<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀNKHOA GIÁO DỤC ĐẠI CƯƠNG VÀ NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM</b>

<b>BÀI TẬP LỚN</b>

<b>TÂM LÝ HỌC XÃ HỘI</b>

<b>Đề bài: Nguồn gốc của liên hệ xã hội và ý nghĩa của sự hiểu biết đó đối với bản thân</b>

<b>Hà Nội - tháng 6 năm 2021</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

<b>MỤC LỤC</b>

MỞ ĐẦU______________________________________________________1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LIÊN HỆ XÃ HỘI____________________2 1.1. Khái niệm liên hệ xã hội_____________________________________2 1.2. Nguồn gốc của liên hệ xã hội_________________________________3 Chương 2 THỰC TIỄN VỀ LIÊN HỆ XÃ HỘI________________________9 2.1. Vai trò của liên hệ xã hội trong đời sống xã hội___________________9 2.2. Ý nghĩa của sự hiểu biết về liên hệ xã hội đối với bản thân_________12 KẾT LUẬN___________________________________________________14

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>MỞ ĐẦU</b>

Mọi sự vật, hiện tượng trong đời sống xã hội đều có mối liên hệ với nhau. Con người cũng khơng nằm ngồi quy luật chung của xã hội. Nói về giá trị của việc tạo lập các mối liên hệ trong đời sống, ThS. Trần Nam khẳng định: “Con người vốn chỉ phát huy tốt nhất năng lực khi họ ở trong các nhóm, trong sự tương tác với người khác. Đó cũng là cách mà con người đã làm nên rất nhiều điều kì diệu cho thế giới này”. Lịch sử phát triển hàng triệu năm của xã hội lồi người cho thấy con người ln có nhu cầu liên kết với nhau để ổn định cuộc sống, thích nghi với những biến đổi của mơi trường. Chính vì vật, để có thể tồn tại và phát triển, con người phải được đặt trong tương quan những liên hệ xã hội.

Liên hệ xã hội có vai trị đặc biệt quan trọng trong quá trình phát triển của mỗi cá nhân. Con người không thể tồn tại tách biệt với thế giới và nhữg mối liên hệ xã hội là cần thiết. Phần lớn công việc của chúng ta đều hình thành thơng qua các mối liên hệ, và để duy trì rồi phát triển cũng cần những mối liên hệ xã hội. Trong xã hội hiện tại có vô vàn những liên hệ xã hội, các liên hệ xã hội đó mang lại những lợi ích nhất định. Cần phải cố gắng tạo dựng nhiều mối liên hệ tốt và mật thiết, nó sẽ mang lại những lợi ích trong cuộc sống cũng như trong công việc.

Bước vào một xã hội ngày càng đổi mới thì việc tạo dựng những liên hệ xã hội là một điều không thể thiếu. Đó khơng chỉ là một kỹ năng trong cuộc sống mà còn là một hành vi ứng xử rất văn hoá. Con người chỉ đạt được thành quả cao trong cuộc sống khi bản thân cảm thất hạnh phúc. Điều đó cho thất các mối liên hệ xã hội được xem là những hành trang quý báu để con người tích luỹ cho sự phát triển của bản thân, cũng như trong cuộc sống và công việc sau này. Vì những lý do trên, em nhận thấy việc tìm hiểu về nguồn gốc

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

của liên hệ xã hội và ý nghĩa của sự hiểu biết về liên hệ xã hội là vô cùng cần thiết.

<b>Chương 1</b>

<b>CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ LIÊN HỆ XÃ HỘI1.1. Khái niệm liên hệ xã hội</b>

Liên hệ xã hội là một trong những khái niệm trung tâm trong tâm lý học xã hội. Liên hệ xã hội góp phần lớn vào việc lý giải các hiện tượng xã hội cũng như lý giải hành vi của cá nhân. Các nghiên cứu về liên hệ xã hội thường tập trung vào hai vấn đề chính là: sự thiết lập, phát triển liên hệ xã hội và các hình thức liên hệ xã hội. Cuộc sống của cá nhân tồn tại những liên hệ xã hội rộng hoặc hẹp, bền vững hoặc ngắn ngủi, nhưng chắc chắn một điều rằng, tuỳ với từng người mà cá nhân lựa chọn, phát triển mối liên hệ sao cho phù hợp. Các liên hệ xã hội có tầm quan trọng đặc biệt, bởi nhu cầu cơ bản của con người là được chấp nhận, có vị trí an tồn trong nhóm. Liên hệ tình cảm được coi là nền tảng dẫn đến hạnh phúc hoặc thiếu nó sẽ làm con người cảm thấy vơ giá trị, bất an, đơn độc.

Khái niệm liên hệ xã hội được nhiều nhà tâm lý học đưa ra trong các công trình khoa học của mình và được sử dụng rộng rãi cả trong xã hội học. Chính vì vậy, cho tới hiện nay có rất nhiều định nghĩa về khái niệm liên hệ xã hội. Theo từ điển Tiếng Việt, liên hệ là sự gắn kết, liên quan đến nhau.

Fischer trong cuốn Những khái niệm cơ bản của tâm lý học xã hội viết: liên hệ xã hội là một nét của khả năng sống thành xã hội của thực thể con người. Bản thân khái niệm mối dây xã hội xác định một cách thức tồn tại của con người, đồng thời xác định những dạng thức biểu hiện kèm theo nó.

Trong cuốn Từ điển Tâm lý học (2008) do Vũ Dũng chủ biên định nghĩa: “Liên hệ xã hội là liên hệ những người khác nhau bao gồm chia sẻ các

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

suy nghĩ, thường xuyên viếng thăm lẫn nhau, cùng nhau tham dự các bữa tiệc hay sự kiện xã hội”.

Tóm lại, định nghĩa liên hệ xã hội dưới góc nhìn tâm lý học xã hội có thể hiểu: Liên hệ xã hội là một sự tiếp xúc gắn kết giữa các cá nhân trong xã hội. Đó là sự ràng buộc tâm lý giữa con người theo những chuẩn mực pháp lý, dư luận hay tình cảm. Liên hệ xã hội thể hiện khả năng chung sống tạo thành xã hội và mức độ hoà nhập xã hội của mỗi cá nhân trong mối quan hệ xã hội. Nó cho phép cá nhân thiết lập liên lạc với người khác, với môi trường xung quanh và được chấp nhận, trong đó ngơn ngữ giao tiếp là cơng cụ, phương tiện chính để thiết lập liên hệ.

<b>1.2. Nguồn gốc của liên hệ xã hội</b>

Từ nội hàm của khái niệm liên hệ xã hội cho thấy các yếu tố hình thành nên liên hệ xã hội bao gồm:

- Sự tham gia: Liên hệ xã hội được hình thành từ sự tham gia. Sự tham gia cho phép cá nhân cảm nhận bản thân mình thuộc về một nhóm xã hội nào đó, thuộc về đâu đó. Sự tham gia của cá nhân thể hiện nhu cầu được bày tỏ bản thân, được thừa nhận trong xã hội và phần lớn gắn với sự cần thiết phải hợp tác để tồn tại. Những nghiên cứu thực nghiệm chỉ ra rằng sự tham gia chỉ xuất hiện trong ba trường hợp sau:

Một là, khi cá nhân rơi và hồn cảnh mà họ khơng thể hiểu được nhưng lại có nhu cầu hiểu nó.

Hai là, khi cá nhân không tự giải quyết được vấn đề của mình. Trong trường hợp này, sự tham gia xuất hiện như là tìm kiếm sự giúp đỡ nhằm hồn thành hành động cá nhân.

Ba là, khi cá nhân rơi và hồn cảnh lo âu, sợ hãi. Trong tình huống căng thẳng tâm lý này, cá nhân thật sự cần đến người khác.

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

Từ đó, liên hệ xã hội được thành lập.

- Sự gắn bó: Liên hệ xã hội được hình thành thơng qua sự gắn bó. Đó là liên hệ tình cảm nối liền các cá nhân, được thiết lập từ sự phối hợp giữa hai yếu tố: chăm sóc thể chất và sự yên ổn tình cảm. Các nghiên cứu và thực nghiệm trên khỉ và trên trẻ em chứng minh rằng trẻ em cần sự chăm sóc về thể chất (ăn uống, nghỉ ngơi, bế ẵm) và cần sự yên ấm, cảm giác an tồn về tình cảm. Eric Rrickson trong khi phát triển học thuyết về 8 giai đoạn khủng hoảng lứa tổi trong đời người đã chỉ ra rằng giai đoạn từ 0-1 tuổi vơ cùng quan trọng trong q trình gắn bó mẹ-con (hay người ni dạy trẻ). Thiếu hụt quan hệ gắn bó mẹ con ở tuổi này trẻ sẽ bị mất lịng tin và sự an tồn. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng liên hệ xã hội ở tuổi trưởng thành. Trẻ nhỏ thiếu gắn bó với người chăm sóc khi vào tuổi trưởng thành chúng bị rối loạn ứng xử.

- Q trình xã hội hố cá nhân: Xã hội hố có thể được mơ tả như một qus trình tập luyện và hồ nhập xã hội thơng qua liên hệ, hay là một sự “bước và liên hệ xã hội”.

Xã hội hoá phụ thuộc và các nhu cầu caen bản của con người, đó là nhu cầu về sự gia nhập là một xu hướng cơ bản để tìm kiếm những liên hệ. Mỗi cá nhân gia nhập và xã hội là do cá nhân có nhu cầu được sống trong xã hội đó. Đó là nhu cầu muốn tồn tại, muốn khẳng định, muốn người khác thừa nhận. Tiếp theo là nhu cầu kiểm soát xuất hiện muộn hơn khi cá nhân phải nhập tâm, làm chủ được các chuẩn mực xã hội để đạt được sự độc lập trong tư duy và hành động. Nhu cầu này xuất phát từ việc cá nhân luôn muốn tìm tịi, khám phá các sự vật, hiện tượng để có thể kiểm sốt đợc thế giới hiện thực. Cuối cùng là nhu cầu tình cảm được thiết lập chủ yếu mang tính qua lại đó là nhu cầu mong muốn được quan tâm, chú ý từ người khác và được đáp ứng lại.

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

Liên hệ xã hội còn được đề cập đến trong các yếu tố duy trì, ảnh hưởng tới liên hệ xã hội, đó là:

- Sự hấp dẫn về thể chất: Có nhiều yếu tố xác định sự duy trì liên hệ giữa các cá nhân trong xã hội trong đó có yếu tố hấp dẫn về thể chất được nghiên cứu khá nhiều. Điều này cho thấy, hình thức bên ngồi của cá nhân cũng tham dự như một nhân tố thiết lập những liên hệ xã hội. Tuy nhiên, khi vẻ đẹp hình thể trở thành yếu tố tạo dựng liên hệ xã hội và đánh giá xã hội thì những đánh giá đơi khi thiếu chính xác.

- Sự ưa thích lẫn nhau: Trong liên hệ xã hội, con người nhìn chung thường ưa thích những người thích mình và họ thường tránh những người có phát biểu khó chịu hoặc xúc phạm đến mình. Ở góc độ này các liên hệ được tạo dựng do các cá nhân tìm kiếm những người họ cảm thấy ưa thích, mến mộ. Do vậy, sự ưa thích lẫn nhau cũng là cơ sở tạo dựng và duy trì các liên hệ xã hội.

- Sự tài giỏi và đức độ: Ở mỗi cá nhân, sự tài giỏi và đức độ cũng là những giá trị khiến người khác tìm kiếm liên hệ. Các nhà nghiên cứu tâm lý học xã hội đã chỉ ra rằng những người có tài, người thơng minh trong một lĩnh vực hoạt động nhất định với các nhu cầu của chúng ta hoặc họ có phẩm chất đạo đức dễ có sức hấp dẫn hơn những người có khả năng trung bình hoặc tài năng vượt xa so với sự quan tâm của chúng ta.

- Sự gần gũi: Thực tế cho thấy các mối liên hệ liên nhân cách thường diễn ra trên cơ sở của sự gần gũi về khoảng cách địa lý. Khoảng cách địa lý càng gần, cá nhân càng có điều kiện để thiết lập liên hệ. Nghiên cứu của Newcome cho thấy, yếu tố chính tạo nên liên hệ là sự gần gũi khi sống gần nhau. Nghiên cứu còn cho phép rút ra các quy tắc về sự gần gũi là quy tắc văn hóa có liên quan đến ứng xử khơng gian tùy theo hoàn cảnh. Mặc dù gần gũi

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

với ai đó nhưng các cá nhân thường khơng thích những người ln xâm phạm khoảng khơng gian riêng tư của họ.

- Sự giống nhau: Là cơ sở cho việc tạo lập và duy trì các liên hệ xã hội. Con người thường có khuynh hướng tránh đối đầu trực tiếp trong tương tác xã hội do đó việc chọn bạn từ những người giống mình về cơ bản là cách tốt nhất để được tôn trọng, tránh xung đột. Với cách nhìn này, chúng ta có khuynh hướng thích người giống mình: về sở thích, thái độ, ý kiến,… Các cá nhân thường thích liên hệ với người giống mình về suy nghĩ và hành động vì họ cảm thấy mình được tán thành hơn, được tơn trọng hơn khi ý kiến của mình giống với người khác. Sự giống nhau còn làm phát triển ở cá nhân một liên hệ tích cực hơn vì họ tin rằng mình sẽ được ủng hộ, được giúp đỡ và cảm thấy rằng người giống mình cũng có nét như mình.

- Sự khác nhau: Sự khác nhau cũng là cơ sở để hình thành và củng cố liên hệ xã hội. Chúng ta thường cần những cái người khác có mà ta khơng có để bổ sung những thiếu hụt ở bản thân. Sự bổ sung xuất hiện như một cơ chế bù đắp những thiếu hụt cá nhân. Con người bị thu hút bởi những người khơng giống mình theo kiểu một người phục tùng sẽ tìm một ai đó thống trị họ. Mặc dù sự khác nhau của họ khiến người khác nghĩ họ không xứng đôi nhưng thực tế lại ngược lại, họ hình thành mối liên hệ từ chính sự khác nhau đó.

- Sự tương tác xã hội: Tính hai mặt của một liên hệ xã hội được thể hiện ở sự tương tác xã hội. Tương tác xã hội là sự tác động qua lại giữa các cá nhân và các nhóm xã hội trong quá trình phát triển của mình. Lý thuyết trao đổi xã hội của G.Homans và nhiều nhà Tâm lý học khác là đóng góp quan trọng vào việc xem xét tương tác xã hội. Theo lý thuyết này, cá nhân quan tâm tới giá trị của những vật phẩm mình trao cho người khác và mong muốn nhận được những phần thưởng lớn nhất so với những chi phí đã bỏ ra. Các cá nhân hành động tuân theo nguyên tắc trao đổi các giá trị vật chất và tinh thần như

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

sự ủng hộ, tán thưởng hay danh dự…Những người trao nhiều cho người khác có xu hướng để nhận lại nhiều lần, những người nhận nhiều từ người khác sẽ cảm thấy có sự tác động, áp lực từ phía họ. Chính tác động, áp lực này giúp cho những người cho nhiều có thể nhận lại nhiều từ phía những người mà họ đã trao nhiều. Đó là xu hướng cân bằng giữa trao và nhận của các cá nhân trong quá trình tương tác. Xu hướng cân bằng này thể hiện ở chỗ các cá nhân mong muốn đạt được những phần thưởng lớn nhất so với những chi phí đã bỏ ra. Ơng đã đưa ra 4 nguyên tắc tương tác trao đổi giữa các cá nhân: a) Nếu một hành vi được thưởng hay có lợi thì hành vi đó có xu hướng lặp lại; b) Hành vi được thưởng, được lợi trong hồn cảnh nào đó thì cá nhân có xu hướng lặp lại hành vi trong hoàn cảnh như vậy; c) Nếu phần thưởng hay mối lợi đủ lớn thì cá nhân sẵn sàng bỏ ra nhiều chi phí vật chất, tinh thần để đạt được phần thưởng đó; d) Khi các nhu cầu cá nhân gần như được thỏa mãn thì họ ít cố gắng hơn trong việc thỏa mãn chúng. Mơ hình trao đổi trên của G.Homans rất đơn giản nhưng có giá trị phổ quát cao, có thể ứng dụng trong hành vi trao đổi sinh hoạt thông thường và trong những hành vi trao đổi xã hội phức tạp. Tuy nhiên, cần phải hiểu khách quan khái niệm chi phí và mối lợi thu được trong tương quan cho- nhận không chỉ đơn giản là giá trị vật chất mà còn là giá trị tinh thần. Điều cơ bản của lý thuyết này là tìm kiếm sự giải thích hành vi xã hội của con người theo khái niệm tưởng thưởng, chi phí và lợi nhuận. Lý thuyết này chỉ ra rằng toàn bộ các mối quan hệ đều chứa đựng ba yếu tố cơ bản này. Trong các mối quan hệ bền lâu luôn luôn có yếu tố có lợi (cái được về mặt kinh tế, xã hội hay tâm lý). Như vậy, sự trao đổi cơng bằng, hợp lý có xu hướng cơ bản và phổ quát trong tâm lý con người.

Trong trao đổi xã hội, Foa và Foa đã xác định sáu loại “của cải” có thể được đưa ra trao đổi theo các nền văn hóa khác nhau: Tình u (tình cảm), dịch vụ, tiền, tài sản, thông tin và địa vị xã hội. Các loại “của cải” này được trao đổi trong xã hội và giá trị của chúng tùy thuộc vào mức độ phù hợp và

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

công bằng của sự trao đổi. Sẽ là không phù hợp trong tương tác, trao đổi nếu ta cho ai đó tiền vì họ đã mỉm cười với ta. Nhưng tương tác sẽ đem lại sự dễ chịu hơn nếu ta mỉm cười lại với họ. Cũng như nguyên tắc về sự công bằng cho thấy cái mà ta chi ra (vật chất hoặc tinh thần) phải ít nhiều tương ứng với cái mà ta nhận được. Nếu khơng có sự cơng bằng, tương tác bị phá vỡ. Ví dụ cá nhân có thể yêu chân thành một người mà người đó khơng hề có tình cảm tương tự đáp lại hoặc chúng ta khơng thể suốt đời gắn bó với một cơng việc khi mà cơng việc đó khơng đáp lại tương xứng với lao động chúng ta bỏ ra. Trong những trường hợp này, liên hệ xã hội bằng cách này hay cách khác sẽ bị phá vỡ. trong những nghiên cứu về mối liên hệ xã hội, các nhà tâm lý học xã hội cũng chỉ ra rằng: Khi tương tác với người khác, cá nhân sẽ sử dụng các chiến lược như hợp tác, chống lại hay tăng cường tương tác theo hướng kiên quyết- mềm dẻo. Điều này hồn tồn phụ thuộc vào mục đích của cá nhân.

</div><span class="text_page_counter">Trang 11</span><div class="page_container" data-page="11">

<b>Chương 2</b>

<b>THỰC TIỄN VỀ LIÊN HỆ XÃ HỘI2.1. Vai trò của liên hệ xã hội trong đời sống xã hội</b>

Trong cuộc sống, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp và tham gia trực tiếp vào các mối liên hệ xã hội. Dù ở các lĩnh vực, quy mơ khác nhau nhưng chúng có tác động không hề nhỏ tới các lĩnh vực trong đời sống của mỗi cá nhân, tổ chức hay thậm chí là một quốc gia. Từ đó có thể thấy liên hệ xã hội có vai trị quan trọng và không thể thiếu trong sự phát triển và tiến bộ của xã hội.

Trước tiên, các nhà khoa học đã nghiên cứu và kết luận được rằng có ba hình thức liên hệ xã hội, đó là: liên hệ liên nhân cách, liên hệ theo thể chế, liên hệ liên nhóm. Mỗi hình thức đóng vai trị khác nhau:

Liên hệ liên nhân cách

Liên hệ liên nhân cách diễn ra trên cơ sở sự tương tác giữa các cá nhân, xuất hiện và hình thành trên nền tảng những tình cảm nhất định nảy sinh ở con người trong mối quan hệ giữa con người với nhau. Ví dụ, hai người bạn bè gặp nhau, họ tay bắt mặt mừng, ôm hôn, thể hiện những cảm xúc một cách mạnh mẽ và tích cực mà khơng có gì ràng buộc hay phải kiềm chế. Trong liên hệ liên nhận cách, các cá nhân tác động qua lại, trao đôit thông tin, điều chỉnh, phối hợp hành động với nhau, các đặc điểm tâm lý của cá nhận được bộc lộ biểu hiện ra bên ngoài và được cá nhân khác biết. Xác định vị trí của bản thân trong quan hệ với người khác đống vai trò to lớn trong liên hệ liên nhân cách. Thông qua liên hệ liên nhận cách, cá nhân nhận thức về bản thân, tự đánh giá bản thân ngày càng chính xác hơn.

Liên hệ theo thể chế

</div>