Tiểu luận truyền thông khai thác về văn hoá kiến trúc tây bắc

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.12 MB, 15 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BÀI THI GIỮA KỲ

MÔN: CƠ SỞ VĂN HỐ VIỆT NAMLỚP: 232_71CULT20222_09

Tiểu Luận

TRUYỀN THƠNG KHAI THÁC VỀ VĂNHOÁ - KIẾN TRÚC TÂY BẮC

Thái Huỳnh Phương Lam

Nguyễn Trần Thanh Ngân Phan Đặng Hoàng Nguyên

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

Trang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc TháiTrang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc TàyTrang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc H’Mơng1.4.VĂN HĨA ẨM THỰC CỦA TÂY BẮC

1. Thịt Trâu Gác Bếp2. Pa Pỉnh Tộp3. Nậm Pịa4. Bê chao Mộc Châu1.5. VĂN HỐ TÍN NGƯỠNG

Phần II. TRUYỀN THƠNG KHAI THÁC

3.3 NHÀ SÀN TÂY BẮC-TÂY NGUYÊN

Phần IV. HẠN CHẾ VỀ TRUYỀN THÔNG ĐỐI VỚI VÙNG TÂY BẮC

2

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

PHẦN I. ĐỊA LÍ - KIẾN TRÚC - VĂN HỐ

1.1.VỊ TRÍ ĐỊA LÍ

- Vùng Tây Bắc là vùng miền núi phía tây của miền Bắc Việt Nam, có chung đường biên giới với Lào và Trung Quốc.Địa hình Tây Bắc hiểm trở, có nhiều khối núi và dãy núi cao chạy theo hướng Tây Bắc-Đông Nam.

- Dãy Hoàng Liên Sơn dài tới 180 km, rộng 30 km, với một số đỉnh núi cao trên từ 2800 đến 3000 m. Dãy núi Sông Mã dài 500 km, có những đỉnh cao trên 1800 m. Giữa hai dãy núi này là vùng đồi núi thấp lưu vực sơng Đà (cịn gọi là địa máng sơng Đà). Ngồi sơng Đà là sơng lớn, vùng Tây Bắc chỉ có sơng nhỏ và suối gồm cả thượng lưu sơng Mã. Trong địa máng sơng Đà cịn có một dãy cao nguyên đá vôi chạy suốt từ Phong Thổ đến Thanh Hóa, và có thể chia nhỏ thành các cao nguyên Tà Phình, Mộc Châu, Nà Sản. Cũng có các lịng chảo như Điện Biên, Nghĩa Lộ, Mường Thanh.

- Nhà địa lý học Lê Bá Thảo cho rằng vùng Tây Bắc được giới hạn ở phía đơng bởi dãy núi Hồng Liên Sơn và ở phía tây là dãy núi Sơng Mã.

1.2. KIẾN TRÚC KHU VỰC TÂY BẮC

3

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

1.3. TRANG PHỤC TRUYỀN THỐNG

Đối với đồng bào vùng Tây Bắc, những bộ trang phục của họ theo truyền thống để tạo nên bản sắc dân tộc riêng.

Trang phục của người Thái thường gồm áo ngắn, áo dài, váy, thắt lưng, nón, khăn… Người dân còn sử dụng các trang sức được làm bằng bông, kim loại…

Trang phục truyền thống của người dân vùng Tây Bắc.

Trong khơng gian văn hóa Tây Bắc, mỗi dân tộc đều có trang phục riêng trang phục truyền thống là một biểu trưng văn hóa phản ánh sinh động phong tục, tập quán, vẻ đẹp và bản sắc dân tộc.

Trang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc Thái

Nét đẹp uyển chuyển với những hoa văn tinh tế được thể qua bộ trang phục truyền thống với áo cóm, váy đen, thắt lưng xanh, dây xích bạc và đặc biệt là chiếc khăn Piêu.

Chiếc khăn Piêu đóng vai trị quan trọng trong đời sống sinh hoạt, là biểu vật thiêng liêng của người Thái. Chính vì lẽ đó mà tập tục cướp khăn Piêu của Thái là một cách tỏ tình độc đáo mà đầy ý nhị.

Trang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc Tày

Trang phục dân tộc Tây Bắc, trang phục dân tộc Tày khá tinh tế, được nhận xét là trang phục đơn giản nhất trong các loại trang phục truyền thống của các dân tộc vùng Tây Bắc nhưng trang phục dân tộc Tày thể được nét sống đơn giản nhưng đầy cảm xúc của người dân tộc Tày.

4

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

Chất liệu để làm nên các bộ trang phục truyền thống của nam và nữ dân tộc Tày đều được làm từ những vải sợi bông tự dệt, nhuộm màu chàm. Trang phục nam thường gồm quần đũng ống rộng, cạp lá tọa và áo là ngắn may năm thân, cổ đứng.

Trang phục nữ là chiếc áo cánh dài 5 thân, quần váy, thắt lưng, khăn đội đầu và hài vải. Ngoài ra họ thường mang vịng bạc như điểm tơ cho bộ trang phục thêm nổi bật hơn.

Trang phục dân tộc Tây Bắc – Dân tộc H’Mông

Trang phục truyền thống hết sức cầu kì và sặc sỡ, thường làm bằng vải lanh với nhiều màu sắc nổi bật cùng hoa văn đa dạng, cầu kì gồm: váy xếp thành nhiều nếp bằng lanh, áo xẻ ngực, mang tạp dề đằng trước và sau, quấn xà cạp ở chân. Trang phục hồn chỉnh thường gồm áo xẻ cổ, váy xịe xếp ly, xà cạp và mũ đội đầu. Trang phục người Mơng Hoa và Mơng Trắng thì hoa văn chủ yếu tập trung trên lưng áo, đó là các họa tiết thổ cẩm hình chữ nhật, hình thoi,…

Với trang phục phụ nữ Mơng Đen, Mơng Đỏ thì họa tiết tập trung ở vùng tay áo và trước ngực, váy của họ là váy xòe xếp ly, thường là màu trắng, đai thắt lưng dài có màu nổi bật như xanh, hồng,…Đi kèm với váy là xà cạp cùng các đồng xu bạc trang trí hết sức tỉ mỉ.

1.4.VĂN HÓA ẨM THỰC CỦA TÂY BẮC

- Nét đặc trưng riêng biệt nhất của văn hóa các dân tộc Tây Bắc phải kể đến ẩm thực. Nhờ sự kết hợp của 34 dân tộc khác nhau khiến ẩm thực của vùng đất này hội tụ nhiều điểm đặc biệt.

- Những món ăn truyền thống của dân tộc được đồng bào sử dụng hàng ngày, trong những ngày lễ, tết, xuân về. Những món ăn tại đây thường được chế biến với hương vị đậm đà, mùi vị khác biệt, trở thành đặc sản đối với bất cứ du khách nào khi ghé thăm.

5

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

- Đến với Tây Bắc, bạn sẽ được thưởng thức những món độc lạ. Nổi bật nhất trong đó cần kể đến: Canh da trâu, chẩm chéo, cơm lam nấu trong ống tre, rượu sâu chít hay các loại quả đặc trưng khác… Một trong số đó chính là cơ hội làm mới vị giác với các món đặc sản Tây Bắc vơ cùng độc đáo.

1. Thịt Trâu Gác Bếp

Thịt trâu gác bếp là món đặc sản được biết đến rộng rãi tại Tây Bắc nhờ hương vị đặc trưng, khiến người ăn phải nhung nhớ. Món ăn được chế biến từ phần bắp và thịt thăn trâu, sau khi được lấy từ thịt tươi sẽ được tẩm ướp gia vị. Thịt được treo trên bếp lửa để hun khói đến khi chuyển từ màu đỏ tươi sang màu nâu hơi đỏ sậm.

6

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

2. Pa Pỉnh Tộp

Pa Pỉnh Tộp là cái tên khá lạ nhưng thật chất đây là món cá suối tươi ngon quen thuộc với người dân Tây Bắc. Cá sau khi được bắt sống sẽ được sơ chế sạch sẽ và rửa sạch. Sau đó, cá được ướp cùng mắc khén, gừng, sả và mầm măng cây sa nhân trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó mang đi nướng chín.

3. Nậm Pịa

Nậm Pịa nổi tiếng là món ăn truyền thống của người Thái, và cũng là một trong những đặc sản Tây Bắc nổi bật được u thích. Đây là một cơng thức chấm đồ nướng rất bắt miệng, ấn tượng khi ăn. Được chế biến từ lòng, dịch ruột non của động vật được nấu nhừ, mang hương vị cay nhẹ, hơi mặn và đắng ban đầu.

7

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

4. Bê chao Mộc Châu

Thịt bê được chọn lọc từ thịt bê đực, được nuôi thả rông trên đồng cỏ Tây Bắc. Thịt bê được nướng chín vàng, phồng và giòn tan khi thưởng thức lớp vỏ bên ngồi, cịn phần thịt vẫn giữ được độ mềm, cùng những loại gia vị được nêm nếm vừa miệng giúp món ăn thêm hấp dẫn hơn. Khi chấm cùng chao sẽ tăng hương thơm và độ ngon của món ăn

1.5. VĂN HỐ TÍN NGƯỠNG

Khu vực Tây Bắc của Việt Nam, có diện tích khoảng 50.810 km2 là địa bàn cư trú của hơn 30 dân tộc thiểu số. Hầu hết các dân tộc thiểu số ở khu vực này đều theo tín ngưỡng đa thần với việc thờ cúng các vị thần như: thờ cúng Trời (người Mông gọi là Vua Trời, người Thái gọi gọi là Phi Đẳm, người Tày gọi là Phi Then, người Nùng gọi là Phi Phạ,...); thờ cúng linh hồn tổ tiên (ma nhà); thờ cúng ma bản, mường; thờ cúng các loại ma khác, như: ma chủ đất, ma chủ nước,...

8

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

Những năm gần đây, cùng với sự mở rộng truyền giáo của các tôn giáo lớn và sự xuất hiện của nhiều hiện tượng tơn giáo mới, đời sống tâm linh, tín ngưỡng, tôn giáo của đồng bào các dân tộc thiểu số ở khu vực Tây Bắc đã có nhiều biến động lớn. Hiện nay, ở khu vực Tây Bắc có sự hiện diện của các tơn giáo lớn, như: Phật giáo, Công giáo, Tin lành và khoảng 20 hiện tượng tơn giáo mới.

Phần II. TRUYỀN THƠNG KHAI THÁC

2.1. BÁO CHÍ

- Bài viết: Các bài báo thường giới thiệu về kiến trúc nhà ở của từng dân tộc thiểu số ở Tây Bắc, ví dụ như nhà sàn của người Thái, nhà trình tường của người Mơng, nhà Gươl của người Giáy,... Các bài viết thường đi kèm với hình ảnh minh họa sinh động và chi tiết, giúp người đọc dễ dàng hình dung về đặc điểm kiến trúc của từng loại nhà.

- Phóng sự: Các phóng sự thường đi sâu vào tìm hiểu về q trình xây dựng, giá trị văn hóa và ý nghĩa của kiến trúc nhà ở đối với đời sống tinh thần của người dân Tây Bắc. Phóng sự thường sử dụng hình ảnh và video để mang đến cho người xem trải nghiệm trực quan và sinh động hơn.

2.2. PHIM ẢNH VÀ QUẢNG CÁO

Phim tài liệu: Các phim tài liệu thường giới thiệu về kiến trúc nhà ở của Tây Bắc trong bối cảnh văn hóa và xã hội của từng dân tộc. Phim tài liệu thường sử dụng các kỹ thuật quay phim hiện đại để mang đến cho người xem những thước phim đẹp mắt và ấn tượng.

Chương trình du lịch: Các chương trình du lịch thường giới thiệu về kiến trúc nhà ở của Tây Bắc như một điểm du lịch hấp dẫn. Các chương trình thường đưa người xem đến tham quan những ngôi nhà độc đáo và tìm hiểu về cuộc sống của người dân địa phương.

Quảng cáo qua thông điệp

9

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

2.3. INTERNET

Website du lịch: Các website du lịch thường giới thiệu về kiến trúc nhà ở của Tây Bắc. Các website thường cung cấp thông tin chi tiết về từng loại nhà, bao gồm hình ảnh, video, bản đồ và hướng dẫn đường đi.

Mạng xã hội: Các mạng xã hội như Facebook, Instagram, Youtube... là nơi chia sẻ những hình ảnh và video đẹp mắt về kiến trúc nhà ở của Tây Bắc. Các bài đăng trên mạng xã hội thường thu hút được nhiều lượt thích, chia sẻ và bình luận, giúp quảng bá hình ảnh của Tây Bắc đến với đơng đảo công chúng.

Phần III. SO SÁNH

3.1 TRANG PHỤC

Do vùng Tây Bắc là khu vực núi cao có thời tiết khí hậu lạnh

hơn nên quần áo thường ngày của họ có nhiều lớp áo giúp giữ ấm cơ thể và trang phục của họ thường đi kèm với mũ cùng hoạ tiết đậm văn hố vùng miền nơi

3.2. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ

Đặc điểm

Vùng núi Đông BắcVùng núi Tây BắcPhạm vi Tả ngạn sông Hồng (từ dãy Con Voi

đến vùng đồi ven biển Quảng Ninh)

Hữu ngạn sông Hồng đến sông Cả

Hướng núi

Chủ yếu là hướng vịng cung (cánh cung sơng Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều)

Tây Bắc – Đông Nam ( dãy Hoàng Liên Sơn, dãy Bạch Mã)

10

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

Độ cao Địa hình đồi núi thấp chiếm ưu thế, độ cao TB 500 – 1000m, chỉ có một số đỉnh cao trên 2000m phân bố ở thượng nguồn sông Chảy.

Cao đồ sộ nhất Việt Nam, nhiều đỉnh trên2000m (đỉnh Phanxipang cao nhất Việt Nam)

Các dạng địahình

- Có 4 cánh cung lớn: sông Gâm, Ngân Sơn, Bắc Sơn, Đông Triều.- Một số núi cao nằm ở thượng nguồnsông Chảy.

- Gíap biên giới Việt – Trung là địa hình cao của các khối núi đá vơi Hà

- Các dịng sông chảy theo hướng cánh cung là sông Cầu, sông Thương,sơng Lục Nam.

- Có 3 mạch núi chính:

+ Phía Đơng là dãy Hồng Liên Sơn+ Phía Tây: núi cao trung bình dãy sơng Mã dọc biên giới Việt – Lào.

+ Ở giữa thấp hơn là các dãy núi xen lẫn các sơn nguyên, cao nguyên đá vôi,...- Nối tiếp là vùng đồi núi Ninh Bình, Thanh Hóa.

- Các bồn trũng mở rộng thành các cánh đồng,...

- Nằm giữa các dãy núi là các thung lũng sông cùng hướng Tây Bắc – Đơng Nam: sơng Đà, sơng Mã, sơng Chu.

Hình thái

Đỉnh tròn, sườn thoải, thung lũng mở rộng

Đỉnh nhọn, sườn dốc, thung lũng sâu.

3.3 NHÀ SÀN TÂY BẮC-TÂY NGUYÊN

Nhà Rông- nhà sàn Tây Nguyên

- Nhà Rông được xây dựng chủ yếu bằng các vật liệu của chính núi rừng Tây Nguyên như cỏ tranh, tre, gỗ, lồ ô... và được xây cất trên một khoảng đất rộng, nằm ngay tại khu vực trung tâm của buôn. - Nhà Rông của mỗi dân tộc đều có những nét riêng trong kiến trúc,

tạo dáng, trang trí hoa văn. Nhìn chung nhà Rông là ngôi nhà to hơn nhiều so với nhà bình thường, có kiến trúccao. Có những ngơi nhà cao tới 18 m, với đặc điểm là mái nhọn xi dốc hình lưỡi rìu vươn lên bầu trời với một dáng vẻ mạnh mẽ.

- Nhà được dựng trên những cột cây to, thường là tám cột bằng cây đại thụ, thẳng, chắc, mái nhọn lợp bằng lá cỏ tranh, phơi kỹ cho đến khi khô vàng.

11

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

Nhà sàn Tây Bắc

- Nhà sàn bằng gỗ là kiến trúc nhà ở độc đáo của đa số dân tộc thiểu số vùng núi, đặc biệt là ở Tây Bắc Việt Nam. Nhà sàn được thiết kế thành nhiều gian, mỗi gian có một chức năng riêng trong tổng thể ngôi nhà. - Nhà sàn Tây Bắc được dựng trên các cột bằng gỗ quý đặt trên mặt đất

hoặc trên mặt nước. Kiến trúc nhà sàn chủ yếu được xây dựng chủ yếu bằng các vật liệu tự nhiên của núi rừng như: gỗ, lá cọ lợp mái, tre, nứa…

12

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

- Mỗi dân tộc đều có những đặc điểm xây dựng riêng về kiến trúc, hoa văn hay kiểu cách thiết kế. Tuy nhiên, các nhà sàn đều có đặc điểm chung là có kích thước lớn và rất cao. Ngôi nhà được dựng trên những cột gỗ lớn và sử dụng 8 cây to, thẳng và khỏe để làm cột. Mái nhà được lợp bằng lá gianh hoặc lá cọ.

- Các cơng trình kiến trúc nhà sàn thông thường vẫn sử dụng gỗ, do ưu điểm và nguồn cung cấp gỗ tự nhiên dồi dào. Nó bền đẹp cho thời gian sử dụng lâu dài, gỗ càng sử dụng lâu thì màu sắc càng tự nhiên.

- Tiểu cảnh quanh nhà sàn Tây Bắc là những chậu cây cảnh hoặc vườn cây mang tới một khơng gian mát mẻ và trong lành. Có thể thấy, đây là những cơng trình độc đáo mang vẻ đẹp truyền thống, giá trị văn hóa của con người dân tộc Tây Bắc cho tới nay.