Đề tài sinh viên nghiên cứu khoa học: Mô hình Toà án dành cho người chưa thành niên của một số quốc gia trên thế giới và kinh nghiệm cho Việt Nam

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (63.88 MB, 103 trang )

Trang 1<div class="page_container" data-page="1">

BAO CAO TONG KET

DE TAI THAM GIA XET GIAI THUONG

“SINH VIEN NGHIEN CUU KHOA HOC NAM 2022” CUA TRUONG DAI HOC LUAT HA NOI

MO HÌNH TOA AN DANH CHO NGUOI CHUA THANH NIEN CUA MOT SO QUOC GIA TREN THE GIOI

VA KINH NGHIEM CHO VIET NAM

Thuộc nhóm ngành khoa hoc xã hội: XH

NĂM 2022

</div>Trang 2<div class="page_container" data-page="2">

DANH MỤC NHỮNG TU VIET TẮTT...s-s<sseeesezeee+esesrsee 1 902710075. ... 1 PHAN NỘI DUNG... 5-5-5 5£ <2 SsES£EsEESESEsESSESEESESESESsEsEEsEsrsessrsee 6

CHƯƠNG 1: NHỮNG VAN DE LY LUẬN VE MO HÌNH TOA ÁN DÀNH CHO NGƯỜI CHUA THANH NIEN ... 5-5 <5 5 551 2s 19559595855658656556586555 6

1.1. Khai quát chung về người chưa thành niên...--- 2-2 2+2 6

1.2. _ Một số mơ hình Tòa án cho người chưa thành niên trên thế giới... 10 TONG KẾT CHUNG Í seeneeinennenrirnrnirtiaknniniati0i011180B5105108280014018118561A 15 CHƯƠNG 2. MƠ HÌNH TỊA ÁN DÀNH CHO NGƯỜI CHƯA THÀNH

NIEN CUA MOT SO QUOC GTA eeeeeeeareenseeneenenenennoornnnnronrnnnaornoogrtorssssersrn 16

2.1. Mơ hình Tịa án dành cho người chưa thành niên của Han Quốc... 16 2.2. | Mo hình Toa án dành cho người chưa thành niên ở Pháp... 262.3. Mơ hình Toa án dành cho người chưa thành niên ở Australia (bangZ0 a 33 TONG KET CHƯNG 2...--- 5< 2° s<SeseEEEExeEESSerkeotkerksrorkserrserrsse 40 CHƯƠNG 3. HOÀN THIỆN MƠ HÌNH TỊA GIA ĐÌNH VÀ NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN CUA VIỆT NAM TỪ KINH NGHIỆM THE GIỚI... 41

3.1. Cơ sở thành lập Tịa Gia đình và người chưa thành niên ở Việt Nam 413.2. Mơ hình Tịa Gia đình và người chưa thành niên tại Việt Nam... 463.3. _ Đánh giá thực trang của mơ hình Tịa Gia đình và người chưa thành niênl0) RAYEIo B000 VEEiiiiidiiiiiẢ4... 57 3.4. Một số kiến nghị nhằm hồn thiện mơ hình Tịa Gia đình và người chưa thành niên tại Việt Nam từ kinh nghiệm của một sô quôc gia trên thê giới... 66 TONG KET CHƯNG 3 u...ssssesssssssssscssssesssssscscssscsssscsscccsssesssssssecssssesseessssesssesseeense 79 TONG KET DE TAL ...csssesssssscsssssssscssscensccssscessscssccessccssscssssensssessecssscesseessseessecsaes 80 DANH MỤC TÀI LIEU THAM KHẢO...-- 2-2 se ssevsssxee 81

PHU LUC ng ... 88)?198 09/2115... 444... 92

</div>Trang 3<div class="page_container" data-page="3">

Người chưa thành niênTòa án Nhân dân

Tịa Gia đình và người chưa thành niênViện Kiêm sát

</div>Trang 4<div class="page_container" data-page="4">

1. Lý do lựa chọn đề tài

Cơng tác bảo vệ, chăm sóc và giáo dục người chưa thành niên cũng như việc xử lý

người chưa thành niên phạm tội luôn luôn được cả thế giới dành cho một sự quan tâm đặc biệt. Xuất phát từ quan điểm, “tré em do còn non nét về thé chất và trí tuệ cần được bảo vệ, chăm sóc đặc biệt, kề cả sự bảo vệ thích hợp về mặt pháp ly trước cũng như sau khi ra đời”', và “người chưa thành niên chưa phát triển đây đủ về thé chất và tâm thân, chưa có đủ khả năng nhận thức, kiểm soát được suy nghĩ, hành vi của mình nên để bị chi phối, kích động bởi các yếu tố khách quan và hành động một cách bột phat. Đây cũng là những đối tượng dễ bị tổn thương, đặc biệt là khi họ tham gia tô tụng trong các

vụ adn hình sự”.

Trên phương diện quốc tế, từ khi Liên Hợp Quốc ra đời, hàng loạt văn kiện quốc tế về quyền trẻ em được “khai sinh” và ngày càng có nhiều sự thay đổi theo chiều hướng tích cực. Xu thé tồn cầu hố trong những năm gan đây đã khiến cho nhiều mặt của xã hội thay đổi một cách nhanh chóng, trong đó, tình hình phạm tội của lứa ti chưa thành niên ở nhiều quốc gia có sự biến động, tăng giảm thất thường, khó kiêm sốt. Do đó, dé kiểm sốt vẫn đề này, việc xác định rõ ràng về các biện pháp xử lý đối với hành vi phạm

pháp của người chưa thành niên sao cho vừa đảm bảo được tính trừng trị, răn đe củapháp luật, vừa đảm bảo được tính thân thiện, giáo dục con người. Chính vì vậy, xây

dựng mơ hình tồ án cho người chưa thành niên là một xu hướng khá phổ biến gắn liền với việc ban hành đạo luật riêng về tư pháp người chưa thành niên ở nhiều nước trên thế giới từ nhiều năm nay.

Tại Việt Nam, Luật t6 chức Tòa án nhân dân năm 2014 tại các Điều 30, 38 và Điều 45 đã quy định cơ cau tô chức của Tịa án nhân dân có Tịa Gia đình và người chưa thành niên. Day là một hành động cụ thé nhăm triển khai các chủ trương của Đảng và pháp luật của Nhà nước; hiện thực hóa quy định của Hiến pháp về bảo vệ, phát triển gia đình;

bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em nói chung và xử lý người chưa thành niên vi phạm

! Công ước Liên Hợp Quốc về quyền trẻ em, lời mở đầu;

? Ngọc Điệp, Thành lập Tịa gia đình và người chưa thành niên nên theo mơ hình Tịa chun trách... là phù hop

với Hiến pháp, Báo điện tử Đại biểu nhân dân, 2014,

(ngày truy cập 5-3-2022);

° Nguyễn Hữu Thế Trạch, Mội số ý kiến về việc thành lập Toà án cho người chưa thành niên ở Việt Nam,

-6c9 1 -4f12-92bf-f8a8e07a2ccd(truy cap ngay 5-3-2022);

</div>Trang 5<div class="page_container" data-page="5">

pháp luật nói riêng: đồng thời cũng là hành động thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo vệ các quyền của trẻ em, người chưa thành niên.

Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, Tòa án nhân dân tối cao mới chỉ tơ chức được Tịa Gia đình và người chưa thành niên tại các Tòa án nhân dân cấp cao và Tịa Gia đình và người chưa thành niên tại Tòa án nhân dân 38 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Tịa Gia đình và người chưa thành niên chưa được thành lập tại Tòa án nhân dân cấp huyện theo quy định của Luật tơ chức Tịa án nhân dân năm 2014. Mặt khác, thực tiễn xét xử của Tịa Gia đình và người chưa thành niên cịn một số hạn chế, khó khăn, vướng mắc, một phần là do chính sách, pháp luật chưa hồn thiện, một phần là do năng lực,

trình độ của một số Thâm phán, cán bộ Tòa án giải quyết loại vụ việc này cịn hạn chế.

Vì vậy, cần tiếp tục nghiên cứu, tham khảo từ các mơ hình Tịa án Gia đình và người chưa thành niên điển hình trên thế giới để rút ra những bài học để hoàn thiện hơn nữa

Tịa án Gia đình và người chưa thành niên ở Việt Nam.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

Trong thời gian vừa qua, có một số cơng trình nghiên cứu liên quan đến việc giải quyết các vụ án có liên quan đến người chưa thành niên, tô chức và hoạt động của Tịa Gia đình và người chưa thành niên ở các cấp độ khác nhau, tiêu biểu là:

Dưới góc độ Hội thảo:

- Ky yếu hội thảo khoa học: “Thi tục tổ tụng Hình sự thân thiện doi với người chưa thành niên của Việt Nam và một số nước trên thé giới” năm trong chương trình

“Tăng cường pháp luật và tư pháp tại Việt Nam”;

- Tai liệu hội thảo: “Bao vệ người chưa thành niên dưới góc độ luật hình sự và luật

to tụng hình sự Việt Nam” do khoa Luật Hình sự và Trung tâm quyền con người thuộc Dai học Luật thành phố Hỗ Chí Minh tổ chức;

Dưới góc độ Luận án, luận văn:

- _ Luận án Tiến sĩ Luật học “Phong ngừa và đấu tranh với tội phạm của người chưa thành niên trong diéu kiện ngày nay ở Việt Nam” của tác giả Nguyễn Xuân Thủy (1997); - Luan án Tiến sĩ Tâm lý học "Đặc điểm tâm ly người chưa thành niên phạm tội"

của tác giả Đặng Thanh Nga (2007);

- Luan án Tiến sĩ Luật học “Bảo đảm quyên của người chưa thành niên trong tơ tụng hình sự Việt Nam” của tác giả Lê Minh Thắng (2012);

</div>Trang 6<div class="page_container" data-page="6">

luật tổ tụng hình sự Việt Nam" của tác giả Đỗ Xuân Hồng (2014). Dưới góc độ tài liệu là báo cáo, tạp chí, đề tài nghiên cứu khoa học:

- _ Bài viết "Téa án gia đình và người chưa thành niên: các mơ hình trên thé giới và việc nghiên cứu thành lập ở Việt Nam" của tác giả Trần Hoài Nam, Tường An, đăng tại Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 7 (168), tháng 4/2010;

- _ Bài viết "M6 hình tịa GD&NCTN ở Việt Nam và Hàn Quốc — nhìn từ góc độ luật so sánh" của tác giả Lữ Thị Hằng, đăng tại Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 1 (377) - kỳ

1, tháng 1/2019;

- Bai viết "M6t số vấn dé về áp dụng biện pháp đưa vào trường giáo dưỡng và hoàn thiện pháp luật về xử lý người chưa thành niên vi phạm pháp luật" của tác giả Đào Thị Thu An, đăng tại Tạp chi Tòa án nhân dân số 11 năm 2019;

- _ Đề tài nghiên cứu khoa học “Biện pháp xử lý người chưa thành niên phạm tội trong pháp luật quốc tẾ và kinh nghiệm cho Việt Nam” của tác giả Nguyễn Sỹ Anh

Tuy nhiên, chưa có cơng trình nào nghiên cứu riêng, đầy đủ về mơ hình tồ án đành cho người chưa thành niên tại một số quốc gia trên thế giới, cũng như tô chức và hoạt động của Tịa GD&NCTN của Việt Nam. Chính vì lẽ trên, việc nghiên cứu đề tài: "Mơ hình Tồ án dành cho người chưa thành niên của một số quốc gia trên thế giới và kinh nghiệm cho Việt Nam" càng trở nên cần thiết và cấp bách nhằm đánh giá những

kết quả đạt được, tìm ra những ton tại, hạn chế và thơng qua việc tìm hiểu những mơ

hình tồ án dành cho người chưa thành niên tiêu biểu trên thé giới, có thé đề xuất những

giải pháp dé nang cao chat lượng hoạt động của Tòa GD&NCTN tại Việt Nam.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu đề tài

Đề tài nghiên cứu vấn đề lý luận và thực tiễn về mơ hình Toà án dành cho người chưa thành niên tai Hàn Quốc, Pháp, Australia (bang Victoria) và t6 chức, hoạt động của Tòa GD&NCTN tại Việt Nam. Đề tai tập trung, làm rõ q trình tổ chức Tịa GD&NCTN, đánh giá những kết quả đạt được, những ton tại, hạn chế trong hoạt động của Tòa GD&NCTN tại Việt Nam, từ đó dé ra những giải pháp dé nâng cao chất lượng, hiệu qua

hoạt động trong thời gian tới.

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu đề tài

</div>Trang 7<div class="page_container" data-page="7">

Đề dat được mục đích nêu trên, đề tai tập trung nghiên cứu các nội dung sau:

Thứ nhất, phân tích, làm rõ những van dé lý luận về người chưa thành niên khái qt chung về các mơ hình tồ án cho người chưa thành niên trên thế giới.

Thứ hai, nghiên cứu, phân tích mơ hình Tịa án ở Hàn Quốc, Pháp, Australia (bang

Thứ ba, phân tích, đánh giá thực trang tổ chức va hoạt động của Tòa GD&NCTN ở Việt Nam hiện nay, tập trung vào các ưu điểm, tồn tại, hạn chế. Từ việc học hỏi một số mơ hình tiễn bộ trên thế giới, đề ra các phương hướng, giải pháp hoàn thiện tổ chức và

nâng cao hiệu quả hoạt động của Toa Gia đình và người chưa thành niên, bao đảm vận

hành thống nhất, đồng bộ và hiệu quả.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu

Đề tài tập trung nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn về mơ hình của Tồ Gia đình và người chưa thành niên của một số nước như Hàn Quốc, Pháp, Australia (bang Victoria). Đồng thời, đi sâu nghiên cứu về tô chức và hoạt động của Tịa Gia đình và

người chưa thành niên theo quy định của pháp luật tại Việt Nam.4.2. Phạm vi nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu các quy định của luật pháp quốc tế, pháp luật một số quốc gia và pháp luật Việt Nam về van đề Tòa GD&NCTN. Thực tiễn hoạt động của GD&NCTN được nghiên cứu trong vòng 06 năm gần đây (từ năm 2016 đến năm 2021).

5. Phuong pháp nghiên cứu đề tài

Đề tài nghiên cứu khoa học được thực hiện dựa trên các cơ sở các phương pháp sau: - Phuong pháp phân tích và tơng hợp: Phân tích là nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau bằng cách phân tích chúng thành từng bộ phận đề hiểu sâu sắc về đối tượng. Tổng hợp là liên kết từng mặt, từng bộ phận thơng tin đã được phân tích tạo ra một hệ thống lý thuyết mới day đủ và sâu sắc về đối tượng. Đây là phương pháp truyền thống trong nghiên cứu khoa học các ngành khoa học xã hội, được sử dụng xuyên suốt trong toàn bộ nội dung đề tài này.

- Phuong pháp nghiên cứu so sánh: Trong phạm vi dé tài này phương pháp nghiên cứu so sánh được sử dụng tương đối nhiều trong các trường hợp cần có sự đối chiếu, so sánh, phân tích, bình luận những điểm giống và khác nhau cơ bản giữa các đối tượng

được nghiên cứu.

</div>Trang 8<div class="page_container" data-page="8">

- Phuong pháp lịch sử: Là phương pháp nghiên cứu bằng cách đi tìm nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển của đối tượng từ đó rút ra bản chất và quy luật của đối

- Phuong pháp thống kê xã hội hoc: Là hệ thống các phương pháp dùng dé thu thập. xử lý và phân tích các con số (mặt lượng) của hiện tượng kinh tế xã hội dé tìm hiểu bản chất và quy luật vốn có của chúng (mặt chất) trong điều kiện không gian và thời gian cụ thể.

- Phuong pháp điều tra bang bang hỏi: là một phương pháp phỏng van viết, được thực hiện cùng một lúc với nhiều người theo một bảng hỏi in sẵn. Người được hỏi trả lời ý kiến của mình băng cách đánh dấu vào các ô tương ứng theo một quy ước nào đó.

6. Kết cau đề tài

Ngồi phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung đề tài gồm 3 chương:

Chương 1: Những van đề lý luận về mơ hình Tịa án đành cho người chưa thành niên Chương 2: Mơ hình Tịa án dành cho người chưa thành niên của một số quốc gia

Chương 3: Hồn thiện mơ hình Tịa Gia đình và người chưa thành niên của Việt Nam

từ kinh nghiệm thé giới

</div>Trang 9<div class="page_container" data-page="9">

PHẢN NỘI DUNG

CHƯƠNG 1: NHỮNG VAN DE LÝ LUẬN VE MƠ HÌNH TOA ÁN DÀNH CHO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN

1.1. Khái quát chung về người chưa thành niên

1.1.1. Định nghĩa “người chưa thành niên ”

Người chưa thành niên (Juvenile), trẻ em (child), trẻ vị thành niên đều là những thuật ngữ nhằm chỉ ra một nhóm người trong xã hội thuộc về một độ ti nhất định trong giai đoạn đầu của sự phát triển con người, là giai đoạn có những bước phát triển nhảy vọt cả về thê chat lẫn tâm hôn. Vi tình trạng chưa trưởng thành đó, họ khơng thé tự quyết định và tự mình tham gia vào những quan hệ pháp luật nhất định. Khái niệm người chưa thành niên được tiếp cận từ hai góc độ: chuẩn mực pháp lý quốc tế và pháp luật quốc

gia, trong đó có Việt Nam!.

Theo một số văn bản pháp luật quốc tế như:

- Cac quy tac Bắc Kinh được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 29/11/1985, “Người chưa thành niên là trẻ em hay thanh thiếu niên mà tùy theo từng hệ thong pháp luật có thé bị xử lý khi phạm tội theo một phương thức khác người lớn ”`. Các quy tắc Bắc Kinh cũng nhắn mạnh rằng giới hạn độ tuổi được coi là chưa thành niên phụ thuộc vào quy định của từng hệ thống pháp luật. Điều này mở ra cho mỗi quốc gia được quy định giới hạn tuổi khác nhau đối với NCTN dé phù hợp với hoàn cảnh va điều kiện thực tế của quốc gia mình.

- Tai Điều 1, Phần 1 của Công ước về quyền trẻ em (CRC) được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 20/11/1989, có hiệu lực từ ngày 02/9/1990 quy định “Trong phạm vi Cơng ước này, trẻ em có nghĩa là mọi người dưới 18 tuổi, trừ trường hợp pháp

luật áp dụng đối với trẻ em có quy định tuổi thành niên sớm hơn ”5

- Tai Các Quy tắc của Liên hợp quốc về bảo vệ NCTN bị tước tự do, được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 14/12/1990, trong phần phạm vi áp dụng quy tắc,

* Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trinh Tw pháp đối với người chưa thành niên, tr.9

5 "Dai hội đồng Liên Hợp Quốc (1985), “Các quy tắc tiêu chuẩn tôi thiểu của Liên Hợp Quốc về hoạt động tư pháp

đối với người vị thành niên (Các quy tắc Bắc Kinh)", Giới thiệu các văn kiện quốc tế về quyền con người, NXBLao động-Xã hội, Hà Nội, tr, 234-241

5 Đại hội đồng Liên Hop Gubs (1989). “Công ước về quyên trẻ em", Giới thiệu các văn kiện quốc tế về quyén con

người, Nxb Lao động - Xã hội, tr.162-185

</div>Trang 10<div class="page_container" data-page="10">

có quy định “Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi. Giới hạn độ tuổi thấp hơn mức này theo đó khơng được phép tước tự do của trẻ em can được pháp luật quy định. Như vậy, trong pháp luật quốc tế, khái niệm, NCTN và trẻ em khơng có sự khác biệt ro rệt, đồng nhất cùng một độ tuổi, đều giới han là dưới 18 tuổi, những khái niệm trẻ em thường chỉ tới các đối tượng dễ bị tổn thương cần được hưởng các lợi ích và sự bảo vệ đặc biệt, còn, khái niệm NCTN được nhắc nhiều trong lĩnh vực hình sự khi NCTN vi

phạm pháp luật.

Trong pháp luật của mỗi quốc gia, độ tuổi của người chưa thành niên được quy định khác nhau dé đảm bảo tốt nhất cho sự phát triển toàn điện của họ. Ở Australia, An Độ, Philipines, Thái Lan, Nga, Thuy Điển, Pháp, Malaysia, Croatia, Colombia, Phần Lan quy định NCTN là người dưới 18 tuổi. Trong khi đó, tại một số quốc gia như Nhật BảnŠ quy định độ tuôi này là đưới 20 và Hàn Quốc quy định là dưới 19 tuổi.

Có thé thay răng, độ tuôi dé xác định ranh giới giữa người thành niên và người chưa thành niên ở một số quốc gia hay ở các tổ chức quốc tế trên thế giới còn quy định rất khác nhau. Tuy nhiên, với xu hướng hội nhập phát triển của thế giới, độ tuôi được coi là chưa thành niên đã và đang được sửa đôi dé phù hợp với sự quy định chung của pháp luật quốc tế.

Trong hệ thống pháp luật Việt Nam, khái niệm trẻ em và NCTN chưa có sự thống nhất với nhau như các thuật ngữ của pháp luật quốc tế nên gây ra nhiều tranh cãi, nhiều bất cập trong quá trình áp dụng pháp luật. Tại Điều 7 Sắc lệnh số 97-SL của Chủ tịch nước ngày 22/5/1950 quy định: “Người vị thành niên là con trai hay con gái chưa du 18 tuổi”. Nội dung này tiếp tục được quy định qua nhiều lần sửa đổi, bổ sung Bộ luật Dân sự, đó là: "Người thành niên là người từ đủ mười tám tuổi trở lên; Người chưa ai mười tam tuổi là người chưa thành niên ?". Trong khi đó khái niệm trẻ em được định nghĩa và ghi nhận muộn hơn so với khái nệm NCTN, cho đến khi Việt Nam chính thức gia nhập và phê chuân Công ước Quốc tế về quyên trẻ em vào năm 1990, Việt Nam đã sửa đối pháp luật và định nghĩa về trẻ em. Luật Bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm 1991 được ban hành, thay thế Pháp lệnh bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em năm

7 Đại hội đồng Liên Hợp Quốc (1 990), "C" quy tắc của Liên Hợp Quốc về bảo vệ người chưa thành niên bị tướctự do”, Giới thiệu các van dé quốc tế về quyén Con người, NXB Lao động-Xã hội, tr 674 -711

8 Luật sửa đối một phan Bộ luật Dân sự quy định giảm độ tuổi trưởng thành xuống là 18 tuổi sẽ có hiệu lực ké từ

ngày 1/4/2022, truy cập ngày 3/12/2021

? Điêu 20, 21 Bộ luật Dân sự năm 2015

</div>Trang 11<div class="page_container" data-page="11">

sáu tuổi" (Điều 1). Quy định này dù chưa đáp ứng hoàn toàn mục tiêu của Công ước, nhưng đã tiến gần hơn yêu cầu của Công ước, đã mở rộng phạm vi những độ tuổi nào được coi là trẻ em. Định nghĩa, trẻ em là những người dưới 16 tuôi tiếp tục được duy trì trong Luật Trẻ em năm 2016 dù đã qua nhiều lần sửa đổi, du đã có nhiều kiến nghị cần phải tăng độ tuôi trẻ em lên dé phù hợp với Công ước quốc tế về quyền trẻ em mà Việt Nam tham gia. Từ việc quy định độ tuổi của người chưa thành niên và trẻ em trong các

văn bản luật hiện nay có thê thấy, khái niệm NCTN được hiểu rộng hơn khái niệm trẻ

em dưới góc độ độ tuổi - mọi trẻ em déu là người chưa thành niên. Nhưng việc áp dụng các thuật ngữ này vào các văn bản quy phạm pháp luật lại có những điểm riêng biệt. Trong các bộ luật về hình sự trước đây như BLHS năm 1999, BLTTHS năm 2003 sử dụng cả 2 thuật ngữ trẻ em va NCTN, thì, trong BLHS 2015 (sửa đối, bé sung năm 2017) và BLTTHS năm 2015 thay thé bang cum từ "øgười dưới 16 tuổi", "người dưới 18 tuổi". Những tên gọi này không làm thay đổi bản chat của khái niệm trẻ em và NCTN do van giữ nguyên độ tuổi của nhóm chủ thể này nhưng điều này thể hiện sự thiếu liên hệ, tính đồng bộ trong hệ thống văn bản pháp luật của Việt Nam.

Như vậy, có thể đưa ra một khái niệm của pháp luật quốc gia về NCTN như sau: Người chưa thành niên là người dưới 18 tuổi, chưa phát triển hoàn thiện v thé chat, tinh than, tâm sinh lý, do vậy chưa đủ năng lực hành vi thực hiện các quyên và nghĩa vụ pháp lý như các chủ thể khác là người đã thành niên.

1.1.5, Đặc điểm của người chưa thành niên

Trong những năm gan đây, tình trạng phạm tội của người chưa thành niên ngày càng gia tăng. Đáng chú ý là tội phạm do họ gây ra ngày càng nghiêm trọng, với các tình tiết có tính chất côn dé, hung hãn, bạo lực ở mức độ cao, như các tội giết người, cướp tài sản, cố ý gây thương tích, gây rối trật tự cơng cộng, ... Điều này chủ yếu xuất phát từ đặc điểm tâm lý của người chưa thành niên:

e Vé trang thái cảm xúc

NCTN là người đang trong quá trình phát triển cả về sinh lý lẫn tâm lý, ý thức. Đây là giai đoạn diễn ra những biến cé rất đặc biệt, đó là sự phát triển cơ thể mất cân băng nên đã dẫn đến tình trang mat cân băng tạm thời trong cảm xúc của người chưa thành niên. Ở lứa tuổi này quá trình hưng phấn của vỏ não mạnh, chiếm ưu thế và các quá

trình ức chê có điêu kiện bị suy giảm. Đơng thời, tun nội tiệt ở người chưa thành niên

</div>Trang 12<div class="page_container" data-page="12">

hoạt động mạnh (đặc biệt la tuyến sinh dục và tuyến giáp trạng) gây ra sự mat cân băng

trong hoạt động của hệ thần kinh trung ương, dé đưa họ đến những cơn xúc động mạnh những phản ứng nóng nảy vơ cớ, những hành vi bat bình thường!?. Như vậy, sự mat cân băng tạm thời về trạng thái xúc cảm của người chưa thành niên là một trong những nhân tố có thé dẫn tới hành vi phạm tội khi họ không làm chủ được bản thân và khi nó được kết hợp với một số yếu tố tâm lý có tính tiêu cực khác.

e Về nhu cau độc lập

Nhu cầu độc lập là mong muốn tự hành động, tự đưa ra quyết định theo cách phù hợp

với nhận thức của bản thân hơn là để thoả mãn đòi hỏi của xã hội, môi trường hay của người khác. Đó là cảm nhận minh đã trưởng thành, minh là người lớn. Sự phát triển thé chất, nhận thức và vị thé xã hội khiến họ có cảm nhận rõ rệt “minh khơng con tré con nữa”. Vì vay, sự hình thành và phát trién nhu cầu độc lập ở lứa tuổi chưa thành niên là sự phát triển tâm lý có tính chat tất u của đứa trẻ. Họ ln muốn thé hiện mình, chứng

minh mình là người lớn thơng qua các hoạt động nhà trường và ngồi xã hội, cách ăn

mặc, quan hệ bạn bè, thưởng thức nghệ thuật hay thé thao... Trong học tập họ muốn tự quyết định thời gian và cách thức học của mình hay trong giao tiếp họ muốn được người khác tôn trọng, nhất là những người lớn. Có thé nói, nhu cầu độc lập là sự phát triển tat yếu và rat cần thiết của họ ở lứa tuổi chưa thành niên. Đây là cơ sở quan trọng giúp họ trở thành người lớn sau này. Tuy vậy, nhu cầu độc lập trở thành một trong những nguyên nhân của hành vi phạm tội ở lứa tuổi khi có những biéu hiện thái quá ra bên ngoài dưới dạng các hành vi như ngang bướng, cô chấp, bảo thủ, dé tự ái, gây gỗ, phô trương, khoe khoang, hành động bột phát, mang tính phiêu lưu, mạo hiểm, cơn đồ.

e Vé nhận thức pháp luật

Lứa tuổi chưa thành niên phát triển nhanh về mặt sinh học nhưng lại thiếu cân đối về mặt trí tuệ. Đây là một trong những lứa tuổi thích va chạm trong cuộc sống, nhưng khả năng nhận thức đời sống thường ngày còn rất hạn chế. Thống kê thực tế người chưa thành niên còn rất non nớt về kiến thức xã hội và ý thức pháp luật. Nhận thức và quan niệm về pháp luật chưa hình thành đầy đủ hoặc bị lệch lạc theo cách hiểu chủ quan của họ dẫn đến nhiều người thường thờ ơ, lãnh đạm đối với các quy định của pháp luật. Một biéu hiện khác của sự lệch lạc trong nhận thức về pháp luật của những người chưa thành

'0 Uy ban bảo vệ và chăm sóc trẻ em Việt Nam, Tổ chức cứu trợ trẻ em Thuy Điền (RADDA BARNEN), “Tai liệu

tham khảo về công tác với trẻ em làm trái pháp luật”, Hà Nội, 1996, tr. 62

</div>Trang 13<div class="page_container" data-page="13">

niên phạm tội là họ cho rằng những yêu cầu và những điều cấm đó chi được quy định

trong các văn bản pháp luật hoàn toàn mang tính hình thức, cịn hành động thì phải căn

cứ vào nhu cầu cụ thê của cá nhân mới thê hiện được cuộc sống tự do. Cũng chính vì

vậy, khơng ít người chưa thành niên thực hiện hành vi phạm tội, thậm chí thực hiện hành

vi phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng lại khơng biết rằng mình phạm tội, khơng thay được hết tính nguy hiểm đối với xã hội của những hành vi đó, mà lai cho rang hành vi của mình là hợp pháp, là tự vệ hoặc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Do đó, ý thức pháp luật là nhân tố rất quan trọng đối với sự phát triển nhân cách của NCTN bởi khi họ khơng có được ý thức pháp luật đúng đắn thì nguy cơ dẫn đến hành vi phạm tội là rất

e - Về nhu cầu khám phá cái mới

Tìm hiểu, khám phá cái mới là một trong những đặc trưng ở lứa tuổi chưa thành niên. Họ muốn khám phá thế giới tự nhiên, cuộc sống xã hội xung quanh mình, tiếp thu, học hỏi kinh nghiệm sống, các kiến thức của những người lớn tuổi và cả những bạn bè cùng lứa tuôi. Trong bồi cảnh các phương tiện thông tin đại chúng phát triển mạnh mẽ và hiện đại như ngày nay thì khao khát hiểu biết của họ càng được mở rộng. Điều đáng lưu ý là họ khơng chỉ có nhu cầu khám phá cái mới mà cịn tìm tịi, thử nghiệm cái mới, trong đó có cả những cái thiếu lành mạnh, trái với các chuẩn mực xã hội. Đây là một trong những nguyên nhân phạm tội của họ. Đặc biệt ở lứa tuổi này chưa định hình về tính cách, họ dễ hành động bộc phát hay tò mò bắt chước. Cộng với sự thiếu kinh nghiệm sống, họ lại khó phân biệt cái tốt với cái xấu, cái hay với cái đở từ đó làm ảnh hưởng tiêu cực đến tâm hồn của trẻ khiến cho họ dễ sa vào con đường phạm tội. Như vậy, nhu cầu khám phá cái mới của người chưa thành niên là nhân tổ cần thiết đối với sự phát triển nhân cách, đặc biệt phát triển về nhận thức. Tuy vậy, nó có thể trở thành một trong những nguyên nhân dẫn tới hành vi phạm tội của họ, nếu họ thiếu sự hướng dẫn, kiểm

tra, giám sát của gia đình xã hội, không tự chủ được bản thân, không phân biệt đượcphải trai, dung sai.

1.2. Một số mơ hình Tịa án cho người chưa thành niên trên thé giới

Mơ hình Tịa án cho NCTN, hiểu một cách đơn giản, là một hệ thống tư pháp, cơ quan xét xử đảm bảo rằng ln có sự thân thiện, vì lợi ích tốt nhất của họ, phù hợp với những đặc điểm tâm lý - dễ bị tôn thương của NCTN. Việc xây dựng một mơ hình tịa án dành riêng cho người chưa thành niên được áp dung khá phổ biến trên thế giới, như

</div>Trang 14<div class="page_container" data-page="14">

ở Mỹ (1899), Canada (1908), Pháp (1912), Nhat Ban (1949), Thái Lan (1951), New

Zealand (1989), Philippines (2006), Anh, Ai Cap, Australia, ... Kèm theo đó các quốc gia cũng đã ban hành một đạo luật riêng về tư pháp người chưa thành niên. Thậm chi, một số nước đã đi theo con đường tạo ra các thâm phán NCTN chuyên trách - điều này xảy ra ở Ireland, Y, Hy Lap, Thụy Sÿ'!!,...Tùy vào từng điều kiện, quan điểm, các quốc

gia sẽ xây dựng nên mơ hình tịa án dành cho NCTN phù hợp với hồn cảnh. Do đó, mơ

hình này so với các nước ít nhiều cũng có sự khác nhau. Nhưng tựu chung lại có 03 mơ hình điển hình, phổ biến có thể kề đến đó là:

Datel Mơ hình Tịa dành cho người chưa thành niên có nguy cơ cao (Mơ hìnhan sinh phúc lợi)

Mơ hình tịa án dành riêng cho NCTN được hình thành lần đầu tiên tại Cook Country, bang Illinois (Mỹ) vào năm 1899. Nền tang cho mơ hình này là học thuyết về parens patriae - một thuật ngữ Latinh có nghĩa là "cha me của tổ quốc". Học thuyết này dựa trên ba điều căn bản như sau: (1) Thời thơ ấu là thời kỳ phụ thuộc và rủi ro, trong đó sự giám sát là điều cần thiết cho sự sống cịn; (2) Gia đình có tầm quan trọng hàng đầu trong việc giám sát trẻ em, nhưng nhà nước phải đóng vai trị trong việc giáo dục trẻ em và can thiệp mạnh mẽ bất cứ khi nào có cơ sở rằng gia đình khơng cung cấp đầy đủ việc nuôi dưỡng, đào tạo đạo đức hoặc giám sát; và (3) Khi trẻ gặp rủi ro, cơ quan có thâm qun thích hợp quyết định điều gì vì lợi ích tốt nhất của trẻ là một quan chức nhà nước!?. Do đó, Tịa án NCTN hình thành và được trao thâm quyền xét xử đối với nhóm

NCTN có nguy cơ cao thuộc các trường hợp NCTN bị cáo buộc phạm tội, NCTN bị

xâm hại, xao nhãng hoặc bị bóc lột, NCTN khơng cịn sự chăm sóc của cha mẹ đã mat, bị khuyết tật hoặc vì các ly do khác!3.

Như đã phân tích ở trên, các đối tượng này do chưa phát trién day đủ về thê chat, trí lực nên có nguy cơ cao bị tôn hại, bị xâm phạm cũng như sa ngã vào các hành vi trai pháp luật nên cần có sự can thiệp của nhà nước - Tòa án cho NCTN dé bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và hướng dẫn, "ón nan" ho trở nên tốt hơn. Theo thống kê cho tới những năm 1970, số vụ án được tịa án cho NCTN có nguy cơ cao xử lý hầu hết là những vụ

!! Số tay giáo duc và phương pháp "Tw pháp vị thành niên ở Nga và Pháp: các đặc điểm so sánh" 2003

N.I. Kudryavtsev, truy cập ngày 16/01/2022

American Juvenile, Justice Franklin E. Zimring, 2005

l3 Gwen Hoer McNamee, A Noble Social Experiment, The First 100 years of the Cook Country Juvenile Court

1899-1999, Chicago Bar Association with the Children Committee, 1999

</div>Trang 15<div class="page_container" data-page="15">

việc NCTN bị cáo buộc có hành vi sai trái, cả hành vi phạm tội lẫn những hành vi khơng

mang tính chất tội phạm (bỏ nhà đi lang thang, trốn học...)!*. Những chủ thê được trao quyền trong mơ hình tịa án này có thể tự chủ động rộng rãi trong việc quyết định các biện pháp phục hồi và giám sát thử thách với NCTN. Đồng thời, các phiên tòa cho NCTN có nguy cơ cao được xét xử kin dé đảm bảo rằng sẽ không làm anh hưởng đến cuộc sống, lý lịch của NCTN khi trưởng thành. Nên theo hướng tiếp cận này mơ hình tịa án cho NCTN có nguy cơ cao còn được gọi bang các tên là mơ hình "phuc hồi", "phic lợi", "an sinh phúc lợi". Nhưng tựu chung lại thì mơ hình tịa án đầu tiên này tập trung vào việc "chuẩn đoán" và "điêu tri" cho NCTN vi phạm pháp luật, cải tạo họ với tinh than xử ly dựa trên các đặc điểm cá nhân và sự chăm lo của nhà nước. So với mơ hình xét xử của người trưởng thành, nếu trong mơ hình xét xử đó thì thẩm phán với vai trò người xét xử, người đưa ra các quyết định, hình phạt thích đáng cho người có hành vi phạm tội dé bảo vệ quyền năng tố tụng thì trong mơ hình tịa án cho NCTN có nguy cơ cao này họ sẽ là cha mẹ - vị phụ huynh nghiêm khắc của NCTN đó và khi đưa ra các quyết định đối với những đối tượng này thì những "bác cha mẹ" đó cần cân nhắc tới các yếu tố dé đảm bảo lợi ích tốt nhất cho trẻ.

Ban đầu mơ hình Tịa án này phát huy tác dụng rất lớn và được nhiều nước áp dụng. Tuy nhiên, sau một thời gian dài áp dụng, mơ hình này có một số các điểm cịn hạn chế như việc chủ động trao quyên tự quyết, quyền áp dụng rộng rãi các biện pháp mang tính "nhục hơi", "an sinh phúc lợi" đỗi với nhiều chủ thé cho NCTN có thé dẫn tới việc lạm

qun; có thé chính những chủ thể đó lại có một số bộ phận chưa nắm rõ, chưa đảm bảo

cho việc thực hiện trách nhiệm hỗ trợ phục hồi.

Dds Mơ hình tw pháp người chưa thành niên (mo hình trừng phat)

Từ đầu những năm 70 của thé ky XX, tình hình phạm tội ở độ tuổi NCTN ngày càng gia tăng, có rất nhiều những hành vi với tính chất mức độ ngày càng nguy hiểm nên đặt ra van dé cần phải có mơ hình "cing rắn" hơn, bao đảm xử lý thích đáng và thủ tục đúng pháp luật. Ở các quốc gia như Canada, Anh, xứ Wales...đã có xu hướng tiếp cận mới trong mơ hình tịa án cho NCTN, đó là, thay vì quan tâm đến yêu cau, trách nhiệm về việc phục hồi, bảo đảm phúc lợi ở mơ hình tịa án trước đó thì mơ hình tịa án mới này nhắn mạnh đến trách nhiệm và hình phat trong xử lý tội phạm là NCTN. Tất cả các quan

'4 Henry Kempe, The Battered Child Syndrome, 5" edition, University of Chicago Press (Publisher), 1997

</div>Trang 16<div class="page_container" data-page="16">

điểm đều thê hiện rằng, mục đích chính của mơ hình Tư pháp NCTN là sự an toàn chung

của xã hội quan trọng hơn sơ với phúc lợi của NCTN, việc bảo đảm những phúc lợi cho

NCTN trở thành thứ yêu'Š nên hệ thống đó phải chắc chắn rang bảo đảm quyền tơ tụng của NCTN phạm tội - họ được xử lý một cách cơng minh trong suốt tiến trình tư pháp. Xét thay rằng, trong mơ hình tư pháp NCTN, Nhà nước là chủ thé quản ly xã hội, đặt ra những nguyên tắc dé bảo vệ trật tự xã hội, không phân biệt bat cứ chủ thé nào. Khi NCTN thực hiện hành vi phạm tội xâm phạm đến trật tự quản lý xã hội ay thi, nha nước với tư cách là chủ thê tối cao của quyén lực, thong qua hệ thống mơ hình tư pháp NCTN phải đưa ra các biện pháp trừng phạt dé làm gương cho người khác cũng như dé cho NCTN phạm tội phải chịu hình phạt mang tính răn đe. Có thể nói rằng, NCTN đang mặc nợ nhà nước do hành vi phạm tội nên NCTN phải bị cải tạo, chịu các hình phat nghiêm khắc tương xứng với tinh chất, mức độ nguy hiểm của hành vi đó gây ra dé

người khác khơng phạm tội.

Tuy nhiên, mơ hình theo hướng tiếp cận "cing ran", gần tương đương đối với người đã trưởng thành cho NCTN này cũng chưa đem lại hiệu quả tốt nhất, không minh chứng được rõ ràng hiệu quả của việc làm giảm bớt số lượng các trường hợp vi phạm pháp luật và tội phạm do NCTN thực hiện hay hỗ trợ q trình tái hịa nhập cộng đồng của NCTN. Ngược lại, tỷ lệ tội phạm nguy hiểm do NCTN thực hiện có xu hướng ngày càng gia tăng và tỷ lệ tái phạm rất cao ở những nước áp dụng mơ hình này”.

1.2.3. M6 hinh Toa gia dinh

Đây là mơ hình tịa án NCTN xuất hiện nhiều, phổ biến trong thời gian hai thập kỷ trở lại đây và được các quốc gia trên thế giới chuyển sang áp dụng, cụ thê tại một số nước như Thái Lan, An Độ, Philippin, Canada, New Zealand, New South Wales (Uc), Nhat Ban, Scotland, Séc, Hoa Ky, Han Quéc, Nhat Ban...

Xuất phát từ gia đình - gia đình là tế bào của xã hội, theo đó, trẻ em, NCTN khi sinh ra thì họ tiếp xúc với các thành viên trong gia đình đầu tiên nên khi thành viên trong gia

đình có hành vi lệch lạc, khơng đúng mực thì theo tính "tép nhiễm" trẻ em, NCTN đó sẽ

bat chước va làm theo, và ngày càng có nhiêu chứng cứ cho rang một trong những

15 Giáo trình Tư pháp đối với NCTN, Trường Dai học Luật Hà Nội, Nxb. Tư pháp, 2020, trang 4816 Giáo trình Tư pháp đối với người chưa thành niên, Trường Đại học Luật Hà Nội, 2020, trang 48

17 M6t số ý kiến về việc thành lập Tòa án cho người chưa thành niên ở Việt Nam (2009), Nguyễn Hữu Thế Trach,

-6c9 1 -4f12-92bf-f8a8e07a2ccd,truy cap 23/01/2022

</div>Trang 17<div class="page_container" data-page="17">

phương thức hữu hiệu nhất dé hỗ trợ các gia đình và con cái họ chính là việc củng cơ gia đình. Hay có thể nói nguyên nhân phạm tội của NCTN xuất phát từ gia đình của chính họ!Š. Do đó, mục đích của mơ hình này là đưa tất cả các van đề liên quan đến gia đình, NCTN vào xử lý trong một q trình tố tụng với mơ hình chun biệt mang tên

Tịa án gia đình (Family Court) kèm với đó là có sự giúp sức của đội ngũ hỗ trợ dịch vụ

xã hội nhằm bảo vệ, chăm sóc, giáo dục trẻ em nói chung và xử lý NCTN vi phạm pháp

luật nói riêng một cách đúng quy định của pháp luật.

Theo cách tiếp cận này thì những van đề, các hành vi của trẻ em, NCTN được xem xét dưới góc độ rộng hơn, gan với hồn cảnh gia đình của ho. Từ đó, thầm phán, cán bộ tham gia q trình tơ tụng nhìn nhận được một bức tranh đầy đủ hơn những gi diễn ra trong gia đình, tại sao NCTN lại có các hành vi đó. Đồng thời, các vụ án liên quan đến hơn nhân, gia đình, NCTN có những đặc thù riêng, bởi ngồi các phán quyết của tịa án thì các mỗi quan huyết thống, ni dưỡng NCTN van cịn kéo dài sau đó nên thâm phán sẽ căn cứ vào các dit liệu thu thập được dé đưa ra biện pháp xử ly mang tinh "tri /iệu" ưu việt, hợp lý nhất hướng vào ca gia đình lẫn bản thân NCTN phạm toi!”

Có thê thấy rằng, ba mơ hình Tịa án dành cho NCTN nêu trên được xác lập tùy theo hồn cảnh kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, kèm theo sự biến động của các loại tội phạm do NCTN thực hiện tại từng quốc gia cụ thể. Do đó khơng có một mơ hình nào là hoàn hảo và áp dụng chung cho tất cả các quốc gia. Ở những mức độ khác nhau, trong từng mơ hình này đều có những ưu điểm cũng như những nhược điểm nhất định, hoặc mơ hình tổ chức và hoạt động của nó vẫn đang trong quá trình kiểm nghiệm, cịn phải tiếp tục phát triển trong thực tiễn. Việc nhận diện cần phải có hệ thống tư pháp riêng cho NCTN dé phù hợp với đặc điểm tâm, sinh lý, ý thức của NCTN là bước tiễn vượt bậc trong việc bảo đảm quyền con người nói chung và qun trẻ em nói riêng mà tồn thế giới đều hướng tới.

'8 MO6t số ý kiến về việc thành lập Tòa án cho người chưa thành niên ở Việt Nam (2009), Nguyễn Hữu Thế Trạch;

! Viện khoa học xét xử, TANDTC, Dự thao Báo cáo nghiên cứu khả thi về việc thành lập Tịa gia đình và người

chưa thành niên ở Việt Nam, Tài liệu tại cuộc Tọa đàm ngày 4/12/2009 tại Hà Nội;

</div>Trang 18<div class="page_container" data-page="18">

TONG KET CHƯƠNG 1

Khái niệm về người chưa thành niên trong các văn ban pháp luật quốc tế và quy định của pháp luật quốc gia có sự khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều thừa nhận người dưới 18 tuổi là người chưa thành niên. Do vậy, việc quy định quyền và nghĩa vụ pháp lý đối với chủ thể này có sự khác biệt so với người đã thành niên. Tình hình phạm tội của người chưa thành niên trên thé giới ln có sự biến động với các mức độ khác nhau. Đây là van dé các quốc gia trên thế giới đều quan tâm và luôn cé gang tim ra những giải pháp tối ưu nhất dé giảm thiêu sự gia tăng của tội phạm chưa thành niên. Theo đó, việc thành lập Toà án dành cho người chưa thành niên là điều vô cùng cần thiết, dựa trên những lý luận khác nhau về bản chất của thời kỳ niên thiếu, về vai trò của Nhà nước trong các van đề gia đình và các nhu cầu của xã hội, mà ba loại hình Tồ án dành cho người chưa thành niên tương ứng lại thích hợp với từng quốc gia theo từng giai đoạn khác nhau. Xu hướng phổ biến hiện nay là mơ hình Tịa án Gia đình.

</div>Trang 19<div class="page_container" data-page="19">

CHƯƠNG 2. MƠ HÌNH TỊA ÁN DÀNH CHO NGƯỜI CHƯA THÀNH NIÊN CUA MOT SO QUOC GIA

2.1. Mơ hình Tịa án dành cho người chưa thành niên của Han Quốc (Tòa án Gia

Xuất phát từ nhận thức người chưa thành niên là người chưa phát triển day đủ về tâm sinh lý, có những đặc điểm riêng biệt, cần bảo vệ họ với những thủ tục "đợc biét", một số quốc gia đã thiết lập hệ thống tòa án dành riêng cho người chưa thành niên. Mơ hình tồ án xét xử đối với người chưa thành niên là một trong những bước tiến lớn của nhân loại trong việc bảo vệ quyên con người. Tại Hàn Quốc, ngày 25 tháng 03 năm 1942, Tòa án Vị thành niên Gyeongseong đầu tiên được thành lập nhằm xử lý quy trình, thủ tục bảo hộ người chưa thành niên, đưa tất cả vấn đề liên quan đến NCTN xử lý tại một cơ

quan chuyên biệt, kèm với đội ngũ hỗ trợ các dịch vụ xã hội. Năm 1947, Tòa án Vị thành

niên Gyeongseong được đổi tên thành "Vién Thanh thiếu niên Seoul". Cho đến ngày 1 tháng 10 năm 1963, Viện được nâng cấp lên và lấy tên gọi là Tịa án Gia đình Seoul nhằm nâng cao tính chun mơn đối với các vụ án hơn nhân - gia đình (khi phát sinh tranh chấp giữa các thành viên trong gia đình cần phải có sự hỗ trợ tích cực từ phía Tịa

án) và người chưa thành niên (xử lý hành vi phạm tội và hành vi sai trái của NCTN hoặc

áp dụng các biện pháp dé bảo vệ). Kèm theo việc thành lập Tòa án Gia đình, hệ thống

văn bản pháp luật dành riêng cho việc xét xử của Tịa Gia đình được ban hành như Dao

luật Vị thành niên, Đạo luật Bảo vệ thanh thiếu niên, ... Doleds Co cấu tổ chức va nhân sw Tịa án Gia đình

Theo Điều 3 Luật tơ chức Tòa án Hàn Quốc, các toa án sẽ được chia thành 07 loại

sau: Tòa án tối cao, Tòa án cấp cao, Tòa an sáng chế, Tòa án quận, Tòa án Gia đình, Tịa hành chính, Tịa án phục hồi chức năng. Theo đó, Tịa Gia đình của Hàn Quốc được tơ chức thành lập một Tịa án độc lập cùng với các loại hình tịa án nêu trên. Cho đến nay, có 08 Tịa án Gia đình được thành lập, bao gồm: Tịa án Gia đình Seoul (thành lập năm

1963), Toa án Gia đình Busan (2011), Toa án Gia đình Daegu (2012), Toa án Gia đìnhGwangju (2012), Tịa án Gia đình Daejeon (2012), Tịa án Gia đình Incheon (2016), Toa

án Gia đình Ulsan (2018), Tịa án Gia đình Suwon (2019). Ở những khu vực khơng có Toa án Gia đình, Tòa án quận (Tòa án địa phương) chịu trách nhiệm xử lý, có thầm quyền xét xử các vụ việc thuộc quyền hạn của Tịa án gia đình (Khoản 1 Điều 10, Đạo luật về các vụ án đặc biệt liên quan đến việc trừng phạt các tội phạm bạo lực gia đình).

</div>Trang 20<div class="page_container" data-page="20">

Ngồi Tịa án Gia đình, Tịa án quận cịn có các chi nhánh trực thuộc Tịa án Gia đình cũng đảm nhiệm xét xử vụ việc hơn nhân - gia đình và NCTN. Do đó, có thê thấy rằng hệ thống Tịa án Gia đình trên tồn quốc đã được thành lập "khá day dui". Và trong tương lai, mỗi khu vực sẽ thành lập Tịa Gia đình tương ứng với Tịa án quận dé Tịa Gia đình có thê phát trién lên một bước tiến mới, theo đó, Hàn Quốc dự kiến thành lập thêm Toa

án Gia đình Changwon vào tháng 3 năm 2025“°9.

Đội ngũ nhân sự của Tịa Gia đình Hàn Quốc bao gầm:

- - Chánh an;

- Tham phán chuyên trách xét xử vụ án Hơn nhân - Gia đình và NCTN. Từ năm 2005, Hàn Quốc đã thực hiện chế độ Thâm phán chuyên trách làm việc lâu dài tại Tòa án Gia đình, có nhiệm kỳ làm việc liên tục chuyên trách là 5 năm. Điều này nhằm nâng cao tính chun nghiệp của Tham phán ở Tồ Gia đình?!. Theo quy định, đối với vụ án gia đình sẽ được xét xử bởi một Thâm phán độc lập hoặc Hội đồng gồm 3 Thâm phán. Còn với vụ án bảo vệ NCTN và vụ an bảo vệ gia đình được xét xử bởi | Thâm phán duy nhất??;

- Ban Thư ký.

Ngồi ra, cịn có Điều tra viên chun mơn - cũng đóng vai trị quan trọng trong việc điều tra sự thật, thu xếp và liên lạc với các cơ quan phúc lợi xã hội, kiểm tra tâm lý...

trong việc xét xử Hơn nhân - gia đình và NCTN;

Bên cạnh đó, dé giải quyết thuận lợi các tranh chấp pháp lý phát sinh từ các mối quan hệ gia đình và họ hàng, đồng thời giúp NCTN phạm tội có hướng đi đúng đắn hơn thì Tịa án Gia đình Hàn Quốc cịn thành lập Ủy ban cải cách chế độ Hơn nhân gia đình và NCTN (thành lập năm 2004) - chỉ định ra các chuyên gia và tư van chun mơn làm Uy viên hịa giải giải quyết các tranh chấp phát sinh và cũng là nơi đưa ra những phương án cải thiện các nội dung đa dạng liên quan tới sự phát triển dài hạn của Tịa án Gia đình; Uy ban giải pháp nhằm giải quyết các van dé của gia đình trước và sau khi ly hơn (được thành lập tại Tịa án Gia đình Seoul vào năm 2009) - gồm Thâm phán, Điều tra viên và

có liên kết với nhiều Trung tâm hỗ trợ gia đình dé tư van trong các vụ án ly hơn, giáo

20 Tịa án Hàn Quốc, https:/namu.wiki/w/%EA%B0%80%EC%A0%95%EB%B2%95%EC%9B%90#rfn-I 1,

</div>Trang 21<div class="page_container" data-page="21">

duc bac phu huynh, tu van trẻ em...; Hội đồng tư vấn (có thể được thành lập ở một sé Tịa Gia đình) - do Tịa án chỉ định gồm các tư van viên chuyên môn làm ủy viên tu van giải quyết các van đề gia đình”.

2.1.2. Tham qun của Tịa Gia đình

Về ngun tắc, tịa án có thẩm quyền xét xử, giải quyết các tranh chấp pháp lý phát sinh giữa các bên. Và khi xây dựng lên Tịa Gia đình, Tịa Gia đình có thâm quyền xét xử, giải quyết các vụ việc liên quan đến hơn nhân - gia đình và NCTN. Theo đó, thâm quyền xét xử của Tịa Gia đình Hàn Quốc được cụ thê hóa như sau:

- _ Xét xử vụ việc về hơn nhân và gia đình: là những vụ việc tranh chấp giữa các thành viên trong gia đình và những người thân thích, vụ việc liên quan đến quan hệ gia đình và quan hệ nhân thân. Vi du về vụ việc hơn nhân và gia đình như: Xác nhận mối quan hệ hôn nhân trên thực tế; ly hôn theo yêu cầu của một bên; vô hiệu quan hệ hôn

nhân; xác định quan hệ cha, mẹ, con; xác định phạm vi của các hành vi mà người được

giám hộ phải được sự đồng ý của người được giám hộ; hủy bỏ việc nhận con nuôi; yêu cầu bồi thường thiệt hại và khơi phục lại tình trạng ban đầu do ly hôn; từ bỏ quyền thừa kế; phân chia di sản thừa kế”!...

- Hoa giải hôn nhân gia đình;

- __ Xét xử bảo vệ NCTN là xét xử dé áp dụng biện pháp xử lý bảo vệ NCTN (người

dưới 19 tuổi) thực hiện hành vi phạm tội hoặc đã có hành vi sai trai. Trong một SỐ trường

hợp nhất định, nêu NCTN thực hiện hành vi phạm tội quy định trong Bộ luật Hình sự, có thé được xét xử bảo vệ họ chứ không bị xét xử hình sự. Bởi thủ tục xét xử bảo vệ NCTN của Tịa Gia đình sẽ áp dụng các biện pháp xử lý bảo vệ NCTN dé họ có cơ hội

cải thiện chứ khơng nhằm mục đích trừng phạt;

- Xét xử bảo vệ gia đình là xét xử nhằm mục đích đem lại một mơi trường sống ồn định cho gia đình bằng cách Tịa Gia đình sẽ áp dụng biện pháp xử lý đối với các hành vi bạo lực gia đình như buộc người có hành vi bạo lực gia đình phải rời khỏi nơi cư trú

hoặc câm tiêp xúc với người nạn nhân...

23 Mơ hình tịa gia đình và người chưa thành niên ở Việt Nam và Hàn Quốc - nhìn từ góc độ luật so sánh, Lữ ThiHang,

http:/www.lapphap.vn/Pages/TinTue/206847/Mo-hinh-toa-gia-dinh-va-nguoi-chua-thanh-nien-o-Viet-Nam-va-Han-Quoc---nhin-tu-goc-do-luat-so-sanh.html, truy cập 04/02/2022

24 Điều 2 Đạo luật Tổ tụng Hơn nhân và Gia đình

</div>Trang 22<div class="page_container" data-page="22">

- _ Xét xử bảo vệ trẻ em là xét xử nhằm bảo hộ những nạn nhân là trẻ em tránh được

các hành vi ngược đãi, bóc lột của cha mẹ, người giám hộ”;

- _ Giám sát việc đăng ký quan hệ gia dinh?°: Tòa án tối cao phụ trách việc đăng ky và chứng nhận các van đề liên quan đến sự xuất hiện va thay đổi quan hệ gia đình. Nhung Tịa Gia đình sẽ giám sát các công việc đăng ký trong phạm vi thâm quyên. Vi du về các công việc đăng ký quan hệ gia đình như khai sinh, kết hơn... Thường Tịa án tối cao giao cho chính quyền địa phương thực hiện đăng ký quan hệ gia đình. Chính quyền địa phương tiếp nhận hồ sơ khai báo về việc thay đồi quan hệ gia đình hoặc nhập thơng tin vào Số đăng ký quan hệ gia đình. Và khi thực hiện các cơng việc trên, Tịa Gia đình Hàn Quốc sẽ giám sát, xác minh hồ sơ khai báo về quan hệ gia đình và nếu nhận thay có sai sót trên Số đăng ký quan hệ gia đình thì Tịa án sẽ yêu cầu chính quyền địa

phương chỉnh sửa;

- _ Xét xử liên quan đến đăng ký quan hệ gia đình;

- Thuan tình ly hơn. Nghĩa là, nếu một cap vợ chồng muốn chấm dit, giải tỏa quan

hệ hôn nhân trong tương lai thì họ phải nộp đơn lên tịa án xin ly hơn theo thỏa thuận,

theo đó, họ có thê nộp don tại Tịa an Gia đình dé được giải quyết.

Như vậy, thâm quyền của Tịa Gia đình Hàn Quốc bao trùm lên nhiều lĩnh vực của hôn nhân gia đình và các van dé của NCTN. Đó là Tịa Gia đình Hàn Quốc sẽ phụ trách xét xử sơ thâm và một phần xét xử phúc thâm đối với vụ việc hơn nhân và gia đình; phụ trách xét xử sơ thâm và phúc thẩm đối với vụ việc bảo vệ NCTN - điều tra và xét xử các

vụ bảo vệ NCTN, vụ việc bảo vệ gia đình và vụ việc bảo vệ trẻ em. Ngồi ra, tịa án giađình cịn phụ trách các cơng việc như giám sát việc đăng ký quan hệ gia đình, xét xử sơ

thâm và phúc thâm liên quan đến việc đăng ký quan hệ gia đình, cơng nhận thuận tình

ly hơn ””.

2.1.3. Trình tự, thủ tục giải quyết của Tịa Gia đình Hàn Quốc

e = Trình tự, thủ tục giải quyết của Tịa Gia đình đối với vụ việc xét xử bảo vệ Thứ nhát, trình tự xét xử bảo vệ người chưa thành niên

?5 “Trẻ em và người chưa thành niên” là những người đưới 19 tuổi, Điều 2 Đạo luật Bảo vệ Trẻ em và Người chưa

</div>Trang 23<div class="page_container" data-page="23">

Căn cứ Điều 4 Đạo luật Vị thành niên”Š, pháp luật chia những NCTN thực hiện hành

vi phạm tội hoặc hành vi sai trái sẽ được xét xử bảo vệ khi thuộc một trong ba nhóm tùy

theo độ tuổi của họ, đó là:

- (1) NCTN phạm tội dưới 10 tuổi;

- (2) NCTN từ 10 tuổi đến dưới 14 tuổi thực hiện hành vi vi phạm quy định của BLHS. Đối với NCTN thuộc hai trường hợp trên thì Tịa Gia đình Hàn Quốc sẽ khơng

trừng phạt” NCTN có hành vi phạm tội. Thay vào đó, Tịa Gia đình áp dụng các biện

pháp xử lý bảo vệ. Các biện pháp xử lý bảo vệ gồm có: Ủy thác cho người bảo hộ hoặc Ủy viên bảo hộ (thời hạn áp dụng biện pháp xử lý bảo vệ là 6 tháng và thâm phán có thể cham dứt việc ủy thác bằng quyết định bất cứ lúc nào nếu cần thiết); Lệnh yêu cầu nghe giảng (không được vượt quá 100 giờ); Lệnh u cầu tham gia tình nguyện xã hội (khơng được vượt quá 200 giờ); Giám sát bảo hộ ngắn hạn (1 năm - tương tự cải tạo không giam giữ); Giám sát bảo hộ dài hạn (2 năm); Ủy thác giám hộ cho cơ sở bảo vệ thiếu niên (6 tháng); Ủy thác cho cơ sở bảo hộ y tế thiếu niên (6 tháng); Đưa vào trường giáo dưỡng trong vòng | thang; Dua vào trường giáo dưỡng ngăn hạn (tối đa 6 tháng); Dua vào trường giáo dưỡng dài hạn (tối đa 2 năm) (Điều 32, 32 Đạo luật Vị thành niên). Xét thay, ở độ tuổi mới lớn, NCTN chưa suy nghĩ được tỉ mỉ như người trưởng thành, họ bồng bột và các hành động của họ thường dựa trên những cảm xúc nhất thời nên dẫn tới hành vi phạm tội. Việc không trừng phạt hình sự NCTN phạm tội ở nhóm độ tuổi này khơng đồng nghĩa với lý do là đo họ cịn q nhỏ nên khơng bị trừng phạt, theo đó NCTN cũng phải chịu mức án nặng nhất là bị đưa vào trường giáo dưỡng 2 năm.

- (3) NCTN phạm tội từ 14 tuổi đến dưới 19 tuổi. Đối với nhóm độ ti nay, NCTN

đã có năng lực trách nhiệm hình sự nên ngoài các biện pháp xử lý bảo vệ nêu trên thì họ

có thể phải bị trừng phạt, phải chịu trách nhiệm hình sự tương tự như người phạm tội đã thành niên. Ví dụ, tại Điều 59 (Giảm nhẹ hình phạt tử hình và tù chung thân) Đạo luật Vị thành niên (Điều này được sửa đổi vào 21/12/2007) quy định: Nếu người chưa thành niên dưới 18 tudi tại thời điểm phạm tội bị kết án tử hình hoặc từ chung thân, thì hình phạt cơ định là 15 năm tù.

28 AIA truy cập

? Điều 9 (Người chưa thành niên phạm tội) Hành vi của người dưới 14 tuổi sẽ không bị trừng phạt, Bộ luật Hình

sự (Đạo luật sơ 17571);

</div>Trang 24<div class="page_container" data-page="24">

và q trình xét xử bảo vệ NCTN được thực hiện như sau: Đối với hành vi phạm tội của người từ 14 tuôi đến dưới 19 tuổi, khi cảnh sát bắt giữ NCTN sẽ chuyên giao cho Viện công tố (Viện kiểm sát), sau đó Cơng tố viên có quyền chun vụ án đến Tịa Gia đình để Tịa Gia đình xét xử bảo vệ NCTN hoặc truy tố đến Tòa án thường (Tòa án quận). Còn với người từ 10 tuổi đến đưới 14 tuổi, cảnh sát sẽ chuyền trực tiếp hồ sơ đến Tịa Gia đình dé giải quyết (Điều 4 Đạo luật Vị thành niên).

Sau khi tiếp nhận vụ án, Tịa Gia đình sẽ tiễn hành điều tra. Khác với việc điều tra tội phạm trong giải quyết vụ án hình sự cho người đã thành niên, đối với vụ án xét xử bảo vệ NCTN, giai đoạn này nhằm mục dich cải thiện môi trường sống, dé gây dựng tính cách, phẩm chất của NCTN được hồn thiện hơn. Khi tiến hành điều tra hoặc khám nghiệm, "Phịng Vi thành niên phải cung cấp thơng tin về chẩn đoán của bác sĩ tâm thân, nhà tâm lý học, nhân viên xã hội, nhà giáo đục hoặc chuyên gia khác, kết quả và ý kiến của người đánh giá phân loại trẻ vị thành niên và kết quả điều tra bởi văn phòng quản chế" (Điều 12 Đạo luật Vi thành niên). Sự tin cậy vào lời khai của NCTN phạm tội là yếu tố quan trọng nhất trong hoạt động điều tra. Lời khai phải có được thơng qua sự thú nhận tự nguyện mà khơng có bất kỳ biện pháp điều tra cưỡng bức nào. Nếu tòa

án phát hiện bat ky hanh vi hoac thu tuc bat hop phap nao, toa an sé tra tu do cho ho ma

không bị buộc tội (Jo & Kim, 2013). Các vu án bảo vệ NCTN được giải quyết bởi một Thâm phán. Theo đó, Thâm phán có quyền quyết định có hay khơng cần thiết bắt đầu xét xử vụ án theo giấy tuyên án, báo cáo của Điều tra viên. Và khi quyết định không bắt đầu xét xử với ly do vụ án "ø;e", NCTN có thé được khuyến cáo hoặc người giám hộ có thé được hướng dẫn dé quản lý hoặc giáo dục NCTN một cách chặt chẽ. Nếu xét thay cần thiết phải xem xét vụ án theo giấy tuyên án và biên bản điều tra của Điều tra viên, thâm phán sẽ ra quyết định bắt đầu phiên điều tran*° - được diễn ra một cách tử tế, nhẹ nhàng và không được công khai (Điều 19, 20, 24 Đạo luật Vị thành niên). Sau khi điều tra, phiên điều trần xong và bắt đầu thủ tục xét xử, Thâm phán sẽ quyết định biện pháp xử lý bảo vệ nào được áp dụng đối với NCTN tại phiên tòa dựa trên kết quả xét xử. Nếu hình phạt được đưa ra khi xử phạt hình sự nhắn mạnh đến yếu tố trừng phạt, người phạm tội phải chịu các biện pháp cưỡng chế nhà nước thì biện pháp xử lý bảo vệ NCTN chú trọng đến yếu tố giúp NCTN điều chỉnh được hành vi của mình, cải thiện bản thân và

30 Phiên điêu tran có thê có hoặc khơng

</div>Trang 25<div class="page_container" data-page="25">

có mơi trường sống tốt hơn. Ngồi ra, với độ tuổi từ 14 đến dưới 19 tuổi, nếu xét thay cần thiết phải xử phạt hình sự (bị phạt tù) thi Tham phán sẽ không áp dụng các biện pháp xử lý bảo vệ. Cụ thể, tại Điều 60 (Hình phạt bất thường) Đạo luật Vị thành niên quy định rằng: "7rường hợp người chưa thành niên phạm tội mà bị phạt tù có thời hạn trên hai năm theo luật định, thì mức an sẽ được xác định bằng cách xác định mức án đài hạn và ngắn hạn trong phạm vi phạm vi của hình phạt. Tuy nhiên, dài hạn không qua 10 năm và ngắn han không quá 5 năm"; Nếu người chưa thành niên đưới 18 tuôi tại thời điểm phạm tội bị kết án tử hình hoặc từ chung thân, thì hình phạt cơ định là 15 năm tù. Những hình phạt tù sẽ được giảm bớt dựa trên đặc điểm của NCTN. Và sau khi xét xử xong, Tịa Gia đình phải giám sát tình hình chấp hành biện pháp xử lý bảo vệ NCTN băng cách Tòa sẽ nhận báo cáo về tình hình chấp hành quyết định. Trong trường hợp cần thiết, Tịa có thê thay đổi biện pháp xử lý bảo vệ.

Thứ hai, trình tự xét xử bảo vệ gia đình

Các hành vi bạo lực gia đình đã xảy ra rất nhiều trong đời sống, hành vi đó gây ra những thiệt hại về thé chất, tinh thần hoặc tài sản. Với chức năng chuyên xét xử các vụ việc liên quan đến hơn nhân - gia đình và NCTN thì Tịa Gia đình sẽ áp dụng các biện pháp xử lý, bảo vệ của mình dé xét xử người có hành vi bạo lực gia đình. Nạn nhân của bạo lực gia đình có thé trực tiếp gửi u cầu bảo vệ đến Tịa Gia đình và Tịa sẽ ra lệnh bảo vệ theo yêu cầu của nạn nhân. Theo đó, lệnh bảo vệ nạn nhân bao gồm các biện

pháp như cách ly người có hành vi bạo lực gia đình rời khỏi nơi cu trú của nạn nhân;

cam tiép cận với nan nhân trong phạm vi 100m tai nơi ở hoặc nơi làm việc của họ; cam tiép can nan nhan bang cách sử dung viễn thong?!; han chế thực hiện quyền của cha mẹ đối với nạn nhân bị bạo lực gia đình là người có quyền của cha me; hạn chế đối với việc thực hiện quyền thương lượng, phỏng vấn nạn nhân bị bạo lực gia đình [Điều 55-2 (Lệnh Bảo vệ nạn nhân) Đạo luật trừng phạt bạo lực gia đình - Đạo luật số 17499, 20. 10.2020]. Và sau khi hồ sơ bảo vệ gia đình được chuyên đến Toa án Gia đình bởi một cơng tố viên, tịa án có thé áp dụng các biện pháp tạm thời??. Số lượng Tham phán tham gia giải quyết vụ án bảo vệ gia đình này là một Thâm phán duy nhất.

31 "Vién théng" có nghĩa là truyền hoặc nhận mã, từ ngữ, âm thanh hoặc hình anh bằng các phương thức hữutuyến, vơ tuyến, quang học hoặc điện tử khác

32 Khoản 5 Điều 10 Quy tắc Phan quyết Bảo vệ Nha, Quy tắc của Tòa án Tối cao số 2940, 28.12.2020,

https:/www.law.go.kr/%EB%B2%095%EB%A09%B9/%EA%B0%80%EC%A0%95%EB%B3%B4%ED%989%B8%EC%8B%AC%ED%8C%90%EA%B7%9C%EC%B9%99

</div>Trang 26<div class="page_container" data-page="26">

Kế tiếp, Tịa Gia đình mở thủ tục xét xử, tiễn hành xác minh vụ việc dựa trên nhiều

phương diện như hồn cảnh của các thành viên trong gia đình, động cơ thực hiện hành

vi bạo lực đó là gì?, trạng thái tinh thần và thé chất, môi trường gia đình, mối quan hệ với nạn nhân và nguy cơ, mức độ tái phạm... được ghi trong biên bản điều tra. Việc xác minh này vừa nhằm mục đích khơi phục lại sự bình n, sự ơn định của các gia đình bị

"tan vỡ, mâu thudn" bởi hành vi bao lực gia đình và giúp họ có cuộc sống, được nuôi

dưỡng trong môi trường lành mạnh hơn. Sau khi tiến hành xét xử, Thâm phán sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về vụ án xét xử bảo vệ gia đình, có thé là quyết định hạn chế hành vi của người phạm tội tiếp cận nạn nhân, lệnh tham gia hoặc phục vụ cộng đồng, lệnh quan chế, ủy thác bảo vệ, ủy thác điều tri và ủy thác tư vấn3... Trong trường hợp can chứng minh một cách nghiêm ngặt về việc người đó có thực hiện hành vi bao lực gia đình hay khơng thì phải chun vụ án cho Tịa án thường dé xét xử hình sự?t. Bên cạnh đó, Tịa Gia đình sẽ chỉ đạo và giám sát việc chấp hành quyết định được ban hành ra.

Thứ ba, trình tự xét xử bảo vệ trẻ em

Khác với việc xét xử bảo vệ NCTN, xét xử bảo vệ trẻ em ở đây tức là thủ tục xét xử

dé bảo vệ nạn nhân là trẻ em (Khi là nạn nhân hoặc nhân chứng của tội phạm được gọi

là trẻ em thay vì gọi là người chưa thành niên) khỏi bạo lực gia đình, sự bóc lột, xâm hại

tình dục, ... gây ton hại đến sức khỏe, phúc lợi va ảnh hưởng đến sự phát triển bình

thường của trẻ em. Thủ tục xét xử này của Tòa Gia đình chia thành 02 loại, đó là: thủ

tục giải quyết vụ việc bảo vệ trẻ em và thủ tục giải quyết vụ việc yêu cầu Tòa án ban hành lệnh bảo vệ trẻ em bị xâm hại (các lệnh bảo vệ trẻ em bi xâm hại bao gồm các biện pháp bảo vệ như hạn chế hành vi của người phạm tội tiếp cận với trẻ em hoặc thành viên gia đình trẻ bị xâm hại; hạn chế hành vi liên lạc/ gọi điện của người phạm tội thông qua viễn thơng với trẻ em hoặc thành viên gia đình nạn nhân; hạn chế hoặc đình chỉ việc thực hiện quyên của cha mẹ hoặc quyên giảm hộ đối với trẻ em là nạn nhân; ủy thác điều trị trẻ bị xâm hai cho cơ sở y té;...35). Phan da thủ tục xét xử bảo vệ trẻ em cũng tương đồng với thủ tục xét xử bảo vệ gia đình. Và khi áp dụng các biện pháp bảo vệ, ra lệnh bảo vệ trẻ em thì Tịa Gia đình sẽ chỉ đạo và giám sát việc chấp hành lệnh hoặc quyết định đó.

337A} =w1: 781 s 2l 3Ì, truy cập 12/02/2022

a4 Mo hinh toa gia dinh và người chưa thành niên ở Việt Nam và Han Quốc - nhin từ góc độ luật so sánh, tlđd

35 Điêu 36 Đạo luật vê các trường hợp đặc biệt liên quan dén Trừng phạt, v.v. đôi với Tội phạm lam dụng trẻ em

</div>Trang 27<div class="page_container" data-page="27">

e Trinh tự, thủ tục giải quyết của Tịa Gia đình đối với vụ việc Hơn nhân Gia đình Tùy vào từng vụ việc cụ thé đã dẫn chứng ở mục Tham quyền của Tòa Gia đình, các vụ việc Hơn nhân - Gia đình khi được Tịa Gia đình thụ lý và tiễn hành xét xử thì các trình tự đưới đây là hình thức cần thiết phải có qua từng giai đoạn:

- Tư vấn Hơn nhân - Gia đình;

- _ Hướng dẫn chăm sóc và ni dưỡng con cái;

- Căm trại - là hình thức tư vấn tập thé dé hướng dan cách chăm sóc, ni dưỡng con cái sau khi ly hơn; nâng cao sự gắn kết; giúp trẻ giải tỏa tâm lý trong q trình ly hơn của cha mẹ;

- Dé án dành cho gia đình da văn hóa? - giúp nâng cao nhận thức và các thành viên cải thiện mỗi quan hệ trong gia đình, hội nhập vào xã hội.

Việc tư vấn và hỗ trợ tâm lý cho các cặp vợ chồng về hôn nhân, ly hôn, tái hôn, các vấn đề về tình dục, quan hệ giữa cha mẹ - con cái... nhằm giảm bớt các tranh chấp phát sinh giữa các thành viên trong gia đình, xoa dịu được phan nào "ndi dau" được gây ra bởi những mâu thuẫn đó. Ví dụ, khi một cap vợ chồng đã có con chung là NCTN muốn ly hơn và nộp đơn đến Tịa Gia đình thì với trách nhiệm xét xử các vụ việc Hơn nhân -Gia đình, Tịa -Gia đình sẽ sắp xếp cho họ budi tư van dé đưa ra các lời khuyên về các van đề trước va sau ly hơn; các khó khăn mà con cái thường gặp phải do ly hôn gây ra... Việc cha me ly hôn anh hưởng rat lớn đến sự phát triển tâm lý chung của con cái, đặc biệt là đối với những trường hợp cha mẹ ly hơn khi con cịn rất nhỏ, khiến NCTN ít nhận được sự quan tâm, giúp đỡ, chăm sóc của bố mẹ, mat đi một điều kiện cơ bản dé phát triển nên có một số NCTN rơi vào các tệ nạn xã hội, có những hành vi vi phạm pháp luật...Nên đối với các vụ việc hôn nhân - gia đình khi có tranh chấp phát sinh thì Tịa Gia đình Hàn Quốc sẽ áp dụng 04 hình thức trên để từ đó nâng cao khả năng được tiếp cận các thông tin về tư vẫn cho họ, các gia đình có cơ hội hàn gan lại với nhau, thậm chí cịn có thể giảm bớt các gánh nặng kinh tế cho các gia đình, cải thiện chất lượng cuộc sơng gia đình.

36 Mơ hình tịa gia đình và người chưa thành niên ở Việt Nam và Hàn Quốc - nhìn từ góc độ luật so sánh, tlđd

</div>Trang 28<div class="page_container" data-page="28">

2.1.4. Mơ hình phịng xét xử của Tịa Gia đình Hàn Quốc dành riêng cho

người chia thành niên

2019 6.8/80. Goes CE series puesta

Phiên tòa gia định trong một vu án xét xử bảo vệ người chưa thành niên,

Ảnh: nguôn M.lawtimes.co.kr

Ảnh: nguồn Djfamily.scourt.go.kr

Các Tịa Gia đình đã thành lập được trang bị đầy đủ các cơ sở vật chất đề thực hiện chức năng xét xử chuyên biệt và chức năng hỗ trợ, phúc lợi đối với xét xử Hôn nhân -Gia đình và NCTN như phịng xử án, phòng thẩm phán, phòng điều tra, phòng hòa giải, phòng tư vấn, phịng thuận tình ly hơn, phịng chờ dành cho trẻ em, phòng phỏng vấn

thương lượng giữa con và cha mẹ khi xét xử ly hơn...

Tịa Gia đình Hàn Quốc xét xử chung những vụ việc liên quan đến hơn nhân - gia đình và NCTN... nên phịng xét xử được thiết kế giống nhau, khơng có sự khác biệt đối

với phòng xét xử dành riêng cho NCTN. Theo đó, mơ hình phiên tịa xét xử của Toa Gia

đình Hàn Quốc được bố trí có sự phân chia "cao thdp", thẩm phán sẽ ngồi giữa ở vị trí

cao phía trên, có khoảng cách nhât định với NCTN và các bên tham gia xét xử có vị trí

</div>Trang 29<div class="page_container" data-page="29">

ngơi khác nhau, có sự ngăn cách. Điều này có thé khiến cho NCTN có tâm lý sợ sệt, căng thắng, thậm chí có thé là một trải nghiệm đáng sợ đối với NCTN°7.

2.2. Mơ hình Tịa án dành cho người chưa thành niên ở Pháp

Trong luật hình sự và luật tố tụng hình sự Cộng hồ Pháp, chế định trách nhiệm hình sự của người chưa thành niên luôn gắn liền với chế định thẩm phán vị thành niên (Juge des enfants). Đây là thẩm phán chuyên giải quyết những vụ án hình sự do người chưa thành niên thực hiện từ khâu điều tra, xét xử cho đến khâu thi hành bản án hình sự.

Đồng thời, ở Pháp, quan điểm hình thành riêng hệ thống các cơ quan tư pháp, chịu trách nhiệm điều tra, truy tố và xét xử những vụ án do người chưa thành niên thực hiện đã xuất hiện từ cuối thế ki thứ XIX nhưng phải đến những năm đầu của thế ki XX thì tồ án vị thành niên - chế định pháp lý hình sự chuyên biệt đầu tiên chịu trách nhiệm về

các vụ án hình sự do người chưa thành niên thực hiện mới chính thức ra đời”Š. Tuy nhiên,

sự hiện diện của hệ thống tòa án chuyên biệt này chưa đủ dé thực hiện cái gọi là “hình thành một hệ thong các cơ quan chuyên biệt”. Hơn ba mươi năm sau đó, thâm phán vị thành niên - một chế định tố tụng hình sự của Pháp mới xuất hiện. Vì vậy, dé hiểu sâu hơn về mơ hình Tịa án người chưa thành niên ở Pháp chúng tơi xin tiếp cận đến những

khía cạnh sau:

dudels Lich sw hinh thanh Toa an vi thanh nién 6 Phap

Đầu thé ky 20 được đánh dau bang việc thành lập các tòa án vi thành niên đầu tiên ở Pháp. Đạo luật ngày 22 tháng 7 năm 1912 tạo cơ sở pháp lý thiết lập toà án trên, làm nên tang cho Sắc lệnh năm 1945 sau đó đến Sắc lệnh năm 1958, quy định các nguyên tắc chính của một nền công lý cụ thé cho người chưa thành niên.

Trong nhiều thế kỷ, người chưa thành niên, khi họ phạm pháp, được đánh giá như

người lớn. Jean-Jacques Yvorel, nhà nghiên cứu lịch sử tại phòng nghiên cứu của

Trường Quốc gia Bảo vệ Thanh niên Tư pháp (ENPJJ), giải thích "Người lớn trong thu nhỏ", người bị trừng phat bằng các hình phạt cũng "thu nhỏ": giỗng như người lớn, nhưng với thời lượng ngắn hơn một chút. Từ cuối thế kỷ 19, một phong trào phản ánh

37 Có vẻ như nếu so với các mơ hình phịng xét xử của Tòa án đành riêng cho NCTN của các nước trên thế giớinhư Việt Nam, Nhật Bản, Úc... phòng xét xử của NCTN được thiết kế mơ hình riêng và thân thiện với NCTN. Đólà, phịng xử thường có diện tích nhỏ, bày trí đơn giản, gần gũi với mơi trường sống ở gia đình, trường học. Cácbên tham gia ngồi xung quanh một chiếc bàn "ít nghiêm trang" hon so với phịng xử thơng thường dé giúp giảmtai bớt áp lực cho các bên. Việc này khiến cho cuộc trao đồi giữa các bên về vụ án trong phòng xét xử giống nhưmột cuộc nói chuyện và từ đó NCTN cảm nhận được sự thân thiện thì sẽ tự do bày tỏ ý kiến của mình.

38 Tồ án vị thành niên lần đầu tiên xuất hiện ở Pháp năm 1912.

</div>Trang 30<div class="page_container" data-page="30">

xuyên qua toàn bộ thế giới phương Tây đã dẫn đến việc thành lập "Téa án đành cho người chưa thành niên" ở Hoa Kỳ, các cơ quan tài phán chuyên biệt ở châu Âu và ở Pháp, dé thành lập các tòa án dành cho người chưa thành niên.

Đồng thời, Sắc lệnh ngày 2 tháng 2 năm 1945 hầu hết các đề xuất đã được đưa ra trong thời kỳ giữa cuộc chiến, đã sửa đổi luật năm 1912, bắt đầu bằng việc thành lập một thâm phán chuyên biệt: thấm phán vi thành niên. Qua sắc lệnh trên, mong muốn đặt giáo dục trở lại trọng tâm của hệ thống tư pháp cho trẻ vị thành niên tại Pháp được tái khẳng định và thực hiện.

2.2.2. Cơ cấu tơ chức, nhân sự của Tịa án vị thành niên ở Pháp

Trong tố tụng hình sự Pháp, Tham phan vi thành niên không bị giới han về nhiệm kì (Luật số 87-1062 ngày 30/12/1987). Đặc biệt, Thâm phán khơng chỉ có quyền xét xử mà cịn có quyền điều tra đối với người chưa thành niên. Day là ngoại lệ của nguyên tắc tách biệt hoạt động điều tra với xét xử trong tơ tụng hình sự Pháp.

Theo đó, thâm phán vị thành niên (Juge des enfants) được hình thành theo Sắc lệnh số 45-174 ngày 02/02/1945, sửa đổi, bố sung năm 2019. “7ẩm phán về người chưa thành niên chắc chắn là biểu trợng chuyên mơn hóa của Tịa về người chưa thành niên. Mang tính biểu tượng, Tham phán về người chưa thành niên là xương sống của công lý cho người chưa thành niên”°. Họ được đào tạo ban đầu tại Trường Tham phán quốc gia

Bordeaux và được đào tạo thường xuyên tại trường nay cũng như tai Trung tâm dao tạo

về bảo vệ tư pháp đối với người chưa thành niên Vaucresson. Ngồi ra, ho là những thầm phán có kinh nghiệm, được lựa chọn và đào tạo theo chế độ riêng và được Tổng thống bổ nhiệm trong nhiệm kì ba năm trên cơ sở đề nghị của Bộ trưởng Bộ tư pháp (Garde de sceaux - ministre de la justice), sau khi đã có ý kiến của Hội đồng thâm phán tối cao*’. Do đó cơ cau tơ chức của Tòa án vị thành niên được thê hiện cụ thé:

e Toa án vị thành niên thuộc Tòa án thẩm quyền rộng

Xét xử theo hình thức phiên tịa kín tại phịng xử án với Hội đồng xét xử gồm 1 Thâm phán vị thành niên và 2 Hội thâm. Theo quy định tại Điều L.251-3 Bộ luật Tổ chức tư pháp, Thâm phán vị thành niên làm chủ tọa phiên tòa của Tòa án vị thành niên. Trước

khi mở phiên tòa, Hội thâm có qun nghiên cứu hơ sơ vụ án. Tại phiên tòa, Hội thâm

3° Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs du droit pénal des mineurs, Thèse de doctorat, Université

Panthéon — Assas (Paris II), p. 396.

49 Sac lệnh số 58-1270 ngày 22/12/1958 và Luật sơ 94-101 ngày 5/1/1994 Cộng hồ Pháp.

</div>Trang 31<div class="page_container" data-page="31">

ngang quyền với Thâm phán trong việc quyết định về tội phạm và chế tài đối với bị cáo là người chưa thành niên phạm tội. Tuy nhiên, do Hội thâm không phải là những người xét xử chuyên nghiệp nên Thâm phán vị thành niên thường phải một mình lập luận và tìm giải pháp cho những van đề thuần túy pháp luật!.

e Toa đại hình về người chưa thành niên

Tịa đại hình về người chưa thành niên (Cour d’assises des mineurs) được thành lập theo Luật ngày 24/5/1951, thay thế cho Tịa đại hình đặc biệt (Cour d’assises exceptionnelle) được thành lập từ năm 1945. Gồm một Chánh tòa va hai Tham phan (Điều 20 Sắc lệnh ngày 02/02/1945, sửa đối, bồ sung theo Luật ngày 24/5/1951). Pháp luật Pháp khơng địi hỏi điều kiện đặc biệt đối với Chánh tòa mà chỉ quy định điều kiện đặc biệt đối với hai Thâm phán còn lại phải là Tham phán về người chưa thành niên, trừ trường hợp không thé (sauf impossibilité). Tác giả Carmen Montoire trong Luận án tiễn sĩ tại Trường Đại học Paris II cho rằng chính sự chia tách chức năng điều tra và chức năng xét xử, Thâm phán điều tra không được tham gia xét xử tại phiên tịa đại hình khiến cho các Tham phán chun sâu nhất về người chưa thành niên không tham gia được vào phiên tịa nay”. Tịa đại hình về người chưa thành niên khi xét xử sơ thâm cịn có sự tham gia của sáu Hội thâm và khi xét xử phúc thâm cịn có sự tham gia của chín Hội thâm (Điều 13 Luật ngày 10/8/2011). Tuy nhiên, pháp luật Pháp cũng khơng địi hỏi điều kiện đặc biệt của Hội thâm tại Tịa đại hình về người chưa thành niên. Giáo sư André Vitu trong một bài nghiên cứu về các Tòa án đối với người chưa thành niên đã tự đặt câu hỏi rang làm thé nào người ta có thé yêu cầu “yếu t6 nhân dan’ này có kién thức cần thiết để xét xử một cách đúng đắn đối với người chưa thành niên và đánh giá các van đề giáo dục đối với họ”. Đại điện Viện Cơng tố tại Tịa đại hình về người chưa thành niên là một Công tổ viên chuyên trách về người chưa thành niên (Điều L. 512-3 Bộ luật Tổ chức tư pháp). Trường hợp Viện trưởng Viện Công tổ tham gia phiên tịa đại hình về người chưa thành niên thì pháp luật Pháp cũng khơng địi hỏi điều kiện đặc biệt

gì đơi với chủ thê này. Tác gia Jean-FrancoIs Renucci trong Luận án tiên sĩ tại Trường

41 Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs du droit pénal des mineurs, Thèse de doctorrat, Université

Panthéon — Assas (Paris II), p. 436.

* Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs du droit pénal des mineurs, Thése de doctorat, Université

Panthéon — Assas (Paris II), p. 445.

*® André Vitu (1964), “Réflexions sur les juridictions pour mineurs délinquants”, in Mélanges L. Hugueney, Sirey.

Cité par Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs du droit pénal des mineurs, These de doctorrat,Université Panthéon — Assas (Paris II), p. 445.

</div>Trang 32<div class="page_container" data-page="32">

Dai hoc Nice cho rang: “về phương điện thành phan, Tịa đại hình về người chưa thành niên khơng thực sự là một Tịa an đặc biệt và đơi khi con được tổ chức như Tịa đại hình doi với người đã thành niên, mặc dù nó được hưởng tên gọi là Tịa đại hình về người

chưa thành nién’TM.

DDids Tham quyền, chức năng của Tòa án vị thành niên ở Pháp

e Toa án vị thành niên (Tribunal pour enfants) thuộc Tòa án thâm quyên rộng Tòa án vị thành niên (Tribunal pour enfants) thuộc Tòa án thâm quyền rộng xét xử theo thủ tục thân thiện đối với người chưa thành niên phạm tội theo chế độ xét xử tập thé trong bốn trường hop, cụ thé:

Thứ nhất, vụ án hình sự về tội vi cảnh bậc 5 mà bị cáo khi thực hiện hành vi phạm tội là người đủ 16 tuổi đến 18 tuổi. Tội vi cảnh (contravention) là tội phạm ít nghiêm trong nhất sau khinh tội và trọng tội, được chia thành nhiều bậc và bị áp dụng hình phạt vi cảnh (peines contraventionnelles) gồm hình phạt phạt tiền, tước bỏ hoặc hạn chế một số quyền và hình phạt bổ sung”Š. Tội vi cảnh bậc 5 có mức hình phạt tiền trên 750 euros đến 1.500 euros hoặc đến 3.000 euros trong trường hợp tái phạm do pháp luật quy định.

Ví dụ: bạo lực nhỏ, ...

Thứ hai, vụ án hình sự về khinh tội có mức hình phạt băng hoặc trên 7 năm tù mà bi cáo khi thực hiện hành vi phạm tội là người đến 18 tuổi“5. Khinh tội (délit) là loại tội mà người phạm tội phải chịu hình phạt tiêu hình (peines corectionnelles) gồm hình phạt tù tối đa đến 10 năm, hình phạt tiền, hình phạt tiền theo ngày, lao động cơng ích, tước hoặc hạn chế quyền và hình phạt bổ sung'”.

Ví dụ: tội trộm cắp, bạo lực nặng hơn hay tấn cơng tình dục, ...

Thứ ba, vụ án hình sự về khinh tội có mức hình phạt dưới 7 năm tù mà bị cáo khi thực hiện hành vi phạm tội là người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi.

Thứ tư, vụ án hình sự về trọng tội mà bị cáo khi thực hiện hành vi phạm tội là người dưới 16 tuổi. Trọng tội (crime) là loại tội nghiêm trọng nhất mà hình phạt áp dụng với

#4 Jean-Francois Renucci (1985), Minorité et procédure, Essai de contribution a l°évolution du droit procédural des

mineurs, Thése de doctorat, Université de Nice. Cité par Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs dudroit pénal des mineurs, Thèse de doctorrat, Université Panthéon — Assas (Paris II), p. 445.

45 Raymond Guillien et Jean Vincent (1999), Lexique des termes juridiques, 12° édition, Dalloz, Paris, p. 148.

46 Điều 8 Sắc lệnh số 45-174 ngày 02/02/1945 và Luật ngày 09/09/2020.

47 Raymond Guillien et Jean Vincent (1999), Lexique des termes juridiques, 12° édition, Dalloz, Paris, p.180.

</div>Trang 33<div class="page_container" data-page="33">

thé nhân là tù chung thân hoặc tù có thời hạn từ 10 năm đến 30 năm, hình phạt tiền và hình phạt bé sung.

Ví dụ: các tội danh giết người, hiếp dam, ... e Toa đại hình về người chưa thành niên

Tịa đại hình về người chưa thành niên xét xử vụ án hình sự về trọng tội mà bị cáo khi thực hiện hành vi phạm tội là người từ đủ 16 tuổi đến 18 tuổi (Điều L. 511-2 Bộ luật Tổ chức tư pháp). Theo quyết định của Tham phán điều tra (Juge d’instruction), Tòa đại hình về người chưa thành niên cũng có thẩm quyền xét xử đối với người đã thành niên đồng phạm (coauteur ou complice) với người chưa thành niên trong trường hợp không thé tách vụ án (khoản 3 Điều 9 Sắc lệnh ngày 02/02/1945, sửa đối, bổ sung theo Luật ngày 24/5/1951). Khơng những vậy, Tịa đại hình về người chưa thành niên cịn có thâm quyền xét xử vụ án hình sự về trọng tội và khinh tội mà bị cáo khi thực hiện hành vi

phạm tội là người chưa đủ 16 tuôi. Trong Luận án tiễn sĩ của mình tại Trường Đại học

Paris I, tác giả Carmen Montoire nhận xét: “Day la một quy định tuyệt voi vì lợi ích cua

việc quản lý tốt nên tư pháp. Diéu đó cho phép tránh việc tách vụ án và tổ chức nhiều phiên toa tại các Toa an khác nhau, với việc triệu tập bị hại nhiễu lan trong trường hop phạm tội hàng loạt như các trọng tội xâm phạm tình duc’””. Bao cáo của Ủy ban đề xuất sửa đổi Sắc lệnh ngày 02/02/1945 do André Varinard chủ trì vào tháng 12/2008 cũng

phan ánh thực trạng: “That không may khi một người chưa thành niên phạm trọng tội

hiếp dâm nhiễu lan trong thời gian dài trước và sau khi đủ 16 tuổi lại bị xét xử tại Tòa về người chưa thành niên thuộc Tòa án thẩm quyên rộng về những hành vi thực hiện khi chưa đủ 16 tuổi và bị xét xử tại Tòa đại hình về người chưa thành niên về những hành vi thực hiện khi đã đủ 16 tuổi”,

2.2.4. Thủ tục xét xứ của Tòa án vị thành niên ở Pháp

Trên thực tế, hoạt động xét xử về người chưa thành niên ln phải bảo đảm hai yếu tố, đó là giáo dục và trừng phat, trong đó yêu tố giáo duc được đặt lên hàng đầu.

e Toa án vị thành niên thuộc Tòa án thâm quyên rộng

48 Raymond Guillien et Jean Vincent (1999), Lexique des termes juridiques, 12° édition, Dalloz, Paris, p. 164* Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs du droit pénal des mineurs, Thése de doctorat, Université

Panthéon — Assas (Paris II), p. 442.

3° André Varinard (2008), Rapport de la Commission de propositions de réforme de l’ordonnance du 2 ƒévrier

1945 relative aux mineurs délinquants, “Adapter la justice pénale des mineurs: entre modifications raisonnableset innovations fondamentales”, p. 150. La documentation Frangaise.

</div>Trang 34<div class="page_container" data-page="34">

Được tién hành xét xử như thủ tục xét xử chung. Tuy nhiên, điều đặc biệt ở chỗ Tham phán chủ toạ phiên tịa có quyền cho phép bị cáo vắng mặt một phần hoặc toàn bộ trong quá trình xét xử. Trong trường hợp này, quyền lợi của bị cáo sẽ được bảo đảm bởi luật sư bào chữa hoặc người đại diện của bị cáo. Bên cạnh đó, Tham phan chu toa phién toa cũng có quyền han chế sự tham gia của những người không liên quan. Ngồi ra, pháp luật tố tụng hình sự Pháp còn quy định rất cụ thé các điều kiện công bố các chứng cứ thu thập được trong quá trình điều tra vụ án như băng ghi âm, ghi hình; việc cơng bố bản án, họ tên thật của bị cáo đều được quy định theo hướng có lợi cho người chưa thành niên. Các quy định này được lý giải từ góc độ lợi ích của người chưa thành niên là nhằm tạo điều kiện cho họ có sự phát triển bình thường sau khi chấp hành xong hình phạt hoặc các biện pháp mà Tồ án áp dụng, tránh được những ảnh hưởng tâm lý không cần thiết cho sự phát triển về sau này của họ"!.

Hình thức xét xử tập thé (toà án vị thành niên): Xuất phát từ thâm quyền xét xử nên ngoài những biện pháp hình phạt có tính chất giáo dục. Theo Điều 15 Sắc lệnh số 45 -174 ngày 02/02/1945, những biện pháp phịng ngừa có thé áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội gồm:

- — Giao lại cho cha mẹ hoặc người đỡ đầu; đưa vào trung tâm giáo duc hay dạy nghề;

- Pua vào trung tâm y tế - giáo dục; đặt dưới sự trợ giúp tư pháp hoặc đưa vào các cơ sở riêng biệt dành cho trẻ em phạm tội ở độ tuôi học sinh.

Đối với bị cáo khi phạm tội là người chưa thành niên dưới 10 ti, Tồ án vị thành niên của Tịa án thâm quyền rộng có thê tun một hay nhiều biện pháp có tính chất giáo dục - phòng ngừa (sanctions éducatives) sau: Tịch thu vật dùng dé phạm tội hoặc do phạm tội mà có mà người đó đang tàng trữ hay sở hữu; cắm xuất hiện tại nơi mà hành

vi phạm tội đã được thực hiện trong thời gian không qua | năm trừ trường hợp đó là nơi

sinh sống: cắm gặp gỡ tiếp xúc trong thời hạn không quá một năm với nạn nhân, với những người đồng phạm; thực hiện các biện pháp có tính chất giúp đỡ, sửa chữa; buộc phải theo những lớp học thực hành nghề nghiệp.

5! Trần Văn Dũng (2008), “Chế định Thâm phan vi thành niên trong Luật Hình sự và Luật Tố tụng hình sự Cộng

hịa Pháp”, Tap chí Luật học, (05), tr. 56.

</div>Trang 35<div class="page_container" data-page="35">

Đối với bị cáo khi phạm tội là người chưa thành niên đến 13 tuổi, các biện pháp có thể áp dụng là: Giao lại cho cha mẹ hoặc người thân thích; đưa vào trung tâm giáo dục hoặc đào tạo nghề; đưa vào trung tâm y tế; đưa vào trung tâm giáo dục - cải tạo.

Đối với bị cáo khi phạm tội là người chưa thành niên từ đủ 13 tuổi đến đủ 18 tuổi, khoản 2 Điều 20 Sắc lệnh số 45 - 174 quy định: Toà án vị thành niên của Tòa án thẩm quyền rộng có thé áp dụng hình phạt tước tự do đối với người phạm tội từ đủ 13 tuổi đến đủ 18 tuổi. Mức hình phat được áp dụng đối với người chưa thành niên phạm tội không vượt quá 1⁄2 mức phạt tù mà luật quy định. Nếu hình phạt quy định là tù chung thân thì hình phạt cao nhất được tun khơng vượt q 20 năm tù.

Ngồi ra, trong luật hình sự và luật tố tụng hình sự Cộng hồ Pháp, ngồi việc tơ chức các hoạt động giáo dục dao tạo nghé trong hệ thống các trại cải tạo (Administration pénitentiaire), các quy định liên quan đến q trình tái hồ nhập cộng đồng như: Giảm một phần thời hạn chấp hành hình phạt có điều kiện; thực hiện chế độ bán tự do (Mise en régime de semie — liberté); thực hiện việc trả tự do có theo dõi giám sát (Mise en liberté surveillé); đặt đưới chế độ kiểm soát bằng các thiết bị điện tử là những “công cu pháp lý” không thê thiếu nhằm nâng cao hiệu quả của hình phạt.

Bởi vậy, quy định tại khoản 9 Điều 20 Sắc lệnh số 45 - 174 ngày 2/2/1945 được sửa đối bô sung bởi luật ngày 3/08/2002: Trường hợp người chưa thành niên từ 13 tuổi đến dưới 18 tuổi bị kết án và bị tuyên phạt hình phat tù nhưng cho hưởng án treo có thử thách thì thâm phán vị thành niên tại nơi mà người bị kết án sinh sống sẽ thực hiện các quyền của thầm phán thi hành án (theo các Điều 739, 741 - 2 của Bộ luật tố tụng hình sự cho đến khi hết thời gian thử thách. Thâm phán vị thành niên có quyền chấm dứt việc cho hưởng án treo trong trường hợp người bị kết án vi phạm điều kiện thử thách mà toà án đã áp dung. Tham phán vị thành niên, căn cứ vào nhân thân của người bị kết án cũng

như thái độ của người chưa thành niên phạm tội.

e Toa đại hình về người chưa thành niên

Tịa xét xử kín, khơng phụ thuộc vào việc bị cáo là người chưa thành niên hoặc trong

số các bị cáo có người đã thành niên. Tuy nhiên, Tịa đại hình về người chưa thành niên chỉ xét xử kín đối với thủ tục tranh tụng tại phiên tòa, còn thủ tục bắt đầu phiên tịa và tun án thì xét xử cơng khai. Thủ tục xét xử tại phiên tịa đại hình về người chưa thành niên tương tự thủ tục xét xử tại phiên tịa đại hình đối với người đã thành niên. Tác giả Giudicelli-Delage trong một cơng trình nghiên cứu về các cơ quan tài phán cho rằng sự

</div>Trang 36<div class="page_container" data-page="36">

khác biệt giữa hai Tòa này là “ương đối íf””?. Tác giả Jean-Francois Renucci trong Luận án tiến sĩ tại Trường Đại học Nice cho rằng Tòa đại hình về người chưa thành niên khơng khác biệt một cách sâu sắc với Tịa đại hình về người đã thành niên và “điêu nghịch lý là Tịa ít chuyên trách nhất về người chưa thành niên lại được giao thẩm quyên xét xử đổi với những tội phạm nghiêm trọng nhất do người chưa thành niên thực hiện””3. Cịn theo tác giả Philippe Chaillou, “chủ nghĩa hình thức và sân khẩu của Tịa đại hình về người chưa thành niên không cho phép tiếp cận được sự thật về các tình tiết của tội

phạm cũng như nhân thân người chưa thành niên phạm toi”.

2.2.4. Mơ hình phịng xét xử của Toa an vị thành niên ở Pháp

Tòa án vị thành niên được trang bị đầy đủ các cơ sở vật chất dé thực hiện chức năng xét xử. Trong đó, Tham phán vi thành niên khơng mặc áo chồng. Sự thân thiện đó cho phép thiết lập được sự đối thoại của Thâm phán với bị cáo là người chưa thành niên phạm tội về hành vi của họ. Tham phán sẽ mời bị cáo là người chưa thành niên phạm tội tự đặt câu hỏi lý giải về hành vi phạm tội của mình, diễn đạt thành lời và tự van ban thân. Tham phán nghe lời trình bày của bị hại, đại diện cơ sở giáo dục, đại diện Viện cơng tơ (trong trường hợp có mặt), cha mẹ và người bào chữa của bị cáo là người chưa

thành niên phạm tội.

Nói tóm lại, nghiên cứu mơ hình Tịa án vị thành niên trong tơ tụng hình sự Pháp cho thấy vai trị quan trọng của Thâm phán vị thành niên. Đồng thời, sự phong phú của các biện pháp có tính chất giáo dục được áp dụng với người chưa thành niên, các chế định liên quan đến q trình chuẩn bị tái hồ nhập cộng đồng của người bị kết án, xu hướng áp dụng càng nhiều các biện pháp có tính cứng rắn ở Pháp có thể giúp các nhà nghiên cứu, các nhà lập pháp Việt Nam trong việc tìm hướng đi cho các thiết chế trong luật hình sự và luật tố tụng hình sự đối với người chưa thành niên ở Việt Nam.

2.3. Mơ hình Tịa án dành cho người chưa thành niên ở Victoria (Úc)

Victoria nằm ở phía đơng nam của Úc và về mặt địa lý, là tiểu bang đất liền nhỏ nhất

của dat nước. So với các tiêu bang và vùng lãnh thô khác của Uc, Victoria có tỷ lệ tội

>? Geneviève Giudicelli-Delage (1993), Institutions juridictionnelles, Puf, n° 211.

33 Jean-Francois Renucci (1985), Minorité et procédure, Essai de contribution a l’évolution du droit procédural des

*4 Philippe Chaillou (2003), Le juge et l’enfant, Privat. Cité par Carmen Montoire (2014), Les principes supérieurs

du droit pénal des mineurs, These de doctorrat, Université Panthéon — Assas (Paris II), p. 445.

</div>Trang 37<div class="page_container" data-page="37">

phạm thanh niên thấp và tỷ lệ giam giữ thấp nhất ở Úc. Điều này đạt được là do tác động tích cực của hệ thống tư pháp.

2.1.1. Lich sw hình thành Toa an Trẻ em Victoria

Toa an Tré em cua Victoria duoc thanh lap lần đầu tiên vào năm 1906 theo Đạo luật Tòa án Trẻ em với tu cách là một tòa án riêng biệt trong Tòa Sơ thâm dé giải quyết các trường hop lạm dung và bỏ rơi trẻ em và nói chung là những người phạm tội trẻ tuổi (từ 8 đến 17 tuổi) riêng với người phạm tội đã thành niên. Trước thời điểm đó, những người phạm tội trẻ tuổi bị đối xử giống như những người phạm tội ở tuôi trưởng thành và việc thành lập Tòa án Trẻ em được coi là một phương tiện giúp trẻ em thoát khỏi “sự ô „hiểm

và kỳ thị của các toa an người lớn”.

Năm 1982, Chính phủ Victoria đã thành lập một Ủy ban do Giáo sư Terry Carney làm chủ tịch với nhiệm vụ rà soát các quy định và thực hành về phúc lợi trẻ em. Ủy ban đã đưa ra báo cáo cuối cùng của mình vào năm 1984 và đưa ra một số khuyến nghị ảnh hưởng đến cơ cau của Tòa án Trẻ em.

Đến năm 1989, Đạo luật Trẻ em và Thanh thiếu niên năm 1989 đã tăng độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự tối thiểu từ 8 lên 10 tuổi và mở rộng các lựa chọn kết án khơng giam giữ dành cho Tịa án để nhân mạnh bản chất phục hồi của Tịa án và tơn trọng các nguyên tắc của công lý tự nhiên. Theo đó, thành lập Bộ phận Gia đình của

Tịa án Trẻ em tách biệt với Bộ phận Hình sự và có các thủ tục đặc biệt dành cho Bộ

phan này dé giải quyết các van dé bảo vệ trẻ em. Tòa án Trẻ em đóng một vai trị quan trọng trong việc đảm bảo quyên tiếp cận công lý cho thanh niên Victoria - đáp ứng nhu cầu của trẻ em và thanh thiếu niên trong cả phạm vi hình sự và gia đình°Š.

22s Co cầu nhân sự và tham quyền của Tòa án Trẻ em Victoria e Véco cau nhân sự

Tòa án Trẻ em bao gồm chủ tịch, các thâm phan và các đăng ký viên của tòa án. Người đứng đầu Tòa án là một thẩm phán của Tòa án Quận còn được gọi là Chủ tịch của Tòa án Trẻ em của Victoria. Chủ tịch được bồ nhiệm bởi Thống đốc Victoria với nhiệm kỳ lên đến 05 năm”. Chủ tịch có thé được thống đốc bơ nhiệm lại với các nhiệm ky thêm 05 năm tai một thời điểm. Thống đốc cũng có thé bồ nhiệm một thâm phán làm

3' Children’s Court of Victoria Annual Report 2020-20213 Mục 508 Dao luật Trẻ em, Thanh niên va Gia đình năm 2005

</div>Trang 38<div class="page_container" data-page="38">

quyền chủ tịch khi chủ tịch vắng mặt””. Nếu thống đốc không bổ nhiệm một chủ tịch hành động, Chánh an Victoria sẽ tự động được bố nhiệm dé hành động.

Vào ngày 1 tháng 1 năm 2021, Thâm phán Jack Vandersteen được bổ nhiệm làm Thâm phán của Tòa án Quan Victoria và là Chủ tịch Tòa án Trẻ em cua Victoria

trong thời hạn 5 năm ”Ÿ.

e Vé thâm quyên tài phán

Tòa án Trẻ em có thâm quyền đối với các van đề liên quan đến trẻ em và thanh thiếu niên đưới 18 tuổi vào thời điểm phạm tội hoặc dudi 19 tuổi khi bat đầu tố tụng. Theo mục 504 Đạo luật Trẻ em, Thanh niên và Gia đình 2005, Tịa án Trẻ em bao gồm 4 bộ phan và thâm quyền của từng bộ phận như sau:

- _ Bộ phận Gia đình: giải quyết vấn dé bảo vệ và chăm sóc đối với những trường hợp người dưới 17 tuổi; đưa ra các lệnh can thiệp; xác định quyền giám hộ và các lệnh can thiệp an toàn cá nhân. Lệnh có thể được thực hiện khi “(hành viên gia đình bị hai” hoặc bị đơn đưới 18 tuổi vào thời điểm nộp đơn”.

- Bo phận Hình sự: xử lý các tội hình sự do thanh niên từ 10 ti trở lên, nhưng chưa đủ 18 tuổi vào thời điểm phạm tội, ngoại trừ tội giết người, cô ý giết người, ngộ sát, đốt phá gây ra cái chết, hoặc tội ác điều khiển phương tiện cơ giới gây ra cái chết. Đối với những hành vi phạm tội này, bộ phận tiễn hành một thủ tục tố tụng để xác định xem có đủ bằng chứng dé đứa trẻ phải hầu tịa trước thâm phán và bơi thẩm đồn tại Tòa án Quận Victoria hoặc Tòa án Tối cao của Victoria hay khơng. Tịa án có thể tiếp tục xét xử vụ án cho đến khi người đó trịn 19 tuổi. Ở Victoria (cũng như những nơi

khác ở Úc), trẻ em từ 10 tudi trở xuống không thể bị buộc tội hình sự.

- Toa án Koori: bộ phận chỉ có thé xét xử những trường hợp đứa trẻ là người thổ

dân, hành vi phạm tội không phải là tội phạm tình dục, đứa trẻ có ý định nhận tội hoặc

đã bị kết tội và đứa trẻ đồng ý với thủ tục đang được xử lý.

57 Mục 509 Đạo luật Trẻ em, Thanh niên và Gia đình năm 2005

8 New President of the Children’s Court,

(truy cap 14/02/2022)

°° Victoria’s courts and tribunals, —

( truy cập 14/02/2022)

</div>Trang 39<div class="page_container" data-page="39">

- Ban Tư pháp Vùng lân cận: xử ly tội phạm của trẻ em vô gia cư hoặc những người là thơ dân có “mdi liên hệ chặt chế”) với quận thành phố trực thuộc trung ương

và được cho là đã thực hiện hành vi phạm tội ở quận đó.

2.1.3. Cấu trúc của Tịa án trẻ em ở Victoria

Vào ngày 29 tháng 12 năm 1999, Tòa án Trẻ em Melbourne chuyển từ Nam Melbourne đến một tòa án mới dành cho mục đích xây dựng tại 477 Phố Little Lonsdale, Melbourne. Tịa nhà ba tầng có bảy phịng xử án (bốn Phịng Gia đình và ba Phịng Hình sự) và hai phòng đa năng bé sung dé mở rộng trong tương lai. Triết lý thiết kế của tòa nha dựa trên sự cởi mở, dé tiếp cận và tôn trọng. Một đặc điểm chính của tịa nhà là sự ngăn cách về địa lý của hai Khu vực đề phân biệt rõ ràng giữa những người trẻ tuôi tại tịa án vì bị cáo buộc vi phạm hình sự và những người tại tòa án về các van đề bảo vệ bi cáo buộcơ!,

Các phịng xử án được thiết kế đơn giản và khơng gây nguy hiểm và có công nghệ hiện đại, bao gồm các phương tiện hội nghị truyền hình và nhân chứng từ xa. Các phịng xét xử được thiết kế riêng và thân thiện với trẻ em. Các phòng xử này thường là những phòng có diện tích nhỏ hơn, cách bố trí cũng đơn giản và gần gũi với môi trường sống ở gia đình, trường hoc. Các bên tham gia ngồi xung quanh một chiếc ban “it nghiêm trang” hơn so với phòng xử án thông thường. Đối với hôn nhân, vợ chồng đưa nhau ra tịa đơi khi chỉ vì vài mâu thuẫn nhỏ do thiếu sự nhường nhịn hay vi tự ái cá nhân hoặc do nhiều lý do khác. Khi trò chuyện với HDXX trong phòng xử, giống như việc chia sẻ

Một phiên xét xử vụ án hình sự có bị cáo là người chưa thành niên tại Tòa an Koori, Uc.

(Bị cáo ngôi thứ 2 từ trái sang). Ảnh: nguồn UNICEF

` kết nối chặt chế có nghĩa là kết nối liên quan đến hội thánh thường xuyên với mục đích hỗ trợ xã hội hoặc cộng

6! History of the Court, (truy cập ngày 14/02/2022)

5 Cao Hoàng Việt, Nguyễn Đức Hiếu, Một số vấn đề tư pháp phù hợp với trẻ em, Học viện Tòa án,

&pers_id=28346379&folder_id=&item_id=122284560&p_details=1 &fbclid=IwAR2412CicGwblpiTX9vkO80AqCvvRCPi0VLQoG_WMOgExADCF5X8HWePIWA (truy cập 15/02/2022)

</div>Trang 40<div class="page_container" data-page="40">

Các tính năng khác bao gồm ánh sáng tự nhiên đến các khu vực chờ và tiền sảnh cơng cộng lớn, sân riêng, nhiều phịng phỏng vấn, văn phịng rộng rãi cho các nhóm người dùng và các khu vui chơi bên trong và bên ngoài được trang bị nhiều hoạt động cho trẻ

Khu phức hợp cũng bao gồm các phòng họp trước khi điều trần, một cơ sở phúc lợi an tồn và Phịng khám của Tịa án Trẻ em có lỗi vào riêng biệt. Cơ sở giam giữ, bao gồm bảy phòng giam (05 phòng giam dành cho người chưa thành niên va 02 phòng giam dành cho người lớn) cung cấp ánh sáng tự nhiên và tầm nhìn ra sân trong cho những

người trẻ bi giam giữ. Việc chính thức khai trương khu phức hợp mới vào ngày 14 tháng

4 năm 2000 trùng với thông báo của Bộ trưởng Bộ Tư pháp về những cải cách lớn đối với thấm quyên của Tịa án Trẻ em.

2.1.4. Quy trình cua Toa an Trẻ em Victoria

Tòa án dành cho trẻ em là một khu vực đặc biệt của Tịa sơ thâm. Do đó, quy trình của tịa án tương tự như quy trình tại Tịa sơ thâm, nhưng có một số điểm khác biệt quan

trọng như sau:

- Tai Tòa án Trẻ em, trọng tâm dé xử lý một thanh thiếu niên là rất nhiều vào việc phục hồi và giảm khả năng họ tái phạm trong tương lai.

- Tịa án có thé xem xét nhiều lựa chọn hon dé “chuyển hướng” hoặc các hoạt động sẽ giúp một người trẻ tuổi không tái phạm, thay vì giam giữ hoặc ghi một hồ sơ tội phạm

vĩnh viễn.

- - Nếu một người trẻ bị cải tạo hoặc bị kết án giam giữ, họ thường sẽ dành thời gian

này trong Trung tâm Tư pháp Thanh niên, thay vì nhà to.2.1.5. Thủ tục trước phiên tồ

e Cac lựa chọn và chương trình chuyển hướng dành cho trẻ em có thé bao gồm:

- Cảnh báo của cảnh sát, có nghĩa là vụ án sẽ khơng được đưa ra tịa

- Tham gia vào một chương trình chuyển hướng, có thể được xem xét tại tòa án, trước khi người trẻ đó nhận tội

- ___ Hỗn bản án sau khi một thanh niên bị kết tội dé Công lý Tuổi Trẻ đánh giá người đó và chn bị hơ sơ trước khi tuyên án dé tòa tuyên án.

5 Court process in the Children’ Court,

h (truy cap 15/02/2022)

</div>