<span class="text_page_counter">Trang 1</span><div class="page_container" data-page="1">

<b>HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH</b>

<b>TIỂU LUẬN</b>

<b>MƠN: KHOA HỌC TỔ CHỨC TRONG XÂY DỰNG ĐẢNG</b>

<i><b>Đề tài:</b></i>

<b>PHÂN TÍCH CHẾ ĐỘ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC CÀNG RÕRÀNG, CHẶT CHẼ THÌ HOẠT ĐỘNG CỦA TỔ CHỨC KHƠNG</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 2</span><div class="page_container" data-page="2">

II. Phân tích chế độ hoạt động của tổ chức càng rõ ràng, chặt chẽ thì hoạt động của tổ chức khơng ngừng trưởng thành và phát triển...8

<i>1. Cơ chế hoạt động của tổ chức...8</i>

<i>2. Chế độ hoạt động của tổ chức càng rõ ràng, chặt chẽ thì hoạt động của tổchức khơng ngừng trưởng thành và phát triển...9</i>

<b>KẾT LUẬN...18</b>

<b>TÀI LIỆU THAM KHẢO...19</b>

</div><span class="text_page_counter">Trang 3</span><div class="page_container" data-page="3">

<b>MỞ ĐẦU</b>

Đại hội XII của Đảng xác định 6 nhiệm vụ trọng tâm, trong đó có hai nhiệm vụ về xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị. Để thực hiện những nhiệm vụ đó, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Ban Chấp hành Trung ương quán triệt tinh thần “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, gắn với xây dựng tổ chức bộ máy của tồn hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan liêu”. và đã được thơng qua tại Hội nghị Trung ương 6 Khóa XII, cụ thể hóa với Nghị quyết số 18 “Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả” ngày 25-10-2017.

Đảng chỉ rõ những khuyết điểm về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị hiện nay, như: mơ hình tổng thể; nhận thức, ý thức trách nhiệm của một số cấp ủy, tổ chức đảng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt và tổ chức thực hiện; công tác quản lý tổ chức bộ máy và biên chế; cơ chế, chính sách; cơng tác kiểm tra, thanh tra, giám sát... Ngun nhân của tình trạng này là: “Cơng tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu khoa học về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị chưa được coi trọng và chưa được tiến hành một cách căn cơ, bài bản, thiết thực; công tác sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm, khen thưởng chưa kịp thời”.

Để nghiên cứu kỹ hơn về vấn đề làm sao để hoạt động của tổ chức một

<i><b>cách có hiệu lực, hiêu quả nên tơi đã chọn vấn đề “Phân tích chế độ hoạtđộng của tổ chức càng rõ ràng, chặt chẽ thì hoạt động của tổ chức khôngngừng trưởng thành và phát triển”. để làm đề tài tiểu luận cho môn học</b></i>

Khoa học tổ chức trong xây dựng Đảng của mình.

</div><span class="text_page_counter">Trang 4</span><div class="page_container" data-page="4">

<b>NỘI DUNG</b>

<b>I. Khái niệm, phân loại và các đặc trưng cơ bản của tổ chức </b>

“Tổ chức” là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học khác nhau trong đó có khoa học tổ chức nhà nước. Do được nhiều ngành nghiên cứu nên đã có khơng ít những định nghĩa, cách phân loại và xác định các đặc trưng cơ bản của tổ chức được đưa ra, lý giải. Tuy vậy, một thực tế khá thú vị là hiện vẫn chưa có sự thống nhất về nhận thức của những người làm công tác nghiên cứu và thực tiễn về tổ chức nhà nước đối với các vấn đề trên. Bài viết này ngoài việc hệ thống lại các tri thức đã có là cập nhật, bổ sung thêm các kiến thức mới, theo đó tác giả mong muốn góp phần thúc đẩy q trình đi đến thống nhất trong nhận thức về những vấn để chung của tổ chức từ giác độ khoa học tổ chức nhà nước, tạo cơ sở lý luận cho việc xây dựng, sửa đổi, bổ sung các chính sách có liên quan đến tổ chức hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập.

<i><b> 1. Khái niệm</b></i>

Thuật ngữ “Tổ chức” được nhiều ngành khoa học sử dụng với ý nghĩa khơng giống nhau:

- Triết học định nghĩa “Tổ chức, nói rộng là cơ cấu tồn tại của sự vật. Sự vật khơng thể tồn tại mà khơng có một hình thức liên kết nhất định các yếu tố thuộc nội dung. Tổ chức vì vậy là thuộc tính của bản thân các sự vật”1. -Tổ chức là thuộc tính của sự vật, nói cách khác sự vật ln tồn tại dưới dạng tổ chức nhất định;

- Y học cho rằng trong sinh vật đơn bào, các tế bào đơn lẻ thực hiện tất cả các chức năng sống, nó hoạt động một cách độc lập. Tuy nhiên, sinh vật đa bào (nhiều bào) có mức độ khác nhau của tổ chức cơ thể của chúng. Các tế bào cá nhân có thể thực hiện chức năng cụ thể và cũng làm việc cùng nhau vì lợi ích của tồn bộ cơ thể. Các tế bào trở nên phụ thuộc vào nhau. - Từ quan

</div><span class="text_page_counter">Trang 5</span><div class="page_container" data-page="5">

niệm của y học cho thấy tổ chức chỉ có ở sinh vật đa bào, các tế bào phụ thuộc vào nhau vì lợi ích của tồn bộ;

- Nhân loại học khẳng định từ khi xuất hiện loài người, tổ chức xã hội loài người cũng đồng thời xuất hiện. Tổ chức ấy khơng ngừng hồn thiện và phát triển cùng với sự phát triển của nhân loại. Theo nghĩa hẹp đó, tổ chức là một tập thể của con người tập hợp nhau lại để thực hiện một nhiệm vụ chung hoặc nhằm đạt tới một mục tiêu xác định của tập thể đó. Như vậy, tổ chức là tập thể, có mục tiêu, nhiệm vụ chung;

Ngay trong những chuyên ngành khoa học có giao thoa về đối tượng, phạm vi nghiên cứu cũng có những cách tiếp cận, cắt nghĩa khác nhau về “Tổ chức”, cụ thể là:

- Theo Chester I. Barnard, thì tổ chức là một hệ thống những hoạt động hay nỗ lực của hai hay nhiều người được kết hợp với nhau một cách có ý thức2. Như vậy theo lý thuyết quản trị cơng, để hình thành tổ chức phải có từ hai người trở lên (điều kiện về chủ thể) và các hoạt động của họ được kết hợp với nhau một cách có ý thức. Quản trị công nhấn mạnh đến hai yếu tố là chủ thể và nguyên tắc hoạt động của tổ chức (sự kết hợp có ý thức của các chủ thể) khi nhận thức về khái niệm tổ chức.

- Luật học (khoa học luật dân sự) gọi tổ chức là pháp nhân để phân biệt với thể nhân (con người) là các chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự. Theo quy định tại Điều 84 Bộ luật Dân sự thì một tổ chức được cơng nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau: được thành lập hợp pháp; có cơ cấu tổ chức chặt chẽ; có tài sản độc lập với cá nhân, tổ chức khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản đó; nhân danh mình tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập. Luật học nhấn mạnh đến các điều kiện thành lập tổ chức và các yêu cầu đảm bảo hoạt động của tổ chức;

- Khoa học tổ chức và quản lý định nghĩa tổ chức với ý nghĩa hẹp là “tập thể của con người tập hợp nhau lại để thực hiện một nhiệm vụ chung hoặc nhằm đạt tới một mục tiêu xác định của tập thể đó”3. Quan niệm về tổ

</div><span class="text_page_counter">Trang 6</span><div class="page_container" data-page="6">

chức theo Khoa học tổ chức và quản lý có nhiều điểm tương đồng với Luật học, Quản trị công ở chỗ đều xác định tổ chức thuộc về con người, là của con người trong xã hội; vì là tổ chức của con người, có các hoạt động chung do vậy mục tiêu của tổ chức là một trong những điều kiện quan trọng, không thể thiếu của tổ chức;

- Trong cuốn “Sổ tay nghiệp vụ cán bộ làm công tác tổ chức nhà nước” định nghĩa: “Tổ chức là một đơn vị xã hội, được điều phối một cách có ý thức, có phạm vi tương đối rõ ràng, hoạt động nhằm đạt được một hoặc nhiều mục tiêu chung (của tổ chức)4. Quan niệm của những người làm cơng tác tổ chức nhà nước có nhiều điểm tương đồng với khoa học quản lý, luật học trong đó nhấn mạnh tới mục tiêu chung, nguyên tắc hoạt động của tổ chức (điều phối một cách có ý thức). Điểm mới quan trọng của quan niệm này về tổ chức thể hiện ở ý nói về phạm vi của tổ chức, mỗi tổ chức có phạm vi hoạt động khác nhau phụ thuộc vào các yếu tố chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, cơ cấu, nguồn lực của tổ chức đó. Các yếu tố này là những điều kiện của tổ chức. - Trên phương diện ngôn ngữ: Tuỳ theo ngữ cảnh, tính chất, yêu cầu, mục đích… có thể sử dụng các thuật ngữ: cơ quan, đơn vị, pháp nhân, công ty, hội… thay thế thuật ngữ tổ chức. Sự đa dạng trên phương diện ngôn ngữ còn thể hiện ở việc thuật ngữ tổ chức được dùng với các chức năng khác nhau như: là danh từ, là động từ, là tính từ (tiếng Anh Organization là danh từ, khác với Organize là động từ, khác với Constitutive là tính từ).

Với thực tế như vậy, cần có tư duy biện chứng, kế thừa, khơng cứng nhắc, máy móc, phù hợp với mục tiêu, yêu cầu của nhiệm vụ nghiên cứu về khái niệm “Tổ chức”. Với cách tư duy, tiếp cận như vậy khi tìm hiểu khái niệm chung về tổ chức cần nằm vững một số nội dung căn bản như:

Tổ chức là của con người trong xã hội gắn với một hình thái kinh tế -xã hội và một kiểu nhà nước;

- Con người trong tổ chức gắn kết với nhau bởi những mục đích xác định và hành động để đạt đến mục tiêu chung;

</div><span class="text_page_counter">Trang 7</span><div class="page_container" data-page="7">

- Có phạm vi, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền và cơ cấu xác định; - Được hình thành và hoạt động theo những nguyên tắc nhất định phù hợp với quy định pháp luật.

Nếu nhất thiết phải đưa ra một định nghĩa về tổ chức thì đó là tập hợp của con người trong xã hội có phạm vi, chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, cơ cấu xác định; được hình thành và hoạt động theo những nguyên tắc nhất định phù hợp với quy định pháp luật nhằm gắn kết con người với nhau bởi những mục đích xác định và hành động để đạt đến mục tiêu chung.

<i><b>2. Phân loại tổ chức</b></i>

a) Phân loại theo mục tiêu hoạt động

Mục tiêu hoạt động của tổ chức là những điều cần đạt đến thơng qua q trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức (tức là thông qua hoạt động của tổ chức). Lý thuyết về tổ chức cho thấy có nhiều cách khác nhau trong xác định mục tiêu hoạt động của tổ chức và mục tiêu hoạt động của tổ chức không phải là bất biến (tức là có thể điều chỉnh, bổ sung). Mục tiêu hoạt động là một trong số những căn cứ để phân loại tổ chức, cụ thể là:

- Căn cứ vào mục tiêu lợi nhuận có thể phân loại tổ chức thành hai nhóm là các tổ chức hoạt động vì mục tiêu lợi nhuận (cơng ty, tổng cơng ty, tập đồn kinh tế…) và các tổ chức hoạt động khơng vì mục tiêu lợi nhuận (cơ quan nhà nước, tổ chức hành chính, các hội, tổ chức phi chính phủ…);

- Căn cứ vào mục tiêu ngắn hạn, trung hạn, dài hạn của thời gian thực hiện nhiệm vụ có thể phân loại tổ chức thành các nhóm như:

+ Tổ chức được lập ra để thực hiện mục tiêu ngắn hạn (ban bầu cử, ban kiểm phiếu; tổ hoặc ban thư thư ký kỳ họp, đại hội…);

+ Tổ chức được lập ra để thực hiện mục tiêu trung hạn (các tiểu ban chuẩn bị văn kiện Đại hội của Đảng; các ban soạn thảo, tổ biên tập xây dựng mới, sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật, đề án của trung ương…);

+ Tổ chức được lập ra để thực hiện mục tiêu dài hạn (các tổ chức nghiên cứu chiến lược, nghiên cứu cơ bản).

</div><span class="text_page_counter">Trang 8</span><div class="page_container" data-page="8">

- Theo mục tiêu hoạt động cịn có thể phân loại tổ chức thành các nhóm như:

+ Các tổ chức được thành lập với mục tiêu giúp người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước: vụ, cục, tổng cục, thanh tra…;

+ Các tổ chức được thành lập với mục tiêu cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước bao gồm: các đơn vị nghiên cứu chiến lược, chính sách về ngành, lĩnh vực; cơ quan báo chí; trung tâm thông tin hoặc tin học; trường hoặc trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức, viên chức; học viện thuộc Bộ.

b) Phân loại theo ngành, lĩnh vực hoạt động

Phân loại tổ chức theo ngành, lĩnh vực hoạt động là cách phân loại dựa trên hoạt động chuyên môn của các tổ chức. Theo cách phân loại này ta có các tổ chức thuộc các ngành, lĩnh vực khác nhau như: quốc phịng; an ninh; ngoại giao; cơng thương; xây dựng; y tế; giáo dục; lao động, thương binh, xã hội; khoa học, công nghệ… Phân loại tổ chức theo ngành có ưu điểm là giúp ta thấy được cơ cấu ngành, lĩnh vực trong tổ chức bộ máy nhà nước (đơn ngành; đa ngành, đa lĩnh vực). Tuy vậy, phân loại tổ chức theo ngành, lĩnh vực có hạn chế là khơng xác định được tổ chức thuộc loại hình nào (tổ chức hành chính hay đơn vị sự nghiệp cơng lập). Vì vậy, cả trên phương diện nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn cần sử dụng kết hợp cách phân loại này với các cách phân loại khác để thấy được đầy đủ hơn về vị trí, vai trị, tính chất, quy mơ của tổ chức.

c) Phân loại theo quy mô của tổ chức

Quy mô thực chất là mức độ rộng lớn của tổ chức. Với ý nghĩa như vậy độ rộng lớn của tổ chức được xem xét trên hai phương diện chính là phạm vi hoạt động của tổ chức và thẩm quyền của tổ chức. Ngồi ra cịn có các yếu tố khác như cơ cấu tổ chức; số lượng nhân lực; nguồn lực tài chính; cơ sở vật

</div><span class="text_page_counter">Trang 9</span><div class="page_container" data-page="9">

chất, kỹ thuật. Căn cứ vào quy mô của tổ chức có thể phân loại tổ chức thành các nhóm như:

- Các tổ chức có phạm vi hoạt động rộng (tồn quốc; trong nước, quốc tế), các tổ chức có phạm vi hoạt động hẹp (trong phạm vi tỉnh, huyện, xã…);

- Các tổ chức có thẩm quyền chung (Chính phủ, Ủy ban nhân dân các cấp; các cơ quan này theo quy định của Hiến pháp có thẩm quyền giải quyết những vấn đề thuộc các lĩnh vực khác nhau, các đối tượng khác nhau);

- Các tổ chức có thẩm quyền chun mơn, hoạt động khơng vượt ngồi giới hạn phạm vi thẩm quyền chuyên môn đã được pháp luật quy định. Theo đó các tổ chức này chia thành hai nhóm:

+ Tổ chức chun mơn chun ngành. Nhóm này bao gồm những cơ quan hành chính nhà nước mà thẩm quyền được giới hạn trong một ngành hoặc một vài ngành có liên quan. Các quy định do các cơ quan này đặt ra chỉ có hiệu lực thi hành trong ngành, lĩnh vực mà nó quản lý;

+ Tổ chức chun mơn tổng hợp. Nhóm này bao gồm những cơ quan hành chính nhà nước có chức năng quản lý chun mơn tổng hợp. Do có chức năng, thẩm quyền quản lý chuyên môn tổng hợp nên các quy định do các cơ quan này đặt ra không chỉ có hiệu lực đối với nó mà cịn có hiệu lực đối với cả các cơ quan nhà nước có thẩm quyền chun mơn chun ngành (nhóm nêu trên).

d) Phân loại tổ chức theo các tiêu chí khác

Ngồi các tiêu chí phân loại tổ chức như đã nêu ở trên, cịn có những phân loại tổ chức theo các tiêu chí khác như:

- Căn cứ theo nguyên tắc tổ chức và giải quyết cơng việc có thể phân tổ chức thành hai loại:

+ Tổ chức hoạt động theo chế độ tập thể lãnh đạo (ví dụ: các tổ chức chấp hành - hành chính ở các đại phương);

+ Tổ chức hoạt động theo chế độ thủ trưởng (ví dụ: các tổ chức thực hiện nhiệm vụ điều tra thuộc các bộ, tổng cục);

</div><span class="text_page_counter">Trang 10</span><div class="page_container" data-page="10">

+ Tổ chức hoạt động theo chế độ chuyên viên kết hợp với chế độ thủ trưởng (ví dụ: các vụ của các bộ).

- Căn cứ vào quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính có thể phân loại tổ chức cụ thể như sau: tổ chức tự bảo đảm chi phí hoạt động; tổ chức tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động; tổ chức do ngân sách nhà nước bảo đảm tồn bộ chi phí hoạt động

<b>II. Phân tích chế độ hoạt động của tổ chức càng rõ ràng, chặt chẽthì hoạt động của tổ chức không ngừng trưởng thành và phát triển </b>

<i><b>1. Cơ chế hoạt động của tổ chức</b></i>

Cơ chế hoạt động của tổ chức được hiểu là chế độ vận hành của các bộ phận trong cơ cấu tổ chức. Đó là những nguyên tắc, quy định xuất phát từ yêu cầu, sứ mệnh của tổ chức, do vậy bắt buộc tất cả các bộ phận, các yếu tố của tổ chức phải phục tùng. Cơ chế hoạt động của tổ chức càng rõ ràng, chặt chẽ thì tổ chức hoạt động càng hiệu quả, nhân sự trong bộ máy tổ chức đó có khả năng phát triển. Vì vậy, việc xây dựng chế độ hoạt động của tổ chức cần nghiên cứu một cách khoa học tổ chức hướng các tổ chức đến xác lập các quy định cụ thể trong mọi hoạt động của tổ chức, nhằm bảo đảm cho toàn bộ tổ chức hoạt động hiệu quả, thực hiện được mục tiêu đề ra. Các quy định này có thể là do cơ quan cấp trên định ra và cả những quy định có từ khi thiết kế tổ chức. Những quy định hoạt động của tổ chức tác động không chỉ trong nội bộ tổ chức, các bộ phận và nhân viên cấu thành tổ chức mà còn tác động đến các đối tượng bên ngoài tổ chức, như: người dân, tổ chức kinh tế, xã hội... Trong hệ thống quản lý, sự phân công và quy định rõ quyền hạn, trách nhiệm của các bộ phận đồng cấp và các cấp trong hệ thống càng rõ ràng thì hiệu quả quản lý càng cao. Nếu khơng quy định rõ có thể xảy ra hiện tượng đùn đẩy, né tránh giữa các bộ phận, cấp dưới lạm quyền, cấp trên bao biện. Trong hệ thống, khi xảy ra hiện tượng rối loạn chức năng phần lớn là do hiện tượng “vừa đá bóng, vừa thổi cịi”, người ra quyết định lại đồng thời là người thực hiện quyết định. Để khắc phục tình trạng trên, khơng nên bố trí người lãnh

</div>