<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

KHOA LUẬT ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

<b>BỘ MÔN LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT ---0-0--- </b>

<b>Họ và tên: Đàm Xuân Vũ Mã SV: 19063181 </b>

<b>Lớp: K64LKDA </b>

<b>PHÂN TÍCH CÁC BIỆN PHÁP KIỂM SỐT TÀI SẢN, THU NHẬP CỦA NGƯỜI CĨ CHỨC VỤ, QUYỀN HẠN Ở VIỆT NAM HIỆN NAY. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KIỂM SOÁT TÀI SẢN, THU NHẬP CỦA NGƯỜI CÓ CHỨC </b>

<b>VỤ, QUYỀN HẠN Ở VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI. </b>

<b>Tiểu luận kết thúc mơn Lý luận pháp luật về phịng chống tham nhũng </b>

Giảng viên: PGS.TS.Vũ Công Giao

<i>Hà Nội, tháng 5 năm 2021 </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

1

<b>MỤC LỤC </b>

<b>DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ... 2 </b>

<b>A. MỞ ĐẦU ... 3 </b>

1.1. Tính cấp thiết của đề tài ... 3

1.2. Mục tiêu nghiên cứu ... 3

1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 3

1.4. Phương pháp nghiên cứu ... 4

1.5. Kết cấu bài tiểu luận ... 4

<b>1.1.4. Kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ... 6 </b>

<b>1.1.5. Tổng quan về các quy định về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam hiện nay ... 7 </b>

1.2. Các biện pháp kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam hiện nay và thực tiễn áp dụng ở Việt Nam ... 7

<b>1.2.1. Kê khai công khai tài sản thu nhập ... 7 </b>

<b>1.2.2. Thuế thu nhập cá nhân của người có chức vụ, quyền hạn ... 8 </b>

<b>1.2.3. Thanh toán và trả lương qua tài khoản, không dùng tiền mặt ... 8 </b>

<b>1.2.4. Nhận, trả quà tặng ... 9 </b>

1.3. Một số đề xuất, giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam. ... 9

<b>1.3.1. Giải pháp nâng cao về việc kê khai tài sản, thu nhập ... 10 </b>

<b>1.3.2. Giải pháp nâng cao về thuế thu nhập cá nhân ... 10 </b>

<b>1.3.3. Giải pháp nâng cao về giao dịch qua tài khoản, thanh tốn khơng dùng tiền mặt</b> ... 11

<b>1.3.4. Giải pháp quy định về cơ quan chịu trách nhiệm kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn. ... 11 </b>

<b>C. KẾT LUẬN ... 12 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

3

<b>A. MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài </b>

Từ xa xưa đến nay, trong bất kì một nền văn mình, một xã hội hay một thể chế nhà nước nào từng tồn tại trên trái đất sẽ luôn xuất hiện song hành ln đi kèm với nhau đó là sự phát triển và những vấn nạn đe dọa đến sự phát triển, thậm chí tồn vong của nó. Quan sát suốt dịng lịch sử của nhân loại, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy một trong những vấn nạn to lớn mà thời kì nào, thể chế hay xã hội nào cũng có đó là tệ tham nhũng.

Tham nhũng là một hiện tượng xã hội, chính trị và kinh tế phức tạp, ảnh hưởng đến tất cả các quốc gia, làm suy yếu các thể chế dân chủ, kìm hãm sự phát triển kinh tế và góp phần vào sự bất ổn của chính phủ¹. Nhận thấy mối nguy to lớn tiềm tàng cho sự phát triển của đất nước, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã cùng chung tay với nhân dân, nỗ lực hoàn thiện bộ máy chính trị, cơng tác phòng, chống tham nhũng(PCTN) ở nước ta đã có những chuyển biến cả về cơ sở lý luận, nhận thức, hành động và đã đạt được những kết quả bước đầu. Tuy nhiên, các cơ chế để đảm bảo việc cơng tác (PCTN) thực sự có hiệu quả, đặc biệt là cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam vẫn đang là một bài tốn khó đối với hệ thống chính trị nước ta.

Để góp phần nâng cao cơ sở lý luận thực tiễn cũng như hoàn thiện thêm về chiến lược cũng như xây dựng các cơ chế vững chắc phịng chống tham nhũng có hiệu quả, em xin chọn

<i>đề tài cho bài tiểu luận : “Phân tích các biện pháp kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam hiện nay. Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam trong thời gian tới.” </i>

<b>1.2. Mục tiêu nghiên cứu </b>

Mục đích nghiên cứu của bài tiểu luận này là làm rõ những vấn đề lý luận về các biện pháp kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; đánh giá tính ưu nhược điểm trong áp dụng thực tiễn của pháp luật Việt Nam. Từ đó đề xuất các quan điểm, giải pháp nhàm nâng cáo hiệu quả kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam trong thời gian tới.

<b>1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu </b>

Đối tượng nghiên cứu của bài tiểu luận là các vấn đề lý luận về biện pháp kiểm soát tài sản thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam hiện nay, các quy định của pháp luật về kiểm soát thu nhập của người có chức vụ quyền hạn và thực tiễn áp dụng các quy định này trong thời gian gần đây.

Phạm vi nghiên cứu của bài luận: do khuôn khổ thời gian và kiến thức còn hạn chế, em sẽ tập trung nghiên cứu pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát thu nhập của

<small>1 </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

4

người có chức vụ, quyền hạn của Việt Nam trong khoảng những năm gần đây và có tham khảo thêm một số kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới về kiểm sốt thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn để củng cố cho các quan điểm, đánh giá của bản thân.

<b>1.4. Phương pháp nghiên cứu </b>

Bài tiểu luận sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính để giải quyết vấn đề được sử dụng trong luận văn bao gồm: tổng hợp, thống kê, phân tích, so sánh.

<b>1.5. Kết cấu bài tiểu luận </b>

Ngoài các phần mở đầu, kết luận, danh mục tham khảo, nội dung bài tiểu luận gồm 3 phần: 1.Tổng quan về kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam hiện nay.

2.Các biện pháp kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam hiện nay và thực tiễn áp dụng ở Việt Nam

3.Một số đề xuất, giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam.

<b>1.1.2. Thu nhập, thu nhập cá nhân </b>

Có rất nhiều quan điểm, nhận định khác nhau về thu nhập, tuy nhiên tổng quát lại, chúng

<i>ta có thể đưa ra một định nghĩa tổng quát về thu nhập, theo đó: Thu nhập là tổng các giá trị mà một chủ thể nhận được, thu được trong một khoảng thời gian nhất định, không phân biệt nguồn phát sinh thu nhập. </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

5

<i> Từ khái niệm thu nhập, có thể rút ra khái niệm thu nhập cá nhân (TNCN), là: … tổng các giá trị nhận được, thu được trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 1 năm) của một cá nhân, không phân biệt nguồn phát sinh thu nhập.²</i>

<b>1.1.3. Người có chức vụ, quyền hạn </b>

Khái niệm người có chức vụ, quyền hạn được đề cập chính thức lần đầu tiên trong Thơng tư của Tòa án nhân dân tối cao ngày 06/8/1982 hướng dẫn giải thích việc vận dụng Pháp lệnh trừng trị tội hối lộ.Và dần theo đó, nó bắt đầu xuất hiện trong BLHS đầu tiên của nước ta (BLHS 1985) và các BLHS sau đó.

<b> Người có chức vụ, quyền hạn tại khoản 2 Điều 3 Luật phòng, chống tham nhũng 2018 quy định: </b>

<i><b>"2. Người có chức vụ, quyền hạn là người do bổ nhiệm, do bầu cử, do tuyển </b></i>

<i>dụng, do hợp đồng hoặc do một hình thức khác, có hưởng lương hoặc không hưởng lương, được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ nhất định và có quyền hạn nhất định trong khi thực hiện nhiệm vụ, cơng vụ đó, bao gồm: </i>

<i>a) Cán bộ, công chức, viên chức; </i>

<i>b) Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân, viên chức quốc phòng trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật, công nhân công an trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân; </i>

<i>c) Người đại diện phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp; </i>

<i>d) Người giữ chức danh, chức vụ quản lý trong doanh nghiệp, tổ chức; </i>

<i>đ) Những người khác được giao thực hiện nhiệm vụ, cơng vụ và có quyền hạn trong khi thực hiện nhiệm vụ, cơng vụ đó". </i>

Chúng ta có thể nhận thấy, nhóm đối tượng trên tuy cùng là người có chức vụ quyền hạn nhưng địa vị pháp lí của họ có thể khác nhau, dẫn đến cơ chế quản lý của họ cũng khác nhau. Hơn nữa, đây cũng là nhóm đối tượng dễ xuất hiện hành vi tham nhũng nhất. Do đó,

<small>2</small>

<i><small>Xem: Hồng Hải Nam (2015), Pháp luật về kiểm sốt thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam hiện nay, </small></i>

<small>Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội</small>

.

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

6

để kiểm soát tài sản, thu nhập của họ cần phải có sự phân biệt trong từng trường hợp mà không nhất thiết phải áp dụng những hình thức kiểm sốt thống nhất cho tất cả các đối tượng là người có chức vụ, quyền hạn.<small>3</small>

Việc này sẽ tạo hiệu quả tích cực trong cơng tác phịng chống tham nhũng.

<b>1.1.4. Kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn </b>

<i> Kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn: là tổng thể những biện pháp, cách thức mà Nhà nước sử dụng để theo dõi biến động về tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn, qua đó phát hiện, ngăn chặn việc người có chức vụ, quyền hạn lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình để tham nhũng; áp dụng các biện pháp hình sự, hành chính, kỷ luật, dân sự để xử lý người có hành vi tham nhũng và thu hồi tài sản tham nhũng. </i>

Kiểm sốt thu nhập của người có chức vụ quyền hạn giúp tăng cường tính minh bạch và niềm tin của người dân vào bộ máy hành chính cơng thơng qua việc công khai thông tin về tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức. Giúp những người đứng đầu cơ quan quản lý nhà nước phòng ngừa xung đột lợi ích trong nội bộ cơ quan và giải quyết những vấn đề nảy sinh, qua đó tăng cường, thúc đẩy tính liêm chính của cơ quan quản lý nhà nước. Giám sát, phòng ngừa các hành vi sai trái của cán bộ, công chức, những người giữ chức vụ, giảm thiểu nguy cơ làm giàu bất chính. Từ đó tạo nền tảng cho sự phát triển lâu dài và bền vững của cả hệ thống chính trị.

Các mục đích chính của việc kiểm sốt thu nhập của người có chức vụ quyền hạn có thể được liệt kê ra như: kiểm soát xung đột lợi ích; minh bạch và trách nhiệm giải trình; chứng minh tính hợp pháp của thu nhập và tài sản; thể hiện quyết tâm và nhằm mục tiêu chính trị. Mỗi quốc gia cần nhìn nhận vào thực trạng của mình để xác định được những vấn đề cụ thể và mình cần hướng tới để giải quyết.

Thực trạng chung trong việc kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vự quyền hạn trên thế giới, thời gian đầu áp dụng các quy định về kê khai tài sản, nhiều quốc gia đã phải đối diện với thực trạng phổ biến về sự thiếu tuân thủ đối với các quy định về kê khai và tỷ lệ lớn các bản kê khai thiếu chính xác. Tuy nhiên, theo thời gian, hầu hết các quốc gia đã đạt được tỉ lệ tuân thủ cao đáng kể.

<i><small>Xem: Hoàng Hải Nam (2015), Pháp luật về kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam hiện nay, </small></i>

<small>Luận văn thạc sỹ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội. </small>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

<b>1.2. Các biện pháp kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn ở Việt Nam hiện nay và thực tiễn áp dụng ở Việt Nam </b>

Tại Việt Nam chúng ta trong việc kiểm soát tài sản thu nhập của người có chức vụ quyền hạn hiện đang áp dụng các biện pháp sau:

- Kê khai, công khai tài sản thu nhập

- Thuế thu nhập cá nhân của người có chức vụ quyền hạn - Thanh tốn và trả lương qua tài khoản, không dùng tiền mặt - Nhận, trả quà tặng

<b>1.2.1. Kê khai công khai tài sản thu nhập </b>

Pháp luật nước ta đã quy định khá rõ việc kê khai tài sản, thu nhập trong Nghị định số 78/2013/NĐ-CP. Các quy định về minh bạch, công khai tài sản ở nước đã đã dần đi vào thực tiễn đời sống, bước đầu hoàn thành việc việc xác minh tài sản, thu nhập của người có chức vụ quyền hạn. Tuy vậy, nó cịn mang nhiều bất cập, cơ chế khá lỏng lẻo và chưa có tính hiệu quả cao.

Thực tiễn cho thấy, việc kê khai tài sản trong những năm qua hầu như không mang lại hiệu quả trong việc kiểm soát thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn nói riêng và cơng tác PCTN nói chung. Chúng ta đang mắc phải một số vướng mắc lớn như: việc kê khai, cơng khai tài sản, thu nhập vẫn cịn mang tính hình thức, chưa xác minh nội dung, nguồn gốc kê khai; nội dung kê khai tài sản chưa bao quát được toàn bộ tài sản của người kê khai và nguồn gốc của tài sản, thu nhập đã kê khai; Quy định về người có thẩm quyền xác minh tài sản quá rộng dẫn tới hạn chế trong công tác PCTN, hầu hết các cơ quan này khơng có nghiệp vụ về xác minh nguồn gốc tài sản cũng như quy định về xử lý kỷ luật đối với những

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

8

trường hợp khống kê khai hoặc kê khai chậm vẫn còn quá nhẹ và chưa đủ sức răn đe. Bên cạnh đó, yếu tố ngại va chạm hay “duy tình” cũng là một bước cản trở khơng hề nhỏ đối

<b>với người có thẩm quyền xác minh tài sản, thu nhập. </b>

<b>1.2.2. Thuế thu nhập cá nhân của người có chức vụ, quyền hạn </b>

Thuế TNCN là loại thuế trực thu đánh vào thu nhập của mỗi cá nhân trong xã hội trong một khoảng thời gian nhất định. Loại thuế này đã được áp dụng từ rất lâu ở nhiều quốc gia trên thế giới. Thông qua thuế TNCN, cơ quan nhà nước sẽ biết được thu nhập thực chất của người nộp thuế, trong đó có người có chức vụ, quyền hạn. Đồng thời, thơng qua quy định về kê khai tài sản, thu nhập và các biện pháp khác, cơ quan nhà nước sẽ đánh giá được những thu nhập, tài sản nào của người có chức vụ, quyền hạn là hợp pháp (thường được kê khai nộp thuế) và thu nhập, tài sản không hợp pháp để cơ sở cho việc xác minh, xử lý, thu hồi. [4.tr 70,71]

Tuy nhiên, trong áp dụng thực tiễn những quy định pháp luật hiện hành về thuế TNCN còn nhiều bất cập. Việc quy định thu thuế tại nguồn đã gây ra những khó khăn trong việc xác định chính xác số thuế phải nộp[4.tr73]. Hơn nữa, các quy định chưa đủ bao quát hết các loại thu nhập, một số quy định chưa thật sự phù hợp dẫn đến việc khó khăn trong việc đánh giá thu nhập thực tế nên việc căn cứ vào thuế các nhân để xác định thu nhập cá nhân của người có chức vụ, quyền hạn là khơng hồn tồn chính xác. Việc quản lý thu nhập cá nhân hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, thế nên cơ quan thuế khơng có khả năng kiểm soát tốt thuế thu nhập cá nhân, dẫn đến nhiều tình trạng trốn thuế. Thêm vào đó, thói quen sử dụng tiền mặt của người Việt Nam được coi là một trở ngại đáng kể cho công tác thu thuế TNCN.[4.tr73,74]

<b>1.2.3. Thanh toán và trả lương qua tài khoản, không dùng tiền mặt </b>

Trong cơng tác phịng, chống tham nhũng, việc thanh toán và trả lương qua tài khoản giúp cơ quan Nhà nước có thể kiểm sốt được việc giao dịch trên thị trường, theo dõi dòng tiền của người có chức vụ quyền hạn dễ dàng hơn, từ đó có thể nắm được hạn mức thu nhập của người có chức vụ quyền hạn. Hạn chế được tình trạng rửa tiền, tiêu tán tài sản tham nhũng qua việc sử dụng tiền mặt.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

9

Đây đáng ra có thể được coi là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất trong công tác PCTN nhưng trên thực tế thì nó lại chưa hiệu quả ở nước ta. Việc sử dụng tiền mặt đối với những giao dịch lớn vẫn rất phổ biến ở nước ta, việc thúc đẩy thanh tốn qua tài khoản vẫn cịn nhiều hạn chế do cơ sở hạ tầng chưa được đồng bộ hóa, vẫn cịn tiềm ẩn nhiểu nguy cơ an ninh, cũng như sự liên kết giữa các ngân hàng và các của hàng là chưa đủ.Việc cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy thanh tốn khơng dùng tiền mặt chưa thật đồng bộ cũng là một rào cản lớn. Nhìn sang nước bạn là Trung Quốc, biện pháp thanh toán và trả lương qua tài khoản của họ phát triển cực kì hiệu quả do có sự đồng bộ hóa cơ sở hạ tầng cao cũng như sự liên kết mạnh mẽ giữa các sàn thương mại điện tử, cửa hàng,… và các ngân hàng với nhau. Đây có lẽ là một trong những điểm sáng mà chúng ta nên học tập.

<b>1.2.4. Nhận, trả quà tặng </b>

Qua báo cáo nhiều năm của Chính phủ về cơng tác PCTN cho thấy, việc xử lý người nhận quà biếu, quà tặng vi phạm quy định hầu như không thực hiện được. Số trường hợp nộp lại quà tặng là cá biệt, không phản ánh đúng thực trạng hiện nay. Hiện tượng lợi dụng dịp lễ, tết và những phong tục, 69 tập quán để biếu xén vẫn diễn ra khá phổ biến nhưng chưa có biện pháp hiệu quả để ngăn chặn[4.tr68]. Nguyên nhân là do các quy định về quà tặng còn mang tính hình thức, thiếu thực tế; các cơ chế thanh tra, kiểm tra, giám sát việc chấp hành các quy định về tặng quà, nhận quà chưa được đẩy mạnh. Việc giao nộp này còn phụ thuộc nhiều vào tính tự giác của người tặng, người nhận. Văn tặng quà và tặng quà của người Việt cũng là một trở ngại khi ranh giới giữa tặng quà , nhận quà với tài sản hối lộ là rất khó xác định. Tâm lý e ngại bị xử lý hoặc bị dư luận xã hội đánh giá khi nộp lại q tặng vẫn cịn nên người có chức vụ, quyền hạn nộp lại quà tặng ngày càng ít.

<b>1.3. Một số đề xuất, giải pháp nâng cao hiệu quả kiểm sốt tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn ở Việt Nam. </b>

PCTN đã và đang là vấn đề cấp bách đặt ra không chỉ cho Việt Nam mà cịn là vấn đề mang tính tồn cầu. Việt Nam ta sau những năm tháng đổi mới, diện mạo đất nước đã thay đổi tích cực, đời sống nhân dân được cải thiện, đất nước hiện đại hóa và cũng hội nhập với dòng chảy quốc tế, đạt được những thành tựu to lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội… Tuy nhiên, chúng ta cũng phải thẳng thắn nhìn lại rằng đất nước chuyển mình, hình thức kinh tế

</div>