nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của các doanh nghiệp ngành công nghệ thông tin và viễn thông niêm yết trên ttck việt nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.33 MB, 22 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC THAM GIA HỘI THI KHOA HỌC SINH VIÊN TOÀN QUỐC“OLYMPIC KINH TÊ LƯỢNG VÀ ỨNG DỤNG” LẦN THỨ IX, 2024ĐỀ TÀI:

NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP

NGÀNH CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀ VIỄN THÔNG NIÊM YẾT TRÊN TTCK VIỆT NAM

Người hướng dẫn: TS. ĐÀM THANH TÚ

Tập thể sinh viên thực hiện:

1. Trần Thị Bảo Châu:2. Phạm Trang Anh:3. Hoàng Thị Ánh:

4. Nguyễn Đoàn Thùy Dương:5. Khổng Vân Anh:

Lớp PDTL K13, KTS, HV CS&PTLớp PDTL K13, KTS, HV CS&PTLớp PDTL K13, KTS, HV CS&PTLớp PDTL K13, KTS, HV CS&PTLớp PDTL K13, KTS, HV CS&PT

Hà Nội - tháng 03 năm 2024

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU

Năm 2021, trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với nhiều vấn đề phức tạp dodịch Covid-19 gây ra, ngành công nghiệp ICT (Information CommunicationTechnology) nói chung và cơng nghệ thơng tin nói riêng lại nổi lên với vai trị ngànhmũi nhọn của nền kinh tế. Theo Công ty cổ phần Chứng khốn Ngân hàng Sài GịnThương Tín (SBS), năm 2022, doanh thu của ngành công nghệ thông tin tăng khoảnghơn 400 lần so với những năm đầu 2000, ước lượng mức bình quân 38% trong suốt 20năm qua. Hiện nay, ngành công nghệ thông tin ở Việt Nam đã đóng góp vào GDP cảnước 14,4%. Ngồi ra, tổng doanh thu dịch vụ viễn thơng năm 2023 ước đạt 139,26nghìn tỷ đồng, tăng 0,41% so với cùng kỳ năm 2022 và đạt 99,5% kế hoạch theo báocáo của Bộ Thông tin và Truyền thông. Những con số cho thấy, tại Việt Nam, cácdoanh nghiệp thuộc lĩnh vực Công nghệ thông tin và Viễn thơng đã và đang có nhữngbước tăng trưởng đáng kể. Tuy nhiên, việc đối mặt với nguy cơ suy thối hay phá sảnlà khơng thể tránh khỏi nếu các doanh nghiệp khơng có những chiến lược cụ thể đểduy trì sự tăng trưởng ấy.

Cho đến nay các cơng trình nghiên cứu trong và ngồi nước về cả lý thuyết vàthực nghiệm liên quan đến các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanhnghiệp có rất nhiều. Tuy nhiên, các nhân tố ấy rất đa dạng và có mối liên hệ phức tạpvới nhau địi hỏi phải có nhiều nghiên cứu để có đánh giá tổng quan và đưa ra nhữngchiến lược phù hợp. Theo báo cáo của Bộ Truyền thông và Thông tin, sau 4 năm tăngtrưởng mạnh, ngành công nghiệp ICT bất ngờ sụt giảm trong năm 2023 do suy thoáikinh tế khi doanh thu giảm 4,05% và số lượng doanh nghiệp đăng kí chỉ tăng 0,01% sovới năm 2022. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhiều rào cản vàkhó khăn mới nảy sinh, việc có những chiến lược phát triển bền vững và kịp thời thíchnghi với các biến động của nền kinh tế là điều tất yếu đối với doanh nghiệp để tránh

rơi vào suy thối, phá sản. Vì vậy, nhóm tác giả đã lựa chọn đề tài: “Nghiên cứu các

nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh nghiệp ngành Công nghệ thông tin vàViễn thông niêm yết trên TTCK Việt Nam”. Do hạn chế về nguồn lực nên trong bài

nghiên cứu này nhóm tác giả sẽ chỉ nghiên cứu 32 doanh nghiệp trong giai đoạn 2022.

2015-2. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNGĐẾN TĂNG TRƯỞNG GIÁ TRỊ DOANH NGHIỆP

2.1. Các cơng trình ở nước ngồi

Virginia Barba-Sánchez và cộng sự (2024) với nghiên cứu “Effects of digitaltransformation on firm performance: The role of IT capabilities and digital

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

orientation” (Tác động của chuyển đổi số đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp:

Vai trò của năng lực công nghệ thông tin và định hướng kỹ thuật số)

Zain UI Abideen (2023) với nghiên cứu “Firm Performance in China: AnAnalysis of the Interplay between Financial Leverage, Firm Liquidity, and Firm Size”

(HQKD của các DN Trung Quốc: Phân tích mối tương tác giữa địn bẩy tài chính, tínhthanh khoản và quy mơ của doanh nghiệp)

Ali Matar, Mahmoud Al-Rdaydeh và Mohammad Husam Odeh (2018) với

nghiên cứu “Fators affecting the corporate performance: Panel data analysis forlisted firms in Jordan” (Các yếu tố tác động đến hiệu quả kinh doanh của doanh

nghiệp: Phân tích dữ liệu bảng với các doanh nghiệp niêm yết tại Jordan)

2.2. Các cơng trình trong nước

Mặc dù đã có rất nhiều nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến HQKD của cácDN, và chúng đã thu hút sự quan tâm của DN và các nhà đầu tư, nhưng phần lớn cácnghiên cứu này tập trung vào các yếu tố như cấu trúc tài chính, rủi ro tài chính, quy mơDN hoặc khả năng thanh tốn, hoạt động kinh doanh mà ít khi kết hợp cùng nhau, đặcbiệt là về sử dụng vốn chủ sở hữu trong DN. Vì vậy, nghiên cứu này được thực hiệnđể bổ sung bằng chứng thực nghiệm về HQKD, đặc biệt trong là DN niêm yết trênTTCK Việt Nam. Nghiên cứu này cung cấp một cơ sở quan trọng để các nhà quản trịtài chính trong DN có thể đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao HQKD.

Ở Việt Nam, Nghiêm Thị Thà và cộng sự (2019) với nghiên cứu “The impactof financial leverage on the profitability of real estate companies: A study fromVietnam stock exchange” (Tác động của địn bẩy tài chính đến khả năng sinh lời của

các doanh nghiệp bất động sản: Nghiên cứu từ sàn chứng khoán Việt Nam)

Quan Minh Nhựt (2014) với nghiên cứu “Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đếnhiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp bất động sản đang niêm yết trên TTCK ViệtNam”

Ngành Công nghệ thông tin và Viễn thơng là ngành có nhiều đóng góp to lớntrong cuộc Cách mạng 4.0, tạo ra một bước chuyển mình ngoạn mục giúp Việt Nam làmột ngơi sao sáng góp mặt trên bản đồ kinh tế thế giới. Trước những tác động mạnhmẽ cuộc cách mạng công nghệ, ngành Công nghệ thông tin và Viễn thông đã giànhđược nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước. Dưới đây là mộtsố nghiên cứu trong nước về một số nhân tố ảnh hưởng tới HQKD của các DN Côngnghệ thông tin và Viễn thông.

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

Nguyễn Văn Chiến (2022) với nghiên cứu “Tác động của phát triển công nghệvà cấu trúc vốn đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp ngành Công nghệ thôngtin”.

Nghiêm Thị Thà, Bạch Thị Thu Hường và cộng sự (2023) với nghiên cứu

“Nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp Viễn thông niêm yết trên TTCK”.

Tuy nhiên, đối với từng quốc gia sẽ có nền kinh tế khác nhau, tác động lên DNkhác nhau, tùy thuộc vào từng hoàn cảnh của từng nước và tình hình của mỗi nước làkhác nhau. Từ nghiên cứu đó, nhóm tác giả khuyến nghị DN cần nắm bắt các chínhsách của DN như: thuế, phí, chính sách tín dụng… Đồng thời các DN cần tự chuyểnđổi, nâng cao năng lực, tránh rủi ro tài chính và cải thiện chất lượng nguồn nhân lực,cải tiến trình độ công nghệ để thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao HQKD.

3. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU3.1. Cơ sở lý luận

3.1.1. Khái niệm về hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp

Hiệu quả kinh doanh (Business Efficiency) là một phạm trù của nền kinh tếhàng hóa có liên quan tới các phạm trù và các quy luật kinh tế khác. Trong kinh doanh,hiệu quả liên quan đến việc sản xuất hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ bằng cách sửdụng số lượng hoặc tài nguyên nhỏ nhất, như vốn, lực lượng lao động, tiêu thụ nănglượng…

Xét trên bình diện các quan điểm kinh tế học khác nhau cũng có nhiều ý kiếnkhác nhau về hiểu như thế nào về HQKD.

HQKD theo khái niệm rộng là một phạm trù kinh tế phản ánh những lợi ích đạtđược từ các hoạt động kinh doanh của các DN. Như vậy cần phân định sự khác nhauvà mối liên hệ giữa "kết quả" và "hiệu quả".

Như vậy, HQKD là một đại lượng so sánh: So sánh giữa đầu vào và đầu ra, sosánh giữa chi phí kinh doanh bỏ ra và kết quả kinh doanh thu được.

Tóm lại, HQKD phản ánh mặt chất lượng các hoạt động kinh doanh, trình độnguồn lực sản xuất trong quá trình kinh doanh của DN trong sự vận động khơng ngừngcủa các q trình sản xuất kinh doanh, không phụ thuộc vào tốc độ biến động của từngnhân tố.

Từ khái niệm về hiệu quả nêu ở trên đã khẳng định bản chất của HQKD là phảnánh được trình độ sử dụng các nguồn lực của DN để đạt được các mục tiêu kinh tế - xãhội và nó chính là hiệu quả của lao động xã hội được xác định trong mối tương quan

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

giữa lượng kết quả hữu ích cuối cùng thu được với lượng hao phí lao động xã hội bỏra.

HQKD chỉ được coi là đạt được một cách toàn diện khi hoạt động của các bộphận mang lại hiệu quả không ảnh hưởng đến hiệu quả chung ( về mặt định hướng làtăng thu giảm chi ).

3.1.2. Các chỉ tiêu đo lường hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp

Thứ nhất, phạm trù HQKD thực chất là mối quan hệ so sánh giữa kết quả đạt

được và chi phí bỏ ra để sử dụng các yếu tố đầu vào và có tính đến các mục tiêu củaDN.

Thứ hai, phân biệt hiệu quả xã hội, hiệu quả kinh tế xã hội với HQKD của DN:

Hiệu quả xã hội phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn lực nhằm đạt được các mục tiêuvề xã hội nhất định.

Thứ ba, so sánh hiệu quả trước mắt với hiệu quả lâu dài: Xét về tính lâu dài thì

các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của toàn bộ các hoạt động sản xuất kinh doanh trongsuốt quá trình hoạt động của DN là lợi nhuận và các chỉ tiêu về doanh lợi. Xét về tínhhiệu quả trước mắt (hiện tại) thì nó phụ thuộc vào các mục tiêu hiện tại mà DN đangtheo đuổi.

Các chỉ tiêu đánh giá HQKD bao gồm

a. Nhóm chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời

Các chỉ tiêu phản ánh khả năng sinh lời được các DN quan tâm sử dụng bởi lợinhuận là mục tiêu cao nhất mà các DN hướng tới, bao gồm: tỷ suất lợi nhuận trêndoanh thu, tỷ suất lợi nhuận của tài sản, tỷ suất lợi nhuận của vốn chủ sở hữu.

b. Nhóm các chỉ tiêu đánh giá hiệu suất sử dụng tài sản

HQKD của DN chỉ có thể đạt được khi tài sản của DN được sử dụng một cáchcó hiệu quả. Để đánh giá hiệu suất sử dụng tổng tài sản của DN, người ta thường sửdụng chỉ tiêu phản ánh số vòng quay của tài sản (sức sản xuất của tài sản), cụ thể: sốvòng quay của tài sản, sức sản xuất của TSCĐ, số vòng quay của tài sản ngắn hạn, thờigian một vòng quay của tài sản ngắn hạn, số vòng quay của hàng tồn kho.

c. Nhóm chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng lao động trong doanh nghiệp

Lao động là một trong ba yếu tố quan trong của quá trình sản xuất kinh doanh.Vì vậy, số lượng và chất lượng lao động là một trong những yếu tố ánh hưởng trực tiếpđến HQKD. Hiệu quả sử dụng lao động được biểu hiện qua các chỉ tiêu sau: doanh lợibình quân một lao động, doanh thu bình quân một lao động

d. Các chỉ tiêu về hiệu quả chính trị - xã hội của doanh nghiệp

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

Hiệu quả về mặt xã hội trong hoạt động kinh doanh của DN là những mặt lợiích khơng thể định lượng được nhưng nó đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc lựachọn phương án kinh doanh để triển khai trong thực tế. Người ta thường gắn việc phântích hiệu quả về mặt xã hội trong hoạt động kinh doanh của DN với việc thực hiện cácnhiệm vụ xã hội ra cho mỗi DN trong kỳ. Về khía cạnh này, có các tiêu chí đánh giásau:

- Mức đóng góp vào ngân sách nhà nước thông qua nộp thuế.

- Số lượng lao động sử dụng, năng suất lao động, thu nhập bình quân lao động.

3.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp

a. Các yếu tố bên ngồi doanh nghiệpMơi trường vĩ mô

Các yếu tố thể chế – luật pháp

Môi trường chính trị – luật pháp có ảnh hưởng rất lớn đến việc nâng cao HQKDcủa DN bằng cách tác động đến hoạt động của DN thông qua hệ thống công cụ luậtpháp, cộng cụ vĩ mô…

Các yếu tố kinh tế

Thông thường các DN sẽ dựa trên yếu tố kinh tế để quyết định đầu tư vào cácngành, các khu vực.

+ Tình trạng của nền kinh tế+ Các yếu tố tác động đến nền kinh tế+ Các chính sách kinh tế của chính phủ+ Triển vọng kinh tế trong tương lai

Các yếu tố văn hóa – xã hội

Mỗi quốc gia, vùng lãnh thổ đều có những giá trị văn hóa và các yếu tố xã hộiđặc trưng, và những yếu tố này là đặc điểm của người tiêu dùng tại các khu vực đó.

+ Tuổi thọ trung bình, tình trạng sức khỏe, chế độ dinh dưỡng, ăn uống+ Thu nhập trung bình, phân phối thu nhập

+ Lối sống, học thức,các quan điểm về thẩm mỹ, tâm lý sống+ Điều kiện sống

Yếu tố công nghệ

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

Đối với DN các yếu tố công nghệ như bản quyền công nghệ, đổi mới cơngnghệ, khuynh hướng tự động hố, điện tử hố, máy tính hố…đã làm cho chu kỳ sốngcủa sản phẩm bị rút ngắn, sản phẩm mới ra đời có tính năng tác dụng tốt hơn nhưngchi phí sản xuất lại thấp hơn.

Các yếu tố kỹ thuật công nghệ cần phân tích:

– Mức độ phát triển và nhịp độ đổi mới công nghệ, tốc độ phát triển sản phẩmmới, chuyển giao công nghệ kỷ thuật mới trong ngành mà DN đang hoạt động.

– Các yếu tố môi trường vĩ mô tác động lẫn nhau và có vai trị quan trọng vớiDN.

Yếu tố hội nhập

– Tồn cầu hóa tạo ra các sức ép cạnh tranh, các đối thủ đến từ mọi khu vực. – Điều quan trọng là khi hội nhập, các rào cản về thương mại sẽ dần dần đượcgỡ bỏ, các DN có cơ hội bn bán với các đối tác ở cách xa khu vực địa lý, kháchhàng của các DN lúc này không chỉ là thị trường nội địa nơi DN đang kinh doanh màcòn các khách hàng đến từ khắp nơi.

Mơi trường ngành

Hình 1.1. Mơ hình 5 lực lượng cạnh tranh

Nguồn: Theo Michael Porter

Cạnh tranh trong nội bộ ngành

Để theo đuổi các lợi thế vượt trội hơn so với đối thủ cạnh tranh, một DN có thểlựa chọn một hay một số phương thức tranh sau:

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

- Thay đổi giá.

- Tăng cường khác biệt hóa sản phẩm.

- Sử dụng một cách sáng tạo các kênh phân phối.

- Khai thác các mối quan hệ với các nhà cung cấpNguy cơ sản phẩm thay thế

Trong mơ hình của Porter, các sản phẩm thay thế muốn nói đến các sản phẩm từcác ngành khác. Đối với các nhà kinh tế học, nguy cơ của sự thay thế xuất hiện khi nhucầu về một sản phẩm bị tác động bởi những thay đổi về giá của sản phẩm thay thế. Độco giãn giá của một sản phẩm bị tác động bởi sản phẩm thay thế; sự thay thế càng đơngiản thì nhu cầu càng trở lên co giãn vì khách hàng có nhiều sự lựa chọn hơn.

Rào cản gia nhập, rút lui

Khơng phải chỉ có những DN đang hoạt động trong ngành cạnh tranh với nhau,có một khả năng là các DN khác có khả năng tham gia hoạt động vào ngành sẽ có tácđộng đến mức độ cạnh tranh trong ngành, đồng thời tác động đến HQKD của các DNđó.

b. Các yếu tố bên trong doanh nghiệpYếu tố vốn

Vốn có ý nghĩa vơ cùng quan trọng, quyết định trực tiếp tới hoạt động kinhdoanh của DN.

Vốn trong DN được hình thành từ 3 nguồn chính: Vốn tự có, vốn ngân sách nhànước cấp và vốn vay: được phân bổ dưới hai hình thức là vốn cố định và vốn lưu động.

Con người

Con người là nhân tố quyết định cho mọi hoạt động trong DN.

Trong nhân tố con người trình độ chun mơn có ý nghĩa quyết định tới hiệuquả sản xuất kinh doanh, địi hỏi DN phải có kế hoạch tỉ mỉ từ khâu tuyển dụng tới

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

việc đào tạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ chun mơn cho người lao động, nhất là độingũ các cán bộ quản lý.

Trình độ kỹ thuật cơng nghệ

Kỹ thuật và cơng nghệ là nhân tố ảnh hưởng trực tiếp tới mọi hoạt động sảnxuất kinh doanh của DN. DN nào áp dụng kỹ thuật và cơng nghệ tiên tiến, DN đó sẽcó lợi thế cạnh tranh.

Quản trị DN

Quản trị DN chú trọng đến việc xác định cho DN một hướng đi đúng đắn trongmột môi trường kinh doanh ngày càng biến động. Chất lượng của chiến lược kinhdoanh là nhân tố đầu tiên và quan trọng nhất quyết định sự thành công hay thất bại củamột DN.

Hệ thống trao đổi và xử lý thông tin

Thông tin được coi là một hàng hoá, là đối tượng kinh doanh và nền kinh tế thịtrường hiện nay được coi là nền kinh tế thơng tin hố. Để đạt được thành cơng khikinh doanh trong điều kiện cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, các DN cần nhiềuthơng tin chính xác về cung cầu thị trường hàng hóa, về cơng nghệ kỹ thuật, về ngườimua, về các đối thủ cạnh tranh…

3.2. Phương pháp nghiên cứu

3.2.1. Dữ liệu và mơ hình nghiên cứu

3.2.1.1. Dữ liệu

Dữ liệu sử dụng trong nghiên cứu được thu thập từ Báo cáo tài chính đã đượckiểm tốn và công bố của 32 DN Công nghệ thông tin và Viễn thơng được niêm yếttrên sàn chứng khốn Việt Nam từ năm 2015 đến năm 2022.

Dữ liệu được tổng hợp từ 32 công ty với thời gian từ 2015 đến 2022 nên việcnghiên cứu sẽ sử dụng phương pháp phân tích dữ liệu bảng trên phần mềm Stata 17.

3.2.1.2. Mơ hình nghiên cứu

Quy mơ doanh nghiệp = Logarit tự nhiên của tổng tài sản

Olympic kinh tế lượng và ứng dụng năm 2024

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

Giả thuyết 2: Tăng trưởng doanh thu (SAGR) có mối quan hệ cùng chiều vớiHQKD của DN.

Giả thuyết 6: Thời gian hoạt động (AGE) có mối quan hệ cùng chiều vớiHQKD của DN.

Thời gian hoạt động = Năm 2022 – Năm thành lập

Giả thuyết 7: Tỷ suất đầu tư tài sản cố định (FIXED) có mối quan hệ cùng/ngược chiều với HQKD của DN.

Mơ hình hồi quy tổng thể của nghiên cứu này sẽ có dạng như sau:

ROEi,t = β + β01SIZEi,t + β2SAGRi,t + β3LEVi,t + β4DARi,t + β5CFSi,t + β6AGEi,t

+ β7FIXEDi,t + εi,t

Biến phụ