Luận án phó tiến sĩ Ngữ văn: Sử thi thần thoại M''nông
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (79.78 MB, 196 trang )
<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">
<small>. BO GIAO DUC VA DAO TAO . ti</small>
RƯỞNG ĐẠI HỌC "ỐỶG HỢP HÀ NOI t1
<small>DO HONG KY 1</small>
<small>Luận đa PTS khoa học Ngv Văn 1!</small>
Chuyên ngành: Văn học dân gian Ma
<small>ua hiệu : 50407 1</small>
09 1!
<small>oO</small>Ngiidi hương đần :PGS,PTS Vo Quang Nhơn, tỊ
Can bộ giang day Khoa 11Ngữ văn trường Dai học i!
<small>Tettiavutpt ti tl Lili Pom tri ttet?ttid trl tah tt</small><sub>RAG aeeer cee Coles CA... 2... Ổn ốc ca. ee FB ec ee oe ee</sub>
<small>ae mee ee ee ee ee ee ee Se Ben em Se en ee ee man Sen tH" Ơn Ơn VAN</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">ĐẠI GƯƠNG VE Tợb NGƯỜI M 'NƠN G
I. So lược về tee người MỹHones
I1, Đắc đi êm xa hội tộc người M "BONES
III.Ddae at ém sinh hoạt vật chất của người M'méng.
IV. Đặc đi ếm văn hoa tinh thần cua ngươi M'néng.
HƯƠNG uch
NOI DUNG OT NRONG
Céc nội dung chính trong sư thi nréng.
1, Sr thi nrơng ndi về sự hình thanh con người. Quan
niêm về thể giới của người M'nông qua sư thi nrông,
2, Nhân vật khai thiên lập địa trong sử thi nrông,
3. Nné& vật enh hùng văn hổa trong sử thi nrông,
-4, Chiến tranh va người anh hùng chiến trận trong sư
<small>thi nréng.</small>
5, Se thi nrông ca ngợi cuộc sống lao động, giau co
va hạnh phức của người M "nông.
6, Sử thi nrông phan anh những vận động cha yên biển
lớn trong xa hội Nhanh”
7. St thi nréng là "từ điển bách khoa" không tồn tại
</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3"><small>= Din</small>
<small>II. Vận trong sử thi nrông,</small>
<small>III.Bign phap xây dựng cốt truyện và nhân vật trong</small>
Lổi miêu ta chỉ tiết, vỉ mỉ, cụ thể.
"Lổi trầ hoen at thi",
<small>Biên phấp lšp lei.</small>
N hưng chức năng tư tưởng - thẩm my cua cẩu tric
<small>sử thi nrong.</small>
<small>"Khuôn mâu" được lap lai y ngun.</small>
"Khn mau" Ít nhiều cd sự thay đổi sau mỗi lần
<small>lắp tes</small>
Một sổ khuôn mẫu trong cấu trứe tác phẩm _nréng.
lễ nghịa tư tưởng~t ham mỹ cua các khuôn mẫu do
<small>trong nhận thức của người M'nông.CHUGNG BA</small>
XÁC ĐỊNH THE IOAI OT NRONG :
Giới thuyết chung về sử thi.
TI. Quan niệm v8 sử thi của một sổ nhà triết học,
nhà nghềên cứu văn học trên thế gidi.
SII. Quen niện về sư thi của một số nhà nghiên cứuIV, Ot nrơng cổ hơng thuộc tính cua tae
<small>Viét Nam. Lay,</small>
<small>Ot nrông 15 sử thi thần thoại.</small>
THAY LỚI xan LUẬ
NHỦN 6 VAN DE DA ĐƯỚC GIAT QUYET vA NƯNG VAN
</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4"><small>= 3- ,</small>
PHAN MO ĐAU
DAC DIEM CHUNG cUA LUAN ẤN
I. LÝ DO CHON DE TÀI R
1, Từ bao đời nay, trong cộng đồng M'°nông vần lưu
truyền một thé loại văn học dân gian đặc sắc, đổ là otnrơng. Tiếc răng nó đươc chứng ta biết đến q mudn.N ăm
1989, chứng tôi phat hiên ra sử thi nréng(1) tại xa Đắc
Môn, huyện Đắc Min, tỉnh Đắc Lắc, do nghệ nhân thong ,
người M'nông Preh hat kê. Mới dây có nhà dan tộc hạc đã
lầm lân sử thi nrơng với yao(2) (hình thức vã gia pha)
của người M'néng.
2, Tay Nguyên lâu nay vam được các nha khoa học coi
là nơi con bao lưu được nhiều dấu vất của chế độ công
xã nguyên thủy, Sử thi M'nông qua 1à một bức tranh rong
lon về "thời thơ ấu của xa hội lồi ngwoi". Ching tơi chm
đề thi nay tức là đi tầm hiểu nhiều mặt đời sống của —
ngươi li'nông thời viền cổ,
<small>3. Sk thi M'nơng về nhiều mặt có sử gần gũi với sử</small>
thi Mường, chi ra được cụ thé nhưng điểm tương đồng(và
ca sự Khac biệt), cố thé bước đầu gợi mở ra những vấn đê
thứ vị về mối quan hé giva văn hdéa M'nơng va văn hóa
Muong, về cội nguồn văn hơa của hai cư đân cùng ngữ hề,
Nam Ấ, sống cách xa nhau va mặt địa ly.
VỀ những ly do trên, chung tôi chọn đề tài luận
văn : Sử thi thần thoại M'nông.
(2) Nha dan tộc học Diệp Dinh Hoa cho rằng yao là một
loại sử thi huyềh thoei(xem Tạp chi VHDG,1-1993,tr.61).
</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5"><small>= *.</small>
II.LICH SỬ VAN ĐỀ NGHIMN CỦU VÀ MỤC ĐÍCH Y NGHĨA CUA ĐỀ
<small>1.Lich sử vấn đề nghiên cứu</small>
Trước chưng tôi chưa có một ai nghiên cứu đề thi ot
<small>nrơng(1).Bài nghiên cứu đầu tiên về đề thi nay do chứng</small>
<small>tôi viết với nhan đề :0t nrông-sử thi cổ sơ M'nông, in</small>
trong Tạp chí VHDG, số 3-1990. Nhân đây, cũng xin trìnhbay đơi net về khai niệm ot ¬rơng và Nkoch yao (hay Ro
o). Trong tiếng M'nơng: ot có nghia bóng là hat, hat
kếo dai đền không hết; nrông là câu chuyện xa xưa. Như
vậy, xét về nghia bong, ot nrơng là hình thức hat kể các
cau chuyên xa xưa của tộc ngươi ii'nơng, Cịn Nkoch ( hay
RO yao) là lổikễể chun bình thương vỀ lai lịch của
dong họ và mn loai, nó không duoc hat xế bằng giọng
cao thấp va lãm điệu bộ như nghê nhân khi dién xương ot
ripen, Nrông cổ cốt truyện, cố tính hệ thống, cồn Nkoch
(hay RO yao) khơng cố cốt truyện, đó chỉ là những mầu
roi rac, khơng có tfnh hệ thốổg.
(1) Georges Condoninas trong cuốn Nous avons mange la
Forét de la Pierre Génie Gôo (Chúng tôi ăn rừng đá thần
Gơo), có nhắc đến một hình thưc truyên kể cua người
M'néng Gar có bên là ie proo, va ông gọi dd là epopee
(anh hùng ca).Tuy nhiên, dưới góc đơ dân tộc học, ơng
ị chỉ nhắc sơ qua. Co thể noo proo la ot nrông chăng? Xem
Georges Condoninas, Sdd,N ha xuất ban Mercure de France,
<small>1974, tr.184-185(Theo Vo Quang Nhơn)</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6"><small>2. Mục đích của luận an</small>
2.1, Dựa vào các thành tựu vỀ lý luận sử thi của một
sổ nhà nghiên cửu nước ta và thế sổ, chúng tôi ly giai
<small>và chứng minh ring ot nréng của người M'néng thuộc thể</small>
loai sử thi, tiểu loại sử thi thầm thoai.
dich,tac gia thực hiện đề tai này muốn được bổ sung vào
danh mục sử thi Việt Nam một bên gọi mới:sửư thi ot nrơng
3.¥ nghĩa
3.1. Qua viêc zac đỉnh ot nréng la sử thi cang có
<small>z + </small>
<small>A +, as</small>
thêm cơ sở để khẳng định răng Tây Nguyên la một cai nôi
lớửn về sử thi cua Việt Nam, trong dd có ca sử thi anh.
hùng va sử thi thần thoại (Trước đây cứ noi đến sử thi
<small>3.2. Qua nghiện cưu ot nréng, nam được tan thực cua</small>
<small>Ns tet ^ Cl es ee eee mE ecg. inf & ‘ ~</small>
<small>ngươi M'nong, qua do co thé it nhiều giup ich cho nhưng</small>
người lầm công tác quan lý định ra đường lổi và chính
sách thích hợp với đồng bào,
II1.NGN TÀI LIỂÙ VÀ PHƯƠNG PHAP XỦ LY ĐỀ TAT NGHUÂ obu
<small>1.Nguồn tai liêu</small>
Luện én chỉ giơi han vấn đề nghiên cứu trong phạm
vi ot nréng của người M'néng và sử dung các nguồn tai
<small>liệu sau đây :</small>
<small>ưa</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7"><small>=o = —</small>
+ Sử thi cổ sơ M'nông: DO Hồng Kỳ - Điển Kau sưu tầm,dich va giới thiệu. Nxb Văn hoa đến tộc; Hà } N6i,1993.
<small>+ Lêng dénh Krš,Năng giành lai Bing,Kéng (Sr thi</small>
<small>M'nông chưa công bổ).</small>
+ Nhệt ky điền da tại tinh Đấc Lắc, trong các năm
<small>1989, 1990,1991,19952, 1992,</small>
Những tư liệu chung tôi sử dụng để thưc hiên đồ tàilà nhưng tư liêu sưu tầm và ghi chếp được trong phạm vi
các huyén Đắc Min,Đắc Nông,Đắc Lấp (tỉnh Đắc Lắc) va chỉ
ở các nhóm ee Preh,Nong. Tuy nhiên, qua nhiều người
M'nơng sống ở huyên Lac,Ba Sup-Bén Đôn (Đắc Lắc),ở tinh
Mônđênkari (Cămpuchia) ma chung tôi được tiếp chuyén,ho
đều nơi là nơi họ sinh sống đều có ot nréng.Do vậy chung
tơi tin tương răng ot nrông phổ biển trong toan bộ tốc
ngươi mông.
2. Phương pháp xử ly đề tai abi cứu
2.1, Dé xử ly đề tai,tae gia luận văn da qua cac
<small>bươc sau :</small>
Bược đầu biên: Trinh bay nhưng điêm chÍnh về đặc
điểm xa hội, về đời sống vật chất va tinh thần của ngườiM'nông {+ nhiều cố liên quan đến nội dung đề tai để lam
nền tang cho việc tim hiểu đề tai.
<small>7 @e ¬ La @ Sa »</small>
<small>Bược thu hai ;: "Khao sat một cach kha chỉ tiết về cơng</small>
<small>Có + ` Ca ? ?</small>
phu các vấn đề về nổi dung va thi phép che sử thi nrông,
Bước thy ba: Trinh bầy một cách tưcng cối hệ thống
<small>các quan niệm về su thi cua một sổ nhà nghiên cứu trong</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8"><small>~ 7 =</small>
<small>` ` Óằ = ` £ 1 ¬* x a e</small>
<small>va ngoai nược tu xưa đến nay để lam cho dựa cho việc xacđịnh thể loại cha ot nrông,</small>
2.2. Trơng đời sống tinh thần cua người M ‘néng . ot
nrông tồn tại như một tổng thể nguyên hợp. Cho nên chung
t6i cổ gang xem xết đổi tượng trong dang tổng thé của nd.
Trong khi xéc định thể loại, nhất 1à để khu biêt sử thi
thần thoai với sử thi anh hừng, chúng tôi ấp dụng phương
phấp so sánh loai hình để tẦm ra nhưng đặc trưng của chứng,
IV. NHUNG DONG GOP CUA LUAN ẤN
Ề tai dvec chon là một vấn đề vi không cổ tư liệunên từ trước đổn nay chưa một ai nghiên cứu với tư cách
là đổi tượng của nganh phônclo học. Do vậy ngươi thực
hiên luận văn cổ gắng để cổ nhưng đồng gốp mới,
1, Chứng tôi Va người đầu tiên đa lý giai va chứng
minh mốt cách cụ thể ring ot nrông thuộc thể loại sử thi
,biêu loai sử thi thần thoại.
2. Trong khi lầm công viêc trên, chưng tôi đa lý giải
và đưa ra dân chứng về sự khác nhau giữa sử thi thần thoại
và sử thianh hùng, một công việc chưa mẩy ai chỉ ra củ thé.
Tuy nhiên, chúng tôi van thanh thật nghị rằng đồng
gốp cua chứng tôi trước hết là về mặt tư liệu.
Trên đây là một sổ nhưhg nét lớn về ly do chon đề
thi, về mục tiêu phương hướng, vỀ phương pháp nghiên
cứu, nhằm hướng tổi việc lý giai đề tài theo tỉnh thần
khoa học nghiêm tic. Song, vi sử thi thần thoai la một
<small># C4 ` a. o. bd , a lP . e</small>
<small>vấn đề con tương đổi moi me trong công tac nghỉ ân cưu</small>
<small>+</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9"><small>E8 </small>
-phénclo ở Viét Nam, đối tượng nghiên cứu mới được phat
hiên, ban thân nở lại chứa đựng nhiều vấn đề trong đời
sống của người M'nông. Do vậy khi thực hiện đề tài chắc
chến chưng tôi khơng tranh khỏi nhưng thiểu sót, thậm
chi sai lầm. Chúng tôi mong được các vị giáo sư và các
nha chuyên môn, các ben đồng nghiệp vui long chỉ bao cho „
<small>+ +</small>
<small>Chương mở đầu</small>
ĐẠI cUGNG VE TOC NGỦỞI M'NŒG
I. S@ Lge ve TỐC NGƯỞI m'NoNG
<small>ee v ` a ^ ` a * ws A</small>
<small>Trong nhưng năm gần đây, dân số M'nông ở Việt Nam</small>
cố khoang 67.340 người (1). Địa ban cu trử của cư đân
<small>Pach, Ea Sup, Krồng Ana va M'drắc,</small>
Người i'nông ở Việt Nam, cd bộ phận sống xen ke va
(1) Ban chỉ đạo điều tra dân số Trung ương: Téng điều
tra dan sổ Viêt Nam, H,1991,tr.66,
</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10"><small>=> -.</small>
yếu la M'nơng Nong, M'nơng Preh-i'nơng chính tơng, sốngở Đắc Nơng (Đắc Lac), rất Í: chịu anh hương của các tộc
<small>ngươi khac.</small><small>& Pay = = ^ ^ a TH.</small>
<small>Theo các nha nhân chung học và dân tôa học,tôc ngươi</small>
<small>='nông"năm trong phạm vi nguồn gốc các dân tộc ban địa</small>
ở Việt Nam và Đông Nam Ấ" (1),thuéc nhom loại hình nhân
chung Anhdénédiéng, Da số họ có tầm voc thấp, nươc da
co nhung vi tu trương noi tiếng như Kham Lu, Khun Ju Nob
;Đ 'Trang Long,v.v... dalam cho tơc người lân cân như Baa
<small>ˆ „` # = Fa ome ¬.</small>,cac đân tộc lãng giéng Lao,Khơme xính nê. Wgay người
<small>đều m6 ta cac cuộc dụng do vơi ngươi M’nong bang mot sự</small>
kinh hoàng. Mãi đến năm 1935, người Phấp mới noan toan
<small>bình định được ving người i'nơng,</small>
<small>^ ~ A ^ “ ae +h ae v,</small>
<small>Ngôn ngư ii'nông thuộc nhom ion-Khome miềa nui phia</small>
<small>¬ cae a ? ?</small>
Nam. Trong vốn từ vựng ¿i'nông bộc lộ sự chịu anh hương
của tiếng Chăm qua tiếng Bdé.
<small>Sự cư tri phân tấn như đa noi ở trên, và viêc du</small>
<small>Py š 7 = “ắc</small>
canh du cư ¢rong qua trình lịch sư đa phân chia người
¿nơng ra nhiều nhóm địa phương. Do vậy, cộng đồng li'nơng
<small>ate ee ` bả hú ne Đ . ` , A ˆ</small><sub>(1) Bễ Viết Đăng va cac tac gia: Yai cương về cac dân tộc</sub>
Baé,M'néng ở Dak Lak,Nxb,Khoa học xa hội,H.1982,tr, 29,
</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11"><small>= =</small>
có nhiéu phương ngữ, nhưng sự khac nhau giữa các phương
ngữ là không đểng kê. Người sử dụng các phương ngữ khác
nhau đầu dễ dang noi,nghe và hiểu nhau (1).Ngơn ngữ M'néngthể hiên hai tính chất : tính chất địa phương và tính
chất tom thể tơe người.
Tuy tên gọi phổ thơng tơc người là !1'nóng, nhưngđồng bào van y thức rằng tộc danh minh la Bu nông.Từ bu
trong hợp từ Bu nong cổ nghia là người nong. Các nhơm
địa phương đều thêm vào sau bộc danh cle minh là Bu nông
<small>Nong, Bu nong Preh, Bu nong Prang,v.v...</small>
Ở Đắc Lắc, ngươi M'nơng sống trên một địa hình kha
đa dang : trong thung lung, ven sông; suổi và n1i„T hung
lũng Xrơng Ana, Krơng nơ, thích hợp với việc trồng lianước. NUi có day Chư Yang Sin (2.405 m),©hư Yang Lắc
(1.689 m), đỉnh Nam Nưng (1.505 m). Ở đây, có nhiều cây
thuốc va chim mng quy. gang suối cố Đấc Rung, Đắc Phơi
,Đắc Liêng,Sêrêpơk. Ở”đổ có nhzều tơm cd, ba ba,cd sấu,
Đặc biệt nd Lắc, rộng 5.000 ha, một hồ cá nổi tiếng tỉnh
Đắc Lắc. Xết về phong cảnh, hồ Lắc cơ thể sánh với Biển
Hồ (Pleiku), hồ Than Thở (Đà Lạt).
(ih fường điển "Minority groups in the Republic of South
Viet Nam" do bộ quân lực Hoa Ky.xudt ben năm 1966, cho
ring "Ngvoi Gar la nhóm độc nhất nói một phương - ngữ
không dễ hiêu đối với các nhơm ii'nông xhac"(Dần Theo Bé
Viết Đẳng ... Sđd,tr. 6),
</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12"><small>- 11 =</small>
<small>Rừng tự nhiên ở vùng người M'néng sinh sống,một bộ</small>
phân lớn la rừng gia, bao gồm các loai gỗ quỹ như mun,
go,trac,kte, cẩm lai,giang hương. Khu vực rừng rân,geut
ngàn cây 16 6, cùng với cdc đồi có tranh, là nơi quy tu
<small>+ J1 zs “ " % a ¬ `</small>
cac động vật quy hiểm như voi, bị xám, trâu rừng,
đồn lai là nhưng vùng đất được tao nên từ qua trình
phân hoa đã bazan - loại đất cổ mau nâu đo - rất thích
<small>cz li... = 2 ^ “a - & 2 lá 2</small>
hợp voi viêc trồng các laai cây cơng nghiệp có gia tri
<small>lương thực chính cua đồng bao la lua te.Lua nếp gieo</small>
<small>DA... š “ ` la “ a ine ati</small>
<small>trong không dang ke. Ngoai lua ra, ngôyVhoai, sản được</small>
<small>cul, gia gao,nau com,keo sol, d€t Val, ,VeVaas</small>
<small>Người M'né ất hiển khách, Khi khách đến nhà, dt</small><sub>gươi ï ng ra teu khach, Khi khach đến nha, dù</sub>
ở gần hay ở xa, quen hay lạ đều được tiếp đãi chu 250,
</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13"><small>* ` : a. bà athe mM ats, ? ` “</small>
<small>chu nha vai buổi, Trươc khi xa v4, chu nha mang che Tượu</small>
<small>ˆ J apie H “ ara ^ ey me) ak</small>
cần ra đai khach để chia tay. Nếu một ngươi xa le da mộ
<small>gio. Tên bon thường đặt theo bên suéi,nui hoặc một khu</small>
<small>` ` ? anv - = 7 See " À sal eS ` as</small>
<small>rung nao do. Chang nen, nhưng nsvot dung nha, lan an</small>
<small># at v a ` ` `</small>
<small>fom zi"ăng, họ đặt tên lang minh la</small>
<small>sinh sông quanh nui</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14"><small>ngoai,K6 ranh bon cung la ngươi duy nhất co quyền quyet</small>
định chiến tranh hay hịa bình. .
Vao độ tuổi năm mươi lăm trở lên, không phên biệt giau
nghèo, nếu ai thông thạo luật tục, phong tục tập quan, ăn
noi gay gon, hay nhu cách noi của người M'néng,dd là người"khỏe trí óc" thì được đồng ho hay ca bon làng tôn xưnglam chủ bon. Về kinh té, KS ranh bon khơng có đặc quyền
<small>y 3 ` Ed s4 ` .„ & ` tết vi el</small>
<small>đặc loi nao dang kê, đôi khi Ong ta con phai chịu một</small><sub>° ° *</sub>
<small>a oe is : ^ 3</small>
<small>khoan nào đó mang tính chất tượng trưng cho cộng đồng</small>
Mọi người sống trong bon Jang, kế ca chủ lang đều phai
<small>BS</small><small>- : Ed wee L ^ ` 4 5 : rs . 2</small>
<small>tuên theo gac quy ché cya cOng đông. Ai vi phạm se bị xử</small>
phet nghiêm minh. Thấp nhat cling 4ền bằng con 2a,cao nhất
<small>2.Quye sơ hưu dst dai va tO chức san xuat</small>
<small>Các bon lang M'néng bồn tại như nhưng ¿ơn vị tach</small>
<small>^ rd os e, - ^ SS 5 a“ n cad cad</small>
<small>biêt, Khac với nhiều tộc ngươi trên Tây Nguyên, sy phân</small>
định ranh giới đất đai giữa cdc bon ngươi i1! nông,đặc biệt
<small>+ ^ điển Ld >> £ wy vn `. ^</small>
với cac tộc ngươi khac la Pht chặt che, Ngươi tea không cho
phép những người khac bon canh tác trong ohem vi đất đai
(1) Sau nhưng lẦn ca bon lang di thuốc cá (xem trang 23)
</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">của bon mình, ¥ thức bao vệ khơng gian sinh tồn của người
ú'nông ở mỗi bon cồn manh me,cod Ye là do tính khếp kin ,
nên da giữ lại được đẩu vết của việc bao vệ một cach
nghiêm ngặt lanh thổ bỘ lạc cua thoi nguyên thủy. Các
thành viên trong công đồng gắn bd với nhau,cùng lao động
san xuất và bao về bon lang. Ngươi thay mặt cho chu sở hin
đất đai của bon lang cũng là Kô ranh bon.
<small>Đất canh tác trong phem vi bon trên danh nghia la của</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 16</span><div class="page_container" data-page="16">"vui lồng" và thần linh khơng q trách,
3. Co cấu gia đình va hơn nhân
<small>ban tạo nên xa hội M'néng 1a các gia +</small>
.ôâ
<small>e mu h, Cac nhom</small><sup>a cA Ce</sup><small>ngi M'nộng Gar, M'nông Preh, M'nôag Nang ở trong những</small>
<small>nhau trmg viec lam ray, sưa sang nha cửa, gia gao , cui</small>
<small>(1) Xem Nguyên Trấc Di:Dong bao các sắc tộc thiểu sổ Việt</small>
<small>Nam,Sei zon, 1971,tr,44,</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 17</span><div class="page_container" data-page="17"><small>os) sia</small>
pudc,v.Vv... Song,tuyet đối không được ngủ chung,
Khi nam nữ làm lễ cưới xong, hai người ở bên nha chồng
một thời gian (thường 1à 8 nghg),rồi chu yên hẳn sang ở
bên nha VO.
Trong hôn nhân, tinh trạng nối dong (ntrơk) cùng có
xuất hiện, nhưng khơng nhiều và mang tính chất bắt buộc
như tục nổi dong (chuê nuê) ở người Eaé,
<small>Các nha dan tộc học cho rằng xa hội M'nông hiện nay</small>
<small>ae +</small>
la xa hội mâu hệ ở giai đoan mat kỳ của nơ.
4.Gáoc hình thức chiến tranh trong xa hội.
Trước đây,bon lang M'néng thường được bao quanh bằng
<small>nha ke vi phạm dau ly. Nêu ngươi vi pam khéng chin nhận</small>
<small>he ủy ` Hộ : Sap of yak +f</small>
<small>loi, chiu phat va tra lai,ngvoi ta se xeo họ neng đến</small>
công bing. Cac gia tộc se hoa thuên với nhau một khi cáo
bên đều thực hiện quy chế chung của cộng đồng,
4.2. Ghiến tranh chiếm đoạat,ocướp bóc, Ý thức lầm giau
</div><span class="text_page_counter">Trang 18</span><div class="page_container" data-page="18"><small>xa hội M'néng, Xin ké ra đây một dam chưng :</small>
Vào khoang năm 193, tei don Bu nur thuộc tinh Méndén
*O>
chất một người, chém bị thương 2 ngươi, bat sống 9 ngươi
<small>3 4 ` XÂM Tộc ice 5 ` ote `</small>
<small>để làm con tin, va dat điêu kiên khi nao chu lang bon Bu` J 5 i id ‘ “ HD da *. ? a</small>
<small>nung hoạn tra lại con vol bị 270p truoc kia moi tra so</small>
<small>` 7 ` l š z i</small>
ngươi kia về. Chu lang bon 3u nung phai «mg voi tra lại
<small>A hey py</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 19</span><div class="page_container" data-page="19"><small>=i </small>
để chuộc những người bị bất về (Gni theo Boi xể của ông
Piông Mplan, cư tru tai thôn 10, xa Đắc Rung,huyện Đắc
Néng,tinh Đấc Lắc. Ong này chính 15 chéu ruột ơng Djêt,clủ
bon Bu nung trước đây).
<small>ar + a 43 an : >- A © as</small>
<small>Ma lai là một tham họa đốâ với ngươi M'néng (Chúng tôi</small>
<small>e Ầ 2 Be ee 7 a % zs 4</small>
<small>se đề cap đến vấn đề nay,o mục III :Dac điêm sinh hoạt</small>
văn hoa tinh thần). Tuy nhiên, trơng trường hợp trêp, ma
<small>are ve H , 2 ä a eae t1 a roe fs</small>
<small>kiem chuyén dé danh cac gia tộc khac. Ho gay chien tranh</small>
<small>tâm. Ho cho ngươi di thông bad cho cac bon xa g</small>
<small>- Siu , Bas! so * a eyes,</small>
<small>chức nguoi chạy thoat phai bao ngay, bang khtng, Khi biết</small>
<small>pee et SAR oe or + pots : + xẻ.</small>
<small>họ se keo đen danh ca hai. Ke tron thoat muon sống Shai</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 20</span><div class="page_container" data-page="20"><small>truoc đây da xay ra thi rat khốc liệt. M6i bon lang ln</small>
ln chú ý tổ chức phịng thu, trồng tre quanh bon lang ,
<small>tranh.Ñgược lai, chiến tranh nội bộ tộc người gần như 1a</small>
nhưng brường hợn ngoai lệ,nguyên $sÝ<small>nhưng trương hợp ngoai lê,nguyên <3</small>
<small>là ne + a NONE Ee aes = Jec ý ec</small>
<small>DOI VOL ngươ+ ¡ nông TOF canh 1-0113 Diy cac</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 21</span><div class="page_container" data-page="21"><small>- 20.~</small>
<small>° £C ¬ ^ a . . ` aan .</small>
<small>về kinh tế ông ta khéngeo đặc lợi nao, ổ “dây chưa co miếng</small>
<small>Fì ~ a. 7 e tất ~ ` sai Bie =</small>
<small>dst cho sy tu hưu tai san phat triển, nghia la xa hội gia</small>
tộc chưacó ngay cơ tan ra (1).
I11.ĐẶC pts SIE HOẠP VĂN HỨA VỀ CHẤT cUa HGỦỞI MUNƠÀG
<small>1,Ñ ha cửa.</small>
<small>Tùy theo phương thức canh tac nông nghiép ma người</small>
Mi nơng ở nha sen hay nha trệt, Các nhóm ngươi lầm ray như
4 'nông Gar, M'nông Preh, M'néng Iong,ở nha trệt .N Ihững nhón
ngươả canh tac ruộng nước 1A chủ yếu, sống định cw ở các
vùng chân nui, chịu anh hương nhiều nếp sinh hoạt của ngươi
_Pđê, như các nhóm ;i'nơng Rlăm „° M'nơng Chil M'néng Xnh thi
lượng Kinh tể to lớn mới - tai san ty hữu"- Xem:ll,0, Cơ -
<sub>ng</sub>sven: So yếu lịch sử văn hóa ngu ÿênthủy,N xb Văn Sử Dyan,
<small>IS Sera ca</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 22</span><div class="page_container" data-page="22"><small>` A ` : ^ Sere + ` a ` Fy ` `</small>
<small>vi cột gOm hai cột cai. Hai hang cot nay chia long nha ra</small>
<small>+ Ỷ</small>
<small>^ ` Tự qe ^ ` ` . 7</small>
<small>ba khoang không đều nhau, Ahoang giữa rộng hon hai khoarg</small>
<small>¬- ế Hệ + ae i ^ s As ` eØ ,,</small><sub>bên. Ba khoang cua chiều rộng ngôi nha tương ưng vơi ba</sub>
<small>+. cen nee ` 7 ee - ` a eee .</small>
<small>Doi vơi ngôi aha cua dai gia định mầu nề; được chia</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 23</span><div class="page_container" data-page="23"><small>gia Vị. Dong Dao Sn com la chỉnh, Xhi that bat an cu mai.</small>
<small>Thức Sn thường có ba loại: rau,thit,ca.</small>
<small>loai rau thuộc vao cac vị thuốc bac hiêu nghiệm, nén gop</small>
phần giúp họ Ít xhi đau Ổm và sống lâu. Loại rau ngư rơi
<small>* a TH £ ` * ` ~ k</small>
nơng thích nhất la la Ro nhao, nếu canh gi họ cùng bo
<small>a : .Ã # % ? : : ` ~ 4°?</small>
mot Ít vao dé lay vi. Lúc nao moi gia đình cung có la Ro
<small>aos ~ 5 ` « eos Tụ Py cay</small>
<small>nhao khơ dự trư trong nha. Họ con lay la nay gia vơi bột</small>
<small>: h , w ` `</small>
gạo bo vao Ổn 1g tre dun ahir, va goi loai thực ăn nay ila
canh boi hay canh thyc.
</div><span class="text_page_counter">Trang 24</span><div class="page_container" data-page="24">trmg suot mua khô. Nguoi M!nông Rlam, M'nông Gar, M'nôrg
Chil sống quanh hồ Lễo,li'nông Bu dang bên bờ sông Sêrêp&
,viêc đếnh bắt cá đa mang lại nguồn thức ăn quan trọng
cho họ. Nhiều gia đình cồn mang cé phơi khô danh ăn trorg
nhưng ngày mùa màng bận rộn,
<small>Nhần chung, phương tiên và cách thức củng như phân</small>
phối san phẩm săn bắt đông vật của người ¡nông trong
những năm stn n đây van con gan với người nguyén thay.
<small>Khi đánh bất cá, vao nua mưa đồng bao ding don, đặt</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 25</span><div class="page_container" data-page="25"><small>-niên trai trang dùng 1ao đân chết nhưng con mồi,</small>
<small>ay a = Tee ⁄ ` h se... MU, °</small>
<small>Khi cuộc vay bat thu rung xết thúc, ngươi ta can cứ</small>
<small>` a A : 2 ° * 5 `</small>
<small>vaầosổ người tham gia của mỗi bon dé chia phần. Về bon, phan</small>
thịt lai đươc chia cho tất ca mọi người trong bon.
Ngwoi M'néng non nổi tiếng về sin voi thiện nghé.Nghé
săn và +haần đươn g voi đặc biết phat triển ở khu vực Bạn
Đôn = B Sứp (Đắc Lắc), Voi bất được, sau khi thuần đương;
dims lầm sức kéo, lầm vei săn hoặc trao đổi mua bán,Trước
đây,voi cịn được ni làm chiến tượng,
<small>FA a ¢ . oa ys =</small>
to chi doi được một cai đầu qua bầu dong muối (tương đương
</div><span class="text_page_counter">Trang 26</span><div class="page_container" data-page="26"><small>se. a bad ;rc 6 3 a ie ~ :</small>
vol mot chen uong nược chè) ; mot con trầu to cung chỉ đổi
<small>L4 ` 2. q ` ` z » £,</small>
<small>được bốn gui muỗi (khoang 4O kg). Nha ngheo, ca năm rất</small>
<small>one 2 ee v 22a Ấy : #. Ts) li. +</small>
<small>it khi được an muối biển, Ho tao ra nuối bang hai cach :</small>
<small>`... re</small>
<small>chat sac ống tre non dé khô rồi đốt lấy tro, dùng tro đỡ</small>
<small>z = ° +.</small>
<small>lọc lay nược lam nuối; v om7 7 ae ˆ ở ^</small>
<small>gop vo chuoi dem phơi kho,</small>
<small>+ Lá oe</small>
<small>đốt lấy tro lam muối.</small>
<small>Như đa nói, trước đây ở người M'néng kinh tể hai +ượm</small>
và săn bất chiếm một vai trd quan trong trong đời sống
của ho.Hiện nay, tính chất kinh tế tự cung tự cấp đang
</div><span class="text_page_counter">Trang 27</span><div class="page_container" data-page="27">sở thê nói gọn lai trong nội kiểu Loại rhất
định. Tuy nhiên, đại thê có thé chia lầm hei loei : Nhung
<small>“Sn gui voi ngươi Bđê như các</small>
nhóm ii'néng Elim, nơng Chil, /('nơng Knh có cach trang
<small>£`¿ x my | Foe ite ae x = na Sande</small>
<small>tri hoa van trên "mén mặc" gidng cach trang tri cua nevol</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 28</span><div class="page_container" data-page="28">Trước đây, một số người nghèo ¡i 'nông phai lẩy vỏ cây
lam ao. Người ta lấy vo cây bal (giống như cây đa nhưngthấp và nhd) đem luộc, bỏ chất bột, lấy soi để aét ao.Áo
<small>Pgu đồ trang otc. Toc họ bui gon phe gay, hai tai deo</small>33 treng sie. Tốc họ bứi 2 1 ee
<small>` ,# Neel 5 Sia ` mis</small>
<small>đôi chiếc hoa tai b (voi người giau) hoặc bằng</small>
<small>ngu sae, co đính thêm hang chục qua lục lac nho, Chân tay</small>
<small>đều ct ice eae cons đồng mh ai +déne vone oc? =</small>
<small>họ đều deo yong dac,vong dong. Ahi di zing vong cham vao</small>
<small>nhau nghe leng kheng. Theo người ii'néng, lam như vậy để</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 29</span><div class="page_container" data-page="29">IV.DAC DIEM VIN HOA TINH THAN cUa HGƯỞI 'NŒG
1, Tơn gigo tín ngvong.:
<small>2; z as = : 4 a</small>
<small>Sinh sống trong moi trương ty nhiên nguyén so, hung</small>
<small>bas sa _ £ : # ^ s 2m</small>
<small>vi,trinh độ san mat lại rất lec hau, nhiều hiện tượng</small>
<small>ars VỆ. A vn 2. “, TC ods ete ` ~</small>
<small>điên ra trong thién nhiên, doi voi ngưới i'nơng la những</small>
cịn co than Mat trời (Brah Han), thên Set (3rah N!glai),
thần Giớ (Brah Puh),v.v...
</div><span class="text_page_counter">Trang 30</span><div class="page_container" data-page="30"><small>= 29 -—</small>
Ổ "tầng đất (Ka loNeh) co rất nhiều thần: thần Rừng
(Brah Bri),thần Suối (Brah Đak),tnần Núi (3rah Yôk),thần
cá Sấu (Bran Nuh),thần cây Bleng (Brah Blang),V.V..«
Ổ "tầng âm phủ (Ka lo Phan),Brah MBéng lầ thền trông
coi của cai của ngươi chết, Dê, Dơm lầ hai thần phan xétxem người trần gian khi chết linh hồn cd được ở Phan (1)
hay bị đầy lên rừng Phút (2) ở trên +trÐi,v.V..«
Thần linh trœg quen niệm của agười ‘I'néag cỡ ca nam
<small>và nu, thiên va ác. Nhìn chung, ngồi thần Briăng(3) vaChiak Mbo Peh(4) là hai thần ac, con lai lề các vị thần</small>
thiên. Điều cần noi thêm là các vị thần thiên ở người ¡ii!
<small>xấu đến cuộc sống của ho. Vì thé cứng thần linh là công</small>
<small>(1) Người 1'nông cho xăng khi người chết linh hồn seni~ = cự oa a -# ^ a 7 os = Ö</small>
<small>xuống Phan, o dươi long dét.Cugc sống o Phan cung giong</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 31</span><div class="page_container" data-page="31">viêc thương xuyên trong mọi gia dinh, bon làng ¡i'nông,
<small>x ook ` Soe, mm. z a</small>
<small>Ngươi ta củng thần cho con người xhoe mạnh, cho công việc</small>
<small>làm ăn được @é dang.</small>
Trong việc cầu khẩn thần linh, cố thể quy vào hai hệ
<small>linh thì được thân trợ giup, con sơ suất hay lam trai ý</small>
<small>nựi 3 A ve, aes o. ap +</small>
<small>da c3 tới ba lê nghi dol voi than tua,</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 32</span><div class="page_container" data-page="32"><small>0) Tại xây trông lúa: Chu nhe củng lug nơi meg một</small>
<small>VU tee Hie Ha. aye Se in) 2, <n +</small>
<small>che rượu nho, một iv tiet ga lên réy cùng ở</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 33</span><div class="page_container" data-page="33"><small>+ ae 2 +t coe F . x ° ae ` ) aba cung chia cho ngươi mang thai nai phan :phaén cho me va</small>
<small>` ay La ¢ ` ` _ -` SP</small>
<small>phén cho con. Ahi dwa be vwe lọt lonz me, gia đinh phai</small>
<small>+ ` a. ` A ` A es ke</small>
<small>iret CC Meo, lem taje mot cow #3 trons va mang Fra mot che</small>
<small>^ TIỆC: " a. a : Ze S. as fest eae</small>
<small>Về ma chay; dong bao phés Diét ba trucng nop chết: Chet</small>
<small>` A ` -- cư : điện < £ sex aa</small>
<small>gia, chet non va chet vi tai nan. Néu ai chet vi tail nan,</small>
<small>ae ` Se nữ : #. 2 H</small>
<small>thị gia dinn người fo, trong nha co Đao nhiều gia suc</small>
<small>ae nan LÝ R K4 ae Lá Ta š a Lăn ` du đến</small>
<small>Phar sict wet ce Jam cung, Xhi di chin cất agwơi ichet,dan</small>
<small>ae ' ` aA ae 2 y 434 ‘yaar Ee ý tus Ũ eae</small>
<small>lang đều lan tranh, vi so liên luy đến ban thén. Noi taiz a Ẳ Ấm sử. : aie v4 Stee | ee +8 er</small>
<small>San cya newoi cnét va gia đình, xế ca lua gions đều phai</small>
chan duy, ilinhhon khong được xuống chan dé Dé, Dom shen
<small>z, Xà ha, We Ae Sak nee: ak aie :</small>
<small>xet, Ya nhu vay khone được đẹếu thet yao gions nol, con</small>
<small>một nha, để néu xhông may trương hop trén xay ra con co</small>
<small>nhiều ngvoi chung nhau lo liệu,</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 34</span><div class="page_container" data-page="34"><small>iy MAT se a gre TA A a pe tài =</small>
<small>nhưng luât tuc nghiét nga như vậy la họ muốn rang linh</small>
<small>+e + Z a x *. « _ 7 ‘ `</small>
<small>non do được xuong ân phú, roi củng dược quay tro lại trần</small>
<small>7 sa = 3 nhá SP. rae niêm) ơn” S</small>
<small>gian dé đầu thai như nhưng ngươi enét bình thương khac.</small>
<small>T — yen ` ` "` A sh, c1 Sh! had bed! “ oe Sie</small>
<small>ghi lễ về vong doi ngươi cua ngvoi ‘i'noéng gan lig</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 35</span><div class="page_container" data-page="35"><small>= at =</small>
<small>: ..^ » » a See ^ ^</small>
<small>Việc kiêng ăn vat tổ ở người li'nông không thống nhất,</small>
Œo “đồng họ kiêng ăn thịt nai, có dong hạ kiêng ăn thịt £
<small>é ⁄ mẻ fe a. 2A mee . hộ > ory) (9 & š</small>
<small>giết chết hošc la trốn biệt đi nơi khac ơ. Khi đến nơi</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 36</span><div class="page_container" data-page="36"><small>phối cua tu tương nay,</small>
<small>" fe en ean 4 ens oo at ha WAS ¬ v</small>
<small>`... bao co $n322 quen khi co viée di xe la cầu khẩn</small>
<small>cima nghe tiếng cây gay, tưc la tian dao co điểm xéu.néu</small>
<small>' eee > bi a hoa See Ieee RCE ..</small>
<small>cứ tiếp + DỤC Gis 8 3 0m hoặc cet. igươoi 3l nông vn</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 37</span><div class="page_container" data-page="37">Người 'nơng có tục lệ, khi dan bà sếp đến ngay sinh
<small>7 Na, %... ` ^ > 1 25 an caf Sos :</small>
<small>no ngyoi chong lam một chiếc choi riêng, luc nguoi vợ tro</small>
<small>cho dwa be la NXlơng hoặc Nprong,v.v.. dat 4)</small>
<small>orte(œoO0ubh</small> A1» <small>fe)gQ</small> <sup>_</sup> <small>pe</small> <sup>></sup> <small>tổữ,Đụlai3</small> <sup>sy</sup><small>HĐOsonOn”tỉsœ%bsey®B ttoDcra</small>for <sub>Ges</sub> <small>œ</small> Oy<small>P2</small>
bé, Tam nhw vay dua be moi sống. liễu không linh hồn đầu
<small>`... was ` t of tee 6 bee igithai se bay ra khoi sở thé dua be, va no se bi chet. Vi</small>
<small>_ TH PC Tên ` + 5. BA Fa</small>
vậy, khi một gia dinh người 4i'nông sinh con, nếu dua be
<small>soma ` a “s6 si ee _ SA `. 2</small>
<small>khoe manh thi viêc tiến hanh lê dat tên dién ra suôi se,</small>
<small>DA hg ene a ee os) Ai cae eee Ẫ</small>
<small>neu không se xeo theo nhung tục Lễ rất phiến ghưc, gây</small>
<small>H ee ee</small>
<small>uc Coe Nang Ne...</small>
</div><span class="text_page_counter">Trang 38</span><div class="page_container" data-page="38">Vào tuổi 15,16 = tuổi trương thanh (theo quan niệm
của đồng bac), ca nam lấn nữ M'nông đều cà răng:Hai răng
cửa va hai rang nanh cửa ham trên gà sat loi; hai rang
cưa va hai răng nanh của ham dươi ca nhọn. Cà răng xong,
họ lẩy đầu cây krai pha thêm ít tro bếp để nhuộm răng.
<small>Đổivới ngươi M'nông, cà răng không đơn thuần chỉ là</small>
việc lam theo bập quan, ma nó còn cổ gia trị thẩm mỹ. Xưa
<small>a= o. ` vã : ` vị bu. = te</small>
<small>kia, con gai ma khong chiu ca rang, con trai se chê,;xhông</small>
hoi lam vg. Hiện nay, tục ca răng hầu như da được bai bo.
<small>5 See os n uw . `</small>
Ngoai ra, người M'néng con cố tục căng tai để đeo nga
<small>voi; đi thăm người thân quen ở xa đều mang theo Ít nuối</small>
và gao để tăng chủ nha; khi trong bon làng cổ người chết
„bang quyến đếnh thanh la, ca lang se đến chia buồn và
<small>Cid a F4</small>
<small>cùng lo việc chôn cat,v.v...</small>
V8 lê hội, đồng chú ý nhất là lê đâm trâu (tắm ngêt)
(1) Xem Đồ Hồng Ky - Điều Kau: LS hội đâm trâu của người
M'néng,tap chi Dân tộc học, sổ 2-1994,
</div><span class="text_page_counter">Trang 39</span><div class="page_container" data-page="39"><small>- 38 </small>
<small>-Chương mốt</small>
NOI DUNG oT WRONG
<small>^ 2 a ST đề TA Pie ee a</small>
<small>Ot nrông so di co suc hap dân mạnh me đổi vơi ngươi</small>
M'néng, trước hết vì nó cata đựng những quan niệm sơ khaivề vu tru,con người và ahưng nội dung cuộc sống xã hội
<small>a v a ` Đ.. « = ^</small>
thời viền cổ Cya cu dan nay. Theo ngươi M'nơng,ot nrong
chính là những câu chuyện về đời sống, về lịch sử xa xưa
<small>7? Š a,</small>
<small>cua toc ngươi họ.</small>
Các nội dung chính trong sư thi nrơng (1)
<small>1, 8 thi nrơng noi về sư hình thanh conngười, Quan niêm</small>
<small>về thé sziơi của ngươi iÍ'nơng qua sử thi arông</small>
Sự xuất hiện cua cơn người trong vu trụ đươc sử thi
nrông kể lại như sau :
<small>Từ thời xa xưa,</small>
CS con bướm quan hệ với da,
<small>Con chuồn chuồn quan hê với nước;</small>
Hồn đã de ra một trăm con ngươi,
Dong thác sinh ra một nghìn con ngvoi. (2)
Riêng nhân vat Tiăng - biểu tương va ngươi anh hùng
văn hóa thì cổ nguồn gốc tr nước biển :
<small>Nước biên sinh ra trứng và nở ra Tiăằng (tr.,20)</small>
(1) Chung tôi xin gọi ot nrông là sử thi trươoc,xác định
thê loại của nổ ch
(2ý BS Hồng Ky-Didu Kau: Sử thi cỗ sơ M! nơng,Đzb_ Văn hoa
dân tộc,H. 1993,tr.2. Sau đây, nhưng câu trÝch dam từ
cuốn sách ney, chung tôi cht ghi 36 trang. Ot ve được
điện đạt bằng hình thưc văn vận» nhưng trình độ người
phiên địch co han,nén cố mot sổ chỗ chung tơi phai ghi
lại bằng hình thức văn xi. :
</div><span class="text_page_counter">Trang 40</span><div class="page_container" data-page="40"><small>- 39 ~</small>
<small>Bằng trực quan, nghê nhân sử thi nrông dường như da</small>
nếm bat được quy luật :van vật chuyển động và hình thanh
tie vật chất. Khi noi về kha năng nhận biết tự nhiên của
người Hy Lap thời cỗ,Ăng ghen đa ca ngợi họ cơ những” rực
kiến thiên tai". Tuy nhiên, dd không phải là trường hợp
ca biệt. Trong sang tac đân gian - thần thoai ¬ của thời
cổ nhất, bên cạnh các quan niêm huyền bi về các đẳng siêu
nhiên, cùng đa xiất hiện mầm mống của quan niêm duy vật
thô sơ về các hiện tượng ty nhiên. Thần thoại Ai Cập cổ
<small>* A ^ ^ cả A1. ° Sas PAR</small><small>o rang muôn vật đều do nươợc biên sinh ra. Than thoại An</small>
<small>ti nươoc. Sv thi của ngươi Muong giai thích nguồn g0c của</small>
<small>= Lá Tê & tee -~ Le A</small>
<small>sự song. gitta thề giơi hon mang, bong dién ra tran mua</small>
lớn, làm mọc lên một cây si, từ cây si sinh ra chim Tùng,
<small>È răng, con ngươi</small>
Nghệ nhân Kirt(2) cho chúng tôi biể
