ĐIÊU KHẮC GỐM NGUYỄN
KHẮC QUÂN
Sau triển lãm cá nhân về
Gốm tại Bảo tàng Mỹ
thu
ật Việt Nam năm 2002,
năm nay Nguyễn Khắc
Quân lại giới thiệu triển
lãm G
ốm lần thứ II tại bảo
tàng Mỹ thuật Việt Nam
từ ngày 14/9 đến ngày 24/9 năm 2008 với những tác phẩm gốm mới
được sáng tác trong 5 năm trở lại đây.
Ngh
ệ thuật “chơi với lửa” trong những năm gần đây đã được một số
nghệ sĩ trẻ tốt nghiệp khoa Điêu khắc và chuyên ngành Gốm trường
Đại học Mỹ thuật Công Nghiệp - trong đó có Nguyễn Khắc Quân tạo
nên một bước phát triển mới, tạo dấu ấn trẻ trung, hiện đại và sáng tạo.

Nh
ững người yêu thích Mỹ thuật đặc biệt là nghệ thuật Gốm đã có ấn
tượng mạnh về các tác phẩm Gốm của Nguyễn Khắc Quân với phong
cách riêng mang đậm dấu ấn chuyên nghiệp và tài hoa. Anh đã tìm ra
được lối đi riêng của mình trong nghệ thuật Gốm Việt Nam hiện đại.
N
ếu chúng ta còn thấy phảng phất đâu đó những dáng hình tác phẩm
gợi lại những truyền thống của các thế hệ trước, nhưng cũng khó nhận
ra đâu là truyền thống, đâu là dấu ấn của riêng anh. Có thể coi các tác
phẩm Gốm của Nguyễn Khắc Quân qua hai triển lãm trước là những
bước đi ban đầu vững chắc, đầy tự tin và riêng biệt. Người xem có thể
thấy ở đó sức truyền cảm của anh qua mỗi tác phẩm, sự thông minh và

sáng tạo trong sử dụng khối, chất đất, men mầu và độ nung.
Nguy
ễn Khắc Quân là một nghệ sĩ Điêu khắc Gốm chuyên nghiệp.
Trong căn nhà nhỏ của anh ở khu Hoàng Cầu Hà Nội, chất đầy những
tác phẩm Gốm mới được sáng tác. Một xư
ởng nhỏ với đầy đủ đất, men,
bàn xoay và lò nung gốm đốt Gas có dung tích khoảng 1m3 luôn đỏ
lửa. Sáng tác gốm đã trở thành một công việc thường ngày của anh và
để tạo ra một tác phẩm mới Nguyễn Khắc Quân đã làm mọi công việc,
từ làm đất, tạo dáng, điêu khắc, trang trí, tô men vào lò và “chơi với
lửa” trong quá trình nung, vì vậy mỗi tác phẩm đều mang đậm dấu ấn
Nguy
ễn Khắc Quân từ kỹ thuật, nghệ thuật đến tình cảm của người
nghệ sĩ sáng tác mà anh đã dành hết cho nó. Vì vậy nhìn vào mỗi tác
phẩm của Nguyễn Khắc Quân dù có kích thư
ớc lớn hay nhỏ ta vẫn thấy
sự tinh tế, khối hình chắt lọc, sự liên kết giữa khối và men mầu, của
nghệ thuật điêu khắc và nghệ thuật gốm.
Triển lãm Gốm lần này Nguyễn Khắc Quân lấy tên là Dòng Thời Gian.
Trong hai phòng lớn dùng cho triển lãm của bảo tàng Mỹ thuật chỉ với
38 tác phẩm độc lập và một tác phẩm mang tính xếp đặt với gần một
nghìn khuôn mặt, tạo nên một triển lãm bề thế, no mắt, hấp dẫn người
xem, cho ta thấy sức sáng tạo dồi dào của tác giả cho dù trên hầu hết
các tác phẩm ta chỉ thấy Nguyễn Khắc Quân sử dụng một môtíp chính
đó là gương mặt của những con người từ trẻ tới già, từ giới tính đàn
ông hay đàn bà, từ những khuôn mặt khả ái đến những khuôn mặt ghi
hằn những khắc khổ. Những gương mặt đó như mặc định thời gian
chuyển hóa của mỗi con người. Dòng Thời Gian của Nguyễn Khắc
Quân được ẩn chứa, ghi dấu trên gương mặt người, của những thân
phận con người, chủ thể của sự sáng tạo.

Các khối chính của tác phẩm trong triển lãm phần lớn được lấy từ cảm
hứng khối hình vại và khối hình quả trứng - hai khối cơ bản truyền
thống để tạo dáng cho đồ Gốm. Nhưng tất cả các khối đó đã được biến
hóa để tạo nên sự khác biệt không lặp lại, không nhàm chán. V
ới những
tác phẩm có kích thước lớn, anh sử dụng hình thức chồng các khối lên
nhau để tạo được độ cao cần thiết. Sự hoành tráng của tác phẩm không
phải từ độ cao này mà là sự phối hợp nhịp nhàng giữa các khối bên
nhau và những chi tiết điêu khắc được “mọc” trên các khối đó. Ta có
thể chia các tác phẩm độc lập ở triển lãm này thành 4 dạng:
Dạng thứ nhất: Đó là các khối vại được chuyển tiếp vươn lên theo
chiều cao. Các khối đó được xếp cạnh nhau và ngân lên nhờ những
khối nhỏ gắn trên thân của nó kết hợp với những nét vẽ chìm m
ạnh mẽ,
thô mộc nhưng nhịp nhàng. Để làm thỏa mãn sự tinh tế và phong phú
về chi tiết, đôi chỗ anh kết hợp với chất liệu khác như: những thanh tre
tròn xuyên qua kh
ối gốm với những cung bậc khác nhau. Tác phẩm cho
ta cảm giác như cây, như quả như cuộc sống đa dạng của con người.
Việc sử dụng men trên tác phẩm là loại men mờ, mỏng, ấm càng tạo
nên dấu ấn của chất liệu gốm.
Dạng thứ hai mà Nguyễn Khắc Quân sử dụng khá nhiều tạo nên dấu ấn
riêng biệt đó là các tác phẩm với khối hình trụ, khối hình vại kết hợp
với nửa khối hình trứng, phần lớn đó là nh
ững tác phẩm một khuôn mặt
người hoặc anh thể hiện dầy đặc những khuôn mặt người từ những bé
thơ đến những người già, từ những nụ cười, khóc đến những tiếng thét.
Tôi cho rằng dạng tác phẩm này mang dấu ấn Nguyễn Khắc Quân rõ
nét.
Dạng thứ ba: Là các tác phẩm có khối hình trứng kết hợp với khối trụ

nhỏ để thể hiện các chân dung, trên mỗi chân dung này, Nguyễn Khắc
Quân vẫn thể hiện nhiều gương mặt người qua các nét khắc chìm tạo
nên.
Dạng thứ tư: Là các tác phẩm sử dụng men trắng kết hợp với vẽ hoa
lam hoặc men Vàng kết hợp với vẽ men nâu. ở đó anh mạnh dạn tạo
nên sự tương phản giữa các mảng men trắng lớn là hình nữ khỏa thân
với các mảng vẽ nét bằng bút lông hoặc nét khắc chìm dầy đặc.
Một tác phẩm chiếm không gian lớn trong phòng trưng bầy đó là tác
phẩm Điêu khắc - Xếp đặt với gần một nghìn gương mặt người như
những mặt nạ gốm. Điều đặc biệt ở đây, các gương mặt đều được làm
đơn chiếc nên hết sức đa dạng và mỗi gương mặt đều ẩn dấu những
tình cảm khác nhau của nhiều thế hệ khác nhau. Gần một nghìn gương
mặt người được xếp đặt như là một dòng chảy liên tục của thời gian
trên những thân phận của mỗi con người
Toàn bộ các tác phẩm Gốm của Nguyễn Khắc Quân đều sử dụng rất
kiệm mầu, men mờ, không bóng và ở gam nâu trầm ấm, hầu hết không
sử dụng phương pháp tráng men truyền thống mà s
ử dụng lối quét, xoa,
để làm men có sắc độ khác nhau phù hợp với ngôn ngữ điêu khắc. Một
số tác phẩm khác anh để nguyên xương đất kết hợp với những chỗ sử
dụng men tạo độ tương phản về đậm nhạt. Cho dù một số ít tác phẩm
anh dùng men trắng, men ngà hoặc mầu vẽ hoa lam thì
ở đó ta vẫn thấy
sự trầm, ấm của những sắc độ này.
Triển lãm gốm Dòng Thời Gian của Nguyễn Khắc Quân thực sự là m
ột
triển lãm Điêu khắc gốm mang đậm dấu ấn tác giả. Cùng v
ới cuộc triển
lãm trước Nguyễn Khắc Quân thực sự đã trở thành một nghệ sĩ gốm -
Nhà điêu kh

ắc gốm với đầy đủ những phẩm chất cao nhất của nó.
Nguy
ễn Khắc Quân sinh năm 1962 tại Bát Tràng - Gia Lâm - Hà Nội,
anh tốt nghiệp khoa Điêu khắc trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp
Hà Nội, có nhiều năm công tác tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. Ngoài
các triển lãm cá nhân, anh còn tham gia nhiều triển lãm khác như triển
lãm Mỹ thuật Toàn Quốc các năm: 1995, 2000, 2005, triển lãm 10 năm
Điêu khắc lần thứ III năm 1993 và lần thứ IV năm 2003 Nhiều tác
phẩm của Nguyễn Khắc Quân đã nằm trong các bộ sưu tập của Bảo
tàng Mỹ thuật Việt Nam, của nhiều Bảo tàng và nhà sưu tập nhiều nư
ớc
trên Thế giới.
Nhà Điêu kh
ắc gốm Nguyễn Khắc Quân là hội viên Hội Mỹ thuật Việt
Nam, là m
ột trong những nghệ sĩ tạo hình tr
ẻ xuất sắc của nền Mỹ thuật
Việt Nam hiện đại trong thời kỳ đổi mới ./.
Trần Khánh Chương 26/8/2008