lOMoARcPSD|38592384

HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM

KHOA CƠ BẢN
---o0o---

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRỊ
CỦA VĂN HĨA TRONG CÔNG CUỘC XÂY DỰNG
NỀN VĂN HÓA MỚI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

Mã lớp học phần: 010100001607
Nhóm sinh viên thực hiện:

1. Nguyễn Thị Thu Hà - 2051010129
2. Bùi Anh Thiện - 2051010122
3. Lềm Quốc Thái - 2051010144
4. Đặng Thị Thu Huyền - 2051010145
5. Võ Thị Như Hậu - 2051010146

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6 năm 2022

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

HỌC VIỆN HÀNG KHÔNG VIỆT NAM

KHOA CƠ BẢN
---o0o---

TIỂU LUẬN CUỐI KỲ
MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRỊ
CỦA VĂN HĨA TRONG CÔNG CUỘC XÂY DỰNG
NỀN VĂN HÓA MỚI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY

Giảng viên hướng dẫn: Huỳnh Quốc Thịnh
Mã lớp học phần: 010100001607
Nhóm sinh viên thực hiện:

1. Nguyễn Thị Thu Hà - 2051010129
2. Bùi Anh Thiện - 2051010122
3. Lềm Quốc Thái - 2051010144
4. Đặng Thị Thu Huyền - 2051010145
5. Võ Thị Như Hậu - 2051010146

Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6 năm 2022

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

PHIẾU NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ

1. Nhận xét bài tiểu luận
- Cán bộ chấm thi 1 (nếu có):


.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
2. Đánh giá bài tiểu luận
- Cán bộ coi thi 2 (nếu có):

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
2. Đánh giá bài tiểu luận

Tiêu chí đánh giá Thang điểm Cán bộ chấm thi 1 Cán bộ chấm thi 2
(trọng số)

Hình thức và kết cấu (20%) 2

Nội dung các

thành phần 4

Nội (40%) Lập luận
dung (20%) 2
(80%) Kết luận/kết quả

(20%) 2

Tổng 10

Xác nhận

(Ký và ghi rõ họ tên)

DANH MỤC VIẾT TẮT

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

KÝ HIỆU VIẾT TẮT TÊN ĐẦY ĐỦ

1. CNXH 1. Chủ nghĩa xã hội
2. ...... 2. .......

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

MỤC LỤC
PHẦN 1: MỞ ĐẦU..................................................................................................1

1.1 Lý do chọn đề tài.............................................................................................1
1.2 Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................1
PHẦN 2: NỘI DUNG..............................................................................................2
Chương 1: VỊ TRÍ VÀ VAI TRỊ CỦA VĂN HĨA TRONG Q TRÌNH XÂY
DỰNG NỀN VĂN HÓA MỚI..............................................................................2

1.1 Khái niệm về văn hóa..................................................................................2
1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vị trí và vai trị của văn hóa trong đời sống xã
hội...................................................................................................................... 2
1.3 Quan điểm của Hồ Chí Minh về chức năng của văn hóa trong đời sống xã hội

........................................................................................................................... 5
1.4 Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới.......................6
Chương 2: VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH VÀO VIỆC PHÁT TRIỂN
VĂN HÓA HIỆN NAY.........................................................................................7
2.1 Nền văn hóa hiện nay “ Nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”......7
2.2 Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trị của văn hóa vào cơng cuộc xây
dựng nền văn hóa mới ở nước ta hiện nay.........................................................8
PHẦN 3: KẾT LUẬN............................................................................................14
Tài liệu tham khảo.................................................................................................15

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

PHẦN 1: MỞ ĐẦU

1.1 Lý do chọn đề tài
Đất nước Việt Nam chúng ta là một đất nước có nền văn hóa đặc sắc và phong

phú. Từ trang phục truyền thống như áo dài, áo tứ thân, áo bà ba đến cách phát âm
ngôn ngữ đặc trưng theo vùng miền Bắc-Trung-Nam. Ẩm thực thì đa dạng, nổi tiếng
trên thế giới là món phở. Ngồi ra cịn có các lễ hội nổi tiếng như thả đèn hoa đăng, lễ
tết… Và với sự thành công trong bóng đá của nước ta những năm gần đây thì có một
văn hóa xuất hiện trên cả nước đó là ăn mừng chiến thắng bằng cách “đi bão” như giới
trẻ vẫn gọi. Hoặc là các chương trình, sự kiện, tình nguyện để giúp đỡ người cịn khó
khăn trong cuộc sống ngày càng nhiều lên và đây cũng bắt nguồn từ nền văn hóa gắn
bó, giúp đỡ lẫn nhau của dân tộc ta. Các nét đẹp văn hóa này được hình thành từ 54
anh em dân tộc cùng với sự pha trộn giữa người Chăm, người Hoa, người Khmer từ đó
tạo nên bản sắc văn hóa dân tộc đậm đà. Tuy riêng biệt về vùng miền nhưng lại thống
nhất trên một lãnh thổ quốc gia.


Đất nước chúng ta đã phải trải qua 1000 năm Bắc thuộc. Bị các đế quốc xâm
chiếm nhưng dân tộc ta không bị thuần hóa, khơng chịu khuất phục. Và Bác Hồ cũng
cho rằng, văn hố có tác dụng “sửa đổi tham nhũng, lười biếng, phù hoa, xa xỉ, sửa xã
hội cũ, xây xã hội mới”. Văn hoá tạo nên sức mạnh để chiến thắng giặc ngoại xâm
theo tinh thần “văn minh thắng bạo tàn”. Kinh tế được nâng cao, cải thiện đời sống vật
chất, nâng cao tinh thần của nhân dân. Vì hiểu được tầm quan trọng của văn hóa dân
tộc nên nhóm em đã chọn đề tài “Vận dụng quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trị của
văn hóa trong cơng cuộc xây dựng nền văn hóa mới ở nước ta hiện nay” để nêu cao
tinh thần trách nhiệm của học sinh, sinh viên trong cơng cuộc giữ gìn và xây dựng nền
văn hóa vững mạnh ở nước ta.
1.2 Mục tiêu nghiên cứu

Với đề tài nghiên cứu này, nhóm em sẽ tìm hiểu về quan điểm của Hồ Chí Minh về
văn hóa ở nước ta và vai trị của văn hóa trong cơng cuộc xây dựng nền văn hóa mới ở
nước ta hiện nay. Đồng thời vận dụng các quan điểm này vào việc giữ gìn và xây dựng
văn hóa lành mạnh, tích cực. Làm nổi bật tinh thần trách nhiệm, vai trò của học sinh,
sinh viên, thế hệ sau trong việc góp phần vào mục đích này.

1

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

PHẦN 2: NỘI DUNG
Chương 1: VỊ TRÍ VÀ VAI TRỊ CỦA VĂN HÓA TRONG

Q TRÌNH XÂY DỰNG NỀN VĂN HĨA MỚI


1.1 Khái niệm về văn hóa
Tháng 8/1943, Hồ Chí Minh đã đưa ra quan niệm về văn hóa như sau: “Vì lẽ sinh

tồn cũng như mục đích của cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn
ngữ, chữ viết, đạo đức, pháp luật, khoa học, tôn giáo,văn học, nghệ thuật, những công
cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở và các phương thức sử dụng. Tồn bộ những
sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức
sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh ra nhằm thích ứng
những nhu cầu đời sống và đòi hỏi của sự sinh tồn.”
1.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vị trí và vai trị của văn hóa trong đời sống

xã hội
1.2.1 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vị trí của văn hóa trong đời sống xã hội
Quan hệ giữa văn hóa với chính trị

Văn hóa khơng thể đứng ngồi mà phải ở trong chính trị, nghĩa là văn hóa phải
phục vụ cho nhiệm vụ chính trị; cũng như mọi hoạt động của tổ chức và nhà chính trị
bắt buộc phải có hàm lượng văn hóa.

Quan hệ giữa văn hóa với kinh tế
Tương tự, văn hóa cũng khơng thể đứng ngồi mà phải đứng trong kinh tế, tức là

văn hóa khơng hồn tồn phụ thuộc vào kinh tế mà nó có vai trị tác động tích cực trở
lại đối với nền kinh tế.

Quan hệ giữa văn hóa với xã hội
Muốn văn hóa có điều kiện phát triển thì phải giải phóng về chính trị. Có thể nói,

văn hóa chính là phản ánh rõ nhất của xã hội. Do đó phải tiến hành cách mạng giải
phóng dân tộc, giành chính quyền về tay nhân dân, giải phóng chính trị, giải phóng xã


2

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

hội, đồng thời đưa Đảng Cộng sản Việt Nam lên địa vị cầm quyền, thì mới giải phóng
được văn hóa

Về giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại
 Khái niệm bản sắc văn hóa dân tộc
“Bản sắc văn hóa dân tộc là những giá trị văn hóa bền vững của cộng đồng các dân
tộc Việt Nam; là thành quả của quá trình lao động sản xuất, chiến đấu và giao lưu của
con người Việt Nam.”

 Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam được thể hiện qua hai lớp quan hệ
Về nội dung: bản sắc văn hóa dân tộc được thể hiện ở lòng yêu nước, thương nòi;
tinh thần độc lập, đồn kết, tự cường, tự tơn dân tộc,..
Về hình thức: cốt cách văn hóa dân tộc thể hiện ở ngơn ngữ, phong tục – tập quán,
các lễ hội truyền thống, cũng như cách cảm và nghĩ của mọi người…
 Giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, tiếp thu văn hóa nhân loại
Bản sắc văn hóa dân tộc mang ý nghĩa vơ cùng quan trọng đối với sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nó phản ánh rõ nét độc đáo và đặc tính dân tộc và là ngọn
nguồn tiến tới chủ nghĩa Mác – Lênin. Do đó phải chăm lo giữ gìn bản sắc dân tộc,
cũng như triệt để tẩy trừ mọi di hại thuộc địa và ảnh hưởng nô dịch của văn hóa đế
quốc, đồng thời tơn trọng phong tục, tập qn, văn hóa của các dân tộc ít người.
Bên cạnh đó, song song với giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, ta cũng phải biết tiếp
thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Tiếp nhận và biến đổi gọi chung là tiếp biến văn hóa
chính là một quy luật của văn hóa. Hồ Chí Minh từng nói: “Văn hóa Việt Nam ảnh

hưởng lẫn nhau của văn hóa Đông phương và Tây phương chung đúc lại… Tây
phương hay Đơng phương có gì tốt ta học lấy để tạo ra một nền văn hóa Việt Nam.
Nghĩa là lấy kinh nghiệm tốt của văn hóa xưa và văn hóa nay, trau dồi cho văn hóa
Việt nam thật có tinh thần thuần túy Việt Nam để kết hợp với tinh thần dân chủ”. Hồ
Chí Minh cũng chỉ rõ mục đích tiếp thu văn hóa nhân loại chính là để làm giàu cho
văn hóa Việt Nam, xây dựng văn hóa Việt Nam hợp với tinh thần dân chủ. Nội dung
tiếp thu là tồn diện bao gồm cả Đơng, Tây, kim, cổ và tất cả các mặt, các khía cạnh
cịn tiêu chí tiếp thu chính là có cái gì hay, cái gì tốt thì ta học lấy. Đặc biệt, phải lấy

3

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

văn hóa dân tộc làm gốc, làm điều kiện – cơ sở để tiếp thu văn hóa nhân loại, đây
chính là mối quan hệ giữa giữ gìn bản sắc dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân
loại.

1.2.2 Quan điểm của Hồ Chí Minh về vai trị của văn hóa trong đời sống xã hội
 Văn hóa là mục tiêu, động lực của sự nghiệp cách mạng
Văn hóa là mục tiêu. Mục tiêu của cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc và chủ

nghĩa xã hội. Cùng với chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa nằm trong mục tiêu chung
của tồn bộ tiến trình cách mạng.

Theo quan điểm Hồ Chí Minh, văn hóa là mục tiêu, nhìn một cách tổng quát là
quyền sống, quyền sung sướng, quyền tự do, quyền mưu cầu hạnh phúc, là khát vọng
của nhân dân về các giá trị chân, thiện, mỹ.


Văn hóa là động lực. Di sản Hồ Chí Minh cho thấy động lực phát triển đất nước
bao gômg động lực vật chất và tinh thần, động lực cộng đồng và cá nhân, nội lực và
ngoại lực. Tất cả quy tụ ở con người và đều có thể được xem xét dưới góc độ văn hóa.
Tuy nhiên, nếu tiếp cận các lĩnh vực văn hóa cụ thể trong tư tưởng Hồ Chí Minh, động
lực có thể nhận thức ở các phương diện chủ yếu diện sau:

- Văn hóa chính trị là một trong những động lực có ý nghĩa soi đường cho
quốc dân đi, lãnh đạo quốc dân để thực độc lập, tự cường, tự chủ.

- Văn hóa văn nghệ góp phần nâng cao lịng u nước, lý tưởng, tình cảm
cách mạng, sự lạc quan, ý chí, quyết tâm và niềm tin thắng lợi cuối cùng của
cách mạng.

- Văn hóa giáo dục diệt giặc dốt, xóa mù chữ, giúp con người hiểu biết quy
luật phát triển của xã hội

- Văn hóa đạo đức, lối sống nâng cao phẩm giá, phong cách lành mạnh cho
con người, hướng con người tới các giá trị chân, thiện, mỹ.

- Văn hóa pháp luật bảo đảm dân chủ, trật tự, kỷ cương, phép nước.
 Văn hóa là một mặt trận
Nói mặt trận văn hóa là nói đến một lĩnh vực hoạt động có tính độc lập, có mối
quan hệ mật thiết với các lĩnh vực khác, đồng thời phản ánh tính chất cam go, quyết
liệt của hoạt động văn hóa.

4

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384


Mặt trận văn hóa là cuộc chiến đấu trên lĩnh vực văn hóa vì vậy anh chị em nghệ sĩ
là chiến sĩ trên mặt trận ấy. Để làm tròn nhiệm vụ, chiến sĩ nghệ thuật phải có lập
trường tư tưởng vững vàng, ngịi bút là vũ khí sắc bén trong sự nghiệp “phị chính trừ
tà”. Phải bám sát cuộc sống thực tiễn, đi sâu vào quần chúng, để phê bình nghiêm khắc
những thói xấu như tham ơ, lười biếng, lãng phí, quan liêu và ca tụng chân thật những
người tốt việc tốt để làm gương mẫu cho chúng ta ngày nay và giáo dục con cháu đời
sau.

Theo Hồ Chí Minh, dân tộc ta là một dân tộc anh hùng, thời đại vẻ vang. Vì vậy
chiến sĩ văn nghệ phải có những tác phẩm xứng đáng với dân tộc anh hùng và thời đại
vẻ vang.

 Văn hóa phục vụ quần chúng nhân dân
Tư tưởng Hồ Chí Minh phản ánh khát vọng hạnh phúc của nhân dân. Tư tưởng
văn hóa của Người cũng vì nhân dân, phục vụ nhân dân. Văn hóa phục vụ quần chúng
nhân dân là phải miêu tả cho hay, cho thật, cho hùng hồn, phải trả lời được các câu
hỏi: Viết cho ai? Mục đích viết? Lấy tài liệu ở đâu mà viết? Cách viết như thế nào?
Chiến sĩ văn hóa phải hiểu và đánh giá đúng quần chúng. Họ cung cấp cho những
nhà hoạt động văn hóa những tư liệu quý. Và chính họ là những người thẩm định
khách quan, trung thực, chính xác các sản phẩm văn nghệ. Nhân dân phải là những
người được hưởng thụ các giá trị văn hóa.
1.3 Quan điểm của Hồ Chí Minh về chức năng của văn hóa trong đời sống xã hội

Hồ Chí Minh cho rằng, văn hóa có ba chức năng chủ yếu sau đây:
Một là, bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp. Tư tưởng và tình cảm

là vấn đề chủ yếu nhất của đời sống tinh thần của xã hội và con người. Vì vậy, theo Hồ
Chí Minh, văn hóa phải thấm sâu vào tâm lý quốc dân để thực hiện chức năng hàng
đầu là bồi dưỡng nâng cao tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp cho con người,

đồng thời loại bỏ những tư tưởng sai lầm.

Hai là, nâng cao dân trí. Văn hóa nâng cao dân trí theo từng nấc thang, phục vụ
mục tiêu cách mạng trước mắt và lâu dài. Nâng cao dân trí bắt đầu từ việc làm cho
người dân biết đọc, biết viết. Tiếp đến là sự hiểu biết các lĩnh vực khác nhau về chính
trị, kinh tế, xã hội... Từng bước nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn nghiệp vụ,

5

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

khoa học - kỹ thuật, thực tiễn Việt Nam và thế giới... Đó là quá trình bổ sung kiến thức
mới, làm cho mọi người khơng chỉ là chuyển biến dân trí mà cịn nâng cao dân trí.

Ba là, bồi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, những phong cách, lối sống lành
mạnh, luôn hướng con người vươn tới chân - thiện - mỹ, khơng ngừng hồn thiện bản
thân mình. Văn hóa giúp cho con người phân biệt cái tốt với cái xấu, cái lạc hậu và cái
tiến bộ.
1.4 Quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới
1.4.1 Giai đoạn trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945

Hồ Chí Minh quan tâm đến việc xây dựng nền văn hóa dân tộc với năm nội dung:
xây dựng tâm lý, xây dựng luân lý, xây dựng xã hội, xây dựng chính trị, xây dựng kinh
tế.
1.4.2 Trong giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp

Khi cả nước bước vào cuộc kháng chiến giành độc lập dân tộc, Hồ Chí Minh
khẳng định lại quan điểm của Đảng từ năm 1943 trong Đề cương văn hóa Việt Nam về

phương châm xây dựng nền văn hóa mới. Đó là một nền văn hóa có tính chất dân tộc,
khoa học, đại chúng.
1.4.3 Trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội

Hồ Chí Minh chủ trương xây dựng nền văn hóa có nội dung xã hội chủ nghĩa và
tính chất dân tộc.

Tóm lại, quan điểm của Hồ Chí Minh về xây dựng nền văn hóa mới Việt Nam đó
là một nền văn hóa tồn diện, giữ gìn được cốt cách văn hóa dân tộc, bảo đảm tính
khoa học, tiến bộ, nhân văn.

Chương 2: VẬN DỤNG QUAN ĐIỂM HỒ CHÍ MINH
VÀO VIỆC PHÁT TRIỂN VĂN HÓA HIỆN NAY

6

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

2.1 Nền văn hóa hiện nay “ Nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”
Theo hiến pháp sửa đổi năm 1993 thì nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc tức là

nền văn hóa mang đầy đủ các nội dung về dân tộc, dân chủ, nhân văn và hiện đại. Tính
dân tộc được thể hiện qua 3 khía cạnh đó là nền văn hóa có cội nguồn, gốc rễ dân tộc,
phát triển dựa trên sức mạnh của dân tộc và ln ln vì lợi ích dân tộc, vì hạnh phúc,
phồn vinh của dân tộc.

Tính dân chủ được biểu hiện thơng qua sự mở rộng và phát triển dân chủ để
khẳng định chủ thể của nền văn hoá thuộc về nhân dân, để khai thác triệt để tiềm năng

văn hóa dân tộc, phát hiện và phát triển những tài năng văn hóa. Tính nhân văn của
nền văn hóa biểu hiện sự trân trọng những giá trị con người, nền văn hóa thấm nhuần
những giá trị nhân đạo sâu sắc và phát triển nhấn mạnh quy luật quan hệ nhân tính,
khẳng định vai trị văn hóa ở con người, khoan dung và mang nặng tình người. Tính
hiện đại của nền văn hóa được thể hiện qua việc phát triển nền văn hóa dựa trên cơ sở
vật chất ngày càng hiện đại dựa trên khoa học công nghệ hiện đại và phục vụ cho việc
đào tạo giáo dục con người theo hướng hiện đại phát triển dựa trên tư tưởng tiến bộ xã
hội.

Như vậy nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc được hiểu qua hai đặc
trưng: Tiên tiến và đậm đà bản sắc dân tộc. Nền văn hóa tiên tiến là nền văn hóa yêu
nước và tiến bộ xã hội mà nội dung cốt lõi là lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền theo
chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, mang tinh thần dân chủ, nền văn hóa
mà trong đó dân chủ là yếu tố làm thay đổi nhiều mặt của đời sống văn hóa dân tộc, là
tiền đề quan trọng cho sự phát triển văn hóa, tạo động lực cho sự phát triển tài năng,
nhu cầu sáng tạo của quần chúng nhân dân. Đó là nền văn hóa mang tính nhân văn,
nhân đạo sâu sắc, phản ánh mối quan hệ hài hòa giữa con người và con người, giữa
con người với tự nhiên, phát triển toàn diện về hạnh phúc của con người, tính hiện đại
về trình độ dân trí, khoa học, cơng nghệ,... Nền văn hóa tiên tiến khơng chỉ trong nội
dung tư tưởng mà cả trong hình thức biểu hiện, trong các phương tiện truyền tải nội
dung. Nền văn hóa tiên tiến cũng là nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc. Tính chất dân
tộc ln được gắn bó với tính chất tiên tiến của nền văn hóa về hai mặt này liên quan
biện chứng với nhau. Bản sắc văn hóa của một dân tộc là những đặc trưng về văn hóa,

7

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384


về đời sống tinh thần dân tộc ấy, là những nét đặc biệt độc đáo và tinh thần , về văn
hóa, về cách sống và sức sáng tạo để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác.

Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là hạt nhân của tinh thần sáng tạo dân tộc, từ
đời này sang đời khác, được làm giàu thêm bằng kinh nghiệm cuộc sống và sự sáng
tạo của các thế hệ. Lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, yêu nước đã trở thành
một giá trị truyền thống của văn hóa dân tộc. Nó trở thành giá trị cao nhất trong bậc
thang giá trị văn hóa Việt Nam và là một động lực cực kỳ to lớn. Chính vì vậy, nền văn
hóa đậm đà bản sắc dân tộc trước hết là nền văn hóa yêu nước. Có thể nói yêu nước và
tiến bộ vừa là đặc trưng bao quát nhất của nền văn hóa tiên tiến, vừa là đặc trưng của
bản sắc dân tộc.
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trị của văn hóa vào cơng cuộc xây
dựng nền văn hóa mới ở nước ta hiện nay.

Nền văn hóa mới chỉ có thể phát triển bền vững và phát huy đầy đủ bản sắc của nó
trên cơ sở tiếp thu được những tinh hoa trí tuệ của lồi người, nền văn hóa tiên tiến
phải là nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc nhưng khơng thể tách khỏi quan hệ với thế
giới. Bởi xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra là tất yếu xu thế đó là khách quan, mang
tính thời đại. Hơn nữa, tồn cầu hóa là một q trình đầy mâu thuẫn, phức tạp, mặt tất
yếu kỹ thuật, kinh tế là mặt tích cực có lợi ta phải tận dụng, song cũng khơng thể bỏ
qua mặt xã hội kinh tế, mặt bản chất giai cấp của q trình tồn cầu hóa.

Để làm được điều đó phải bám sát vào tư tưởng Hồ Chí Minh. Tăng cường và đổi
mới cơng tác lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đồng thời phát huy vai trị
của các đồn thể đối với các hoạt động văn hóa, xã hội, đồng thời tạo nên sự tham gia
tích cực hơn nữa của tồn xã hội trong cơng tác này. Trước những u cầu đối với sự
nghiệp đổi mới, chúng ta phải quan tâm sâu sắc, vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí
Minh về văn hóa nhằm xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân
tộc là yêu cầu khách quan. Chúng ta phải có những biện pháp sau:


Một là, nâng cao nhận thức về vai trị của văn hóa đối với sự phát triển những
giá trị xã hội chủ nghĩa.

Văn hóa là do con người tạo ra. Nó khơng phải là cái gì tồn tại tự nó, bên ngồi
cộng đồng nhân loại, mà là toàn bộ những giá trị bao gồm hệ thống tri thức, hành động
và kinh nghiệm xã hội, tạo thành mơi trường văn hóa ni dưỡng đời sống tinh thần

8

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

của con người, hướng con người đến những lý tưởng cao đẹp và phấn đấu vì một
tương lai hạnh phúc và sự hồn thiện bản thân mình. Sự đấu tranh trong phong trào
văn hóa, văn hóa nghệ thuật và những thắng lợi trên những lĩnh vực này tạo thêm
những tiền đề cho sự nghiệp giải phóng và sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa.
Thực tiễn cách mạng Việt Nam đã chứng minh sức mạnh hùng hồn của văn hóa Việt
Nam khi nó được khơi dậy trong lòng dân tộc. Với sức mạnh truyền thống văn hóa
Việt Nam, kết hợp với tinh hoa văn hóa nhân loại, nhân dân ta đã giành được thắng lợi
huy hoàng trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc xâm lược Mỹ.

Trong thời kỳ đấu tranh giành chính quyền, chủ nghĩa xã hội là lý tưởng, nguyện
vọng của quần chúng, trở thành động lực cách mạng to lớn; phong trào văn hóa, đấu
tranh trên 11 lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật và những thắng lợi trên lĩnh vực này tạo
thêm những tiền đề cho sự nghiệp giải phóng và cách mạng xã hội chủ nghĩa. Sức
mạnh diệu kỳ của văn hóa đã nâng tầm vóc dân tộc Việt Nam, nhắc nhở chúng ta phải
đặc biệt coi trọng yếu tố văn hóa trong quá trình đổi mới đất nước hiện nay. Vì thế
ngày nay chúng ta cần có sự thống nhất cao về nhận thức trong tồn bộ hệ thống chính
trị và tồn xã hội về tầm quan trọng của văn hóa cả về lĩnh vực lý luận, thực tiễn và

công tác chỉ đạo xây dựng phát triển văn hóa. Đường lối phát triển văn hóa là hình ảnh
phản chiếu bản chất của chế độ xã hội. Thể hiện bản chất khác nhau giữa chủ nghĩa tư
bản và chủ nghĩa xã hội, không chỉ ở hệ thống chính trị - kinh tế, mà cịn ở chính sách
văn hóa, phát triển văn hóa lành mạnh, phát triển những giá trị cơng bằng, bình đẳng,
nhân đạo, tiến bộ là mục tiêu hướng tới của công cuộc đi lên xã hội chủ nghĩa. Xây
dựng và phát triển văn hóa liên quan và tác động chặt chẽ với các lĩnh vực khác, cùng
nhằm đảm bảo đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu giữ vững định hướng xã
hội chủ nghĩa. Vì vậy, xét về cả nội dung và hình thức, phát triển văn hóa chiếm một vị
trí vơ cùng quan trọng trong q trình đổi mới đất nước theo con đường xã hội chủ
nghĩa mà mỗi tổ chức Đảng và toàn bộ hệ thống chính trị và tồn xã hội phải nhận
thức rõ và thực hiện nghiêm túc. Chúng ta cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền từ
trong các cấp ủy Đảng, và toàn bộ Đảng viên đến tuyên truyền cho toàn xã hội nhận
thức một cách đúng đắn, đầy đủ tư tưởng của Hồ Chí Minh về văn hóa, vai trị của văn
hóa, yêu cầu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong điều kiện
phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế.

9

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của Đáng, phát huy vai trò quản lý của Nhà
nước, phát huy vai trò của các đoàn thể nhân dân, đồng thời đẩy mạnh cơng tác xã
hội hóa trong xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Thấm nhuần tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Xây dựng nền văn hố mới của
nước nhà phải lấy hạnh phúc của đồng bào, của dân tộc làm cơ sở”, “văn hoá soi
đường quốc dân đi”, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội với tư cách là cơ quan đại
biểu cao nhất của Nhân dân, cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đại diện cho ý chí

và nguyện vọng của nhân dân, ln chú trọng thể chế hoá các quan điểm, chủ trương
của Đảng, tăng cường hoạt động giám sát, thông qua các quyết sách quan trọng nhằm
phát triển văn hoá, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và quản lý của Nhà nước xã hội chủ nghĩa đối với
các hoạt động văn hóa là vấn đề có tính ngun tắc, là nhân tố quyết định thắng lợi của
sự nghiệp xây dựng nền văn hóa mới. Sự lãnh đạo của Đảng là sự bảo đảm về chính
trị, tư tưởng để xây dựng nền văn hóa dựa trên nền tảng của hệ tư tưởng của giai cấp
công nhân, đi đúng quỹ đạo và mục tiêu xác định. Phát huy vai trò quản lý của Nhà
nước để tập trung được nguồn đầu tư đúng hướng, tăng cường quản lý, bảo đảm định
hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời phát huy vai trị của các đồn thể nhân dân, thực
hiện xã hội hóa cơng tác xã hội, nhằm phát huy cao nhất tiềm năng, sức mạnh của các
đoàn thể, cá nhân, cộng đồng và của toàn xã hội vào việc đầu tư, lưu giữ, củng cố các
giá trị văn hóa vào giải quyết các vấn đề xã hội. Nhà nước cần phải tăng cường quản lý
văn hóa, nhưng phải thơng qua hệ thống pháp luật và có những cách thức phù hợp,
linh hoạt. Nhà nước đầu tư vào những lĩnh vực, những khía cạnh khơng hoặc ít có khả
năng xã hội hóa. Việc xây dựng và phát triển văn hóa trước hết ở việc huy động các
nguồn lực đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa. Phải có những
chính sách mang lại quyền lợi cho chính người dân. Xã hội hóa khơng chỉ có ý nghĩa
giải quyết vấn đề tài chính, mà cịn khẳng định truyền thống nhân nghĩa, tăng thêm
trách nhiệm của cộng đồng, xây dựng tinh thần đồn kết dân tộc,... nếu khơng phát huy
sức mạnh của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế, thì Nhà nước tự mình khơng thể
đảm đương nổi. Thực tế những năm qua cho thấy, nhiều chương trình xố đói, giảm
nghèo, lao động và việc làm, để đền ơn đáp nghĩa, hỗ trợ nhân đạo, toàn dân đồn kết
xây dựng đời sống văn hố ở khu dân cư,… chỉ thành công khi phát huy đầy đủ vai trò

10

Downloaded by Huyen DO ()


lOMoARcPSD|38592384

của các tổ chức đoàn thể xã hội, doanh nghiệp và cá nhân trong xã hội. Đó chính là
thực hiện phương châm cái gì xã hội làm tốt hơn Nhà nước thì để xã hội làm, Nhà
nước chỉ hướng dẫn, hỗ trợ bằng định chế luật pháp; cái gì mà xã hội khơng thể làm
hoặc làm khơng tốt, thì Nhà nước có trách nhiệm phải làm; mặt khác Nhà nước phải
quan tâm xây dựng, hồn thiện cơ chế chính sách, chế tài ổn định đáp ứng yêu cầu xã
hội hóa hoạt động văn hóa.

Ba là, giải quyết đúng đắn mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với xây dựng và
phát triển văn hóa, xã hội.

Sự thống nhất giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa, địi hỏi việc xác định
mỗi chính sách kinh tế đều nhằm thực hiện mục tiêu văn hóa. Đảng và Nhà nước phải
lãnh đạo, tìm giải pháp tạo động lực phát triển kinh tế từ trong cội nguồn và sức mạnh
văn hóa, khơng chạy theo mục tiêu kinh tế đơn thuần. Các chính sách phát triển văn
hóa của Nhà nước đều phải dựa trên cơ sở và khả năng kinh tế nhất định và phù hợp
với thực lực kinh tế của đất nước. Trong điều kiện hiện nay, để đẩy mạnh phát triển
nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, Đảng, Nhà nước phải tập trung lãnh đạo
phát triển kinh tế, nhằm mục đích tạo điều kiện vật chất để phát triển văn hóa. Bởi
chúng ta khơng thể thực hiện các mục tiêu phát triển văn hóa, xã hội nếu tách rời với
các khả năng kinh tế, không xuất phát từ thực trạng kinh tế - xã hội. Tuy vậy cũng
khơng phải cứ có tăng trưởng kinh tế là sẽ giải quyết được các vấn đề văn hóa. Trong
nhiều trường hợp có tăng trưởng kinh tế mà khơng có quan điểm đúng đắn về văn hóa
thì thành quả tăng trưởng kinh tế cũng vơ nghĩa. Vì thế, không phải chờ đến khi kinh
tế phát triển mới giải quyết các vấn đề văn hóa, mà trong từng hồn cảnh, điều kiện,
bước đi của tăng trưởng kinh tế cần có lựa chọn phù hợp. Đường lối phát triển văn hóa
- xã hội đúng đắn thì sẽ tạo ra động lực phát triển đất nước. Trong điều kiện nền kinh
tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, nếu khơng có quan điểm phát triển văn hóa,
xã hội đúng đắn, sẽ có nguy cơ đẩy xã hội đi xuống, cùng nhiều tệ nạn xã hội sẽ xuất

hiện. Từ đó, giá trị truyền thống bị mai một, văn hóa - văn nghệ chạy theo thị hiếu thấp
hèn... Những biểu hiện ấy tích tụ lâu ngày sẽ khơng chỉ kìm hãm sự phát triển kinh tế -
xã hội, mà còn ảnh hưởng đến sự ổn định chính trị. Do vậy Đảng và Nhà nước cần
quan tâm và đề ra cách tổ chức, thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương, chính

11

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

sách, pháp luật để giải quyết đúng đắn, hài hòa quan hệ giữa phát triển
kinh tế với xây dựng phát triển văn hóa.

Bốn là, xây dựng văn hóa phải bắt đầu với tư cách là chủ thể của văn hóa.
Con người là chủ thể sáng tạo ra những giá trị văn hóa, đồng thời là sản phẩm của
mơi trường văn hóa. Những phẩm chất cá nhân của con người được hình thành và phát
triển trong q trình phát triển của nền văn hóa. Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn: “Phải làm
thế nào cho văn hóa đi sâu vào tâm lý quốc dân, nghĩa là làm cho văn hóa phải sửa đổi
được tham nhũng, lười biếng, xa hoa, xa xỉ. Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”.
Ngày nay, trước tác động của kinh tế thị trường và hội nhập, những cơ hội và thách
thức, trước cả thăng hoa và cám dỗ, văn hóa phải trở thành nhân tố thúc đẩy con người
tự hoàn thiện nhân cách, kế thừa truyền thống cách mạng, phát huy truyền thống yêu
nước, ý chí tự lực, tự cường, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Văn hóa phải tham gia tích
cực vào việc phát triển nguồn nhân lực, nhân tài cho đất nước. Đảng và Nhà nước phải
lãnh đạo để mọi hoạt động văn hóa đều nhằm vào xây dựng con người Việt Nam phát
triển toàn diện về tư tưởng, chính trị, đạo đức, tinh thần, thể chất, năng lực, tính sáng
tạo, có ý thức cộng đồng, lịng nhân ái, tơn trọng nghĩa tình, có lối sống văn hóa, quan
hệ hài hịa trong gia đình, cộng đồng và xã hội.
Năm là, giữ vững và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc trong q trình

giao lưu hội nhập quốc tế.
Trước xu thế khu vực hóa, tồn cầu hóa của thế giới hiện nay, khơng một quốc gia
nào có thể phát triển trong sự tách biệt với thế giới. Điều đó đang mở ra thời cơ lớn để
tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, làm phong phú thêm cho văn hóa dân tộc.
Tuy nhiên, q trình đó cũng có mặt trái của nó. Nếu khơng có một bản lĩnh vững
vàng, một chiến lược phát triển văn hóa đúng đắn thì việc mở cửa giao lưu sẽ dẫn đến
nguy cơ sùng ngoại, đánh mất bản sắc văn hóa dân tộc, văn hóa chỉ cịn là bản sao
vụng về, mờ nhạt của một thứ văn hóa vay mượn, ngoại lai.
Do vậy, chúng ta ghi nhớ tư tưởng văn hóa Hồ Chí Minh: “Bảo vệ bản sắc văn hóa
dân tộc và tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại là hai mặt của một q trình, hai mặt đó
ln luôn kết hợp chặt chẽ với nhau, bất cứ một sự lệch lạc nào cũng đưa đến những
tổn hại cho việc xây dựng nền văn hóa mới”.

12

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

Trong lãnh đạo, xây dựng phát triển văn hóa, Đảng ta nhấn mạnh: “Phải lấy bản
sắc văn hóa dân tộc làm nền tảng, làm bản lĩnh, nền tảng, bản lĩnh có vững vàng thì
mới tiếp thu được những tinh hoa văn hóa nhân loại đúng đắn; mới chắt lọc được
những gì thực sự là tinh hoa và mới vứt bỏ được những gì là phế thải của bất cứ loại
phản văn hóa nào từ bên ngồi”. Bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc phải gắn liền với việc
nâng cao nhận thức, tư tưởng, hiểu biết về văn hóa, khoa học hiện đại của nhân dân, để
phân biệt được những gì thực sự là chân, thiện, mỹ với những cái giả, cái ác, cái xấu;
nhận cái hay, bỏ cái dở. Cần quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh: “Cái gì cũ mà
tốt thì phải phát triển thêm, cũ mà xấu thì phải bỏ; mới mà hay thì phải làm; mới mà
dở, hoặc không phù hợp với con người Việt Nam thì khơng tiếp nhận”. Giữ gìn và phát
huy những giá trị truyền thống, vun trồng những giá trị nội sinh của dân tộc, tạo cơ sở

vững chắc để tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại và thời đại ngày nay đang là yêu
cầu khách quan trong q trình xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc
ở Việt Nam. Điều đó địi hỏi Đảng, Nhà nước, các đoàn thể nhân dân phải tiếp tục
quan tâm sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh để xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến,
đậm đà bản sắc dân tộc.

PHẦN 3: KẾT LUẬN
Hồ Chí Minh là một trong những nhân vật tiêu biểu trong lịch sử nhân loại có
đóng góp lớn vào tiến trình phát huy vai trị của văn hố đối với phát triển xã hội. Sự
nghiệp của Người gắn liền với việc nền văn hoá mà trong đó các giá trị của nó được
biểu đạt và tác động một cách mạnh mẽ đến những gì tốt đẹp nhất mà con người toàn

13

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

nhân loại và các dân tộc trên thế giới khát khao vươn tới. Và hiện tại những thành tựu,
kinh nghiệm của Đảng ta trong q phát huy vai trị của văn hố đối với sự phát triển
xã hội của đã tạo tiền đề để chấn hưng nền văn hóa dân tộc trong thế kỷ mới.

Văn hóa của nước ta khơng chỉ là nét đẹp về hình thức, kiểu cách mà đấy còn là
một kho báu quý giá của dân tộc ta. Và qua việc giữ gìn và xây dựng văn hóa một cách
tích cực, có giá trị về mặt tinh thần ngày càng được nâng cao, thì mỗi người dân trên
mảnh đất Việt Nam chúng ta đang góp phần đền đáp công ơn của ông cha ta, tiếp nối
“kho báu” được truyền lại và đưa nó tỏa sáng cho năm châu, bạn bè quốc tế chiêm
ngưỡng. Và khi nền văn hóa nước ta được cả thế giới cơng nhận thì học sinh, sinh
viên, cơng dân nước Việt Nam hồn thành bổn phận, trách nhiệm của mình đối với đất
nước với dân tộc.


14

Downloaded by Huyen DO ()

lOMoARcPSD|38592384

Tài liệu tham khảo
[1] Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, nhà xuất bản chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
[2] />minh-ve-van-hoa-vao-viec-xay-dung-nen-van-hoa-viet-nam-tien-tien-dam-da-ban-sac-
dan-toc-trong-giai-doan-hien-nay.htm
[3] GS.TS Vương Đình Huệ (2022), Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh, thực hiện
đường lối, chủ trương của Đảng, Quốc hội nêu cao vai trò, trách nhiệm chăm lo cơng
tác xây dựng văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh,
bền vững từ: />tuong-ho-chi-minh-ve-van-hoa-vao-viec-xay-dung-nen-van-hoa-viet-nam-tien-
tien-dam-da-ban-sac-dan-toc-trong-giai-doan-hien-nay.htm
[4] />duong-loi-chu-truong-cua-Dang-Quoc-hoi-neu-cao-vai-tro-trach-nhiem-cham-lo-cong-
tac-xay-dung-van-hoa-con-nguoi-Viet-Nam-dap-ung-yeu-cau-phat-trien-dat-nuoc.html

15

Downloaded by Huyen DO ()