Tiểu luận: So sánh chế độ nhà nước liên bang và chế độ nhà nước đơn nhất. Bình luận về tu chính án thứ 10 của Hiến pháp Hoa Kỳ

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (287.89 KB, 12 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>2.1. Điểm giống nhau giữa nhà nước đơn nhất với nhà nước liên bang ... 2 </b>

<b>Chương 2: BÌNH LUẬN VỀ TU CHÍNH ÁN THỨ 10 CỦA HIẾN PHÁP HOA KỲ ... 6 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>MỞ BÀI </b>

Nhà nước đơn nhất và nhà nước liên bang là hai hình thức cấu trúc nhà nước cơ bản có tính ổn định cao trong xác lập địa giới hành chính lãnh thổ và vận hành quyền lực nhà nước so với các dạng hình hình thức cấu trúc khác. Việc so sánh sự giống khác nhau giữa chúng sẽ giúp ta hiểu một cách chi tiết các đặc điểm của từng hình thức cấu trúc đó cũng như các hình thức cấu trúc không cơ bản khác.

<b>NỘI DUNG </b>

<b>Chương 1: CHẾ ĐỘ NHÀ NƯỚC LIÊN BANG VÀ CHẾ ĐỘ NHÀ NƯỚC ĐƠN NHẤT </b>

Nhà nước liên bang là nhà nước được thành lập bởi sự liên kết, hợp nhất hai hay nhiều nhà nước thành viên. Nhà nước liên bang có chủ quyền chung nhưng mỗi nhà nước thành viên có chủ quyền riêng.

Tuy vậy, các thành viên liên bang bị hạn chế một số chủ quyền nhất định. Nhà nước liên bang có thể có nhiều Chính phủ, nhiều Hiến pháp, nhiều hệ thống pháp luật và có thể có nhiều truyền thống pháp luật khác nhau, nhiều quy chế công dân, nhiều hệ thống cơ quan chính quyền, nhiều hệ thống tịa án và có hiệu lực trên phạm vi toàn lãnh thổ liên bang, mỗi bang thành viên lại có một hệ thống pháp luật, một bản hiến pháp riêng và chỉ có hiệu lực pháp lý trịn phạm vi bang đó. Sự phân chia quyền lực của nhà nước liên bang và nhà nước thành viên được thể hiện rõ ràng trong cả ba lĩnh vực: Lập pháp, hành pháp và tư pháp.

Như vậy, về hình thức cầu trúc nhà nước liên bang có thể được chia thành hai dạng cơ bản khác nhau là nhà nước đơn nhất và nhà nước liên bang. Ngoài ra cịn có thể có một dạng nhà nước cấu trúc không cơ bản là nhà nước liên minh.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

Về quốc tịch: Một nhà nước liên bang phải có hai quốc tịch. Một quốc tịch liên bang, một quốc tịch nước thành viên. Tuy nhiên xét về nhà nước liên minh thì sẽ do nhà nước hợp thành, có thể có 1 bộ máy nhà nước và một hệ thống pháp luật chung cho toàn liên minh, cịn mỗi nhà nước thành viên lại có bộ máy nhà nước và hệ thống pháp luật riêng.

– Hệ thống cơ quan quyền lực và quản lý chung, thống nhất từ TW đến địa phương Hệ thống pháp luật (HTPL)

– HTPL thống nhất điều chỉnh các quan hệ xã hội, thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước

<b>2.1. Điểm giống nhau giữa nhà nước đơn nhất với nhà nước liên bang </b>

Cấu trúc đơn nhất và cấu trúc liên bang đều xác lập ở nhà nước có chủ quyền quốc gia, tức quyền tối cao của quốc gia trong phạm vi lãnh thổ của mình và quyền độc lập của quốc gia trong quan hệ quốc tế.

Cả hai đều có một hệ thống cơ quan nhà nước và một hệ thống pháp luật áp dụng chung trên toàn bộ lãnh thổ.

Công dân ở mỗi cấu trúc nhà nước đều có quốc tịch chung của nhà nước đó.

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

là sự liên hợp của hai hay nhiều nhà nước thành viên lại với nhau. Do đó ngồi hệ thống cơ quan nhà nước và hệ thống pháp luật chung, thống nhất như ở nhà nước đơn nhất, nhà nước liên bang cịn có một hệ thống riêng cho từng nhà nước (hay còn gọi là bang) thành viên.

<i>Thứ hai, sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ về mặt chủ quyền của nhà nước đơn </i>

nhất khơng bị chia cắt bởi các đơn vị hành chính để quản lý trong khi sự thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ về mặt chủ quyền của nhà nước liên bang không bị chia cắt bởi các nước hay các bang thành viên.

Về chủ quyền quốc gia: Đối với nhà nước liên bang mới có chủ quyền hoàn toàn trên mọi lãnh thổ bao gồm cả các nhà nước đơn nhất trong một phạm vi quyền lực chung vì lợi ích chung. Mọi cơng việc, nhiệm vụ được giao sẽ phục vụ cho toàn quốc gia, dân tộc để thực hiện chủ quyền quốc gia và mới là chủ thể độc lập của luật quốc tế. Các nhà nước đơn nhất phải tuân thủ theo những nội dung yêu cầu của nhà nước liên bang. Còn đối với nhà nước đơn nhất thì chủ quyền quốc gia sẽ được toàn vẹn hơn, cả nước chỉ chịu một hệ thống pháp luật duy nhất, một bản hiến pháp.

<i>Thứ ba, công dân của nhà nước đơn nhất có quốc tịch chung thống nhất cịn cơng </i>

dân của nhà nước liên bang ngoài quốc tịch chung của nhà nước liên bang cịn có thêm quốc tịch riêng của từng nhà nước thành viên hoặc từng bang.

Ngoài ra, cấu trúc liên bang thường được thiết lập tại một quốc gia đa sắc tộc (Mỹ, Úc, Malaysia,…) hoặc có lãnh thổ rộng lớn (tám trong số mười nước diện tích lớn nhất thế giới được tổ chức thành các liên bang) hoặc trong trường hợp cần thiết (giải quyết các vấn đề chung hoặc để có năng lực phịng thủ chung như Mỹ, Thụy Sĩ hoặc tạo ra một nhà nước dân tộc cho các nhóm rải rác ở các quốc gia khác nhau như Đức), các liên bang thường được thành lập trên cơ sở một một hiệp ước giữa các thành viên có chủ quyền.

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

Tuy nhiên, sự khác biệt giữa cấu trúc đơn nhất và cấu trúc liên bang không phải lúc nào cũng rõ ràng, một nhà nước đơn nhất có thể rất giống nhà nước liên bang về cấu trúc. Từ đó nảy sinh cấu trúc mới – sự kết hợp giữa cấu trúc đơn nhất hoặc liên bang với chế độ ủy trị có điều kiện, Cộng hịa Nhân dân Trung Hoa là ví dụ tiêu biểu cho mơ hình này. Theo hiến pháp, quyền lực của các đặc khu hành chính của nước Cộng hịa Nhân dân Trung Hoa được trao bởi Chính phủ nhân dân Trung ương thơng qua nghị quyết của Tồn quốc Nhân dân Đại biểu Đại hội. Vậy nhưng, việc hủy bỏ quyền tự trị của các đặc khu hành chính Hong Kong và Macau là một thách thức lớn nếu muốn nói là khơng thể. Một trong những điểm khác biệt chính giữa các loại chính phủ là giữa các hệ thống đơn nhất và liên bang. Cả hai hệ thống có thể đề cập đến các chính phủ dân chủ hoặc quân chủ, nhưng về bản chất chúng khác nhau. Như tên cho thấy, chính phủ đơn nhất địi hỏi sự tập trung quyền lực trong tay chính quyền trung ương, khơng giao nhiệm vụ và trách nhiệm cho các thành viên khác của nhà nước. Ngược lại, trong một hệ thống liên bang, các khu vực và tỉnh được hưởng quyền tự chủ cao hơn. Trong thế giới ngày nay, chúng ta thấy các ví dụ khác nhau của cả hai hệ thống hoạt động và đảm bảo sự ổn định và thịnh vượng. Ví dụ, Hoa Kỳ và Thụy Sĩ là hai ví dụ về hiệu quả của hệ thống liên bang (trong khi ở Sudan và Pakistan hệ thống như vậy không hiệu quả), trong khi Ý và Na Uy có các chính phủ đơn nhất thành cơng. Đến nay, hầu hết các chính phủ đều thống nhất, trong khi hiện có 27 hệ thống liên bang.

Cuộc tranh luận về các chính phủ đơn nhất và liên bang đã được các học giả và học giả khám phá, và đã được giải thích lại bởi Arend Lijphart, người chủ yếu tập trung vào các hệ thống dân chủ, và phân tích sự khác biệt giữa các nền dân chủ Westminster và Đồng thuận.

Thuật ngữ đầu tiên đề cập đến mơ hình chính trị được minh họa bởi các tổ chức quốc hội và chính phủ Anh. Hệ thống này dựa trên sự tập trung quyền lực hành pháp trong tay một đảng, thống trị nội các, một hệ thống bầu cử chính trị và khơng cân xứng, một chính phủ đơn nhất và tập trung, linh hoạt hiến pháp và sự kiểm soát của nhà nước đối với ngân hàng trung ương.

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Ngược lại, thuật ngữ thứ hai đề cập đến một mô hình dân chủ khác, đặc trưng bởi sự chia sẻ quyền lực hành pháp trong các liên minh rộng lớn, một hệ thống đa đảng, đại diện theo tỷ lệ, chính phủ liên bang và phi tập trung, cứng nhắc hiến pháp và một ngân hàng trung ương độc lập. Và đó là, do đó, thích nghi hơn cho các xã hội khơng đồng nhất. Nói cách khác, Luật pháp đã phân tích sự khác biệt giữa các nền dân chủ đơn nhất và liên bang. Nếu chúng tôi mở rộng phạm vi so sánh, chúng tơi có thể xác định nhiều khác biệt hơn giữa hai:

1) Hiệu quả của Chính phủ đơn nhất và Chính phủ liên bang: một số người tin rằng một quốc gia đơn nhất và gắn kết sẽ hiệu quả hơn và một chính phủ tập trung có thể đưa ra quyết định và thực thi luật pháp và các quy định theo cách hiệu quả hơn. Đồng thời, những người khác cho rằng một hệ thống phi tập trung có thể đáp ứng nhu cầu của mọi công dân một cách đầy đủ hơn. Thật vậy, trong các hệ thống đơn nhất, quá trình ra quyết định nhanh hơn và (thường) mượt mà hơn, nhưng đồng thời, có thể có ít minh bạch hơn. Chính phủ đơn nhất khơng có sự trùng lặp (trong khi các hệ thống liên bang làm) và giảm các quy trình hành chính và hành chính xuống mức tối thiểu. Ngược lại, các hệ thống liên bang có xu hướng mất nhiều thời gian hơn để đưa ra quyết định, thông qua hoặc từ chối luật mới và thực hiện các thay đổi chính trị và xã hội;

2) Sự tham gia của Thống nhất so với Chính phủ Liên bang: trong một nền dân chủ đơn nhất (cũng như trong một số chế độ quân chủ hiện đại), cơng dân có khả năng bầu đại diện của họ và sự tham gia phổ biến được chính phủ cho phép và thúc đẩy. Tuy nhiên, các hệ thống liên bang cho phép tham gia phổ biến rộng rãi hơn. Ví dụ, ở hầu hết các nước cộng hịa liên bang, cơng dân có thể bầu đại diện của mình ở cấp địa phương và tiểu bang nhưng cũng có thể tham gia vào cuộc bầu cử tổng thống hoặc người đứng đầu nhà nước;

3) Sự tham gia của nền kinh tế Chính phủ đơn nhất và liên bang: mức độ tham gia của chính phủ vào nền kinh tế thay đổi theo từng quốc gia. Trong một số trường hợp, các hệ thống liên bang cho phép tự chủ hơn ngay cả trong lĩnh vực kinh tế, trong khi trong các trường hợp khác, chính quyền trung ương sử dụng các công ty con địa phương

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

để theo dõi chặt chẽ hơn về các doanh nghiệp tư nhân. Nhìn chung, tinh thần kinh doanh tư nhân có xu hướng thách thức hơn ở các quốc gia đơn vị.

<b>Chương 2: BÌNH LUẬN VỀ TU CHÍNH ÁN THỨ 10 CỦA HIẾN PHÁP HOA KỲ </b>

<i>Lược sử về Tu chính án thứ 10 </i>

Mục đích của Tu chính án thứ 10 rất giống với một điều khoản trong Hiến pháp Hoa Kỳ tiền thân, Điều khoản Liên bang, đã nêu rõ: “Mỗi tiểu bang giữ lại chủ quyền, tự do và độc lập của mình, và mọi quyền lực, quyền tài phán và quyền, vốn không được Liên minh này ủy quyền rõ ràng cho Hoa Kỳ, tại Quốc hội.”

Những người soạn thảo Hiến pháp đã viết Bản sửa đổi thứ mười để giúp người dân hiểu rằng các quyền lực không được cấp cụ thể cho Hoa Kỳ trong văn kiện này được các bang hoặc công chúng giữ lại.

Các nhà lập pháp hy vọng Tu chính án thứ 10 sẽ xoa dịu nỗi sợ hãi của người dân rằng chính phủ quốc gia mới có thể cố gắng áp dụng những quyền lực không được liệt kê trong Hiến pháp hoặc hạn chế khả năng của các bang trong việc điều chỉnh các vấn đề nội bộ của chính họ như họ đã từng có trước đây.

Như James Madison đã nói trong cuộc tranh luận của Thượng viện Hoa Kỳ về sửa đổi, “Sự can thiệp vào quyền lực của các Bang khơng phải là tiêu chí hợp hiến về quyền lực của Quốc hội. Nếu quyền lực không được trao, Quốc hội khơng thể thực hiện nó; nếu được đưa ra, họ có thể thực hiện nó, mặc dù nó sẽ can thiệp vào luật pháp, hoặc thậm chí cả Hiến pháp của các quốc gia. "

Khi Tu chính án thứ 10 được đưa ra trước Quốc hội, Madison lưu ý rằng trong khi những người phản đối nó coi nó là thừa hoặc khơng cần thiết, nhiều bang đã bày tỏ sự háo hức và ý định phê chuẩn nó. “Tơi nhận thấy, khi xem xét các sửa đổi do các công ước của Bang đề xuất, một số người đặc biệt lo lắng rằng nó nên được tuyên bố trong Hiến pháp, rằng các quyền lực khơng được giao ở đó nên được dành cho một số Bang,” Madison nói trước Thượng viện.

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

Đối với các nhà phê bình của Tu chính án, Madison nói thêm, “Có lẽ những từ có thể xác định điều này chính xác hơn tồn bộ cơng cụ hiện nay, có thể được coi là thừa. Tơi thừa nhận rằng họ có thể được coi là khơng cần thiết: nhưng khơng có hại gì khi tun bố như vậy, nếu các quý ông cho phép rằng thực tế là như đã nói. Tơi chắc chắn rằng tơi hiểu nó như vậy và do đó tơi đề xuất nó. "

Điều thú vị là cụm từ “… hoặc cho người dân”, không phải là một phần của Tu chính án thứ 10 như ban đầu nó đã được Thượng viện thơng qua. Thay vào đó, nó được bổ sung bởi thư ký Thượng viện trước khi Tuyên ngôn Nhân quyền được gửi đến Hạ viện để xem xét.

Tu chính án thứ 10 thường bị bỏ qua đối với Hiến pháp Hoa Kỳ xác định phiên bản Mỹ của “ chủ nghĩa liên bang ”, hệ thống mà quyền lực pháp lý về quản trị được phân chia giữa chính phủ liên bang có trụ sở tại Washington, DC và chính phủ của các bang kết hợp.

Tu chính án thứ 10 tuyên bố đầy đủ: “Các quyền hạn không được Hiến pháp giao cho Hoa Kỳ, cũng như không bị Hoa Kỳ cấm, được dành cho Hoa Kỳ hoặc cho người dân”.

Ba loại quyền lực chính trị được cấp theo Tu chính án thứ mười: quyền hạn được thể hiện hoặc liệt kê, quyền hạn dành riêng và quyền lực đồng thời.

<i>Quyền hạn được thể hiện hoặc được liệt kê </i>

Quyền hạn thể hiện, còn được gọi là quyền hạn “liệt kê”, là những quyền hạn được trao cho Quốc hội Hoa Kỳ chủ yếu được tìm thấy trong Điều I, Phần 8 của Hiến pháp Hoa Kỳ. Ví dụ về các quyền hạn được thể hiện bao gồm quyền xuất tiền và in tiền, điều tiết thương mại nước ngoài và giữa các tiểu bang, tuyên chiến, cấp bằng sáng chế và bản quyền, thành lập Bưu điện, v.v.

<i>Quyền hạn dành riêng </i>

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

Một số quyền hạn không được cấp rõ ràng cho chính phủ liên bang trong Hiến pháp được dành cho các bang theo Tu chính án thứ 10. Ví dụ về các quyền hạn được bảo lưu bao gồm cấp giấy phép (lái xe, săn bắn, kinh doanh, kết hơn, v.v.), thành lập chính quyền địa phương, tiến hành bầu cử, cung cấp lực lượng cảnh sát địa phương, quy định độ tuổi hút thuốc và uống rượu và phê chuẩn các sửa đổi đối với Hiến pháp Hoa Kỳ .

<i>Quyền hạn đồng thời hoặc chia sẻ </i>

Quyền hạn đồng thời là những quyền lực chính trị được chia sẻ bởi cả chính phủ liên bang và chính quyền tiểu bang. Khái niệm quyền hạn đồng thời đáp ứng thực tế là nhiều hành động là cần thiết để phục vụ người dân ở cả cấp liên bang và tiểu bang. Đáng chú ý nhất, quyền áp đặt và thu thuế là cần thiết để huy động tiền cần thiết để cung cấp cho cảnh sát và sở cứu hỏa, và duy trì đường cao tốc, công viên và các cơ sở công cộng khác.

<i>Khi quyền lực liên bang và tiểu bang xung đột </i>

Lưu ý rằng trong trường hợp có xung đột giữa một tiểu bang tương tự và luật liên bang, luật liên bang và quyền hạn thay thế luật và quyền hạn của tiểu bang.

Một ví dụ dễ thấy về những xung đột quyền lực như vậy là quy định về cần sa. Ngay cả khi ngày càng nhiều tiểu bang ban hành luật hợp pháp hóa việc sở hữu và sử dụng cần sa để giải trí, thì hành vi này vẫn là một vi phạm trọng tội đối với luật thực thi ma túy liên bang. Trước xu hướng hợp pháp hóa việc sử dụng cần sa cả giải trí và làm thuốc của một số tiểu bang, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ (DOJ) gần đây đã ban hành một bộ hướng dẫn làm rõ các điều kiện mà Bộ Tư pháp Hoa Kỳ sẽ và sẽ không thực thi luật cần sa liên bang trong các tiểu bang đó . Tuy nhiên, DOJ cũng đã phán quyết việc sở hữu hoặc sử dụng cần sa của các nhân viên chính phủ liên bang sống ở bất kỳ bang nào vẫn là một tội phạm.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>KẾT LUẬN </b>

Sự phân biệt trên chỉ có ý nghĩa tương đối vì thực tế, trong nhà nước đơn nhất có thể có yếu tố liên bang, ngược lại, trong nhà nước liên bang có thể có yếu tố đơn nhất. Chẳng hạn, ở một số nhà nước liên bang, một số khu vực lãnh thổ đặt dưới sự cai quản trực tiếp của chính quyền liên bang, ở đó chỉ có một hệ thống chính quyền, cơng dân chỉ chịu sự điều chỉnh của một hệ thống pháp luật (ví dụ, Washington. D.c của Mỹ). Ngược lại, ở một số nhà nước đơn nhất, có những địa phương, quyền lực nhà nước được tổ chức tương tự như một bang trong nhà nước liên bang, riêng vấn đề chủ quyền quốc gia, an ninh lãnh thổ thuộc thẩm quyền của chính quyền trung ương (Hồng Kông, Macao của Trung Quốc)..

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO </b>

1. Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013. 2. Bộ luật Dân sự năm 2015.

3. Nguyễn Thị Minh Phương, Quy định của các văn bản pháp luật về xử lý vi phạm hành chính - Sự khơng thống nhất, đồng bộ và một số đề xuất, kiến nghị.

</div>