trong
c¶ giai ®o¹n.

5. Nh÷ng u tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i thùc

Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc ®ãng vai trß trung gian chun nh÷ng t¸c dơng kÝch thÝch vỊ mỈt
gi¸ c¶ cđa chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i vµ kinh tÕ vÜ m« ®Õn s¶n xt hµng ho¸ kh¶ th−¬ng.
TÊt nhiªn r»ng, ®Ĩ ®¸nh gi¸ møc lỵi nhn t−¬ng ®èi cđa hµng ho¸ kh¶ th−¬ng, ng−êi
ta ph¶i dïng tû gi¸ hèi ®o¸i thùc chø kh«ng ph¶i tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa (chÝnh phđ
cã thĨ kiĨm so¸t trùc tiÕp tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa).
VỊ mỈt kÕ to¸n th× tû gi¸ hèi ®o¸i thùc thay ®ỉi do cã nh÷ng thay ®ỉi trong tû
gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa, gi¸ qc tÕ vµ møc gi¸ néi ®Þa chung. V× gi¸ c¶ néi ®Þa bÞ t¸c
®éng bëi nh÷ng thay ®ỉi trong tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa (ë mét møc ®é nµo ®ã, tû gi¸
nµy ®−ỵc qut ®Þnh bëi c¸c chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ tiỊn tƯ), kh«ng cã mèi liªn hƯ ®¬n
gi¶n mét t−¬ng øng víi mét (one-to-one) gi÷a tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ tû gi¸ hèi
®o¸i thùc.
VỊ mỈt lý thut, cã Ýt nhÊt bèn biÕn sè lý gi¶i sù thay ®ỉi cđa tû gi¸ hèi ®o¸i
thùc (vÝ dơ xem tµi liƯu cđa Edwards, n¨m 1989 vµ Devarjan cïng mét sè t¸c gi¶ kh¸c
vµo n¨m 1993). §ã lµ: tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi ®èi ngo¹i cđa mét n−íc, chÝnh s¸ch
th−¬ng m¹i, tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa vµ c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai.


§iỊu kiƯn trao ®ỉi

Trong mét nỊn kinh tÕ nhá vµ më cưa, nÕu gi¸ xt khÈu gi¶m trong khi gi¸ nhËp khÈu
kh«ng thay ®ỉi th× tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi (TOT) cđa n−íc ®ã bÞ kÐm ®i. Khi ®ã ng−êi
s¶n xt trong n−íc sÏ ®Çu t− thªm cho viƯc s¶n xt c¸c s¶n phÈm phi kh¶ th−¬ng
(non - tradable goods) vµ lµm t¨ng l−ỵng cung cđa c¸c s¶n phÈm nµy. §ång thêi, møc
cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm phi kh¶ th−¬ng còng gi¶m ®i do thu nhËp gi¶m vµ s¶n xt
thay thÕ (substitution) xt khÈu. V× vËy, gi¸ cđa c¸c s¶n phÈm phi kh¶ th−¬ng gi¶m,
tû gi¸ hèi ®o¸i thùc còng gi¶m ®Ĩ chÊm døt t×nh tr¹ng thõa cung vµ phơc håi sù c©n
b»ng trong thÞ tr−êng c¸c s¶n phÈm phi kh¶ th−¬ng. MỈt kh¸c, nÕu tû lƯ/®iỊu kiƯn
th−¬ng m¹i xÊu ®i do gi¸ nhËp khÈu t¨ng th× møc cung c¸c s¶n phÈm phi kh¶ th−¬ng
sÏ gi¶m v× ng−êi ta sÏ ®Çu t− thªm cho s¶n xt nh÷ng mỈt hµng cã thĨ nhËp khÈu vµo.
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
14
NÕu t¸c ®éng (d−¬ng) cđa sù thay thÕ m¹nh h¬n t¸c ®éng tiªu cùc cđa viƯc TOT gi¶m
th× tû gi¸ hèi ®o¸i thùc sÏ t¨ng (Dornbusch 1980). Gi¸ xt khÈu cµng cã t¸c ®éng ®èi
víi sù thay ®ỉi trong tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi vµ kh¶ n¨ng thay thÕ gi÷a c¸c s¶n phÈm
phi kh¶ th−¬ng vµ c¸c s¶n phÈm xt khÈu cµng lín trong tiªu dïng vµ s¶n xt th× sù
suy gi¶m trong tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi cµng dƠ dÉn ®Õn viƯc gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i thùc.
NÕu mèi quan hƯ nãi trªn còng ®óng ë ViƯt Nam
ii

th× sù suy gi¶m cđa TOT
trong giai ®o¹n 1989-94 (B¶ng 7) còng ph¶i lµm gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i thùc vµ v× vËy
kh«ng ph¶i nh÷ng thay ®ỉi bªn ngoµi liªn quan ®Õn tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi ®èi ngo¹i
cđa VN lµ nguyªn nh©n lµm tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng nh− trong thùc tÕ cđa giai ®o¹n
nãi trªn.

b¶ng 7
Tû lƯ/§iỊu kiƯn trao ®ỉi ®èi ngo¹i, më cưa th−¬ng m¹i vµ tµi kho¶n v·ng lai, 1989-
1995
C¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai
N¨m ChØ sè ®/kiƯn
trao ®ỉi
Th−¬ng m¹i/GDP
(%)
TriƯu ®«-la Mü % cđa GDP
1989 100 61,9 -586 -7,2
1990 93 60,0 -357 -5,4
1991 88 63,7 -187 -1,9
1992 83 62,3 -76 -0,8
1993 87 60,9 -1.062 -8,3
1994 87 57,3 -1.179 -7,6
1995 kh«ng cã 64,7 -1.626 -8,0
Ngn: Ng©n hµng thÕ giíi, C¸c xu h−íng ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triĨn (mét sè n¨m).

ChÝnh s¸ch th−¬ng m¹i

C« ta nhËp khÈu hc th quan (trỵ cÊp xt khÈu) n©ng møc gi¸ trong n−íc cđa c¸c
s¶n phÈm cã thĨ nhËp khÈu (hc c¸c s¶n phÈm cã thĨ xt khÈu); ®iỊu nµy khun
khÝch s¶n xt trong n−íc c¸c s¶n phÈm ®ã, lµm gi¶m tiªu dïng vµ gi¶m xt khÈu
(t¨ng xt khÈu). C¸c ngn lùc ®−ỵc ph©n phèi l¹i, chun tõ viƯc s¶n xt c¸c s¶n

phÈm phi kh¶ th−¬ng sang s¶n xt c¸c s¶n phÈm kh¶ th−¬ng. ViƯc møc cung c¸c s¶n
phÈm phi kh¶ th−¬ng gi¶m trong khi møc cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm nµy l¹i t¨ng lµm
gi¸ cđa chóng t¨ng, vµ v× vËy lµm gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i thùc. Chóng ta ®Ịu biÕt lµ
chÝnh s¸ch b¶o hé nhËp khÈu nh»m thóc ®Èy c«ng nghiƯp ho¸ ®· gãp phÇn duy tr× t×nh
tr¹ng ®ång tiỊn bÞ ®Þnh gi¸ cao (over-valued) ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triĨn. Kh¸c víi
u tè vỊ tû lƯ/®iỊu kiƯn trao ®ỉi, u tè chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i n»m trong tÇm kiĨm
so¸t cđa c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch.
ChÕ ®é ngo¹i th−¬ng cđa VN cã cëi më h¬n kĨ tõ n¨m 1989 hay kh«ng? §iỊu
®¸ng tiÕc lµ kh«ng cã ®đ d÷ liƯu ®Ĩ ®¸nh gi¸ ®−ỵc thÝch ®¸ng møc ®é h¹n chÕ/ më cưa
chung cđa chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i cđa VN. §iỊu ®¸ng l−u ý lµ nh÷ng c¶i c¸ch theo
h−íng thÞ tr−êng vµo thêi kú ®Çu còng ®· cã viƯc níi láng nh÷ng h¹n chÕ vỊ th−¬ng
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
15
m¹i. Kh«ng chØ c¸c doanh nghiƯp c«ng mµ c¶ c¸c doanh nghiƯp t− ®Ịu ®−ỵc bu«n
b¸n trùc tiÕp chø kh«ng ph¶i th«ng qua c¸c c«ng ty th−¬ng m¹i nhµ n−íc. Ng−êi ta ®·
dì bá phÇn lín c¸c yªu cÇu vỊ c«-ta vµ giÊy phÐp. Ph−¬ng thøc hoµn th nhËp khÈu
còng ®· ®−ỵc ®−a ra nh»m gi¶m chi phÝ cđa c¸c hµng nhËp khÈu ®Ĩ phơc vơ s¶n xt
xt khÈu. Ch¾c ch¾n r»ng c¸c biƯn ph¸p nµy ®· t¨ng møc lỵi nhn cđa xt khÈu,
gãp phÇn lµm t¨ng tû lƯ cđa xt khÈu so víi GDP tõ 25% vµo n¨m 1989 lªn 33% vµo
n¨m 1992 (H×nh 2).
NhËp khÈu bÞ ®iỊu tiÕt chỈt chÏ; cã c¸c møc ®é kiĨm so¸t kh¸c nhau nh− chøng

chØ nhËp khÈu, c«-ta, giÊy phÐp. . . vµ møc ®é kiĨm so¸t còng t vµo tõng lo¹i s¶n
phÈm. MỈc dï sè l−ỵng c¸c s¶n phÈm ph¶i chÞu c«-ta vµ giÊy phÐp nhËp khÈu ®· gi¶m
nhiỊu trong giai ®o¹n ®−ỵc nghiªn cøu, vÉn cßn nhiỊu kÏ hë ®Ĩ c¸c giíi chøc cã thĨ ¸p
®Ỉt nh÷ng ý kiÕn chđ quan vµ ph©n biƯt ®èi xư trong viƯc c−ìng chÕ thùc hiƯn (Ng©n
hµng thÕ giíi, tr.79). Møc th quan ®−ỵc ®iỊu chØnh th−êng xuyªn vµ tÝnh chÊt b¶o
hé cđa hƯ thèng quan th t¨ng. Cã nhiỊu møc th quan kh¸c nhau vµ vµ gi÷a chóng
cã møc kh¸c biƯt t−¬ng ®èi lín: tÝnh tíi th¸ng 3 n¨m 1995, cã 36 møc th quan kh¸c
nhau vµ møc th lµ tõ o,5-200% (Ng©n hµng thÕ giíi n¨m 1995, tr.81). “D¹ng cao
dÇn” (escalating pattern) cđa th quan VN (tøc lµ s¶n phÈm ë møc chÕ biÕn cµng cao
th× cµng ph¶i chÞu møc th quan cao) cho thÊy lµ møc b¶o hé thùc tÕ cã ë nhiỊu
ngµnh c«ng nghiƯp vµ ®©y lµ mét nguyªn nh©n tiỊm tµng ®−a ®Õn sù kÐm hiƯu qu¶
trong ph©n bỉ c¸c ngn lùc. V× nh÷ng lý do trªn, kh«ng cã g× lµ ng¹c nhiªn khi
chóng ta thÊy r»ng tû lƯ nhËp khÈu/GDP gi¶m trong giai ®o¹n ®−ỵc nhiªn cøu, ®Ỉc biƯt
lµ trong nh÷ng n¨m 1989-92 (H×nh 2)

h×nh 2
Tû lƯ cđa xt khÈu, nhËp khÈu vµ tỉng th−¬ng m¹i so víi GDP, 1989-95
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
16
Chóng ta cã thĨ dïng tû lƯ cđa tỉng th−¬ng m¹i (tỉng cđa xt khÈu vµ nhËp
khÈu) so víi GDP ®Ĩ ®¸nh gi¸ møc ®é më cưa ®èi víi th−¬ng m¹i, ®ång thêi lµm chØ

sè (chØ sè rÊt ch−a hoµn thiƯn) vỊ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i phơc vơ cho yªu cÇu cđa tµi
liƯu nµy. H×nh 2 cho thÊy lµ viƯc t¨ng gi¸ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc trong nh÷ng n¨m 1992,
1993 ®i cïng víi viƯc gi¶m tû st th−¬ng m¹i/GDP; nh−ng ®IỊu ®ã l¹i kh«ng x¶y ra
víi nh÷ng lÇn t¨ng gi¸ n¨m 1991 vµ 1995. NÕu dùa vµo nh÷ng lËp ln ®· ®−ỵc nªu ë
trªn, chóng ta cã thĨ nãi r»ng nh÷ng thay ®ỉi trong chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i lµ lý do
chÝnh dÉn ®Õn sù lªn gi¸ cđa tû gi¸ hèi ®o¸i thùc trong nh÷ng n¨m 1989-1995.

Tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa

Nãi chung, c¸c tµi liƯu nghiªn cøu ®Ịu nhÊt trÝ lµ nh÷ng thay ®ỉi cđa tû gi¸ hèi ®o¸i
danh nghÜa cã thĨ cã nh÷ng t¸c ®éng ng¾n h¹n ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i thùc, nh−ng
chóng kh«ng thĨ cã t¸c ®éng dµi h¹n (Edwards 1989). Do tû gi¸ hèi ®o¸i thùc lµ mét
biÕn sè vỊ gi¸ t−¬ng ®èi (relative price variable), møc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc dµi h¹n khã
cã thĨ bÞ t¸c ®éng bëi nh÷ng biÕn sè danh nghÜa. Tuy nhiªn, vỊ mỈt ng¾n h¹n th× thay
®ỉi trong tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa cã thĨ hç trỵ ®Ĩ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cã nh÷ng
®iỊu chØnh tr−íc nh÷ng thay ®ỉi cđa biÕn sè thùc. NÕu nh− ng−êi ta kh«ng cã nh÷ng
biƯn ph¸p kh¸c ®i kÌm ®Ĩ gi¶i qut nh÷ng vÊn ®Ị “c¨n b¶n” (fundamentals) ( vÝ dơ
nh− tù do ho¸ chÕ ®é th−¬ng m¹i, gi¶m sù th©m hơt gi÷a thu nhËp cđa qc gia vµ chi
phÝ cđa qc gia) th× viƯc gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa kh«ng thĨ dÉn ®Õn viƯc
gi¶m tû gi¸ hèi ®o¸i thùc trong mét thêi gian dµi; nã chØ cã thĨ t¨ng møc gi¸ chung
nh−ng kh«ng lµm thay ®ỉi c¸c møc gi¸ t−¬ng ®èi trong nỊn kinh tÕ.
Quay l¹i B¶ng 5 ë trªn, chóng ta cã thĨ thÊy lµ tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa gi¶m
m¹nh ë ViƯt nam trong nh÷ng n¨m 1990-92 mỈc dï r»ng tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng
52%. Râ rµng lµ l¹m ph¸t t¨ng nhanh ë trong n−íc (kho¶ng 52,4% mét n¨m tõ 1989-
92) ®· lµm gi¶m t¸c dơng cđa viƯc gi¶m gi¸ ®ång tiỊn. L¹m ph¸t bÞ kÝch thÝch bëi
chÝnh s¸ch tiỊn tƯ ®−ỵc níi láng nh− ®−ỵc thĨ hiƯn qua møc t¨ng hµng n¨m lµ 55,2%
cđa tiỊn mỈt (M2); l−ỵng tiỊn mỈt t¨ng nhanh nh− vËy lµ do t×nh tr¹ng th©m hơt ng©n
s¸ch lín, chiÕm trung b×nh tíi 9% GDP trong thêi kú 1990-92 (xin xem B¶ng 8).
B¶ng 8
Níi láng chÝnh s¸ch tiỊn tƯ vµ th©m hơt ng©n s¸ch (1990-92)

L−ỵng cung øng tiỊn (M2) Th©m hơt ng©n s¸ch
N¨m Tû ®ång % thay ®ỉi Tû ®ång % thay ®ỉi
1989 7.419 - - -
1990 11.358 53,1 1.728 10,3
1991 20.301 78,8 3.845 5.5
1992 27.144 33,7 7.508 11,3
Trung b×nh 55,2 9,0
Ngn: Ng©n hµng ph¸t triĨn Ch©u ¸, Nh÷ng chØ sè chÝnh cđa c¸c n−íc ®ang ph¸t
triĨn cđa c¸c n−íc Ch©u ¸ vµ Th¸i b×nh d−¬ng vµo n¨m 1995.


Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
17

D−êng nh− lµ sau ®ã ViƯt nam ®· theo ®i nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thËn träng
h¬n
iii
; ®iỊu nµy ®−ỵc ph¶n ¸nh qua møc l¹m ph¸t gi¶m xng chØ cßn 16,2% mét n¨m
trong 1993-95. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m 1993-95, tû gi¸ hèi ®o¸i danh nghÜa l¹i
rÊt ỉn ®Þnh, v× vËy tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng thªm trung b×nh lµ 14,5% mét n¨m


Tµi kho¶n v·ng lai

Gi÷a c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai vµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cã mèi liªn hƯ chỈt chÏ. Th©m
hơt trong c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai cã nghÜa lµ cã møc cÇu lín ®èi víi ngo¹i hèi;
ng−êi ta ph¶i ®¸p øng møc cÇu nµy b»ng c¸ch sư dơng dù tr÷ ngo¹i hèi hc c¸c
ngn vèn tõ bªn ngoµi ®ỉ vµo nh»m b¶o vƯ møc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc thÊp gi¶ t¹o.
Mèi quan hƯ chỈt chÏ gi÷a tµi kho¶n v·ng lai vµ tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cßn ®−ỵc ph¶n
¸nh qua mèi quan hƯ nh©n qu¶; trong mèi quan hƯ nµy, mét møc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc
cao h¬n (thÊp h¬n) cã thĨ c¶i thiƯn (lµm xÊu ®i) c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai nÕu nh−
c¸c u tè kh¸c vÉn ®−ỵc gi÷ nguyªn. §èi víi nhiỊu n−íc ®ang ph¸t triĨn cã thÞ
tr−êng vèn trong n−íc ch−a ph¸t triĨn vµ kh«ng g¾n v¬Ý hƯ thèng tµi chÝnh thÕ giíi
(mét phÇn lµ do chÝnh phđ h¹n chÕ sù di chun cđa lng vèn t− nh©n), ng−êi ta
th−êng xem vÊn ®Ị liªn quan ®Õn c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai lµ mét biÕn sè vỊ mỈt
chÝnh s¸ch. Nã chÞu t¸c ®éng m¹nh bëi nh÷ng nç lùc cđa chÝnh phđ trong viƯc thu hót
vèn n−íc ngoµi d−íi h×nh thøc ®Çu t− chøng kho¸n t− nh©n, ®Çu t− trùc tiÕp cđa n−íc
ngoµi, vay hc viƯn trỵ ph¸t triĨn cđa n−íc ngoµi.
ViƯt nam lu«n bÞ th©m hơt tµi kho¶n v·ng lai tõ 1989 ®Õn 1995. §iỊu ®¸ng chó
ý lµ th©m hơt tµi kho¶n v·ng lai gi¶m m¹nh c¶ vỊ tut ®èi lÉn gi¸ trÞ t−¬ng ®èi so víi
GDP trong bèn n¨m ®Çu; sau ®ã th©m hơt nµy t¨ng lªn tíi 8% cđa GDP vµ tû lƯ nµy
®−ỵc gi÷ cho tíi n¨m 1995. 8% lµ con sè t−¬ng ®èi cao, thËm chÝ so víi c¸c n−íc
®ang ph¸t triĨn kh¸c. Chóng ta cã thĨ nh¾c l¹i lµ B¶ng 5 cho thÊy lµ tû gi¸ hèi ®o¸i
kh«ng thay ®ỉi nhiỊu trong nh÷ng n¨m 1992-95. Râ rµng lµ khã cã viƯc gi¶m gi¸
m¹nh ®ång néi tƯ chõng nµo mµ th©m hơt tµi kho¶n v·ng lai cßn ®−ỵc bï ®¾p b»ng c¸c
lng vèn tõ n−íc ngoµi.
Dùa vµo nh÷ng lËp ln ®· ®Ị cËp ë trªn vỊ nh÷ng u tè t¸c ®éng ®Õn tû gi¸
hèi ®o¸i thùc, chóng ta cã thĨ suy ln r»ng nguyªn nh©n quan träng nhÊt dÉn ®Õn tû
gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m 1989-95 lµ t×nh tr¹ng th©m hơt c¸n c©n
v·ng lai th−êng xuyªn vµ t×nh tr¹ng ph¶i dùa vµo c¸c lng vèn n−íc ngoµi ®Ĩ tµi trỵ
cho c¸c kho¶n th©m hơt ®ã.
MỈc dï c¸c kho¶n vèn tõ n−íc ngoµi ®· gióp cho qu¸ tr×nh t¨ng tr−ëng kinh tÕ

nhanh chãng cđa ViƯt nam (trung b×nh lµ 8% mét n¨m trong giai ®o¹n nµy), ng−êi ta
còng cã thĨ ®Ỉt c©u hái kh«ng chØ vỊ tÝnh bỊn v÷ng cđa c¸c lng vèn lín mµ c¶ vỊ t¸c
®éng tiªu cùc cđa chóng ®èi víi vÊn ®Ị ph©n bỉ ngn lùc. ViƯc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc
bÞ cao gi¸ dÉn ®Õn sù bÊt lỵi vỊ mỈt gi¸ c¶ ®èi víi tÊt c¶ c¸c hµng ho¸ kh¶ th−¬ng. ë
phÇn trªn, chóng t«i ®· nãi vỊ viƯc t×nh tr¹ng tû gi¸ hèi ®o¸i thùc lªn gi¸ trong nh÷ng
n¨m 1990-95 lµ nguyªn nh©n chÝnh dÉn ®Õn sù suy gi¶m cđa søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
18
c¶ cđa c¸c nhµ s¶n xt g¹o ë ViƯt nam. Nh÷ng u tè kh¸c ®· cã t¸c ®éng tỉng hỵp
t−¬ng ®èi thn, t¹o kÝch thÝch t−¬ng ®èi vỊ mỈt gi¸ c¶ ®èi víi viƯc s¶n xt g¹o; tuy
nhiªn nh÷ng ®iỊu nµy kh«ng bï l¹i ®−ỵc t¸c ®éng tiªu cùc g©y ra bëi viƯc tû gi¸ hèi
®o¸i thùc t¨ng.

6. Tãm t¾t vµ mét sè vÊn ®Ị vỊ mỈt chÝnh s¸ch

Tµi liƯu nµy ®· xem xÐt søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ c¶ cđa s¶n xt g¹o ë ViƯt nam
còng nh− nh÷ng u tè chÝnh s¸ch hc phi chÝnh s¸ch t¸c ®éng ®Õn søc c¹nh tranh ®ã
trong giai ®o¹n tù do ho¸ gi¸ c¶ vµ c¶i c¸ch kinh tÕ b¾t ®Çu tõ n¨m 1989. Khi tÝnh søc
c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶, chóng t«i tÝnh c¶ gi¸ cđa s¶n phÈm (g¹o) vµ gi¸ cđa ph©n bãn -
®Çu vµo vËt chÊt chÝnh cho s¶n xt g¹o. Chóng t«i thÊy ph¶i nhÊn m¹nh mét sè
nh÷ng ph¸t hiƯn sau ®©y:

• ChØ sè vỊ søc c¹nh tranh gi¸ c¶ gi¶m m¹nh trong giai ®o¹n 1989-95; gi¶m trung
b×nh hµng n¨m lµ 5,5%. Trong khi gi¸ t¹i n«ng tr¹i cđa ph©n bãn gi¶m vµ v× vËy cã
lỵi cho ng−êi s¶n xt g¹o th× gi¸ g¹o t¹i n«ng tr¹i l¹i cßn gi¶m lín h¬n.
• Trong giai ®o¹n ®−ỵc nghiªn cøu, gi¸ qc tÕ cđa c¶ g¹o vµ ph©n bãn ®Ịu t¨ng. C¶
hai ®iỊu nµy l¹i gióp chØ sè vỊ søc c¹nh tranh gi¸ c¶ t¨ng trung b×nh lµ 2,5% mét
n¨m.
• C¸c chÝnh s¸ch ngµnh cã liªn quan trùc tiÕp tíi gi¸ néi ®Þa cđa g¹o vµ ph©n bãn ®·
cã t¸c ®éng dßng tÝch cùc ®èi víi søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ c¶ cđa s¶n xt g¹o;
chóng ®· gióp t¨ng chØ sè søc c¹nh tranh trung b×nh lµ 4,5% mét n¨m.
• Nh©n tè ®ãng vai trß quan träng nhÊt trong viƯc lµm gi¶m søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸
c¶ cđa g¹o ë ViƯt nam lµ t×nh tr¹ng tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng m¹nh. Tõ 1989-1995,
chØ sè tû gi¸ hèi ®o¸i thùc gi¶m trung b×nh mét n¨m lµ 12,5%; t×nh tr¹ng nµy hÇu
nh− v« hiƯu ho¸ t¸c ®éng tỉng hỵp cđa nh÷ng thay ®ỉi tÝch cùc mang l¹i bëi møc
gi¸ qc tÕ vµ chÝnh s¸ch b¶o hé ngµnh ®èi víi g¹o vµ ph©n bãn.
• Nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« chø kh«ng ph¶i lµ tû lƯ trao ®ỉi ®èi ngo¹i lµ
nguyªn nh©n chÝnh lµm tû gi¸ hèi ®o¸i thùc t¨ng trong t×nh h×nh lng vèn n−íc
ngoµi ®ỉ vµo ngµy cµng nhiỊu trong nh÷ng n¨m 1993-95.
Vµo n¨m 1989, khi c¸n c©n tµi kho¶n v·ng lai bÞ th©m hơt lín vµ ngo¹i th−¬ng
cđa ViƯt nam b¾t ®Çu ®−ỵc tù do ho¸ th× tû gi¸ hèi ®o¸i thùc cđa ViƯt nam ®· bÞ qu¸
cao. V× vËy, viƯc tû gi¸ hèi ®o¸i thùc tiÕp tơc t¨ng gi¸ sau ®ã ®· lµm trÇm träng thªm
sù bÊt lỵi gi¸m tiÕp vỊ mỈt gi¸ c¶ ®èi víi ng−êi s¶n xt g¹o. ë ®©y, cÇn ph¶i nhÊn
m¹nh lµ sù t¨ng gi¸ cđa tû gi¸ hèi ®o¸i thùc ®· lµm gi¶m møc lêi t−¬ng ®èi cđa ng−êi
s¶n xt trong n−íc kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc s¶n xt g¹o mµ c¶ ®èi víi c¸c s¶n
phÈm kh¶ th−¬ng kh¸c. V× vËy, t×nh h×nh ph©n bỉ ngn lùc vµ møc hiƯu qu¶ cđa ®Çu
t− còng bÞ ¶nh h−ëng xÊu trong nh÷ng n¨m 1989-95; ®iỊu nµy chØ mang l¹i t¸c ®éng
tiªu cùc ®èi víi sù t¨ng tr−ëng t−¬ng lai cđa nỊn kinh tÕ ViƯt nam.
Xem xÐt tõ khÝa c¹nh c¸n c©n thanh to¸n, sù mÊt c©n b»ng trong tµi kho¶n v·ng
lai cã nghÜa lµ cã sù chªnh lƯch gi÷a tỉng thu nhËp vµ tỉng chi. T×nh tr¹ng th©m hơt
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004

Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
19
c¸n c©n v·ng lai liªn tơc ë ViƯt nam ph¶n ¸nh møc tÝch l néi bé thÊp. C¸c sè liƯu
thèng kª chÝnh thøc cho thÊy lµ tỉng tÝch l néi ®Þa cđa ViƯt nam vµo n¨m 1993 chØ
lµ 16% cđa GDP. Con sè nµy thÊp h¬n nhiỊu lµ tû lƯ tiÕt kiƯm lµ 35% hc cao h¬n ë
c¸c n−íc l¸ng giỊng §«ng ¸. Râ rµng lµ cÇn ph¶i t¨ng tiÕt kiƯm trong n−íc, nÕu
kh«ng cã ®−ỵc ®iỊu ®ã th× nỊn kinh tÕ ViƯt nam khã cã thĨ duy tr× ®−ỵc ®éng lùc t¨ng
tr−ëng gÇn ®©y. ViƯc ngn vèn n−íc ngoµi ®ỉ vµo ViƯt nam t¨ng vät lªn trong
nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· gióp thóc ®Èy tiÕt kiƯm trong n−íc vµ cho phÐp ViƯt nam cã
®−ỵc møc tỉng ®Çu t− cao h¬n nhiỊu.
Do ViƯt nam vÉn cßn lµ mét nỊn kinh tÕ chđ u lµ n«ng nghiƯp, n«ng nghiƯp
vÉn gi÷ mét vai trß quan träng ®èi víi sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ dµi h¹n ë ViƯt nam. V×
g¹o lµ s¶n phÈm n«ng nghiƯp quan träng nhÊt ë ViƯt nam, ng−êi ta cÇn ph¶i quan t©m
chỈt chÏ tíi vÊn ®Ị søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ c¶ cđa s¶n xt g¹o ®· thay ®ỉi thÕ nµo
vµ sÏ thay ®ỉi ra lµm sao trong qu¸ tr×nh ®ỉi míi kinh tÕ. Thùc sù cÇn ph¶i theo dâi
nh÷ng thay ®ỉi liªn quan tíi c¸c u tè kÝch thÝch t−¬ng ®èi (relative encentives) ®èi
víi nh÷ng ng−êi s¶n xt nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiƯp chÝnh, ®Ỉc biƯt lµ trong nh÷ng
giai ®o¹n cã c¶i c¸ch lín vỊ mỈt chÝnh s¸ch.
iv

Khu«n khỉ ph©n tÝch ®−ỵc sư dơng trong nghiªn cøu nµy cã thĨ lµ c«ng cơ cã
Ých cho viƯc ph©n tÝch vµ x©y dùng chÝnh s¸ch. Ph©n tÝch sau (ex post) cđa chóng t«i
vỊ nh÷ng thay ®ỉi ®· x¶y ra trong chØ sè vỊ søc c¹nh tranh vỊ mỈt gi¸ cđa gậ lµ mét

øng dơng cđa khu«n khỉ ph©n tÝch nµy ®Ĩ ®¸nh gi¸ tÇm quan träng t−¬ng ®èi cđa
chÝnh s¸ch vµ c¸c u tè phi chÝnh s¸ch trong giai ®o¹n cã nhiỊu ®iỊu chØnh quan
träng trong lÜnh vùc n«ng nghiƯp vµ kinh tÕ vÜ m« cđa ViƯt nam. Nh÷ng hËu qu¶ tiªu
cùc mµ ng−êi ta cã thĨ thÊy ®−ỵc cđa c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« th«ng qua trong
giai ®o¹n nµy cho thÊy râ sù cÇn thiÕt cđa viƯc ph©n tÝch c¸c vÊn ®Ị cđa kinh tÕ vÜ m«
khi xem xÐt nh÷ng thay ®ỉi trong søc c¹nh tranh vỊ gi¸ c¶ cđa c¸c s¶n phÈm n«ng
nghiƯp cđa ViƯt nam. §iỊu nµy còng cho thÊy lµ nh÷ng qut ®Þnh chÝnh s¸ch ®−ỵc
ban hµnh ë ngoµi Bé n«ng nghiƯp ®· cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp nh−ng rÊt lín vỊ mỈt gi¸ c¶
vµ ®©y còng lµ th«ng tin h÷u Ých cho c¸c quan chøc cđa Bé n«ng nghiƯp còng nh−
nh÷ng ng−êi mn phÊn ®Êu cho lỵi Ých cđa ng−êi s¶n xt g¹o.
Ngoµi viƯc quan t©m ®Õn g¹o vµ cã ý thøc nh×n xa, nh÷ng ng−êi ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch n«ng nghiƯp cđa ViƯt nam cÇn cã ®−ỵc th«ng tin vỊ nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi
c¸c u tè kÝch thÝch vỊ mỈt gi¸ c¶ ®èi víi s¶n xt n«ng nghiƯp bëi nh÷ng biÕn ®ỉi ë
bªn ngoµi (vÝ dơ nh÷ng thay ®ỉi vỊ gi¸ c¶ cđa s¶n phÈm s¬ chÕ qc tÕ), c¸c chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m« vµ nh÷ng biƯn ph¸p can thiƯp ngµnh. Nh÷ng th«ng tin nh− vËy cã
thĨ gióp hä biÕt ®−ỵc nªn ®iỊu chØnh c¸c chÝnh s¸ch hiƯn nay nh− thÕ nµo (vµ ®iỊu
chØnh c¬ cÊu b¶o hé hiƯn nay nh− thÕ nµo) ®Ĩ ph¶n øng thÝch hỵp tr−íc nh÷ng thay ®ỉi
trong gi¸ c¶ qc tÕ vµ nh÷ng nh©n tè kh¸c ë bªn ngoµi. C¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch cÇn biÕt nh÷ng chÝnh s¸ch hiƯn nay cã thĨ ®em l¹i nh÷ng hËu qu¶ ngoµi ý mn
nµo ®èi víi c¸c møc gi¸ t−¬ng ®èi trong lÜnh vùc n«ng nghiƯp vµ còng cÇn lu«n chó ý
tíi nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp vỊ mỈt gi¸ c¶ mµ c¸c ®Ị nghÞ vỊ thay ®ỉi
chÝnh s¸ch cã thĨ ®em l¹i.

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa
g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n

tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
20






















chó thÝch
Bµi viÕt nµy dùa trªn mét nghiªn cøu cđa dù ¸n IFPRI nhan ®Ị “Nghiªn cøu viƯc theo dâi gi¸ trªn thÞ tr−êng vµ
c¸c lùa chän chÝnh s¸ch” do Ng©n hµng ph¸t triĨn ch©u A tµi trỵ. B¶n tr−íc cđa tµi liƯu nµy ®· ®−ỵc tr×nh bµy t¹i
Héi th¶o qc gia vỊ ThÞ tr−êng lóa g¹o ®ang thay ®ỉi ë ViƯt Nam: C¬ cÊu hiƯn nay vµ nh÷ng th¸ch thøc t−¬ng

lai, do Bé N«ng nghiƯp vµ ph¸t triĨn n«ng th«n ®ì ®Çu tõ 15-17/10/1996 t¹i Hµ Néi. Ng−êi viÕt ®· nhËn ®−ỵc
nhiỊu ®ãng gãp q b¸u cđa c¸c thµnh viªn cđa dù ¸n, nh÷ng ng−êi tham gia héi th¶o vµ biªn tËp viªn bªn ngoµi
cđa t¹p chÝ th«ng tin nµy.
i
NÕu ®ã chØ lµ sù biÕn ®éng t¹m thêi cđa gi¸ s¶n phÈm trªn thÞ tr−êng qc tÕ th× vÊn ®Ị l¹i kh¸c. T¹i nhiỊu n−íc
§PT, chÝnh phđ can thiƯp nh»m gi¶m møc dao ®éng cđa gi¸ c¶. Nh−ng trªn thùc tÕ, chÝnh phđ th−êng can thiƯp
kh«ng ®Ịu - t×m c¸ch ®Ĩ h¹ møc gi¸ trªn thÞ tr−êng néi ®Þa nh−ng kh«ng t×m c¸ch n©ng møc gi¸ néi ®Þa.
ii
§iỊu ®¸ng tiÕc lµ chóng t«i kh«ng cã ®−ỵc ®đ sè liƯu cđa c¸c qu·ng thêi gian kh¸c nhau ë ViƯt Nam nªn
kh«ng thĨ cã ®−ỵc c¬ së to¸n kinh tÕ cho gi¶ thiÕt nµy.
iii
§iỊu ®¸ng l−u ý lµ nh÷ng chÝnh s¸ch nµy ®· ®−ỵc hç trỵ bëi mét tho¶ thn cđa IMF vµo n¨m 1993. §iỊu
còng ®¸ng chó ý lµ chÝnh phđ ViƯt nam ®· gi¶m ®−ỵc th©m hơt ng©n s¸ch b»ng c¸ch gi¶m chi tiªu c¬ b¶n, trong
®ã cã c¶ nh÷ng kho¶n chi cho c¬ së h¹ tÇng chø kh«ng gi¶m c¸c kho¶n chi th−êng xuyªn.
iv
§iỊu nµy phï hỵp víi viƯc Ng©n hµng ThÕ giíi “theo dâi” gi¸ n«ng nghiƯp vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ë Mü la
tinh (xin xem Valdes 1996).


Tµi liƯu tham kh¶o

Bautista ,R.M. vµ C.G. Gehlhar. “ C¹nh tranh vỊ gi¸ c¶ vµ thay ®ỉi trong lÜnh vùc b«ng
ë Ai cËp: sù t¸c ®éng cđa chÝnh s¸ch ngµnh vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«”. T¹p chÝ vỊ
c¸c nỊn kinh tÕ Ch©u Phi 5 (1996): 21-51.
David, C.C. “ChÝnh s¸ch gi¸ c¶ n«ng nghiƯp: tr−êng hỵp cđa ViƯt nam.” Tµi liƯu
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khoá 2003-2004
Phát triển Nông thôn
Bài đọc
Søc c¹nh tranh vỊ gi¸ cđa s¶n xt lóa

g¹o ë ViƯt Nam: Nh÷ng t¸c ®éng cđa
c¸c chÝnh s¸ch trong n−íc vµ c¸c nh©n
tè bªn ngoµi

Romeo M. Bautista Biên dòch: Hoai Trung
21


chn bÞ cho dù ¸n TCP/VIE/2252 cđa FAO. ViƯn nghiªn cøu ph¸t triĨn cđa
Philippine, 1994a.
“Nh÷ng xu h−íng trong n¨ng st n«ng nghiƯp ë ViƯt nam.” Tµi liƯu chn bÞ
cho dù ¸n TCP/VIE/2252 cđa FAO. ViƯn nghiªn cøu ph¸t triĨn cđa Philippine, 1994b.
Devarajan,S., J.D. Lewis vµ S. Robinson.”Nh÷ng có sèc bªn ngoµi, c©n b»ng søc mua
vµ tû gi¸ hèi ®o¸i ë møc c©n b»ng.” T¹p chÝ kinh tÕ cđa Ng©n hµng ThÕ giíi, 7
(1993):45-63.
Dornbusch,R. Kinh tÕ häc vÜ m« cđa nỊn kinh tÕ më. New York: nhµ xt b¶n c¸c
s¸ch c¬ b¶n; 1980.
Edwards,S. Tû gi¸ hèi ®o¸i thùc, gi¶m gi¸ vµ ®iỊu chØnh ë c¸c n−íc chËm ph¸t triĨn.
Cambridge, MA: Nhµ xt b¶n tr−êng ®¹i häc MIT, 1989.
ViƯn nghiªn cøu ChÝnh s¸ch L−¬ng thùc Qc tÕ (IFPRI). Theo dâi thÞ tr−êng g¹o vµ
nghiªn cøu vỊ c¸c gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch. B¸o c¸o ci cïng lªn Ng©n hµng Ph¸t triĨn
Ch©u ¸. Washington D.C; th¸ng 12, 1996.
Knudsen,O. vµ J. Nash, “ỉn ®Þnh gi¸ n«ng nghiƯp vµ gi¶m rđi ro ë c¸c n−íc ®ang ph¸t
triĨn”. Trong sù thiªn vÞ bÊt lỵi cho n«ng nghiƯp: Th−¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ
m« cđa c¸c n−íc ®ang ph¸t triĨn; do R.M. Bautista vµ A. Valdes biªn tËp, trang 265 -
85. San Francisco: nhµ xt b¶n ICS cho TRung t©m Qc tÕ vỊ T¨ng tr−ëng vµ ViƯn
nghiªn cøu ChÝnh s¸ch L−¬ng thùc Qc tÕ, 1993.
Riedel,J. vµ B. Comer. “Qu¸ ®é sang nỊn kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViƯt nam”. Tµi liƯu
chn bÞ cho dù ¸n cđa Q Ch©u ¸ vỊ c¸c nỊn kinh tÕ qu¸ ®é. Tr−êng ®¹i häc Johns
Hopkins, Tr−êng nghiªn cøu cao cÊp Qc tÕ, th¸ng 3, 1995.

Valdes,A. “Theo dâi gi¸ n«ng nghiƯp vµ chÝnh s¸ch th−¬ng m¹i ë Mü la tinh trong
giai ®o¹n C¶i c¸ch lín vỊ mỈt ChÝnh s¸ch”. Tµi liƯu th¶o ln 349. Ng©n hµng ThÕ
giíi, th¸ng 11, 1996.
Ng©n hµng ThÕ giíi. ViƯt nam: B¸o c¸o kinh tÕ vỊ C«ng nghiƯp ho¸ vµ chÝnh s¸ch
c«ng nghiƯp. B¸o c¸o sè 146456-VN. Vơ qc gia I, khu vùc §«ng ¸ vµ Th¸i b×nh
d−¬ng. Washington D.C; 1995.