luận án tiến sĩ kinh tế các nhân tố tác động đến áp dụng chuẩn mực kế toán quốc tế ias ifrs tại việt nam nghiên cứu ở phạm vi quốc gia và doanh nghiệp

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (351.32 KB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH

---

LÊ TRẦN HẠNH PHƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ÁP DỤNG CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ (IAS/IFRS) TẠI VIỆT NAM – NGHIÊN CỨU Ở PHẠM VI QUỐC GIA VÀ DOANH NGHIỆP

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH

---

LÊ TRẦN HẠNH PHƯƠNG

CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ÁP DỤNG CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ (IAS/IFRS) TẠI VIỆT NAM – NGHIÊN CỨU Ở PHẠM VI QUỐC GIA VÀ DOANH NGHIỆP

CHUYÊN NGÀNH : KẾ TOÁN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

PGS.TS. HÀ XUÂN THẠCH

TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam kết nghiên cứu này là của riêng tôi. Tất cả các dữ liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trình bày là trung thực và nội dung đề tài chưa từng được ai công bố trước đây. Tơi trích dẫn và ghi nguồn tất cả những nội dung tham khảo, kế thừa trong phần danh mục tài liệu tham khảo.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 01 năm 2019 Nghiên cứu sinh

Lê Trần Hạnh Phương

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

LỜI CẢM ƠN

.

Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn tập thể Quý Thầy Cô thuộc Trường Đại học Kinh Tế thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt là các Thầy Cơ Khoa Kế tốn đã tận tình giảng dạy và hướng dẫn tơi hồn thành tốt các nội dung trong chương trình đào tạo của nhà trường. Những kiến thức và kinh nghiệm chuyên môn được học tập, truyền đạt, trao đổi trong suốt quá trình nghiên cứu đã giúp tơi hồn thành luận án này.

Đặc biệt, tôi xin chân thành biết ơn Thầy PGS.TS. Hà Xuân Thạch đã dành rất nhiều tâm huyết hướng dẫn tơi trong suốt q trình nghiên cứu khoa học. Thầy đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho học viên ở xa như tơi trong suốt q trình thực hiện luận án.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban chủ nhiệm Khoa Kinh tế và Kế toán – Trường Đại học Quy Nhơn đã tạo mọi điều kiện thuận lợi trong công tác giảng dạy và làm việc để tôi tập trung học tập và nghiên cứu trong suốt quá trình học. Ngồi ra, tơi chân thành cảm ơn các anh chị chuyên viên Viện đào tạo sau đại học – Trường Đại học Kinh Tế thành phố Hồ Chí Minh đã hỗ trợ và giúp đỡ tôi thực hiện quy trình nhanh chóng, đảm bảo và hiệu quả nhất.

Tôi xin cảm ơn các chuyên gia, Ban lãnh đạo các cơng ty, giám đốc tài chính, kế toán trưởng, nhân viên kế toán tại các doanh nghiệp lớn tại Việt Nam đã luôn hỗ trợ và tạo điều kiện cho tơi hồn thành luận án.

Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình và các anh chị học viên đã luôn giúp đỡ, quan tâm và tạo điều kiện để tơi hồn thành tốt luận án.

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 01 năm 2019 Nghiên cứu sinh

Lê Trần Hạnh Phương

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

1. Sự cần thiết của đề tài ... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu ... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ... 5

4. Phương pháp nghiên cứu ... 6

5. Đóng góp của luận án... 7

6. Kết cấu của luận án ... 8

CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ... 10

1.1. Tổng quan nghiên cứu chung về Chuẩn mực kế toán quốc tế ... 10

1.1.1 Trường phái ủng hộ việc áp dụng CMKTQT và Chuẩn mực kế toán quốc gia ... 10

1.1.1.1 Nghiên cứu về lợi ích khi áp dụng CMKTQT tại các quốc gia ... 10

1.1.1.2 Nghiên cứu về những tác động của việc áp dụng CMKTQT ... 17

1.1.2 Trường phái không ủng hộ việc áp dụng CMKTQT ... 25

1.2. Tổng quan nghiên cứu về các nhân tố tác động đến áp dụng CMKTQT ... 29

1.2.1 Các nghiên cứu về nhân tố vĩ mô tác động đến áp dụng CMKTQT ... 29

1.2.2 Các nghiên cứu về nhân tố vi mô tác động đến áp dụng CMKTQT ... 33

1.2.3 Các nghiên cứu hỗn hợp về nhân tố vĩ mô và vi mô tác động đến áp dụng CMKTQT ... 34

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

1.3. Nhận xét các nghiên cứu trước và xác định khe hổng nghiên cứu ... 34

1.3.1 Nhận xét các nghiên cứu trước ... 34

1.3.2 Xác định khe hổng nghiên cứu ... 37

Kết luận chương 1 ... 38

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT ... 39

2.1 Tổng quan quá trình hình thành và phát triển của Chuẩn mực kế toán quốc tế (IAS/IFRS) ... 39

2.1.1 Lược sử quá trình phát triển của CMKTQT ... 39

2.1.1.1 Giai đoạn hình thành (từ năm 1973 – 1987) ... 39

2.1.1.2 Giai đoạn điều chỉnh (từ năm 1987 – 1993) ... 40

2.1.1.3 Giai đoạn phát triển (từ năm 1993 – nay) ... 41

2.1.2 Nội dung của CMKTQT ... 45

2.2 Phương pháp và kinh nghiệm áp dụng CMKTQT tại các quốc gia ... 46

2.2.1 Phương pháp áp dụng CMKTQT tại các quốc gia ... 46

2.2.1.1 Phương pháp 1: Công nhận CMKTQT là CMKT quốc gia (Big Bang

2.3.1 Lý thuyết ủy nhiệm (Agency Theory) ... 51

2.3.2 Lý thuyết quản trị doanh nghiệp (Corporate Governance Theory – CG) .... 54

2.3.3 Lý thuyết tín hiệu (signaling theory) ... 56

2.3.4 Lý thuyết thể chế (Institutional theory) ... 57

2.3.5 Lý thuyết ảnh hưởng chính trị (Political theory) ... 60

2.4 Những nhân tố tác động đến áp dụng CMKTQT ... 61

2.4.1 Các nhân tố thuộc về môi trường vĩ mô ... 62

2.4.1.1 Nhân tố Văn hóa ... 61

2.4.1.2 Nhân tố Tăng trưởng kinh tế ... 63

2.4.1.3 Nhân tố Thị trường vốn ... 64

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

2.4.1.4 Nhân tố Giáo dục ... 65

2.4.1.5 Nhân tố Hoạt động nước ngoài ... 66

2.4.1.6 Nhân tố Hệ thống pháp luật ... 67

2.4.1.7 Nhân tố Chính trị ... 68

2.4.2 Các nhân tố thuộc về môi trường vi mô ... 69

2.4.2.1 Nhân tố Niêm yết ở thị trường nước ngoài ... 69

2.4.2.2 Nhân tố Đòn bẩy ... 70

2.4.2.3 Nhân tố Quy mô doanh nghiệp ... 71

2.4.2.4 Nhân tố Khả năng sinh lời ... 72

2.4.2.5 Nhân tố Chất lượng kiểm toán ... 72

2.4.2.6 Nhân tố Trình độ kế tốn viên ... 73

2.4.2.7 Nhân tố Sự kết nối giữa kế toán và thuế ... 73

2.4.2.8 Nhân tố Vay vốn nước ngoài ... 74

2.4.2.9 Nhân tố Đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài ... 74

2.4.2.10 Nhân tố Sự tham gia của người nước ngoài vào Ban lãnh đạo ... 75

Kết luận chương 2 ... …75

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU, KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN CÁC NHÂN TỐ VĨ MÔ TÁC ĐỘNG ĐẾN VIỆC ÁP DỤNG CHUẨN MỰC KẾ TOÁN QUỐC TẾ (IAS/IFRS) – NGHIÊN CỨU Ở PHẠM VI QUỐC GIA ....77

3.1 Lựa chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp ... .77

3.1.1 Xác định phương pháp nghiên cứu ... .77

3.1.2 Quy trình nghiên cứu ... .78

3.2 Nghiên cứu định tính ... .79

3.2.1 Quy trình nghiên cứu định tính ... .79

3.2.1.1 Xây dựng dàn bài khảo sát ... 80

3.2.1.2 Chọn mẫu nghiên cứu ... 81

3.2.1.3 Thu thập dữ liệu ... 84

3.2.1.4 Phân tích dữ liệu ... 84

3.2.2 Mơ hình nghiên cứu dự kiến ... 85

3.2.3 Xây dựng giả thuyết nghiên cứu ... 86

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

3.3 Nghiên cứu định lượng ... .89

3.3.1 Quy trình nghiên cứu định lượng ... .89

3.3.2 Mơ hình nghiên cứu ... 89

3.3.3 Xác định thang đo ... 90

3.3.4 Chọn mẫu khảo sát ... 91

3.3.5 Thu thập dữ liệu ... 92

3.3.6 Phân tích dữ liệu... 92

3.3.6.1 Phân tích thống kê mơ tả... 92

3.3.6.2 Phân tích hồi quy ... 92

3.4 Kết quả nghiên cứu và bàn luận ... 93

3.4.1 Kết quả nghiên cứu ... 94

3.4.1.1 Kết quả nghiên cứu định tính ... 94

3.4.1.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ... 95

3.4.2 Bàn luận ... 100

Kết luận chương 3 ... 102

CHƯƠNG 4 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU, KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN CÁC NHÂN TỐ VI MÔ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ÁP DỤNG CHUẨN MỰC BÁO CÁO TÀI CHÍNH QUỐC TẾ (IAS/IFRS) TẠI VIỆT NAM – NGHIÊN CỨU Ở PHẠM VI DOANH NGHIỆP ... 103

4.1 Lựa chọn phương pháp nghiên cứu ... 103

4.1.1 Xác định phương pháp nghiên cứu ... 103

4.1.2 Quy trình nghiên cứu ... 104

4.2 Nghiên cứu định tính ... 106

4.2.1 Quy trình nghiên cứu định tính ... 106

4.2.1.1 Xây dựng dàn bài khảo sát ... 107

4.2.1.2 Chọn mẫu nghiên cứu ... 107

4.2.1.3 Thu thập dữ liệu ... 107

4.2.1.4 Phân tích dữ liệu ... 108

4.2.2 Mơ hình nghiên cứu dự kiến ... 109

4.2.3 Xây dựng giả thuyết nghiên cứu ... 110

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

4.3 Nghiên cứu định lượng ...113

4.3.1 Quy trình nghiên cứu định lượng ... 113

4.3.2 Mơ hình nghiên cứu ... 113

4.3.3 Xác định thang đo ... 114

4.3.4 Chọn mẫu khảo sát ... 116

4.3.5 Thu thập dữ liệu ... 117

4.3.6 Phân tích dữ liệu ... 117

4.3.6.1 Phân tích thống kê mơ tả... 117

4.3.6.2 Phân tích hồi quy ... 117

4.4 Kết quả nghiên cứu và bàn luận ...118

4.4.1 Kết quả nghiên cứu ... 118

4.4.1.1 Kết quả nghiên cứu định tính ... 118

4.4.1.2 Kết quả nghiên cứu định lượng ... 120

5.2.2 Hàm ý đối với nhân tố vi mô tác động đến áp dụng CMKTQT tại Việt Nam . 143 5.2.2.1. Nhân tố Chất lượng kiểm toán ... 144

5.2.2.2. Nhân tố Đầu tư nước ngoài ... 144

5.2.2.3. Nhân tố Sự tham gia của người nước ngoài vào Ban lãnh đạo ... 145

5.2.3 Một số hàm ý khác ... 146

5.3 Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ... 148

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

Phần Tiếng Việt

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

CMBCTCQT Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế

Phần Tiếng Nước Ngoài

Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ

APEC Asia-Pacific Economic Cooperation (Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương)

ASEAN Association of Southeast Asian Nations (Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á)

ASEM The Asia-Europe Meeting (Diễn đàn hợp tác kinh tế Á – Âu)

CG Corporate Governance Theory (Lý thuyết quản trị doanh nghiệp)

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

FASB Financial Accounting Standards Board (Hội đồng chuẩn mực kế tốn tài chính Mỹ)

FDI Foreign Direct Investement (Đầu tư trực tiếp nước ngoài) GAAP Generally Accepted Accounting Principle (Nguyên tắc kế toán

được thừa nhận)

GDP Gross Domestic Products (Tổng sản phẩm quốc nội)

IASB International Accounting Standards Board (Hội đồng Chuẩn mực kế toán quốc tế)

IAS International Accouting Standards (Chuẩn mực kế toán quốc tế)

IASC International Accounting Standard Committee (Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế)

IASC Foundation

International Accounting Standard Committee Foundation

(

Tổ chức Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế)

IFRS International Financial Reporting Standards (Chuẩn mực kế toán quốc tế)

IFRIC International Financial Reporting Interpretations Committee (Ủy ban hướng dẫn chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế)

IFRS for SMEs

International Financial Reporting Standards for Small and Medium Enterprises (Chuẩn mực báo cáo tài chính cho doanh nghiệp vừa và nhỏ)

IMF International Monetary Fund (Quỹ tiền tệ quốc tế)

IOSCO The International Organisation of Securities Commissions (Tổ chức quốc tế ủy ban chứng khoán)

LGAAP Local Generally Accepted Accounting Principle (Nguyên tắc kế toán quốc gia được thừa nhận)

OECD Organization for Economic Cooperation and Development (Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế)

ROA Return on Assets (Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản)

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

ROE Return on Equity (Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu)

SEC Securities and Exchange Commission (Ủy ban chứng khoán

TPB Theory of Planned Behavior (Lý thuyết hành vi dự định)

US GAAP United States Generally Accepted Accounting Principles (Các nguyên tắc kế toán được chấp nhận rộng rãi của Mỹ)

VACPA Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (Vietnam Association of Certified Public Accountants)

VAS Chuẩn mực kế toán Việt Nam (Vietnam Accouting Standards) VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (Vietnam

Chamber of Commerce and Industry)

WTO World Trade Organization (Tổ chức thương mại thế giới)

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1: Các biến độc lập trong mơ hình (M1) ... 97

Bảng 3.2: Mức độ dự báo chính xác của mơ hình (M1) ... 99

Bảng 3.3: Kiểm định Omnibus của mơ hình (M1) ... 99

Bảng 3.4: Đánh giá độ giải thích với mơ hình tổng thể (M1) ... 100

Bảng 4.1: Các biến độc lập trong mơ hình (M2) ... 124

Bảng 4.2: Mức độ dự báo chính xác của mơ hình (M2) ... 126

Bảng 4.3: Kiểm định Omnibus của mơ hình (M2) ... 126

Bảng 4.4: Đánh giá độ giải thích với mơ hình tổng thể (M2) ... 127

Bảng 4.5: Các biến độc lập trong mơ hình (M2) đối với nhóm DN lớn niêm yết .. 127

Bảng 4.6: Biến độc lập trong mơ hình (M2) đối với nhóm DN lớn chưa niêm yết ... 129

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1: Thiết kế hỗn hợp gắn kết ... 77 Sơ đồ 3.2: Quy trình nghiên cứu nhân tố vĩ mô tác động đến áp dụng CMKTQT... 80 Sơ đồ 3.3: Quy trình của nghiên cứu định tính ... 81 Sơ đồ 3.4: Mơ hình nghiên cứu đề nghị về các nhân tố vĩ mô tác động đến áp dụng CMKTQT (IAS/IFRS) – Nghiên cứu ở phạm vi quốc gia ... 86 Sơ đồ 3.5: Quy trình của nghiên cứu định lượng ... 89 Sơ đồ 4.1: Thiết kế phương pháp nghiên cứu hỗn hợp khám phá ... 103 Sơ đồ 4.2: Quy trình nghiên cứu các nhân tố vi mô tác động đến áp dụng CMKTQT (IAS/IFRS) ở Việt Nam – Nghiên cứu ở phạm vi doanh nghiệp lớn ... 105 Sơ đồ 4.3: Quy trình nghiên cứu định tính ... 106 Sơ đồ 4.4: Mơ hình nghiên cứu đề nghị về các nhân tố vi mô tác động đến áp dụng CMKTQT (IAS/IFRS) – Nghiên cứu ở phạm vi doanh nghiệp lớn ... 110 Sơ đồ 4.5: Quy trình nghiên cứu định lượng ... 113

</div>