luận án tiến sĩ kinh tế nông nghiệp nghiên cứu phát triển bền vững sâm ngọc linh ở tỉnh quảng nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (636.03 KB, 15 trang )

<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>ĐẠI HỌC HUẾ</b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ </b>

<b>NGUYỄN VIỆT THIÊN </b>

<b>NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG SÂM NGỌC LINH Ở TỈNH QUẢNG NAM </b>

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP </b>

<b>HUẾ - 2017</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>ĐẠI HỌC HUẾ </b>

<b>TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ</b>

<b>NGUYỄN VIỆT THIÊN </b>

<b>NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG SÂM NGỌC LINH Ở TỈNH QUẢNG NAM </b>

<b>Mã số: 62 62 01 15 </b>

<b>LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP</b>

<b>Người hướng dẫn khoa học 1: PGS.TS. NGUYỄN TÀI PHÚC Người hướng dẫn khoa học 2: PGS.TS. PHAN VĂN HOÀ </b>

<b>HUẾ - 2017</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>LỜI CAM ĐOAN </b>

<i><b>Tôi xin cam đoan luận án tiến sĩ với đề tài: “Nghiên cứu phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam” là cơng trình do chính tơi nghiên cứu và thực </b></i>

hiện. Các thơng tin, số liệu được sử dụng trong luận án này hoàn tồn trung thực và chính xác. Tất cả những sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn và các thơng tin trích dẫn trong luận án đã được ghi rõ nguồn gốc.

<b> Nguyễn Việt Thiên </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>LỜI CẢM ƠN </b>

Lời đầu tiên cho phép tôi xin được bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến tất cả các cơ quan, đơn vị và cá nhân đã trực tiếp giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu luận án này.

Tôi xin cảm ơn Lãnh đạo Nhà trường, Lãnh đạo Khoa kinh tế và Phát triển, Bộ môn Kinh tế Nông nghiệp –TN&MT, Phòng Đào tạo Sau Đại học và tập thể các nhà khoa học kinh tế của Trường Đại học Kinh tế Huế đã giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến khoa học q giá trong q trình hồn thiện luận án tiến sĩ. Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến PGS.TS. Nguyễn Tài Phúc, Phó hiệu trưởng; PGS.TS. Phan Văn Hịa, Phó trưởng Phịng Đào tạo Sau Đại học Trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu luận án.

Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của người thân, gia đình và đồng nghiệp trong suốt thời gian qua.

<b> Nguyễn Việt Thiên </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

1.Tính cấp thiết của đề tài ... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu ... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 3

4. Những đóng góp mới của luận án ... 4

<b>PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ... 6 </b>

<b>CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CHO PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG SÂM NGỌC LINH ... 6 </b>

1.1. Cơ sở lý luận về phát triển bền vững ... 6

1.2. Phát triển bền vững nông nghiệp ... 9

1.2.1. Khái niệm ... 9

1.2.2. Mục tiêu phát triển bền vững nông nghiệp... 12

1.2.3. Nội dung phát triển bền vững nông nghiệp ... 12

1.2.4. Sự cần thiết phát triển bền vững trong nông nghiệp ... 17

1.3. Phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 18

1.3.1. Đặc điểm kinh tế, kỹ thuật của cây sâm Ngọc Linh ... 18

1.3.2. Quan niệm về phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 22

1.3.3. Nội dung phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 25

1.3.4. Những yếu tố tác động tới phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 29

1.4. Cơ sở thực tiễn về phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 33

1.4.1. Tình hình phát triển cây sâm trên thế giới ... 33

1.4.2. Các cơng trình nghiên cứu sâm trên thế giới ... 38 1.4.3. Kinh nghiệm phát triển bền vững sâm ở một số Quốc gia trên thế giới 42

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

1.5. Phát triển sản xuất sâm Ngọc Linh ở Việt Nam ... 43

1.5.1. Tình hình phát triển sâm ở Việt Nam ... 43

1.5.2. Các công trình nghiên cứu về sâm và dược liệu ở Việt Nam ... 46

1.5.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho phát triển sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 48

<b>CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 51 </b>

2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế xã hội tỉnh Quảng Nam ... 51

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, tài nguyên và môi trường tỉnh Quảng Nam ... 51

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Nam ... 57

2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 66

2.1.4. Đánh giá tiềm năng phát triển sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 68

2.2. Phương pháp nghiên cứu ... 68

2.2.1. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích... 68

2.2.2. Chọn điểm nghiên cứu... 71

2.2.3. Thu thập thông tin tài liệu, số liệu thứ cấp, sơ cấp ... 72

2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ... 73

2.2.5. Phương pháp xử lý số liệu ... 77

2.2.6. Phương pháp tổng hợp và phân tích ... 77

<b>CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG SÂM NGỌC LINH Ở TỈNH QUẢNG NAM ... 81 </b>

3.1. Thực trạng phát triển sâm Ngọc Linh ... 81

3.1.1. Diện tích, sản lượng và giá trị sản xuất ... 81

3.1.2. Các hình thức tổ chức sản xuất sâm Ngọc Linh ... 84

3.1.3. Kết quả và hiệu quả sản xuất sâm NL ở huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam ... 85

3.1.4. Sinh kế và phát triển cộng đồng vùng trồng sâm Ngọc Linh ... 101

3.1.5. Môi trường sinh thái vùng trồng sâm Ngọc Linh ... 106

3.1.6. Thực trạng Bảo tồn và phát triển nguồn dược liệu sâm Ngọc Linh ... 109

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh

Quảng Nam ... 111

3.2.1. Điều kiện tự nhiên và môi trường sinh thái ... 111

3.2.2. Điều kiện kinh tế- xã hội ... 112

3.2.3. Chính sách Nhà nước và chính quyền địa phương ... 113

3.2.4. Áp dụng các tiến bộ khoa học công nghệ vào sản xuất, chế biến sâm Ngọc Linh ... 115

3.2.5. Yếu tố thị trường và cạnh tranh ... 116

3.3. Những thành công, tồn tại trong phát triển bền vững sâm Ngọc Linh

4.1. Quan điểm phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 120

4.1.1. Bối cảnh phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 120

4.1.2. Phân tích SWOT về phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam ... 121

4.1.3. Quan điểm phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam.... 123

4.2. Định hướng, mục tiêu phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 124

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

4.3.2. Mở rộng thị trường, xây dựng và phát triển thương hiệu sâm Ngọc Linh,

nâng cao khả năng cạnh tranh ... 128

4.3.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trồng, chế biến sâm Ngọc Linh 130 4.3.4. Quy hoạch vùng ngun liệu, hồn thiện cơng tác giao khốn và quản lý tài nguyên đất, rừng phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 133

4.3.5. Chính sách tín dụng dài hạn cho phát triển bền vững sâm Ngọc Linh 134 4.3.6. Khoanh nuôi, bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường sinh thái cho

4.3.9. Đầu tư cơ sở hạ tầng ... 138

4.3.10. Đầu tư nghiên cứu dược liệu sâm Ngọc Linh ... 139

1. Kết luận ... 140

2. Kiến nghị ... 141

<b>DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CƠNG BỐ ... 143 </b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

5 GDP Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Production) 6 GO Tổng giá trị sản xuất(Gross Output)

7 IRR Tỷ suất nội hoàn (Internal Rate of Return)

14 SWOT Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức

16 VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

<b>DANH MỤC BẢNG </b>

Bảng 2.1. Tình hình đất đai của huyện Nam Trà My giai đoạn 2010-2014 ... 60

Bảng 2.2. Kết quả phát triển nông –lâm – thủy sản huyện Nam Trà My năm 2010–2014 ... 63

Bảng 3.1. Diện tích, năng suất và sản lượng các sản phẩm sâm NL ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2010-2014 ... 82

Bảng 3.2. Giá trị sản xuất sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2010-2014 ... 83

Bảng 3.3 Các hình thức tổ chức sản xuất sâm Ngọc Linh huyện Nam Trà My giai đoạn 2010-2014 ... 84

Bảng 3.4. Đặc điểm cơ bản của các đối tượng điều tra ... 86

Bảng 3.5. Chi phí đầu tư trồng sâm Ngọc Linh thời kỳ kiến thiết cơ bản ... 87

Bảng 3.6. Chi phí sản xuất sâm Ngọc Linh thời kỳ kinh doanh ... 88

Bảng 3.7. Kết quả và hiệu quả kinh tế trồng sâm Ngọc Linh ở các xã điều tra ... 90

Bảng 3.8. Kết quả ước lượng hàm sản xuất Cobb- Douglas của các hộ trồng sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 92

Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế sản xuất sâm Ngọc Linh với diễn biến của giá cả với các mức chiết khấu khác nhau ... 96

Bảng 3.10. Sản lượng chế biến và tiêu thụ các sản phẩm sâm Ngọc Linh giai đoạn 2010-2014 ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 97

Bảng 3.11. Chi phí sản xuất và giá trị gia tăng của sâm Ngọc Linh củ tươi trên thị trường năm 2014 ... 99

Bảng 3.12. Chi phí sản xuất và giá trị gia tăng của sâm Ngọc Linh củ tươi chế biến trên thị trường năm 2014 ... 100

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

Bảng 3.13. Biến động lao động trong sản xuất nông lâm nghiệp, ngành trồng sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My giai đoạn 2010  2014... 102 Bảng 3.14. Tình hình giảm nghèo ở huyện Nam Trà My

giai đoạn 2010 -2014 ... 103 Bảng 3.15. Tình hình thu nhập và cơ cấu thu nhập từ hộ trồng sâm Ngọc

Linh được điều tra năm 2014 ... 104 Bảng 3.16. Kết quả điều tra tình hình vay vốn của hộ trồng sâm Ngọc Linh

năm 2014 ... 106 Bảng 3.17. Tình hình khoanh ni bảo vệ rừng từ năm 2010 – 2014 ở huyện

Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 107 Bảng 3.18. Tình hình khoanh nuôi, bảo vệ rừng ... 108 Bảng 3.19 Số chốt, số cây sâm Ngọc Linh, diện tích đang được bảo tồn và

phát triển ở các xã ở huyện Nam Trà My ... 110 Bảng 3.20. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố điều kiện tự nhiên

đến PTBVSNL ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 112 Bảng 3.21. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố điều kiện kinh tế xã

hội đến PTBVSNL ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 113 Bảng 3.22. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của chính sách Nhà nước và chính

quyền địa phương đến PTBVSNL ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 114 Bảng 3.23. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của áp dụng các tiến bộ khoa học

công nghệ vào sản xuất, chế biến sâm Ngọc Linh đến PTBVSNL .. 115 Bảng 3.25. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của yếu tố thị trường và cạnh tranh

đến PTBVSNL ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ... 116 Bảng 4.1. Các chỉ tiêu chủ yếu nhằm PTBV sâm Ngọc Linh phân theo giai

đoạn đầu tư ... 126

</div><span class="text_page_counter">Trang 12</span><div class="page_container" data-page="12">

<b>DANH MỤC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, HÌNH </b>

<b>Số hiệu Tên sơ đồ, đồ thị, hình Trang </b>

Sơ đồ. 1.1. Tính bền vững là giao điểm của hiệu quả 3 trụ cột ... 9

Sơ đồ. 2.1. Khung phân tích phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ... 70

Đồ thị 2.1. Tình hình sử dụng đất tại huyện Nam Trà My năm 2014 ... 59

Hình 1.2. Vườn sâm Ngọc Linh tại Trạm dược liệu Trà Linh- Quảng Nam ... 43

Hình 2.1. Bản đồ địa lý tỉnh Quảng Nam ... 51

Hình 2.2. Vị trí các xã được điều tra, khảo sát vùng sâm Ngọc Linh ... 71

</div><span class="text_page_counter">Trang 13</span><div class="page_container" data-page="13">

<b>PHẦN 1 MỞ ĐẦU </b>

<b>1.Tính cấp thiết của đề tài </b>

<i>Cây sâm Ngọc Linh (danh pháp khoa học: Panax vietnamensis) là một loài </i>

<i><b>cây thuộc họ Cam tùng (Araliaceae), còn gọi là sâm Việt Nam, sâm Khu Năm (sâm </b></i>

<i><b>K5), sinh trưởng và phát triển ở khu vực Núi Ngọc Linh thuộc xã Trà Linh - huyện </b></i>

Nam Trà My tỉnh Quảng Nam, trên độ cao 1.200 đến 2.100m. Sâm Ngọc Linh là lồi cây hoang dã, có hàm lượng saponin (có tác dụng chống lão hóa, chữa bệnh tiểu đường, bảo vệ tim mạch, chống stress, ngừa ung thư...) cao hơn nhiều lần so với các loại sâm khác trên thế giới. Trên thị trường hiện nay giá 1kg sâm Ngọc Linh cao gấp từ 5 đến 6 lần giá sâm Hàn Quốc và 7 đến 8 lần giá sâm Mỹ [11] [31].

Cây sâm Ngọc Linh là cây dược liệu rất có giá trị trong việc phịng và điều trị bệnh cho con người. Với sự phân bố tự nhiên của cây sâm Ngọc Linh trong điều kiện môi trường sinh thái đặc biệt đã tạo ra sự quý hiếm và đặc hữu; cung hiện tại luôn thấp hơn cầu nên giá cả thị trường tăng cao, giá sâm củ bình quân 20 triệu đồng/kg, có lúc lên đến 45 triệu đồng/kg. Trong một thời gian dài chưa có sự quản lý chặt chẽ và khai thác tự do quá mức, không đi đôi với công tác bảo tồn và phát triển, đã làm cho cây sâm Ngọc Linh hoang dã giảm mạnh về số lượng trong rừng tự nhiên, dẫn đến nguy cơ tuyệt chủng. Hiện tại cây sâm Ngọc Linh chủ yếu là sâm trồng theo phương thức truyền thống ở quy mơ hộ gia đình, giống do Trạm Dược liệu Trà Linh và một số vườn sâm lưu giữ của dân xã Trà Linh cung cấp.

Nhận thức được tầm quan trọng của cây sâm Ngọc Linh, trong những năm qua Chính phủ đã có những nỗ lực cứu loài cây này ra khỏi nguy cơ tuyệt chủng bằng biện pháp thành lập vùng cấm quốc gia khu vực có sâm Ngọc Linh trong tự nhiên tại hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum, đưa sâm Ngọc Linh vào trong sách đỏ Việt Nam với mức độ đe dọa ở bậc E, là loài thực vật có giá trị đặc biệt về khoa học và kinh tế, nghiêm cấm khai thác, sử dụng [18] [22].

Tỉnh Quảng Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc thực hiện các chính sách của Chính phủ về bảo tồn và phát triển cây dược liệu nói chung và sâm Ngọc Linh nói

</div><span class="text_page_counter">Trang 14</span><div class="page_container" data-page="14">

riêng, cụ thể hóa bằng những chính sách đầu tư và hỗ trợ nguồn lực trực tiếp, như dự án xây dựng Trạm Dược liệu Trà Linh từ năm 2004, thành lập Trung tâm Phát triển sâm Ngọc Linh và dược liệu Quảng Nam, xây dựng cơ chế khuyến khích, quy hoạch bảo tồn và phát triển sâm Ngọc Linh giai đoạn 2014 -2020 vv... UBND huyện Nam Trà My cũng đã xây dựng “Đề án bảo tồn và phát triển cây sâm Ngọc Linh trên địa bàn huyện giai đoạn 2013-2020” và phê duyệt phương án thành lập Trại sâm giống Tắc Ngo, hỗ trợ giống cho nhân dân để phát triển bảo tồn nguồn gen,.v.v.. Bên cạnh đó tăng cường cơng tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng, thực hiện các giải pháp lâm sinh như: khoanh ni, làm giàu rừng, khốn nơng dân quản lý và bảo vệ rừng, tăng cường công tác khuyến nông, khuyến lâm.

Mặc dù trong những năm qua, Chính phủ và các cấp chính quyền địa phương đã có nhiều biện pháp nhằm bảo tồn và phát triển sâm Ngọc Linh, nhưng thực tế vùng trồng sâm Ngọc Linh chưa có những bước phát triển bền vững như mong đợi. Với nguồn kinh phí hạn chế, núi rừng hiểm trở, đi lại rất khó khăn, cơng nghệ - kỹ thuật bảo tồn nguồn gen còn hạn chế, hiệu quả thấp. Chính vì thế, mơ hình tổ chức quản lý bảo tồn sâm Ngọc Linh ở đây đã qua nhiều lần thay đổi, đến nay vẫn chưa ổn định. Việc phát triển sản xuất sâm Ngọc Linh hiện tại vẫn chủ yếu dựa vào hộ nông dân nhưng hoàn toàn tự phát, do chạy theo lợi nhuận, nên khai thác và sử dụng rừng và đất rừng vào trồng sâm không tuân theo quy hoạch. Quy mơ sản xuất manh mun, trình độ quản lý và thâm canh còn hạn chế làm suy giảm các nguồn lực phục vụ cho sản xuất. Hơn thế nữa, sâm Ngọc Linh là cây có giá trị lớn nhưng là cây dài ngày, công nghệ chế biến ở Quảng Nam còn lạc hậu, thị trường đầu ra thiếu ổn định. Người trồng sâm phần lớn là hộ có thu nhập trung bình và nghèo, họ thiếu nhiều nguồn lực đầu tư dài hạn… chính những lý do này làm cho nhiều hộ không mặn mà với cây sâm Ngọc Linh. Hộ trồng sâm xem như là sản xuất phụ, hy vọng thu nhập trong tương lai. Điều đó cho thấy sâm Ngọc Linh hiện nay phát triển cịn mang tính tạm thời, phát triển cịn nhiều bất cập trên nhiều khía cạnh: sản xuất, chế biến, thị trường, hình thức tổ chức quản lý và sản xuất… Bên cạnh đó, cây sâm Ngọc Linh sinh trưởng và phát triển yêu cầu môi trường tự nhiên khá nghiêm ngặt.

</div><span class="text_page_counter">Trang 15</span><div class="page_container" data-page="15">

Vấn đề đó đặt ra cho chúng ta cần phải đảm bảo sinh kế cho người dân trồng sâm Ngọc Linh, vừa phải đảm bảo thực hiện chính sách bảo tồn trên cả phương thức khoanh nuôi bảo vệ rừng vùng sâm Ngọc Linh và phương thức trồng dưới tán rừng tự nhiên.

<i><b>Xuất phát từ thực tế trên, tôi chọn đề tài “Nghiên cứu phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam” làm luận án tiến sĩ kinh tế. </b></i>

<b>2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung </b>

Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, phân tích thực trạng phát triển sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam đến năm 2035.

- Đề xuất định hướng, giải pháp nhằm phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở tỉnh Quảng Nam đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035.

<b>3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu </b>

Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề về lý luận, thực tiễn và những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở Quảng Nam.

<b>3.2. Phạm vị nghiên cứu </b>

Về nội dung: Để đạt được mục tiêu như đã đề ra, luận án tập trung phân tích phát triển bền vững sâm Ngọc Linh ở huyện Nam Trà My tỉnh Quảng Nam. Về kinh tế, luận án tập trung phân tích tình hình sản xuất, tiêu thụ, kết quả và hiệu quả kinh tế sản xuất sâm Ngọc Linh trong những năm qua trên cơ sở đó làm tăng thu nhập

</div>