luận án tiến sĩ kinh tế phân tích tình hình tài chính các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (377.48 KB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

------

NGUYỄN HỮU TÂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã số : 9.34.02.01

HÀ NỘI - 2021

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

------

NGUYỄN HỮU TÂN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã số : 9.34.02.01

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. ĐOÀN HƯƠNG QUỲNH

2. TS. PHẠM THỊ QUYÊN

HÀ NỘI – 2021

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan bản luận án là cơng trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Các đánh giá và kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong bất cứ cơng trình nào khác.

Tác giả luận án

Nguyễn Hữu Tân

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

1.1.2. Vai trò của tài chính doanh nghiệp ... 21

1.1.3. Quản trị tài chính doanh nghiệp ... 22

1.1.3.1. Khái niệm và nội dung quản trị tài chính doanh nghiệp ... 22

1.1.3.2. Cơng cụ quản trị tài chính doanh nghiệp ... 24

1.2. Tổng quan về phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 26

1.2.1. Khái niệm và mục tiêu phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 26

1.2.1.1. Khái niệm phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 26

1.2.1.2. Mục tiêu phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 27

1.2.2. Nguồn thơng tin sử dụng phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 28

1.2.3. Phương pháp phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 31

1.2.4. Nội dung phân tích tình hình tài chính doanh nghiệp ... 35

1.2.4.1. Phân tích tình hình tài sản, nguồn vốn của doanh nghiệp ... 35

1.2.4.2. Phân tích tình hình dịng tiền và khả năng thanh tốn của doanh nghiệp .. 38

1.2.4.3. Phân tích hiệu suất sử dụng vốn của doanh nghiệp ... 41

1.2.4.4. Phân tích kết quả kinh doanh và khả năng sinh lời của doanh nghiệp ... 45

1.2.4.5. Phân tích giá trị thị trường của doanh nghiệp ... 49

1.2.4.6. Phân tích rủi ro phá sản của doanh nghiệp ... 50

1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến tình hình tài chính doanh nghiệp ... 52

1.3.1. Các nhân tố bên trong doanh nghiệp ... 52

1.3.2. Các nhân tố bên ngoài doanh nghiệp ... 53

1.4. Kinh nghiệm cải thiện tình hình tài chính doanh nghiệp tại một số nước và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ... 56

1.4.1. Kinh nghiệm cải thiện tình hình tài chính doanh nghiệp tại một số nước ... 56

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ... 61

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ... 63

CHƯƠNG 2: PHÂN TÍCH THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH THÉP NIÊM YẾT Ở VIỆT NAM ... 64

2.1. Tổng quan về các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 64

2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 64

2.1.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngành thép Việt Nam ... 64

2.1.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 67

2.1.2. Đặc điểm hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 69

2.1.2.1. Đặc điểm ngành nghề kinh doanh của các doanh nghiệp thép ... 69

2.1.2.2. Đặc điểm tổ chức bộ máy quản lý ... 74

2.2. Phân tích thực trạng tình hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 75

2.2.1. Phân tích tình hình tài sản, nguồn vốn ... 75

2.2.1.1. Phân tích tình hình tài sản ... 75

2.2.1.2. Phân tích tình hình nguồn vốn ... 81

2.2.1.3. Phân tích mối quan hệ cân đối giữa tài sản và nguồn vốn ... 87

2.2.2. Phân tích tình hình dịng tiền và khả năng thanh tốn ... 88

2.2.2.1. Phân tích tình hình dịng tiền ... 88

2.2.2.2. Phân tích khả năng thanh tốn ... 91

2.2.3. Phân tích hiệu suất sử dụng vốn ... 94

2.2.3.1. Phân tích hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh ... 94

2.2.3.2. Phân tích hiệu suất sử dụng vốn dài hạn ... 98

2.2.3.3. Phân tích hiệu suất sử dụng vốn ngắn hạn ... 100

2.2.4. Phân tích tình hình kết quả kinh doanh và khả năng sinh lời ... 108

2.2.4.1. Phân tích tình hình kết quả kinh doanh ... 108

2.2.4.2. Phân tích khả năng sinh lời của vốn ... 127

2.2.5. Phân tích giá trị thị trường ... 133

2.2.6. Phân tích rủi ro phá sản ... 135

2.3. Phân tích nhân tố ảnh hưởng tình hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam thơng qua mơ hình hồi quy ... 138

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

2.3.1. Phân tích nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời các DN thép niêm yết thông

qua mơ hình hồi quy ... 138

2.3.2. Phân tích nhân tố ảnh hưởng rủi ro phá sản của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam thơng qua mơ hình hồi quy ... 145

2.4. Đánh giá chung về thực trạng tình hình tài chính của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 152

3.1. Định hướng phát triển ngành thép Việt Nam ... 162

3.1.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội ... 162

3.1.1.1. Bối cảnh kinh tế thế giới ... 162

3.1.1.2. Bối cảnh kinh tế Việt Nam ... 164

3.1.2. Triển vọng và xu hướng ngành thép Việt Nam ... 169

3.1.2.1. Gia tăng quy mô sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh của ngành ... 169

3.1.2.2. Tận dụng nguồn nguyên vật liệu sẵn có, tiết giảm chi phí sản xuất, áp dụng cơng nghệ phù hợp ... 170

3.1.2.3. Chủ động trong hội nhập kinh tế quốc tế ... 171

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

3.3. Giải pháp cải thiện tình hình tài chính các doanh nghiệp ngành thép niêm

yết ở Việt Nam ... 174

3.3.1. Nhóm giải pháp trực tiếp ... 175

3.3.1.1. Tăng cường quản trị và sử dụng tài sản hiệu quả ... 175

3.3.1.2. Tái cấu trúc nguồn vốn, đảm bảo sự an toàn và ổn định nguồn tài trợ của doanh nghiệp ... 181

3.3.1.3. Tăng cường quản lý chi phí sản xuất kinh doanh ... 187

3.3.1.4. Thúc đẩy cơng tác tiêu thụ, tìm kiếm mở rộng thị trường ... 189

3.3.2. Nhóm giải pháp hỗ trợ ... 192

3.3.2.1. Xây dựng chiến lược sản xuất kinh doanh một cách khoa học ... 192

3.3.2.2. Tái cấu trúc bộ máy quản trị doanh nghiệp ... 198

3.3.2.3. Tăng cường sử dụng cơng cụ phân tích tài chính ... 199

3.4. Một số kiến nghị với nhà nước ... 201

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

NVDH Nguồn vốn dài hạn NVNH Nguồn vốn ngắn hạn NHTM Ngân hàng thương mại NDH Nợ dài hạn

NNH Nợ ngắn hạn NPT Nợ phải trả

SXKD Sản xuất kinh doanh TS Tài sản

TSCĐ Tài sản cố định TSLĐ Tài sản lưu động TSDH Tài sản dài hạn TSNH Tài sản ngắn hạn hạn VCSH Vốn chủ sở hữu VKD Vốn kinh doanh

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Tổng sản lượng thép trong nước giai đoạn 1975 – 2005 ... 65

Bảng 2.2. Các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 68

Bảng 2.3. Quy mô tổng tài sản các DN ngành thép niêm yết năm 2020 ... 68

Bảng 2.4. Tài sản bình quân các DN ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 77

Bảng 2.5. Tỷ trọng một số khoản mục tài sản của các doanh nghiệp thép trong giai đoạn 2015 – 2020 ... 78

Bảng 2.6. Hệ số nợ của các DN ngành thép niêm yết ở Việt Nam phân theo mảng hoạt động ... 85

Bảng 2.7. Chính sách tài trợ của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 87

Bảng 2.8. Tổng nguồn tiền và sử dụng tiền của các DN thép niêm yết ... 91

Bảng 2.9. Khả năng thanh toán các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 93

Bảng 2.10. Hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 96

Bảng 2.11. Hiệu suất sử dụng vốn dài hạn các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 99

Bảng 2.12. Tốc độ luân chuyển vốn ngắn hạn các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 102

Bảng 2.13. Tốc độ luân chuyển hàng tồn kho các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 105

Bảng 2.14. Tốc độ luân chuyển các khoản phải thu các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 107

Bảng 2.15. Doanh thu các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 110

Bảng 2.16. Tỷ suất lợi nhuận gộp các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động... 115

Bảng 2.17. Tỷ lệ CPBH/DT các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 118

Bảng 2.18. Tỷ lệ CPQLDN/DT các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 119

Bảng 2.19. Tỷ suất LNST/DT các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 126

Bảng 2.20. Khả năng sinh lời ròng của vốn kinh doanh các DN thép niêm yết theo mảng hoạt động ... 128

Bảng 2.21. Hệ số P/E, P/B trung bình của các DN thép ... 133

Bảng 2.22. Hệ số Z-score của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam năm 2020 ... 136

Bảng 2.23. Hệ số Z-score của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam giai đoạn 2015 - 2020 ... 137

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Bảng 2.24. Biến độc lập trong mơ hình nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng khả năng

sinh lời của các DN ngành thép niêm yết ... 139

Bảng 2.25. Ma trận tương quan giữa các biến độc lập trong mơ hình ... 140

Bảng 2.26. Kiểm tra đa cộng tuyến các biến độc lập trong mơ hình ... 140

Bảng 2.27. Kiểm tra FEM và REM bằng kiểm định Hausman ... 141

Bảng 2.28. Mơ hình tác động ngẫu nhiên (REM) ... 141

Bảng 2.29. Kiểm định khuyết tật phương sai sai số ngẫu nhiên thay đổi ... 142

Bảng 2.30. Kiểm định khuyết tật tự tương quan ... 143

Bảng 2.31. Kết quả hồi quy của mơ hình FGLS ... 143

Bảng 2.32. Thống kê mơ tả các biến trong mơ hình ... 147

Bảng 2.33 Ước lượng mơ hình và Kiểm định Wald ... 148

Bảng 2.34 Mơ hình Logit ước lượng các nhân tố tác động đến rủi ro phá sản của các doanh nghiệp niêm yết ngành thép tại Việt Nam ... 149

Bảng 2.35. Kiểm định Omnibus ... 149

Bảng 2.36. Kiểm định mức độ giải thích của mơ hình ... 149

Bảng 2.37. Kiểm định mức độ dự báo tính chính xác của mơ hình ... 149

Bảng 2.38. Tổng hợp các biến có ý nghĩa thống kê trong mơ hình ... 152

Bảng 3.1. Yêu cầu quy mô tối thiểu trong luyện kim ... 170

Bảng 3.2. Tổng hợp kế hoạch mở rộng dự án sản xuất thép thời gian tới ... 170

Bảng 3.3. Thuế nhập khẩu thép theo VKFTA ... 171

Bảng 3.4. Kế hoạch sản xuất của các DN thép ứng phó với biến động giá nguyên vật liệu ... 198

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MỤC ĐỒ THỊ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ 2.1. Nhu cầu tiêu thụ và sản lượng sản xuất thép thành phẩm trong giai đoạn

2006 – 2010 ... 66

Biểu đồ 2.2. Sản lượng thép nguyên liệu trong giai đoạn 2006 – 2010 ... 66

Biểu đồ 2.3. Sản lượng sản xuất thép thành phẩm trong giai đoạn 2010 – 2020 ... 66

Biểu đồ 2.4. Giá trị gia tăng trong các công đoạn sản xuất thép năm 2020... 71

Biểu đồ 2.5. Tình hình tài sản của các DN ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 76

Biểu đồ 2.6. Cơ cấu tài sản các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam phân theo mảng hoạt động ... 80

Biểu đồ 2.7. Tình hình nguồn vốn của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 82

Biểu đồ 2.8. Cơ cấu nợ phải trả của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 83

Biểu đồ 2.9. Cơ cấu vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 84

Biểu đồ 2.10. Cơ cấu nợ và tỷ lệ đòn bẩy tài chính năm 2020 ... 86

Biểu đồ 2.11. Hệ số tài trợ thường xuyên của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 88

Biểu đồ 2.12. Lưu chuyển tiền thuần các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 89

Biểu đồ 2.13. Khả năng thanh toán của các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 92

Biểu đồ 2.14. Hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 94

Biểu đồ 2.15. Hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh các DN thép niêm yết ... 97

Biểu đồ 2.16. Phân tích Dupont hiệu suất sử dụng vốn kinh doanh các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam năm 2020 ... 98

Biểu đồ 2.17. Hiệu suất sử dụng vốn dài hạn của các DN thép niêm yết ... 99

Biểu đồ 2.18. Tốc độ luân chuyển vốn ngắn hạn các DN ngành thép niêm yết ... 101

Biểu đồ 2.19. Số vòng luân chuyển vốn ngắn hạn của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 102

Biểu đồ 2.20. Số vòng luân chuyển hàng tồn kho của các DN thép niêm yết ... 103

Biểu đồ 2.21. Số vòng luân chuyển các khoản phải thu của các DN thép niêm yết ... 106

Biểu đồ 2.22. Số vòng luân chuyển các khoản phải thu các DN thép niêm yết ... 108

Biểu đồ 2.23. Tăng trưởng doanh thu của các DN thép niêm yết ... 109

Biểu đồ 2.24. Doanh thu thuần của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 111

Biểu đồ 2.25. Tỷ suất lợi nhuận gộp trung bình các DN thép ... 113

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Biểu đồ 2.26. Tình hình biến động giá than luyện cốc, quặng sắt trên thế giới... 115

Biểu đồ 2.27. Biểu giá điện bình quân của Việt Nam ... 115

Biểu đồ 2.28. Tỷ suất lợi nhuận gộp của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 116

Biểu đồ 2.29. Tỷ lệ CPBH/Doanh thu trung bình của các DN thép ... 117

Biểu đồ 2.30. Tỷ lệ Chi phí bán hàng/Doanh thu thuần của các DN ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 118

Biểu đồ 2.31. Tỷ lệ CPQLDN/Doanh thu trung bình của các DN thép ... 119

Biểu đồ 2.32. Tỷ lệ Chi phí quản lý doanh nghiệp/Doanh thu thuần của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 120

Biểu đồ 2.33. Tình hình tăng trưởng LNST của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 121

Biểu đồ 2.34. Biến động lãi suất cho vay trên thị trường vốn ... 122

Biểu đồ 2.35. LNST của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 123

Biểu đồ 2.36. Khả năng sinh lời hoạt động của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 125

Biểu đồ 2.37. Tỷ suất LNST của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 126

Biểu đồ 2.38. Khả năng sinh lời ròng vốn kinh doanh của các DN ngành thép niêm yết ở Việt Nam ... 127

Biểu đồ 2.39. Khả năng sinh lời của vốn kinh doanh của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 129

Biểu đồ 2.40. Khả năng sinh lời vốn chủ sở hữu của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 130

Biểu đồ 2.41. Khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam ... 131

Biểu đồ 2.42. Phân tích Dupont khả năng sinh lời của vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp thép niêm yết ở Việt Nam năm 2020 ... 133

Biểu đồ 2.43. Phân loại Z-score của các DN thép niêm yết ở Việt Nam ... 138

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài

Phân tích tình hình tài chính là một cơng việc vơ cùng cần thiết đối với tất cả các đối tượng có quan hệ về kinh tế và pháp lý với doanh nghiệp, trong đó có các nhà quản lý doanh nghiệp. Việc thường xun tiến hành phân tích tình hình tài chính sẽ giúp các nhà quản lý thấy rõ thực trạng kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như xác định được một cách đầy đủ, đúng đắn nguyên nhân và mức độ ảnh hưởng của các nhân tố, đánh giá được tiềm năng, rủi ro và triển vọng trong tương lai của doanh nghiệp. Qua đó, nhà quản lý doanh nghiệp sẽ đưa ra được các quyết định kinh tế thích hợp, sử dụng một cách tiết kiệm, hiệu quả vốn và các nguồn lực nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý kinh tế, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nhưng thực tế hiện nay ở Việt Nam, các nhà quản lý vẫn còn xem nhẹ việc phân tích tình hình tài chính, dẫn đến khơng ít doanh nghiệp gặp khó khăn trong q trình huy động và sử dụng vốn, sản xuất kinh doanh kém hiệu quả, khơng bảo tồn được vốn, thậm chí đe dọa tới sự tồn tại của doanh nghiệp.

Hiện nay, sự đổi mới của nền kinh tế thị trường và sự cạnh tranh ngày càng quyết liệt giữa các thành phần kinh tế đã gây ra những khó khăn và thử thách cho khơng ít doanh nghiệp. Các doanh nghiệp ngành thép ở Việt Nam cũng khơng đứng ngồi những thách thức đó. Trong thời gian qua, các doanh nghiệp ngành thép niêm yết ở Việt Nam đã phát triển rất nhanh chóng cả về mặt số lượng và quy mơ doanh nghiệp. Tuy nhiên, có thể thấy rằng tình hình tài chính của khơng ít doanh nghiệp chưa thực sự lành mạnh, hiệu quả hoạt động kinh doanh khơng ổn định và cịn khá thấp. Khó khăn của nền kinh tế thời gian qua đã ảnh hưởng khiến nhiều doanh nghiệp thua lỗ, thậm chí rơi vào tình trạng phá sản. Hiệu quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép còn thấp một phần là do tình trạng dư cung thép. Giai đoạn 2015 - 2017, thị trường thép Việt Nam đạt tốc độ tăng trưởng tốt, bình quân khoảng 15%/năm. Cụ thể, năm 2015 đạt hơn 15 triệu tấn, tăng 22%; năm 2016 đạt hơn 17,8 triệu tấn, tăng 19% và năm 2017 đạt hơn 22,1 triệu tấn, tăng 24%. Nhưng từ năm 2018 trở lại đây, cùng với sự đi xuống của thị trường bất động sản, xu hướng bảo hộ gia tăng, thiên tai, dịch bệnh diễn biến phức tạp, tình hình kinh doanh của các doanh nghiệp ngành thép trở nên khó khăn. Năng lực sản xuất các sản phẩm thép của Việt Nam mới chỉ huy động trung bình đạt 63% cơng suất, thấp hơn so với mức huy động cơng suất bình qn của thế giới là khoảng 76,9%. Riêng các nhà máy thép không gỉ của Việt Nam mới huy động khoảng 30% công suất. Bên cạnh đó, việc bảo hộ của

</div>