<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH </b>

<b>NGUYỄN CAO LUẬN </b>

PH¸T TRIĨN C¸C KHU CÔNG NGHIệP

THEO HƯớNG BềN VữNG ở THàNH PHố Đà NẵNG

<b>LUN N TIN S </b>

<b>CHUYấN NGNH: KINH TẾ PHÁT TRIỂN </b>

<b>HÀ NỘI – 2016 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH </b>

<b>NGUYN CAO LUN </b>

PHáT TRIểN CáC KHU CÔNG NGHIệP

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

<i>Tôi xin cam đoan, bản luận án này là cơng trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu tham khảo và trính dẫn được sử dụng trong luận án đều nêu rõ nguồn gốc và được ghi trong danh mục tài liệu tham khảo. </i>

<b> Tác giả </b>

<b>Nguyễn Cao Luận </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

các nước và Việt Nam ... 10 1.3. Tổng hợp những vấn đề đã nghiên cứu và hướng nghiên cứu tiếp theo của

luận án... 18

<b>Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG</b> ... 22 2.1. Một số vấn đề lý luận chung về khu công nghiệp... 22 2.2. Cơ sở lý luận nghiên cứu phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững .... 29 2.3. Kinh nghiệm quốc tế và trong nước về phát triển khu công nghiệp theo

hướng bền vững và bài học kinh nghiệm cho thành phố Đà Nẵng ... 52

<b>Chương 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG</b> ... 61 3.1. Khái quát về các khu công nghiệp và điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội

của thành phố Đà Nẵng có ảnh hưởng đến phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững ... 61 3.2. Thực trạng phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững ở thành

phố Đà Nẵng giai đoạn 2001 – 2014 ... 66 3.3. Đánh giá phát triển khu công nghiệp theo hướng bền vững ở thành phố

Đà Nẵng theo các tiêu chí ... 83 3.4. Đánh giá chung về phát triển các khu công nghiệp ở thành phố Đà Nẵng

theo hướng bền vững ... 113

<b>Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN CÁC KHU CÔNG NGHIỆP THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Ở THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG</b> .... 125 4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển các khu công nghiệp ở

thành phố Đà Nẵng theo hướng bền vững ... 125

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

4.2. Giải pháp chủ yếu để phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững ở thành phố Đà Nẵng ... 134 4.3. Một số kiến nghị ... 158

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

<b>DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

<b>DANH MỤC CÁC BẢNG </b>

TrangBảng 2.1: Khung đánh giá phát triển các KCN theo hướng bền vững ... 46Bảng 3.1: Một số chỉ tiêu về tình hình phát triển kinh tế - xã hội ... 65Bảng 3.2: Mức độ tham gia bảo hiểm của công nhân tại các ... 71Bảng 3.3: Vốn đầu tư trong nước vào các khu cơng nghiệp ở Đà Nẵng tính

theo năm trong giai đoạn 2003-2014. ... 79Bảng 3.4: Thực trạng nguồn vốn đầu tư nước ngồi vào các khu cơng nghiệp

tại Đà Nẵng (2006-2014) ... 80Bảng 3.5: Quy mô lao động đã qua đào tạo phân theo trình độ chun mơn

kỹ thuật giai đoạn 2007 – 2014 ... 81Bảng 3.6: Quy mơ diện tích các khu cơng nghiệp ở thành phố Đà Nẵng ... 85Bảng 3.7: Số lượng các khu công nghiệp ở các địa phương thuộc Vùng kinh

tế trọng điểm miền Trung phân chia theo diện tích ... 86Bảng 3.8: Tình hình cho thuê đất tại các khu công nghiệp ở Đà Nẵng đến

tháng 12/2014 ... 88Bảng 3.9: Quy mơ và tình hình cho th đất tại các địa phương có khu cơng

nghiệp ở Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung (Tính đến tháng 12/2014) ... 89 Bảng 3.10: Doanh thu, lao động và năng suất lao động các khu công nghiệp

ở Đà Nẵng ... 91Bảng 3.11: Tổng doanh thu và năng suất lao động chung các khu công

nghiệp ở Đà Nẵng qua các năm ... 92Bảng 3.12: Đóng góp của các khu cơng nghiệp vào tổng sản phẩm xã hội

trên địa bàn (GRDP) theo giá so sánh năm 2010 của Đà Nẵng từ 2000-2014 ... 94Bảng 3.13: Giá trị nộp ngân sách nhà nước của các doanh nghiệp trong khu

công nghiệp so với giá trị thu ngân sách toàn thành phố Đà Nẵng .... 97

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Bảng 3.14: Tình hình xuất nhập khẩu của các doanh nghiệp trong khu công nghiệp giai đoạn 2009 - 2014 ... 98Bảng 3.15: Thu nhập bình quân của người lao động tại các khu công nghiệp

qua các năm ... 99Bảng 3.16: Mức độ đáp ứng của các dịch vụ xã hội đối với người lao độngtại các khu công nghiệp ở thành phố Đà Nẵng ... 102Bảng 3.17: Thực trạng thay đổi về việc làm trước và sau khi bị thu hồi đất ở

thành phố Đà Nẵng ... 104Bảng 3.18: Quy mơ bình qn một dự án đăng ký đầu tư trong khu công

nghiệp ở các địa phương thuộc vùng kinh tế trọng điểm miền Trung (Tính đến tháng 12/2014) ... 118Bảng 4.1: Ma trận SWOT về phát triển bền vững các khu công nghiệp ở

thành phố Đà Nẵng ... 127

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ </b>

Trang Biểu đồ 3.1: Tỷ lệ khu công nghiệp các địa phương trong vùng kinh tế trọng

điểm miền Trung phân chia theo quy mơ diện tích ... 87Biểu đồ 3.2: Diện tích lấp đầy các khu cơng nghiệp ở Đà Nẵng năm 2006 và

năm 2014 ... 89Biểu đồ 3.3: Quy mơ đất có thể cho th, đã cho thuê và tỷ lệ lấp đầy các địa

phương trong vùng kinh tế trọng điểm miền Trung ... 90Biểu đồ 3.4: Doanh thu và năng suất lao động qua các năm tại các khu công

nghiệp ở Đà Nẵng ... 92Biểu đồ 3.5: Mức độ tham gia liên kết sản xuất kinh doanh với doanh nghiệp

khác ở các khu công nghiệp ... 93Biểu đồ 3.6: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở Đà Nẵng giai đoạn 2000 – 2014 . 96Biểu đồ 3.7: Tỷ lệ các doanh nghiệp trong khu cơng nghiệp có hệ thống xử lý

nước thải tập trung được đấu nối với hệ thống xử lý nước thải của khu công nghiệp ... 108Biểu đồ 3.8: Tỷ lệ % doanh nghiệp thay thế nguyên vật liệu đầu vào tạo ra

chất thải tái chế được ... 110Biểu đồ 3.9: Tỷ lệ doanh nghiệp phát sinh khí thải, tiếng ồn được xử lý đạt

Quy chuẩn Việt Nam ... 111Biểu đồ 3.10: Tỷ lệ % doanh nghiệp trong các khu cơng nghiệp có diện tích

đất trồng cây xanh đạt mức tối thiểu 15% trở lên ... 113

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

1

<b>MỞ ĐẦU </b>

<b>1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu: </b>

Khu cơng nghiệp (KCN), khu chế xuất (KCX) hình thành và phát triển gắn liền với công cuộc đổi mới, mở cửa nền kinh tế, được khởi xướng tại Đại hội đại biểu toàn quốc Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VI (năm 1986). Tiếp nối chủ trương phát triển, đến đại hội VII, Đảng ta đã tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và toàn diện nền kinh tế, CNH, HĐH đất nước và được cụ thể hoá bằng chiến lược ổn định và phát triển kinh tế - xã hội 1991-2000. Nhiều chương trình phát triển kinh tế - xã hội đã được ra đời trong đó có chính sách phát triển các KCN, KCX. Đi tiên phong là KCX Tân Thuận tại thành phố Hồ Chí Minh được thành lập năm 1991.

Định hướng chiến lược, quy hoạch phát triển và phân bố KCN, KCX được xác định cụ thể tại Nghị quyết Đại hội VIII (năm 1996). "hình thành các KCN tập trung (bao gồm cả KCX và khu công nghệ cao (KCNC)), tạo địa bàn thuận lợi cho việc xây dựng các cơ sở công nghiệp mới. Phát triển mạnh công nghiệp nông thôn và ven đô thị. Ở các thành phố, thị xã nâng cấp, cải tạo các cơ sở cơng nghiệp hiện có, đưa các cơ sở khơng có khả năng xử lý ơ nhiễm ra ngoài thành phố, hạn chế việc xây dựng các KCN mới xen lẫn với khu dân cư" [53].

Tại báo cáo chính trị Đại hội X năm 2006 một lần nữa khẳng định chủ trương tiếp tục phát triển một số khu kinh tế mở và đặc khu kinh tế, nâng cao hiệu quả các KCN, KCX, đồng thời nhấn mạnh chủ trương tăng trưởng kinh tế đi đôi với phát triển bền vững, trong đó có phát triển bền vững các KCN, KCX. Trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 đã định hướng phát triển KCN, KCX bền vững và theo chiều sâu và đặt ra mục tiêu đến năm 2020 "...tất cả các cụm, KCN, KCX có hệ thống xử lý nước thải tập trung" [54].

Trải qua hơn 20 năm xây dựng và phát triển (1991-2014), các KCN và KCX ở nước ta đã trở thành nhân tố động lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng CNH, HĐH. Tính đến tháng 12/2014 cả nước đã có 295 KCN được thành lập. Có 212 KCN đã đi vào hoạt động và 83 KCN đang xây dựng cơ bản với tổng diện tích đất tự nhiên đạt 83.873 ha, trong đó diện tích đất cơng nghiệp có thể cho thuê đạt

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

2

gần 55.549 ha, chiếm khoảng 66% tổng diện tích đất tự nhiên [85]. Các KCN được thành lập trên 59 tỉnh, thành phố của cả nước, được phân bổ trên cơ sở phát huy lợi thế kinh tế, tiềm năng của các vùng kinh tế trọng điểm, của các địa phương.

Thành phố Đà Nẵng nằm ở trung điểm của cả nước, có dân số tính đến tháng 12/2014 là 1,05 triệu người [42]. Tính đến hết năm 2014, thành phố Đà Nẵng đã có 6 KCN với tổng diện tích sử dụng là 1.167,1 ha. Các KCN đã thu hút được 88 dự án có vốn đầu tư nước ngồi cịn hiệu lực với tổng vốn đăng ký đạt 933,533 triệu USD. Trong khi đó, có 293 dự án đầu tư trong nước còn hiệu lực với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt 13.943,67 tỷ đồng [85]. Các KCN ở thành phố Đà Nẵng đã góp phần vào phát triển kinh tế - xã hội cho thành phố, vùng và của cả nước.

Tuy nhiên, trước sức ép phát triển ngày càng tăng, các KCN ở thành phố Đà Nẵng cũng đang trong giai đoạn tự hồn thiện mình cho phù hợp với tình hình thực tế, các KCN vẫn cịn bộc lộ một số hạn chế cần phải được tiếp tục nghiên cứu, khắc phục trong thời gian tới, thể hiện ở những yếu tố thiếu tính bền vững như sau:

- Chất lượng công tác quy hoạch KCN và triển khai thực hiện quy hoạch đã được phê duyệt chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển. Các vấn đề về điều chỉnh quy hoạch, thành lập mới hay mở rộng KCN ở một số địa phương được thực hiện khi chưa hội tụ đầy đủ điều kiện cần thiết, chưa tận dụng, khai thác có hiệu quả nhất tiềm năng của địa phương, gây ảnh hưởng xấu đến khả năng phát triển các KCN trong tương lai.

- Hàm lượng công nghệ, tính phù hợp về ngành nghề trong cơ cấu đầu tư chưa cao. Do các địa phương, các chủ đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng các KCN vẫn chú trọng đến tỷ lệ lấp đầy các KCN theo quan điểm có nhiều dự án càng tốt mà ít chú trọng đến ngành nghề sản xuất, cơng nghệ đầu tư và môi trường nên dẫn đến chưa giải quyết được các vấn đề trong phát triển các KCN như hàm lượng công nghệ trong các dự án KCN cịn thấp, quy mơ đầu tư trung bình cho một dự án cịn nhỏ, chưa thể hiện tính liên kết trong cùng một KCN cũng như tính liên kết giữa các KCN của địa phương trong vùng. Còn xuất hiện các KCN hỗn tạp giữa nhiều ngành nghề hoạt động, chưa có sự chun mơn hố cao, chưa quan tâm đến công nghệ

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

3

- Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, xây dựng kết cấu hạ tầng gặp nhiều trở ngại, chồng chéo quy hoạch, quy hoạch treo và kết cấu hạ tầng ngoài hàng rào KCN chưa phát triển.

- Các vấn đề về quản lý và bảo vệ mơi trường trong và ngồi hàng rào KCN chưa tuân thủ đúng quy định về pháp luật môi trường. Mơi trường nước, mơi trường khơng khí, chất thải rắn và chất thải nguy hại chưa được thực hiện đúng quy trình, tiềm ẩn nguy cơ ơ nhiễm mơi trường.

- Các vấn đề về thu nhập của người lao động, nhà ở cho cơng nhân, các cơng trình phúc lợi xã hội khác và vấn đề an sinh xã hội ở các KCN chưa nhận được sự đầu tư thỏa đáng, gây ảnh hưởng xấu đến đời sống vật chất và tinh thần của người lao động vv...

Trên đây là những vấn đề hết sức cấp bách, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững các KCN trong tương lai của thành phố Đà Nẵng, cần phải được nghiên cứu và xây dựng các chính sách, giải pháp đảm bảo cho các KCN ở thành phố Đà Nẵng

<i><b>phát triển bền vững. Theo đó, tác giả đã lựa chọn đề tài "Phát triển các khu công </b></i>

<i><b>nghiệp theo hướng bền vững ở thành phố Đà Nẵng" làm luận án tiến sĩ của mình. </b></i>

<b>2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu nghiên cứu </b>

Đánh giá thực trạng phát triển các khu công nghiệp ở thành phố Đà Nẵng và đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển các khu công nghiệp theo hướng bền vững ở thành phố Đà Nẵng trong thời gian tới.

<b>2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu </b>

Để đạt được mục tiêu trên, luận án sẽ thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Xây dựng khung lý thuyết đánh giá sự phát triển KCN về các mặt theo hướng bền vững.

- Nghiên cứu kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới và các địa phương trong nước về phát triển KCN theo hướng bền vững để rút ra bài học cho phát triển KCN theo hướng bền vững ở thành phố Đà Nẵng.

- Phân tích thực trạng phát triển KCN theo hướng bền vững ở thành phố Đà Nẵng trên cơ sở khung lý thuyết đã xây dựng. Qua đó, chỉ ra những nhân tố thiếu tính bền vững trong phát triển KCN ở thành phố Đà Nẵng cùng các nguyên nhân của nó.

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<b>3.2. Phạm vi nghiên cứu: </b>

- Không gian: Luận án nghiên cứu các KCN trong phạm vi ở thành phố Đà Nẵng, bao gồm 6 KCN. Ngoài ra luận án còn nghiên cứu và so sánh với các KCN ở Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung, Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam cùng với một số địa phương phát triển KCN nổi bật trong nước như thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai...

- Thời gian: Luận án sẽ nghiên cứu trong giai đoạn 2001 – 2014 và giải pháp phát triển KCN theo hướng bền vững đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030.

- Nội dung: Phát triển các KCN được xem xét như một chỉnh thể bao gồm vị trí, quy mơ diện tích, vai trị trong phát triển kinh tế - xã hội thành phố Đà Nẵng, người lao động đang làm việc trong các KCN, người dân địa phương xung quanh KCN, các nhà đầu tư thứ cấp có hoạt động đầu tư trong KCN, sản xuất kinh doanh và cung ứng dịch vụ trong KCN, các doanh nghiệp hoạt động trong KCN, các công ty đầu tư phát triển hạ tầng KCN, Ban quản lý các KCN và Chế xuất. Cùng với hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền thành phố Đà Nẵng, các hoạt động của các chủ thể nêu trên được xem xét đánh giá như những đóng góp vào phát triển các KCN theo hướng bền vững.

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

5

<b>4. Phương pháp nghiên cứu của luận án </b>

Phương pháp luận chung của luận án dựa trên cơ sở vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Luận án được nghiên cứu trên cơ sở điều tra, khảo sát thực tiễn từ đó tổng kết và đưa ra các giải pháp phát triển hợp lý. Cụ thể như sau:

- Phương pháp hệ thống hóa: Phương pháp này được sử dụng trong phần tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến phát triển các KCN theo hướng bền vững. Hệ thống hố các văn bản chính sách về phát triển các KCN, nhất là các quy định có tác động trực tiếp và gián tiếp đến phát triển các KCN theo hướng bền vững. Từ đó đưa ra các phân tích, nhận định về tác động của các chính sách tới PTBV các KCN.

- Phương pháp phân tích, thống kê và so sánh: Phương pháp này sử dụng một số tiêu chí phản ánh sự PTBV các KCN để đánh giá thực trạng phát triển các KCN theo hướng bền vững theo các tiêu chí đánh giá, phân tích thực trạng các nhân tố tác động đến phát triển các KCN theo hướng bền vững.

- Phương pháp điều tra, khảo sát: Việc điều tra, khảo sát thực tế của luận án sẽ được thực hiện đối với các cá nhân và tổ chức đó là: Người lao động đang làm việc tại các KCN ở thành phố Đà Nẵng và các DN hoạt động trong các KCN làm cơ sở để phân tích thực tiễn. Luận án tiến hành điều tra, khảo sát bằng cách phát phiếu điều tra trực tiếp đến 360 lao động đang làm việc và 58 DN đang hoạt động tại các KCN ở thành phố Đà Nẵng. Số phiếu điều tra thu về để sử dụng phân tích dữ liệu là 300 phiếu của người lao động và 50 phiếu của DN. Sử dụng phần mềm SPSS để tổng hợp và xử lý số liệu, sau đó tiến hành phân tích đánh giá kết quả điều tra.

- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Phương pháp này nhằm nghiên cứu, phát hiện những nhân tố điển hình, phát hiện bản chất và quy luật, rút ra bài học kinh nghiệm liên quan đến phát triển các KCN theo hướng bền vững để vận dụng vào phát triển các KCN ở Đà Nẵng. Phương pháp này được sử dụng ở nội dung về kinh nghiệm quốc tế và trong nước về phát triển các KCN theo hướng bền vững.

- Phương pháp dự báo: Phương pháp này được sử dụng nhằm dự báo tình hình phát triển các KCN theo hướng bền vững từ nay đến năm 2020, trong đó có nêu lên những cơ hội và thách thức mà các KCN gặp phải trong quá trình phát triển.

</div>