Duong Bich Lien (1924-1988)
Dương Bích Liên dấn thân và hiến dâng cho nghệ thuật đến mức lơ đãng,
quên cả đời sống hạnh phúc tình cảm riêng tư của mình. Ông sống độc thân,
khép kín, gần như tách biệt với thế giới bên ngoài Khi giật mình tỉnh ra và
có ý muốn lấy vợ thì tóc ông đã bạc trắng .
Tuy nhiên, như một nghịch lý, ông cũng có một vài mối tình riêng, kín đáo,
đầy trắc ẩn trong cuộc đời giàu tâm tư của người nghệ sĩ - trí thức. Cuối đời,
sức khỏe ông suy sụp nhanh. Trong đó ,phần lớn do tác hại của những chén
rượu mạnh đã góp phần tàn phá cơ thể vốn mong manh, phong trần của
người nghệ sĩ.Vài ngày trước khi chết,ông triền miên uống rượu và hầu như
hoàn toàn "tịch cốc" (chữ ông đã dùng để nói là ông không thiết ăn gì nữa)
Ông đã "Chết nằm như mơ" . Cái chết của ông chỉ được biết đến khi những
người hàng xóm gõ cửa nhà ông mà không bao giờ còn nghe thấy tiếng ông
trả lời .
Với một lối sống như người lập dị, bất cần . Ông là người cô đơn,"Đời
không hiểu tôi và tôi cũng không hiểu đời,vì thế nên tôi xin thu mình nhỏ
lại" Dương Bích Liên là người có tật nói lắp,câu này ,tôi đã nghe ông lặp đi
lặp lại nhiều lần .Và mỗi khi ông chợt nghĩ ra một câu nào hay hay ,thì cứ
cách vài phút ông lại nói lại, khiến cho người nghe sẽ phải nhớ mãi "Chơi
càng hay,vẽ càng hay" và " Chúng mình mất hết chỉ còn nhau"
Giai đoạn sáng tác sung sức nhất của Dương Bích Liên ở vào thập niên
70 ,trong những năm tháng này, ông đã gửi các tác phẩm của mình tham dự
triển lãm nhưng chúng đã sớm bị loại,như bức "Hào" và bức "Bác Hồ nói
chuyện với Vệ Quốc Quân" Riêng bức thứ 2 , sau khi bị loại, người ta không
bao giờ còn thấy tăm tích tác phẩm này nữa. Bức tranh mô tả cảnh Hồ Chí
Minh đang nói chuyện với người lính Vệ Quốc Quân ở trong Chiến khu Việt
Bắc. Lý do bức tranh bị loại là họa sĩ đã vẽ người lính nhắm mắt trong khi vị
lãnh tụ đang nói chuyện.Nhưng theo cách thanh minh của Dương Bích Liên
thì chỉ khi nào người ta extreme ( cực sướng) thì người ta thường nhắm mắt.
Nhưng vào thời thời đó, chẳng có ai dám nghe theo cách diễn giải của người
họa sĩ.Người ta cho rằng ông đã tự ái và đau buồn vì sự lạnh nhạt của nhân
thế đối với những tác phẩm của mình,thế nên về cuối đời ông đã gần như
không có hứng thú sáng tác nữa.Năm 1984,Nhà nước chính thức mời bộ tứ "
Sáng ,Nghiêm,Liên,Phái" tổ chức triển lãm cá nhân. Chỉ có riêng Dương
Bích Liên từ chối,do đó,lúc sinh thời ,ông là một họa sĩ chưa bao giờ có một
cuộc triển lãm nào cho riêng mình.
Những tài liệu đáng tin cậy về Dương Bích
Liên thì rất ít nhưng những giai thoại thì
nhiều. Sinh thời ,ông có rất ít bạn thân
ngoại trừ Bùi Xuân Phái và Nguyễn Sáng.
Xuất thân trong một gia đình quyền thế và
giầu có Dương Bích Liên là con trai duy nhất của một ông quan tri phủ .
Nhưng đến năm 17 tuổi bỗng dưng máu nghệ sĩ giời cho đã nổi lên và ông
đã muốn từ bỏ cảnh sống giầu sang để chạy theo cuộc đời gió bụi.Ông gặp
gỡ họa sĩ Hoàng Lập Ngôn vào năm 1941,khi đó Họa sĩ Hoàng Lập Ngôn
vừa thiết kế xong chiếc xe ngựa và đặt tên cho chiếc xe tự chế của mình là "
Nhà Lăn Mê Ly" ,hoạ sĩ dùng chiếc xe ngựa kéo này làm phương tiện giao
thông để đi vẽ người và trực cảnh khắp đó đây ,và Dương Bích Liên đã được
họa sĩ Hoàng Lập Ngôn cho nhập hội,lên xe lăn xuyên Việt.Nhưng chiếc
xe "Nhà Lăn Mê Ly" tưởng sẽ phiêu du đất trời dài lâu nhưng chỉ lăn được
đến Thanh Hoá thì quan phủ sai người đi truy tìm. Người nhà quan phủ tìm
ra "Nhà Lăn Mê Ly" và áp giải cậu công tử về nhà.Sau chuyến lãng du có
tính chất số mệnh ấy,Dương Bích Liên đã quyết định ghi tên theo học
Trường Mỹ Thuật Đông Dương.Từ đây, Dương Bích Liên đã bắt đầu bước
vào cuộc chơi với nghệ thuật của hình và mầu.
Nhìn vào những tác phẩm Dương Bích Liên để lại ngưiờ ta nhận thấy ,mảng
đề tài Chân dung thiếu nữ của Dương Bích Liên được xem là thành công
hơn ,và có một thành ngữ của giới mộ điệu : " Phố Phái,Gái Liên"
Trước khi giã từ trần thế , Dương Bích Liên đã bày tỏ nguyện vọng của
mình với bạn :" Sau này ,trong cái ngày tôi sang bên kia thế giới, tôi không
muốn có ai là người lớn,tôi muốn đến đưa tiễn tôi là hai đứa trẻ nhỏ,một
trai ,một gái,chúng ăn mặc thật correct . Chỉ có hai đứa trẻ ấy, đi lững thững
theo chiếc xe ngựa trở cái xác không hồn của tôi ra nghĩa trang." Nhưng khi
Dương Bích Liên chết, người ta đã không dám chiều theo ý muốn đó của
ông.Vài năm sau khi Dương Bích Liên chết,các nhà làm phim đã dựng lại
toàn bộ chi tiết này: có hai đứa trẻ, ăn mặc đúng điệu (theo kiểu Châu
Âu)lững thững đi theo chiếc xe ngựa trở cỗ quan tài,vừa đi chúng vừa rắc
những cánh hoa xuống hai ven đường,trong khung cảnh của trời chiều mùa
thu.Bộ phim có tựa đề là :Sắc Vàng Lặng Lẽ.
Không luyến tiếc trần thế, nhưng thế gian luyến tiếc ông, người họa sĩ tài
hoa, người nghệ sĩ đã để lại những dấu ấn đậm sau qua những bức họa sống
mãi cùng thời gian.
Tác Phẩm Của Dương Bích Liên
Chân dung họa sĩ Bùi Xuân Phái