<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>PHÁT TRIỂN DỊCH VỤ VÍ ĐIỆN TỬỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY</b>

<b>NGUYỄN THỊ VÂN<small>*</small></b>

<i>Cùng với sự phát triển của các hình thức thanh tốn điện tử, trong những năm gầnđây ví điện tử đang được người tiêu dùng ở TPHCM lựa chọn sử dụng. Tuy nhiên,người sử dụng ví điện tử hiện nay đang gặp một số trở ngại. Trên cơ sở phân tíchthực trạng sử dụng và những hạn chế, rủi ro mà người tiêu dùng thường gặp phải,bài viết đưa ra một số biện pháp để thúc đẩy việc sử dụng ví điện tử của người tiêudùng ở TPHCM.</i>

<i>Từ khóa: người tiêu dùng, Thành phố Hồ Chí Minh, ví điện tử</i>

<i>Nhận bài ngày: 17/9/2022; đưa vào biên tập: 18/9/2022; phản biện: 29/9/2022; duyệtđăng: 05/11/2022</i>

<b>1. DẪN NHẬP</b>

Ví điện tử là hình thức thanh tốn điệntử khơng dùng tiền mặt khá thơng minh,đã và đang được nhiều người tiêu dùngtrên thế giới sử dụng. Tại Việt Nam hìnhthức thanh tốn bằng ví điện tử tuy cịnkhá mới, song đang được nhiều ngườitiêu dùng đón nhận, đặc biệt ở cácthành phố lớn, bởi đây là hình thứcthanh tốn có rất nhiều tiềm năng,nhiều tiện ích, phù hợp với sự phát triểncủa thương mại điện tử và quá trìnhchuyển đổi số hiện nay. Với mục tiêugiảm tỷ trọng tiền mặt trong tổngphương tiện thanh toán mà Chính phủđặt ra cùng với số người sử dụnginternet và điện thoại thơng minh ngàycàng gia tăng, dịch vụ ví điện tử tại ViệtNam hiện nay đang có nhiều cơ hội đểphát triển.

TPHCM là trung tâm kinh tế xã hội lớnnhất cả nước và là địa phương đầu tiên

công bố thực hiện chương trình chuyểnđổi số. Với các lợi thế về quy mô nềnkinh tế, sự hội nhập quốc tế, là trungtâm đổi mới sáng tạo, có đội ngũ nhânlực khoa học cơng nghệ phát triển mạnh,TPHCM có nhiều điều kiện để thực hiệnthành công chuyển đổi số. Bên cạnh đó,với sự phát triển mạnh về khoa họccơng nghệ, dịch vụ thương mại điện tử,người tiêu dùng TPHCM có nhiều điềukiện, lợi thế hơn các địa phương khácđể tiếp cận công nghệ thông tin, cũngnhư sử dụng dịch vụ thanh tốn điện tử,trong đó có ví điện tử. Tuy nhiên, thóiquen sử dụng tiền mặt cịn phổ biến vàhiểu biết về thanh tốn điện tử cịn hạnchế nên nhiều người tiêu dùng ởTPHCM còn e ngại khi sử dụng dịch vụví điện tử. Trên cơ sở phân tích thựctrạng tình hình sử dụng dịch vụ ví điệntử của người tiêu dùng ở TPHCM, bàiviết đề xuất giải pháp thúc đẩy việc sửdụng dịch vụ ví điện tử, góp phần pháttriển xã hội trong giai đoạn chuyển đổisố hiện nay.

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU</b>

Chúng tôi tiến hành khảo sát bảng hỏitrực tuyến từ tháng 7 đến tháng 8 năm2022. Mẫu nghiên cứu được lấy theophương pháp thuận tiện, các bảng hỏiđược gửi thông qua mạng internet(email, mạng xã hội và các diễn đàn).Người trả lời đáp ứng nội dung nghiêncứu có độ tuổi từ 18 tuổi trở lên đangsinh sống tại TPHCM, đang sử dụng víđiện tử. Sau khi loại bỏ các trả lời khônghợp lệ, kết quả thu được 218 bảng trảlời phù hợp để đưa vào phân tích nộidung nghiên cứu. Bên cạnh nguồn sốliệu khảo sát định lượng, nghiên cứuthực hiện 8 cuộc phỏng vấn sâu baogồm người sử dụng ví điện tử, ngườikhơng sử dụng ví điện tử, người đã sửdụng ví điện tử nhưng hiện nay khôngsử dụng nữa, đại diện đơn vị cung cấpví điện tử, luật sư... Trên cơ sở tư liệuthu thập được, nghiên cứu chủ yếu sửdụng thống kê mô tả số liệu khảo sátđịnh lượng và phân tích định tính từ nộidung các cuộc phỏng vấn sâu để làm rõcác nội dung nghiên cứu.

<b>3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU</b>

<b>3.1. Khái quát về dịch vụ ví điện tử</b>

Theo Nghị định số 80/2016//NĐ-CPngày 01/7/2016 của Chính phủ: “Dịch vụví điện tử là dịch vụ cung cấp cho kháchhàng một tài khoản điện tử định danhdo các tổ chức cung ứng dịch vụ trunggian thanh toán tạo lập trên vật mang tin(như chip điện tử, sim điện thoại di động,máy tính...), cho phép lưu giữ một giá trịtiền tệ được đảm bảo bằng giá trị tiềngửi tương đương với số tiền đượcchuyển từ tài khoản thanh toán củakhách hàng tại ngân hàng vào tài khoảnđảm bảo thanh toán của tổ chức cung

ứng dịch vụ ví điện tử theo tỷ lệ 1:1”. “Víđiện tử được xem là một trong các loạidịch vụ thanh tốn trung gian, là mộtcơng cụ hỗ trợ dịch vụ thanh tốn”(Thơng tư 39/2014/TT-NHNN của Ngânhàng Nhà nước).

Như vậy, ví điện tử hay ví số là một tàikhoản điện tử thường được tích hợptrong các ứng dụng điện thoại hoặc sửdụng qua website có cơng dụng nhưmột chiếc ví giúp người dùng đựng tiềntừ các tài khoản ngân hàng, có chứcnăng thanh tốn và giao dịch trực tuyếnvới các trang web điện tử hoặc các loạiphí trên internet có liên kết và cho phépthanh tốn bằng ví điện tử. Các nhàcung cấp dịch vụ này hợp tác với ngânhàng để quản lý tiền của người dùng vàthông qua kết nối này, ngân hàng giảmsự quản lý các giao dịch thanh toán từthẻ khách hàng bởi các giao dịch này sẽdo nhà cung cấp ví điện tử quản lý.Ra đời năm 2008, sau nhiều năm thíđiểm ví điện tử chính thức được coi làmột dịch vụ trung gian thanh toán kể từnăm 2014, và đang là một hình thứcthanh tốn điện tử đầy tiềm năng. Theonghiên cứu của Trần Phương Chi(2021), đến ngày 30/6/2021 tại ViệtNam có 43 tổ chức không phải là ngânhàng đã được Ngân hàng Nhà nướccấp giấy phép hoạt động cung ứng dịchvụ trung gian thanh tốn; trong đó có 37tổ chức đã cung ứng dịch vụ ví điện tửra thị trường, với tổng số ví điện tửđang hoạt động là khoảng 16,39 triệu ví(tăng khoảng 2,75 triệu ví so với thờiđiểm cuối năm 2020). Trong 6 thángđầu năm 2021, tổng số lượng giao dịchbằng ví điện tử được xử lý thành côngđạt xấp xỉ 802,56 triệu món, với tổng giá

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

trị giao dịch đạt khoảng 302,16nghìn tỷ đồng (tăng lần lượt là85,38% về số lượng giao dịchvà 91,57% về giá trị giao dịchso với cùng kỳ năm 2020) (TrầnPhương Chi, 2021). Dù có mứctăng trưởng nhanh trong nhữngnăm gần đây nhưng mới chỉ cómột số lượng nhỏ người tiêudùng Việt Nam sử dụng ví điệntử, khoảng 10 triệu người sửdụng vào năm 2020 (NguyễnThị Ánh Ngọc và cộng sự,2020). Dịch vụ ví điện tử nóiriêng và dịch vụ thanh tốn điện

tử nói chung cịn rất nhiều tiềm năngphát triển.

<b>3.2. Tình hình sử dụng dịch vụ víđiện tử tại TPHCM</b>

Theo khảo sát của chúng tôi, hiện nayngười tiêu dùng TPHCM đã quan tâmnhiều hơn đến dịch vụ ví điện tử nhưngmức độ sử dụng chưa nhiều. Số liệuBiểu đồ 1 cho thấy 41,4% người trả lờicho biết họ sử dụng dịch vụ ví điện tửdưới 5 lần/tháng, chiếm tỷ lệ cao nhất;mức độ sử dụng dịch vụ ví điện tử trên30 lần/tháng chỉ chiếm tỉ lệ rất nhỏ 9,1%,chủ yếu tập trung ở nhóm người tiêudùng trẻ tuổi (18 đến 29 tuổi) chiếm70%. Những người trẻ tuổi này thườnglà sinh viên, người mới ra trường đilàm... nắm bắt công nghệ thông tinnhanh nhạy. Họ tiếp cận được nhiềudịch vụ ăn uống mua sắm trực tuyến giárẻ, những chương trình giảm giá, ưu đãi,khuyến mãi... khi sử dụng thanh tốnqua ví điện tử.

Mặc dù, trên thị trường hiện nay cónhiều loại ví điện tử, song mỗi loại víđiện tử có một app sử dụng riêng, cách

đặt mật khẩu khi đăng nhập cũng khácnhau vì vậy đa số người tiêu dùng chỉlựa chọn một, hoặc hai loại ví điện tửphù hợp với mình để cài đặt sử dụng.Trong số những người sử dụng ví điệntử từ số liệu khảo sát, số người chỉ sửdụng 1 đến 2 ví chiếm tỷ lệ nhiều nhấtvới 49,5%; số người sử dụng 3 đến 4 víchiếm 42,2%; số người sử dụng từ 5 víđiện tử trở lên chỉ chiếm 8,3%, chủ yếulà những người trẻ tuổi, sinh viên hiểubiết cơng nghệ, thích khám phá nhữngvấn đề mới, muốn thử nghiệm và sosánh lợi ích của các loại ví, thườngxuyên sử dụng các giao dịch trực tuyếnđể phục vụ cho cơng việc (Biểu đồ 2).

<small>Biểu đồ 2. Số lượng ví điện tử người tiêudùng TPHCM sử dụng</small>

<small>Biểu đồ 1. Mức độ sử dụng ví điện tử trung bìnhmột tháng của người tiêu dùng TPHCM</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tạiTPHCM tháng 7-8/2022.</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trựctuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Những năm vừa qua tại thị trường ViệtNam nói chung và tại TPHCM nói riêng,các cơng ty cơng nghệ tài chính(Fintech) đã cạnh tranh quyết liệt đểgiành thị phần khi cho ra mắt hàng loạtcác loại ví điện tử như: Momo, Zalo pay,Grab by Moca, Viettel pay… Tuy nhiên,có một số loại ví được nhiều người tiêudùng biết đến, ưa chuộng sử dụng hơnnhờ uy tín, thương hiệu và tính tiện ích.Với thế mạnh về sự tiện dụng và hệsinh thái phong phú, Momo - ví điện tửcủa Cơng ty Cổ phần Dịch vụ Di độngTrực tuyến nhanh chóng được các ngânhàng kết nối, được nhiều người tiêudùng biết đến. Trong số

những người tiêu dùngđược hỏi có sử dụng víđiện tử, ví Momo đangđược lựa chọn sử dụngnhiều nhất với 54,1%người trả lời có sử dụng,đứng thứ hai là ví điệntử Grab by Moca với37,6%, tiếp theo là víđiện tử Airpay với35,8%, Viettel pay với30,3%, Zalo pay với28,4%... một số loại ví

khác có tỷ lệ người tiêu dùng sử dụng íthơn như Vimo 11,9%, VTC pay 9,6%,Payoo 8,7% (Biểu đồ 3).

Trong số 218 người sử dụng ví điện tửqua khảo sát, số người hài lịng nhấtvới ví điện tử Momo chiếm tỷ lệ caonhất với 29,8%, ví điện tử Viettel Pay cósố người hài lịng nhất cao thứ haichiếm 17%, Grab by Moca có số ngườihài lịng nhất cao thứ ba với 16,1%, tiếpđến là các ví điện tử Zalo pay, Air pay,VinID pay. Một số loại ví khác như Vimo,VTC pay, Payoo… Do số lượng ngườidùng ít hơn nên người tiêu dùng đánh

<small>Biểu đồ 3. Các loại ví điện tử được người tiêu dùng TPHCMsử dụng</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCMtháng 7-8/2022</small>

<small>Biểu đồ 4. Ví điện tử được người tiêu dùng hài lịng nhất</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

giá hài lịng nhất về loại ví đó cũngchiếm tỷ lệ ít hơn (Biểu đồ 4). Mộtngười tiêu dùng nhận xét: “Mình dùng 3loại ví điện tử là Grab by Moca, Viettelpay và Momo thì mình hài lịng nhất vớiví Momo vì loại ví này thanh tốn đadạng, liên kết được với nhiều trang webkhác nhau, nhiều địa điểm thanh toáncũng chấp nhận loại ví này, ví Grab byMoca chủ yếu mình dùng để đặt xe vàđặt đồ ăn, còn Viettel pay chủ yếu dùngđể nạp điện thoại, hai loại ví này có ítđịa điểm chấp nhận thanh tốn hơn víMomo” (Nam, 22 tuổi, sinh viên, quậnPhú Nhuận).

<b>3.3. Các yếu tố người tiêu dùngTPHCM quan tâm khi lựa chọn loại víđiện tử</b>

Khi quyết định lựa chọn sử dụng mộtloại ví điện tử nào đó, người tiêu dùngthường so sánh lợi ích và hạn chế củacác loại ví. Có 3 yếu tố được người tiêudùng quan tâm nhất khi lựa chọn sửdụng ví điện tử, trong đó yếu tố tiện lợichiếm tỷ lệ cao nhất với 94,5%; tiếptheo là yếu tố được chấp nhận thanh

toán tại nhiều nơi, nhiều trang thươngmại điện tử khác nhau với 85,3%; yếutố có chương trình khuyến mãi đa dạng,thường xuyên chiếm 83,5%. Bên cạnhđó, một số yếu tố khác cũng đượcngười tiêu dùng quan tâm như: dễ sửdụng 77,5%; ví điện tử liên kết được vớinhiều ngân hàng 65,1%; uy tín của nơicung cấp ví điện tử 60,6%; an tồn vàbảo mật 57,3%... (Biểu đồ 5).

Khơng có khác biệt về sự lựa chọn cácloại ví điện tử giữa các nhóm nghềnghiệp, giới tính hay giữa các nhóm thunhập. Tuy nhiên, có sự khác nhautương đối giữa các nhóm tuổi củangười trả lời. Theo kết quả khảo sát,nhóm từ 18-29 tuổi có tỷ lệ chọn yếu tốcó chương trình khuyến mãi đa dạng,thường xuyên cao nhất với 86,9%(53/61 lựa chọn); nhóm tuổi từ 30- 40tuổi quan tâm nhất đến tiêu chí đượcchấp nhận thanh tốn tại nhiều nơi,nhiều trang thương mại điện tử khácnhau với 82,1% (64/78 lựa chọn); nhómtừ 41- 50 tuổi có tỷ lệ lựa chọn tiêu chían tồn và bảo mật cao nhất với 77,6%

<small>Biểu đồ 5: Các yếu tố người tiêu dùng quan tâm khi lựa chọn ví điện tử</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

(38/39) lựa chọn); nhóm trên 50 tuổi cótỷ lệ chọn tiêu chí dễ sử dụng cao nhấtvới 73,3% (22/30 lựa chọn). Như vậy cóthể thấy, nhu cầu sử dụng ví điện tử ởmỗi độ tuổi khác nhau dẫn đến sự quantâm đến những yếu tố lựa chọn sử dụngví cũng khác nhau.

<b>3.4. Mục đích sử dụng ví điện tử củangười tiêu dùng TPHCM</b>

Từ đầu năm 2020 đến nay, đặc biệttrong thời gian đỉnh điểm của dịch bệnhCOVID-19 được các cơ quan chứcnăng khuyến cáo hạn chế ra ngoài, hạnchế tiếp xúc... nếu không thực sự cầnthiết nhiều người dân đã chuyển dầnsang mua sắm trực tuyến tại các hệthống siêu thị và sử dụng dịch vụ thanhtoán điện tử nhiều hơn, trong đó có dịchvụ ví điện tử. Bên cạnh đó, trước nhucầu của người tiêu dùng cùng xu hướngphát triển của xã hội, nhiều tổ chứctrung gian thanh tốn cung ứng dịch vụví điện tử đã phát triển nhanh, mạnh.Dịch vụ ví điện tử có nhiều cơng dụngtrong thanh tốn khơng dùng tiền mặt,đặc biệt đối với những khoản thanhtoán nhỏ, lẻ, mua bán các sản phẩm

thiết yếu hàng ngày. Trước đây khichưa có dịch vụ ví điện tử, đối vớinhững khoản mua bán nhỏ lẻ như nạptiền điện thoại, thanh tốn hóa đơn điện,nước, đặt đồ ăn… người tiêu dùngthường dùng tiền mặt để thanh toán.Nhưng hiện nay, khi sử dụng ví điện tử,người tiêu dùng chỉ cần vài thao tácđơn giản là có thể ở tại nhà nạp tiềnđiện thoại, thanh tốn các loại hóa đơn,hoặc mua các sản phẩm.

Theo thống kê từ số liệu khảo sát,người tiêu dùng sử dụng ví điện tử đểnạp tiền điện thoại chiếm tỷ lệ nhiềunhất với 85,3%; để trả tiền đặt hàngonline, gọi đồ ăn uống chiếm tỷ lệ caothứ hai với 77,5%; tiếp theo là để đặt xecơng nghệ với 62,4%. Bên cạnh đó,người tiêu dùng sử dụng ví điện tử chomua hàng tại các cửa hàng, siêu thị,trung tâm thương mại chiếm 42,2%;34,9% thanh tốn hóa đơn định kỳ hàngtháng như điện, nước, internet, truyềnhình cáp...; 25,7% giao dịch tại các cửahàng ăn uống; 20,6% giao dịch chuyểnkhoản; 12,4% để chi trả các dịch vụcông (Biểu đồ 6).

<small>Biểu đồ 6. Mục đích sử dụng ví điện tử của người tiêu dùng TPHCM</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Số liệu Biểu đồ 6 cho thấy ví điện tửchưa được sử dụng nhiều tại các cửahàng, siêu thị hoặc trung tâm thươngmại cũng như cửa hàng ăn uống.Nguyên nhân là do các cửa hàng nàychưa đầu tư app, hoặc mã QR để chấpnhận thanh tốn qua ví điện tử, hoặc chỉchấp nhận một loại ví duy nhất dẫn đếnngười tiêu dùng khơng thể thanh tốnnếu sử dụng loại ví khác. Việc sử dụnghình thức thanh tốn trực tuyến kháchoặc thói quen thanh tốn bằng tiềnmặt... cũng là nguyên nhân khiến việcsử dụng ví điện tử tại các địa điểm nàychưa cao.

Mục đích sử dụng ví điện tử có sự khácnhau giữa nhóm ngành nghề của ngườitiêu dùng trong số liệu khảo sát. Ởnhóm cơng nhân và nhóm nghề laođộng tự do, làm thuê, sử dụng ví điện tửđể nạp tiền điện thoại chiếm tỷ lệ caonhất, lần lượt là 83,3% (25/30 lựa chọn)và 85,7% (24/28 lựa chọn); nhóm nhânviên, cơng chức, viên chức, sử dụng víđiện tử để mua hàng online, đặt đồ ănuống online chiếm tỷ lệ cao nhất với

71,4% (40/56 lựa chọn); nhóm chủ sảnxuất kinh doanh, tự kinh doanh, sửdụng ví điện tử để mua hàng tại cáccửa hàng, siêu thị, trung tâm thươngmại chiếm tỷ lệ cao nhất với 72,2%(26/36 lựa chọn); nhóm nội trợ, sử dụngví điện tử để thanh tốn hóa đơn địnhkỳ như điện, nước, internet, truyền hìnhcáp… chiếm tỷ lệ cao nhất với 81,8%(27/33 lựa chọn); nhóm ngành nghềkhác, sử dụng ví điện tử để thanh tốnđặt xe cơng nghệ chiếm tỷ lệ cao nhấtvới 62,9% (22/35 lựa chọn). Qua đó cóthể nhận thấy mỗi nhóm ngành nghề sửdụng ví điện tử cho các mục đích khácnhau thể hiện tính đa dạng của ví điệntử, phù hợp với nhu cầu của mỗi đốitượng người tiêu dùng.

<b>3.5. Những trở ngại khi sử dụng víđiện tử của người tiêu dùng TPHCM</b>

Sử dụng ví điện tử giúp cho người tiêudùng tiết kiệm thời gian, có thể muahàng ở bất cứ đâu, bất kỳ lúc nào, hạnchế sử dụng tiền mặt…, song ngườitiêu dùng sử dụng ví điện tử hiện naycũng gặp một số trở ngại nhất định.

<small>Biểu đồ 7. Những trở ngại khi sử dụng ví điện tử của người tiêu dùng TPHCM</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

Số liệu khảo sát tại Biểu đồ 7 cho thấy:97,2% người trả lời cho rằng trở ngạilớn nhất của việc sử dụng ví điện tử làmỗi nơi giao dịch, mỗi trang web. bánhàng lại chấp nhận một loại ví điện tửkhác nhau, dẫn đến người tiêu dùngnếu muốn sử dụng ví điện tử thườngxun phải cài đặt q nhiều ví, kèmtheo đó là phải nhớ quá nhiều mật khẩuđể đăng nhập. Vì vậy, người tiêu dùngthường chỉ cài đặt một, hai loại víthường sử dụng, những nơi khơng chấpnhận ví điện tử đã cài đặt thì lại chuyểnsang thanh tốn bằng tiền mặt hoặc cácphương tiện thanh toán khác. Đây làcản trở lớn nhất hạn chế việc sử dụngví điện tử. Một người trước đây đã sửdụng ví điện tử nhưng hiện nay khơngsử dụng nữa cho biết: “Mình khơng sửdụng ví điện tử nữa vì thấy rằng nhiềunơi chưa chấp nhận thanh tốn qua víđiện tử, hoặc có nơi chấp nhận thanhtốn qua ví điện tử thì chỉ chấp nhậnmột hoặc hai loại ví. Trong khi đó, ViệtNam hiện nay có vài chục loại ví điện tử,mỗi người chọn sử dụng một hoặc hai,ba loại ví khác nhau, mỗi nơi lại chỉchấp nhận một hoặc hai loại ví như vậyrất khó cho người tiêu dùng, không phảiai cũng cài đặt vài chục ví điện tử để sửdụng” (nữ, 38 tuổi, viên chức, thành phốThủ Đức).

Bên cạnh đó, 95,4% người trả lời chobiết hiện nay tuy đã có một số nơi chấpnhận ví điện tử nhưng chưa nhiều,chưa phổ biến; 87,6% cho biết họ thiếuthơng tin về các loại ví điện tử để lựachọn sử dụng do có q nhiều ví điệntử trên thị trường, nhiều người tiêudùng chưa biết đến dịch vụ này, đặcbiệt là những người lớn tuổi, hay trình

độ học vấn thấp, hoặc khả năng tiếpnhận công nghệ thông tin kém; 91,3%người trả lời cho rằng thiếu quy địnhpháp lý về thanh tốn qua ví điện tử nênnhiều người cịn lo ngại. Một luật sư (nữ,42 tuổi, Văn phòng Luật sư M.H,TPHCM) chia sẻ: “Các dịch vụ thanhtoán điện tử, bao gồm cả ví điện tử vềcơ bản có hành lang pháp lý khá rõràng nhưng pháp luật xử lý các vi phạmchưa chặt chẽ, quản lý chưa nghiêm.Năm 2019, Thông tư 23 của Ngân hàngNhà nước đã sửa đổi bổ sung một sốđiều tại các thơng tư trước đó cho phùhợp hơn với tình hình mới. Các quyđịnh cụ thể, rõ ràng, chặt chẽ hơn. Tuynhiên vấn đề quản lý, giám sát, xử lýcác vi phạm sẽ được thực hiện như thếnào là vấn đề đáng chú ý. Ví dụ, quyđịnh các tổ chức cung ứng dịch vụ víđiện tử không được để lộ thông tinkhách hàng, song nếu các đơn vị nàyđể lộ, hoặc cung cấp thông tin kháchhàng của một số người tiêu dùng chocác tổ chức, cá nhân khác thì người tiêudùng cũng khơng biết. Bên cạnh đó, vấnđề an ninh mạng, tội phạm xâm nhập đểlấy tiền trong tài khoản cũng là vấn đềkhó giải quyết khi tranh chấp xảy ra,hoặc sử dụng ví điện tử cho các hoạtđộng bất hợp pháp vẫn chưa ngăn chặnđược triệt để… Vì vậy luật bảo vệ ngườitiêu dùng trong thanh toán trực tuyếncần chặt chẽ và thực hiện nghiêm ngặthơn nữa”.

Ngồi ra, cịn một số trở ngại khác gâykhó khăn cho người tiêu dùng khi muốnsử dụng ví điện tử. Đó là phải có tàikhoản ngân hàng mới sử dụng được víđiện tử - 82,6% người trả lời cho rằngđây là trở ngại lớn bởi trên thực tế

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

khơng phải ai cũng có tài khoản ngânhàng, nếu muốn sử dụng ví điện tửngười tiêu dùng phải đăng ký tài khoảnngân hàng, nộp tiền vào tài khoản, đồngthời loại ví điện tử phải liên kết với ngânhàng đó người tiêu dùng mới có thể sửdụng. Cơ sở hạ tầng hỗ trợ thanh toánđiện tử chưa bảo đảm cũng là một trởngại; 74,8% người trả lời cho biết mạngwifi chưa được phủ rộng khắp, 57,8%cho rằng mạng 3G, 4G không ổn địnhdẫn đến người tiêu dùng đôi khi gặpkhó khăn trong các giao dịch trực tuyến(Biểu đồ 7).

Cùng với những trở ngại trên, ngườitiêu dùng còn lo về mức độ rủi ro của víđiện tử như bị lấy mất tiền trong tàikhoản, đánh cắp thông tin cá nhân, lừađảo. Nỗi sợ bị tấn công hoặc đối mặtvới cuộc tấn cơng phần mềm độc hạihoặc bị rị rỉ dữ liệu cũng là nguyênnhân khiến người tiêu dùng cảm thấykhơng an tồn khi sử dụng ví điện tử.Có 87,2% người trả lời lo ngại thông tincá nhân bị tiết lộ, đặc biệt là số tàikhoản ngân hàng; 84,9% lo ngại tiền

để trong ví khơng an tồn; đặc biệt96,3% người trả lời lo ngại khi gặp rủi rohọ không biết đến nơi nào để được hỗtrợ. Bên cạnh đó, một số người tiêu dùnge ngại khi phải liên kết với ngân hàngđể sử dụng, cách thức liên kết rắc rốikhi phải khai báo mọi thông tin cá nhân(66,5%); 54,6% người tiêu dùng lo vềcách thức sử dụng phức tạp (Biểu đồ 8).Chính vì tâm lý lo sợ lừa đảo và rủi ronên một bộ phận người tiêu dùng vẫnchưa sử dụng ví điện tử, tiền mặt vẫn làhình thức thanh toán phổ biến củanhiều người hiện nay. Một người tiêudùng khơng sử dụng ví điện tử chia sẻ:“Khơng sử dụng ví điện tử vì khơng biếtrõ nơi cung cấp ví như thế nào, khơngbiết nếu mình gặp trục trặc, khó khăn,tiền không đến được nơi người nhậnhay bị mất tiền trong ví thì đến đâu đểgiải quyết, có giải quyết thỏa đáng chomình khơng, hoặc lại tốn nhiều thời giancủa mình để đi kiện tụng khắp nơi… vìvậy trong thanh toán mua bán hàngngày sử dụng tiền mặt cho yên tâm”(Nữ, 52 tuổi, nội trợ, quận Bình Thạnh).

<small>Biểu đồ 8. Những vấn đề người tiêu dùng TPHCM lo ngại khi sử dụng ví điện tử</small>

<small>Nguồn: Tính tốn từ kết quả khảo sát trực tuyến tại TPHCM tháng 7-8/2022.</small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<b>4. THẢO LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ VỀPHÁT TRIỂN DỊCH VỤ VÍ ĐIỆN TỬ TẠITPHCM</b>

Thực tế cho thấy, cuộc Cách mạngcơng nghiệp 4.0 đang dần thay đổi thóiquen thanh tốn tiêu dùng của ngườiViệt Nam. Thêm vào đó, trong giai đoạnhiện nay, Việt Nam nói chung vàTPHCM nói riêng đang khuyến khíchngười dân chuyển dần sang thanh tốnđiện tử với mục tiêu giảm tỷ trọng tiềnmặt trên tổng phương tiện thanh tốn.Vì vậy sự ra đời và phát triển của víđiện tử là tất yếu. Tuy nhiên, với tâm lýngười dân cịn e ngại về độ an tồn củacác dịch vụ thanh tốn điện tử, đồngthời thói quen sử dụng tiền mặt từ lâu,các ví điện tử ngồi việc gia tăng tiệních phải đặc biệt chú trọng đến bảo đảman tồn, bảo mật cho khách hàng. Từphân tích hiện trạng thanh tốn bằnghình thức ví điện tử của người tiêu dùngTPHCM trong thời gian qua, để pháttriển nhanh, mạnh hình thức thanh tốnnày trong thời gian tới, chúng tơi xinđưa ra một số thảo luận và khuyến nghịnhư sau.

<b>4.1. Đối với các cơ quan chức năng</b>

- Khảo sát của nghiên cứu cho thấy, đasố người trả lời cho rằng họ không biếtđến các quy định pháp lý liên quan đếndịch vụ ví điện tử, khơng biết tổ chứchay nơi nào có thể bảo vệ quyền lợi chohọ nếu rủi ro xảy ra. Vì vậy, các cơquan quản lý liên quan, các đơn vị cungứng ví điện tử nên phối hợp với chínhquyền địa phương tuyên truyền, phổbiến rộng rãi để người tiêu dùng hiểu rõhơn về quyền lợi và nghĩa vụ của mìnhkhi tham gia các giao dịch thanh tốntrực tuyến; đồng thời cung cấp, phổ

biến rộng rãi những nơi người tiêu dùngcó thể đến để phản ánh hoặc nhờ hỗtrợ khi cần thiết.

- Các cơ quan quản lý nhà nước cầnhoàn thiện quy định pháp luật cụ thể,chi tiết, chặt chẽ cho từng loại hìnhthanh tốn điện tử, trong đó có ví điệntử. Đặc biệt các quy định liên quan đếnhoạt động quản lý và xử lý rủi ro trongthanh toán. Các cơ quan quản lý phốihợp với ban ngành các cấp theo dõigiám sát ngăn chặn tội phạm mạng,đảm bảo an toàn cho các bên tham giadịch vụ ví điện tử, tiếp tục chuẩn hóa vàban hành mới những quy định liên quanđến bảo mật thông tin khách hàng.- Hoạt động thanh tra, quản lý, giám sát,xử lý vi phạm pháp luật cần được thựchiện thường xuyên, nhanh chóng, kịpthời. Đặc biệt vấn đề để lộ thơng tinkhách hàng cần phải xử lý nghiêm,mạnh mẽ, để tạo dựng niềm tin cho ngườitiêu dùng yên tâm sử dụng dịch vụ.

<b>4.2. Đối với các đơn vị cung ứng dịchvụ ví điện tử</b>

- Vấn đề người tiêu dùng phải có tàikhoản ngân hàng liên kết và được víđiện tử chấp nhận là một hạn chế đốivới một lượng lớn người dân khơng cótài khoản ngân hàng. Vì vậy, các đơn vịcung ứng dịch vụ ví điện tử cần đa dạngtính năng của ví điện tử nhằm đáp ứngnhu cầu tối đa của khách hàng; nênnghiên cứu cách thức để bất kỳ ngườitiêu dùng nào cũng có thể cài đặt víđiện tử để sử dụng, khơng bắt buộcphải có tài khoản ngân hàng để liên kết.Người tiêu dùng có thể nạp tiền vào víbằng cách nạp qua thẻ điện thoại, nạpqua tài khoản thanh toán, chuyển khoảnqua internet banking, mobile banking…

</div>