luận án tiến sĩ kinh tế các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện kế toán quản trị chiến lược và sự tác động đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (338.17 KB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------

LÊ THỊ MỸ NƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THỰC HIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC VÀ SỰ TÁC ĐỘNG

ĐẾN THÀNH QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HCM ------

LÊ THỊ MỸ NƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN THỰC HIỆN KẾ TOÁN QUẢN TRỊ CHIẾN LƯỢC VÀ SỰ TÁC ĐỘNG

ĐẾN THÀNH QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 9340301

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS Phạm Ngọc Toàn

2. PGS.TS Nguyễn Anh Hiền

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2020

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận án “Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện kế toán

quản trị chiến lược và sự tác động đến thành quả hoạt động của doanh nghiệp sản xuất Việt Nam” là nghiên cứu của riêng tôi.

Báo cáo kết quả trong luận án là trung thực, tác giả chưa công bố kết quả của đề tài này trong bất kỳ đề tài nào khác.

Tác giả

Lê Thị Mỹ Nương

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Trong thời gian thực hiện đề tài này, tôi luôn nhận được sự động viên, hỗ trợ,

hướng dẫn nhiệt tình từ hai thầy TS. Phạm Ngọc Toàn và PGS.TS. Nguyễn Anh

Hiền. Em xin gửi đến hai thầy lời biết ơn sâu sắc nhất, cảm ơn hai thầy đã luôn giúp

đỡ em trong suốt thời gian qua.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các anh/chị đang công tác tại viện đào sau đại học, thư viện trường ĐH Kinh Tế TP.HCM ln tạo điều kiện và hỗ trợ nhanh chóng cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu.

Tôi cũng xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến quý chuyên gia, quý doanh nghiệp, đồng nghiệp, bạn bè và các bạn cựu sinh viên trường Cao đẳng Công Thương TP.HCM, Trường ĐH Sài Gòn, Trường ĐH Kinh Tế TP.HCM, Trường ĐH Ngân Hàng, Trường ĐH Sư Phạm Kỹ Thuật TP.HCM, Trường ĐH Cơng Nghệ,… đã giúp đỡ tơi trong suốt q trình khảo sát thu thập dữ liệu

Cuối cùng, tơi xin gửi những tình cảm đặc biệt đến bố mẹ, ông xã, và các con. Cảm ơn gia đình ln hỗ trợ và là động lực để tơi hồn thành luận án!

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ... 8

1.1 Tổng quan các nghiên cứu nước ngoài ... 8

Các nghiên cứu về KTQTCL ... 8

1.1.1 Các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến KTQTCL ... 23

1.1.2 Nghiên cứu về ảnh hưởng của thực hiện KTQTCL đến thành quả. ... 28

1.1.31.2 Tổng quan các nghiên cứu trong nước ... 30

Các nghiên cứu về nội dung KTQTCL ... 30

1.2.1 Các nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến thực KTQTCL ... 33

1.2.2 Nghiên cứu tác động của thực hiện KTQTCL đến thành quả hoạt động ... 34

1.2.31.3 Nhận xét các nghiên cứu trước và xác định lỗ hổng nghiên cứu... 35

Nhận xét về các nghiên cứu trước ... 35

1.3.1 Xác định khe hổng nghiên cứu và hướng nghiên cứu của luận án... 37

1.3.2KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 40

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT... 41

2.1 Một số vấn đề chung về kế toán quản trị chiến lược ... 41

Định nghiã quản trị chiến lược ... 41

2.1.1 Khái niệm KTQTCL ... 42

2.1.2 Vai trò KTQTCL ... 49 2.1.3

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Nội dung của KTQTCL ... 52

2.1.4 Kỹ thuật của KTQTCL ... 54

2.1.52.2 Thành quả hoạt động của đơn vị ... 64

2.3 Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện KTQTCL ... 66

Nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ... 66

2.3.1 Nhân tố bên trong của doanh nghiệp. ... 70

2.3.22.4 Các lý thuyết nền liên quan ... 76

Lý thuyết ngẫu nhiên ... 76

2.4.1 Lý thuyết thể chế ... 80

2.4.2 Lý thuyết cấp trên (Upper echelons theory) ... 83

2.4.3KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ... 84

CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 85

3.1 Khái quát phương pháp và quy trình nghiên cứu ... 85

Phương pháp nghiên cứu ... 85

3.1.1 Qui trình nghiên cứu ... 86

3.1.23.2 Mơ hình nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu và thang đo của các biến ... 88

Mơ hình nghiên cứu đề xuất ... 88

3.2.1 Giả thuyết nghiên cứu ... 92

3.2.2 Thang đo của các biến ... 97

3.2.33.3 Thiết kế nghiên cứu định tính và xây dựng thang đo ... 102

Nghiên cứu định tính ... 102

3.3.1 Quy trình thực hiện ... 104

3.3.23.4 Thiết kế nghiên cứu định lượng ... 105

Nghiên cứu định lượng sơ bộ ... 105

3.4.1 Nghiên cứu định lượng chính thức ... 108

3.4.2KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ... 113

CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ... 114

4.1 Kết quả nghiên cứu định tính ... 114

4.2 Kết quả nghiên cứu định lượng sơ bộ ... 116

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

4.2.1 Kiểm định độ tin cậy của thang đo ... 116

4.2.2 Kết quả phân tích EFA định lượng sơ bộ ... 118

4.3 Kết quả định lượng chính thức ... 120

Thống kê mẫu nghiên cứu ... 120

4.3.1 Kiểm định thang đo... 124

4.3.24.4 Kiểm định mô hình SEM và giả thuyết ... 130

Kiểm định bằng mơ hình SEM ... 130

4.4.1 Kiểm định ước lượng mơ hình nghiên cứu bằng Bootstrap ... 132

4.4.2 Kết quả kiểm định giả thuyết ... 132

4.4.34.5 Bàn luận kết quả nghiên cứu ... 134

Bàn luận kết quả chính từ nghiên cứu ... 134

4.5.1 Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện KTQTCL ... 136

4.5.2KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ... 143

5.2.25.3 Hạn chế của nghiên cứu và hướng nghiên cứu trong tương lai ... 155

KẾT LUẬN CHƯƠNG 5 ... 157

TÀI LIỆU THAM KHẢO ... 158

DANH MỤC CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ... 179PHỤ LỤC

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT

KTQTCL Kế toán quản trị chiến lược

accounting Kế toán quản trị chiến lược

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2-1 Phân biệt cơ bản giữa KTQT truyền thống và KTQTCL ... 48

Bảng 3-1 Ảnh hưởng các nhân tố tác động đến thực hiện SMA và tác động của thực hiện KTQTCL đến thành quả ... 91

Bảng 3-2 Nhận thức về sự không chắn chắn của môi trường ... 97

Bảng 3-3 Nhân tố cơ cấu tổ chức ... 98

Bảng 3-4 Chiến lược công ty ... 99

Bảng 3-5 Nhân tố văn hóa cơng ty ... 99

Bảng 3-6 Nhân tố trình độ nhân viên KTQT ... 100

Bảng 3-7 Nhân tố công nghệ của doanh nghiệp sản xuất ... 100

Bảng 3-8 Thang đo thực hiện SMA trong doanh nghiệp SX Việt Nam ... 101

Bảng 3-9 Thang đo thành quả ... 101

Bảng 4-1 Độ tin cậy thang đo Cronbach‟s Alpha ... 116

Bảng 4-2 Ma trận xoay của nhân tố độc lập ... 119

Bảng 4-3 Ma trận xoay của nhân tố phụ thuộc thực hiện SMA ... 119

Bảng 4-4 Ma trận xoay nhân tố thành quả... 120

Bảng 4-14 Tổng hợp độ tin cậy cronbach‟s của thang đo nghiên cứu ... 124

Bảng 4-15 Ma trận xoay phân tích EFA ... 126

Bảng 4-16 Kết quả kiểm định giá trị phân biệt giữa các biến nghiên cứu ... 129

Bảng 4-17 Hệ số tin cậy tổng hợp của các nhân tố trong mơ hình tới hạn ... 130

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Bảng 4-18 Kết quả ước lượng mối quan hệ giữa các nhân tố trong mơ hình lý thuyết (chưa chuẩn hóa) ... 131Bảng 4-19 Kết quả ước lượng bằng Bootstrap với N = 500 ... 132Bảng 4-20 Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu... 133

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MỤC HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ

Hình 2-1 Khung nghiên cứu Gordon và Miller (1976) ... 79

Hình 2-2 Mơ hình ngẫu nhiên trong đề tài tổ chức của Weill và Olson (1989) ... 80

Hình 3-1 Quy trình nghiên cứu ... 88

Hình 3-2 Mơ hình nghiên cứu của luận án ... 90

Hình 4-1 Kết quả phân tích nhân tố khẳng định mơ hình tới hạn... 128

Hình 4-2 Kết quả SEM mơ hình lý thuyết ... 131

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

TĨM TẮT

Trong mơi trường kinh doanh hiện đại, sự cạnh tranh diễn ra mạnh mẽ ở tất cả các lĩnh vực sản xuất, việc vận dụng kế toán quản trị chiến lược (KTQTCL) cung cấp thông tin hỗ trợ lãnh đạo trong việc ra quyết định chiến lược vì sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. Tại Việt Nam, KTQTCL được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm đến trong thời gian đây. Tuy nhiên, các đề tài chủ yếu chỉ tập trung vào lý thuyết, khái niệm, nội dung của KTQTCL. Vì vậy, vấn đề cấp bách hiện tại rất cần một nghiên cứu thực nghiệm về các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện KTQTCL, nhằm tăng cường khả năng vận dụng thành công KTQTCL trong thời kỳ hội nhập. Đồng thời, đề tài cũng cung cấp chứng minh việc thực hiện KTQTCL có thực sự làm tăng thành quả của doanh nghiệp sản xuất (DNSX) Việt Nam.

Mục tiêu: Nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện KTQTCL, tác động của

thực hiện KTQTCL đến thành quả trong DNSX Việt Nam.

Phương pháp: Tác giả sử dụng PPNC hỗn hợp: (1) PPNC định tính phỏng vấn

chuyên gia và (2) PPNC định lượng khảo sát 124 DNSX trong PPNC định lượng sơ bộ và khảo sát 301 DNSX Việt Nam để phục vụ q trình PPNC định lượng chính thức.

Kết quả cung cấp bằng chứng mối quan hệ cho thấy sáu nhân tố bao gồm: văn hóa cơng ty, chiếc lược kinh doanh, cơ cấu tổ chức phân cấp quản lý, trình độ nhân viên, công nghệ, nhận thức về thị trường kinh doanh tác động trực tiếp đến thực hiện KTQTCL trong đó văn hóa tổ chức tác động mạnh nhất. Đồng thời, nghiên cứu cũng cung cấp bằng chứng thực nghiệm về sự tác động của KTQTCL đến thành quả hoạt động tại DNSX ở Việt Nam.

Kết luận và hàm ý: Đề tài này cung cấp sự hiểu biết cho lãnh đạo DNSX về

KTQTCL và lợi ích KTQTCL mang lại cho DNSX trong việc cung cấp thông tin chiến lược. Đề tài cung cấp nghiên cứu thực nghiệm về mối liên hệ tác động thực hiện KTQTCL và thành quả, qua đó bổ sung thêm bằng chứng lợi ích của thực hiện KTQTCL ở các nước đang phát triển như Việt Nam. Đồng thời, đề tài cũng thực

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

hiện xác định các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện KTQTCL trong điều kiện Việt Nam nhằm tăng khả năng thực hiện thành cơng KTQTCL.

Từ khóa: Kế tốn quản trị chiến lược, KTQTCL, thành quả hoạt động, doanh nghiệp

sản xuất Việt Nam.

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

ABSTRACT

The reason for the topic: In a modern business environment, competition is strong

in all fields of manufacturing industry, and the application of strategic management accounting (SMA) helps provide helpful information for managers to make strategic decisions towards the sustainable development of the Business. In Vietnam, SMA has become a topical issue recently. However, extant studies mainly focus on theoretical aspects, concept sand the content of SMA. Therefore, it is important to do an empirical research on determinants of the implementation of SMA in order to raise the likelihood of success of SMA deveplopment for firmsin the economic integration period. At the same time, the thesis also provides evidence that the implementation of SMA tends to increase the performance of Vietnamese manufacturing firms.

Research objectives: examine the factors affecting SMA implementation and the

impact of SMA implementation on the operating performance of manufacturing firmsin Vietnam.

Research methodology: The author uses a mixed method: (1) qualitative method

isapplied in surveying expertsand (2) quantitative method, Both in pilot study and final survey of 301 manufacturing firms.

Research results: The thesis provides evidence suggesting the direct impact of six

factors, including corporate culture, Businessstrategy, organizational structure or management hierarchy, employee qualifications, technology, awarenessof uncertainty of the Business environment, on the implementation of SMA, and corporate culture has the strongest impact. At the same time, the study also provides empirical evidence on the impact of SMA on the operating performance of Vietnamese manufacturing firms.

Conclusion and implications: The current thesis provides managers of

manufacturing firms knowledge about SMA and the Benefits SMA Brings to Businesses through providing strategic information. The project provides empirical evidence on the link between SMA implementation and operating performance,

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

thereby supplementing evidence on the benefits of SMA implementation in developing countrieslike Vietnam. At the same time, the thesis identifies factor saffecting SMA implementation in Vietnamese context to increase the ability to implement SMA successfully.

Key words: Strategic management accounting, SMA, operating performance,

manufacturing firms

</div>