lOMoARcPSD|38362288

BỘ TƯ PHÁP
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT HÀ NỘI

BÀI TẬP NHÓM

Môn: Lịch sử nhà nước và pháp luật

LỚP : N09.TL2
NHĨM: 04

ĐỀ BÀI: So sánh hệ thống hình phạt trong bộ Quốc triều hình
luật thời Hậu Lê và Hoàng Việt luật lệ thời Nguyễn

Hà nội, 2022

1

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

BIÊN BẢN XÁC ĐỊNH MỨC ĐỘ THAM GIA VÀ KẾT QUẢ THAM
GIA LÀM BÀI TẬP NHĨM

Nhóm : 04 Lớp : N09-TL2

Môn học: Lịch sử nhà nước và pháp luật. Tổng số sinh viên của nhóm: 10

Xác định mức độ tham gia và kết quả tham gia của tứng sinh viên trong việc

thực hiện bài tập nhóm số 04 kết quả như sau:

STT MSSV HỌ VÀ TÊN Đánh giá của sinh Đánh giá của
viên giáo viên

A B C Điểm Điểm Sinh viên kí tên

số chữ

1 470438 Phùng Khánh Linh

2 470439 Lưu Thị Thúy An

3 470440 Trần Nguyễn Nhật Minh

4 470441 Bùi Nguyễn Minh Châu

5 470442 Lường Huyền Trang

6 470443 Hoàng Hải Nam

7 470444 Phạm Hoàng Bảo Quyên

8 470445 Nguyễn Thu Hiền

9 470446 Lại Thị Hải Yến

10 470647 Phan Thành Thắng

Hà Nội, ngày tháng năm

2022

Kết quả điểm bài viết: GIÁO VIÊN NHÓM TRƯỞNG
…………………….

2

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

Mục Lục

PHẦN MỞ ĐẦU………………………………………………………..4
PHẦN NỘI DUNG……………………………………………………..4

1. Khái quát………………………………………………………….4
1.1. Bộ luật “Quốc triều hình luật”…………………………….4
1.2. Bộ luật “Hoàng Việt luật lệ”……………………………….5

2. So sánh hệ thống hình phạt trong bộ Quốc triều hình luật thời
Hậu Lê và Hoàng Việt luật lệ thời
Nguyễn…………………………..6
2.1. Giống nhau…………………………………………………6
2.2. Khác nhau………………………………………………….8
a) Khung hình phạt………………………………………..8
b) Áp dụng hình phạt…………………………………….11
c) Giải thích……………………………………………….17

PHẦN KẾT LUẬN…………………………………………………....18


3

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

PHẦN MỞ ĐẦU

Trong bất kì xã hội nào đều cần phải có pháp luật để điều chình các quan hệ xã hội.
Pháp luật cổ đại Việt Nam - sản phẩm của một chặng đường lịch sử lâu dài gắn liền
với sự tồn vong của các triều đại phong kiến Việt Nam, nó chứa đụng những khn
mẫu, thước đo điều chỉnh hành vi của con người trong các mối quan hệ. Trong đó,
Quốc triều hình luật và Hoàng Việt luật lệ là những bộ luật quan trong nhất thuộc
pháp luật cổ nước ta. Hình phạt thể hiện ý chí của nước, đóng vai trị duy trì trật tự xã
hội, thể hiện trình độ pháp luật của một nước phong kiến. Vậy nên, trong mỗi triều đại
đều có riêng một bộ luật, thời gian trơi qua thì các hình phạt của các triều đại cũng có
nhiều sự thay đổi để phù hợp với quan hệ xã hội của từng xã hội nhất định nhưng
chúng vẫn giữ được những nét cơ bản của bộ luật cổ. Để làm rõ hơn về vấn đề này

nhóm em xin trình bày về đề bài: “So sánh hệ thống hình phạt trong bộ Quốc triều

hình luật thời Hậu Lê và Hồng Việt luật lệ thời Nguyễn”

PHẦN NỘI DUNG

Đề bài: “So sánh hệ thống hình phạt trong bộ Quốc triều hình luật thời Hậu Lê
và Hồng Việt luật lệ thời Nguyễn”

1. Khái quát

1.1. Bộ luật “Quốc triều hình luật”
Quốc triều hình luật thời Hậu Lê – bộ luật được coi là “quan trọng nhất”,
“chính thống nhất của triều Lê” và trong pháp luật Việt Nam, là sản phẩm của
một thời kì phát triển cực thịnh của chế độ phong kiến tập quyền Việt Nam.

Quốc Triều hình luật là Bộ luật xưa nhất cịn lưu giữ được đầy đủ cho đến ngày nay,
là một trong những bộ luật quan trọng nhất của Việt Nam thời kỳ phong kiến.Nói đến

4

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

Quốc triều hình luật người ta nghĩ ngay đến một bộ luật có kĩ thuật lập pháp cao, nội
dung phong phú, toàn diện với nhiều giá trị nổi bật trong lịch sử pháp luật Việt Nam
thời kỳ phong kiến.
Quốc triều hình luật gồm 13 chương, được ghi chéptrong 6 quyển, có 722 Điều. Đây
được coi là thành tựu lập pháp của triều Lê, được thực thi liên tục ở nhiều đời vua,
trong đó có một số lần bổ sung, hoàn chỉnh, nhất là ở thời Lê Thánh Tơng. Trong số
722 điều của Quốc triều Hình luật thì 200 điều phỏng theo luật nhà Đường, 17 điều
phỏng theo luật nhà Minh. Ngồi ra có 178 điều chung đề tài nhưng Quốc triều Hình
luật đưa ra một giải pháp khác các triều đại Trung Hoa. Đáng chú ý nhất là có 328
điều khơng tương ứng với điều luật nào của Trung Quốc cả. Quốc triều hình luật trong
cuốn sách A.341 có 13 chương, ghi chép trong 6 quyển (5 quyển có 2 chương/quyển
và 1 quyển có 3 chương), gồm 722 điều.

1.2. Bộ luật “Hoàng Việt luật lệ”
Hoàng Việt luật lệ của triều Nguyễn là bộ luật cuối cùng của chế độ quân chủ ở
Việt Nam.

Hoàng Việt luật lệ được xây dựng trên cơ sở khảo xét, tham chiếu bộ luật Hồng Đức
(tức Quốc triều Hình luật, là bộ luật của nhà Lê), nhưng chủ yếu là mượn bộ luật của
nhà Thanh, dù đã được chỉnh sửa và cập nhật cho phù hợp với điều kiện cụ thể của
Việt Nam lúc bấy giờ. Trong 398 điều thì 397 là chép lại Đại Thanh luật lệ. Chỉ có
một điều là rút từ Quốc triều Hình luật.Trong khi đó, Bộ Hồng Việt Luật Lệ thì lại bị
kết luận là sao chép luật nhà Thanh, vì thế nó có một vai trị rất mờ nhạt. Người khẳng
định điều đó là tác giả Vũ Văn Mẫu, ơng đã viết trong cuốn: “ Cổ luật Việt Nam và tư
pháp sử” như sau:“Về hình thức, bộ Hồng Việt Luật Lệ so với bộ Luật nhà Thanh
chép gần đúng toàn thể nguyên văn…”. Ở một đoạn khác, tác giả viết: “Bộ Hoàng
Việt Luật Lệ đã chép nguyên văn của bộ nhà Thanh nên mất hết cá tính đặc thù của

5

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

nền pháp luật Việt Nam. Bao nhiêu những sự tân kỳ mới lạ trong bộ luật triều Lê
khơng cịn lưu lại một chút dấu tích nào trong luật nhà Nguyễn…”
2.So sánh hệ thống hình phạt trong bộ Quốc triều hình luật thời Hậu Lê và
Hồng Việt luật lệ thời Nguyễn.
2.1. Giống nhau:

 Ngũ hình là hệ thống hình phạt chính của cả 2 bộ luật của hai bộ luật, đều xuất
phát từ cổ luật Trung Quốc

"Dùng hình phạt trị nặng những tội nhẹ thì tội nhẹ không phạm, tội nặng không xảy
ra. Nhưng thế gọi là dùng hình phạt để loại trừ hình phạt……đó là cái đạo của việc trị
nước" - Hàn Phi Tử. Điều này đã được thể hiện rất rõ trong các bộ luật cổ của Trung
Quốc. Các nhà nước phong kiến Việt Nam quan các triều đại khác nhau khi thực hiện

đường lối cai trị của mình để đảm bảo sự nghiêm minh của pháp luật, cũng dùng rất
nhiều loại hình phạt trong hệ thống pháp luật với các mức phạt khác nhau để trừng trị
những người có hành vi vi phạm pháp luật. Ngoài việc chấn chỉnh phong tục tập
quán, giáo hóa lễ nghi và đạo đức cho dân chúng vẫn luôn chú trọng sử dụng pháp
luật với loại chế tài nghiêm khắc nhất trong các loại chế tài để trừng trị bất cứ một
hành vi vi phạm pháp luật nào - chế tài hình sự.

 Ngũ hình của hai bộ luật đều có 5 hình phạt cơ bản:
Ngũ hình được quy định trong luật pháp Lý, Trần, Hồ là hệ thống ngũ hình cổ điển
của pháp luật Trung Quốc nhưng có sự cải biến về nội dung
+ Xuy (Đánh bằng roi)
+ Trượng (Đánh bằng gậy)
+ Đồ (Tù khổ sai)
+ Lưu (Bị tù đày ở nơi xa)

6

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

+ Tử (Giết chết)
 Các hình phạt thể hiện tính dã man tàn bạo: Không chỉ đầy đọa về thể xác mà
cịn về tinh thần.

Ví dụ như hình phạt “Lưu”. Mục đích của hình phạt lưu mang tính chất trừng phạt cả
về thân xác (làm công việc nặng nhọc ở những nơi môi trường khắc nghiệt), cả về
tinh thần (xa quê hương, họ hàng đẩy họ ra khỏi quê cha đất tổ...), hay hình phạt tử
hình với hình thức lăng trì (xẻo chậm, róc thịt cho chết dần) khiến phạm nhân chết từ
từ đau đớn khiến người chứng kiến kinh hãi, khơng những vậy cịn đánh vào đời sống

tâm linh (một cái chết khơng tồn thây là một điều hết sức kiêng kị nó sẽ gây nỗi đau
đớn, xót xa cho người thân).

 Hình phạt được áp dụng với mọi loại vi phạm pháp luật không chỉ là chế tài
hình sự mà cịn áp dụng với cả vi phạm pháp luật dân sự, hành chính hay hôn
nhân gia đình... Vì vậy hình phạt này có tính phổ biến.

 Thêm vào đó là mức hình phạt thường được ấn định một cách cố định chi tiết
trong hầu hết các điều khoản thậm chí cịn cố định bậc của hình phạt. mỗi hình
phạt thì được quy định trong một điều khoản cụ thể, một tội phạm chỉ có 1
khung hình phạt khơng có nhiều khung hình phạt như pháp luật xã hội chủ
nghĩa và có quy định mức tối thiểu và mức tối đa. Các hình phạt được vận dụng
linh hoạt, có chọn lọc, sáng tạo trong pháp luật phong kiến Việt Nam.

 Về nội dung hình phạt:
+Xuy: cả hai bộ luật đều có 5 bậc (khung) từ 10 đến 50 roi, mỗi bậc tăng lên 10 roi
bằng roi mây. Mục đích đều làm cho họ cảm thấy xấu hổ, đau đớn mà bỏ ý định phạm
tội lại. Phạm vi áp dụng: cho cả tội phạm nam và nữ.
+Trượng: Cả 2 bộ luật đều có 5 bậc (từ 60 trượng đến 100 trượng). Đều có sự khoan
hồng đối với phạm nhân nữ hơn so với phạm nhân nam.

7

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

+Đồ: Đều áp dụng cho cả phạm nhân nam và nữ nhưng vẫn có sự phân biệt cơng việc.

+Lưu: Có kèm theo trượng. Và đều phân ra thành 3 bậc (nhưng nội dung của chúng

lại khác nhau)

+Tử: Đều có hình phạt giảo và trảm, được áp dụng độc lập.

2.3. Khác nhau
a) Khung hình phạt
 Ngũ hình

Hình phạt Quốc triều hình luật Hoàng Việt luật lệ

Xuy 5 bậc (10 roi, 20 roi, 30 roi, 5 bậc
40 roi, 50 roi) So với Quốc triều hình luật thì
Trượng Có thể kèm theo phạt tiền, cụ thể hơn trong biểu đồ hình
Đồ biếm và lưu đồ cụ
5 bậc (từ 60 đến 100
trượng) 5 bậc (từ 60 đến 100 trượng)
Làm việc từ 1 – 3 năm
3 bậc
1. Bậc 1: Dịch đinh và 5 bậc, mỗi bậc tăng thêm 10
trượng và nửa năm. Tùy theo
dịch phụ (nam, nữ hạn được áp dụng, mỗi bậc lại
phải làm việc nhọc) áp dụng thêm 1 phụ hình với
Dịch đinh: mức phạt từ 60 – 100 trượng
 Thuộc đinh
 Quân đinh  Bậc 1: 1 năm và 60
 Khao đinh trượng
 Xã đinh
2. Bậc 2: Tượng phường  Bậc 2: 1,5 năm và 70
binh (đối với đàn trượng
ông), xuy thất tỳ ( đối

với đàn bà)  Bậc 3: 2 năm và 80
• Tượng phường binh : trượng
Quét dọn chuồng voi ,
đánh 80 trượng và thích  Bậc 4: 2,5 năm và 90
trượng
8
 Bậc 5: 3 năm và 100
trượng

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

vào cổ 2 chữ

• Xuy thất tỳ : Nấu cơm

ni qn , đánh 50 roi

và thích vào cổ 2 chữ

3. Bậc 3: Chủng điền

binh (dành cho đàn

ông) và thung thất tỳ

(dành cho phụ nữ)

Lưu 3 bậc 3 bậc


 Bậc 1: Lưu cận châu  Bậc 1: 2000 dặm và 100

 Bậc 2: Lưu ngoại trượng

châu  Bậc 2: 2500 dặm và 100

 Bậc 3: Lưu viễn châu trượng

 Bậc 3: 3000 dặm và 100

trượng

Tử 3 bậc 2 bậc

 Thắt cổ (giảo), chém  Giảo (thắt cổ)

đầu  Trảm (chém)

 Chém biêu đầu (trảm)

 Lăng trì (tùng xẻo)

- So với Quốc triều hình luật thì Hồng Việt luật lệ có mặt tiến bộ hơn (về mặt
nhân đạo), cụ thể đã bỏ hình phạt thích chữ vào mặt, cổ của tội nhân và quan
trọng hơn là đã bỏ hẳn tội xử tử theo hình thức lăng trì.

 Ngồi ngũ hình :
*) Quốc triều hình luật


- Biếm tư : Điều 27 quy định, những tội xử biếm thì định ra các bậc : 1 tư, 2 tư, 3 tư, 4
tư, 5 tư

- phạt tiền :3 bậc

Bậc nhất : 300-500 quan

9

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

Bậc nhì. : 60-200 quan
Bậc 3 : 5-50 quan
- tịch thu tài sản :Là một loại phụ hình và có 2 mức độ :

 tịch thu toàn bộ tài sản
 tịch thu một phần tài sản
- Thích chữ vào cổ hoặc mặt: Số chữ nhiều hay ít phụ thuộc vào tội nhẹ hay nặng
- xung vợ con người phạm tội làm nơ tì :

*) Hoàng việt Luật lệ
- phạt tiền :Khơng có điều khoản riêng quy định về hình phạt tiền
- xâm chữ ( trên mặt hoặc trên cánh tay):

 Trộm thường: bị xâm chữ " ăn trộm "
 Trộm đặc biệt : bị xâm chữ" trộm đồquan"
 Hối lộ : bị xâm chữ "đồ phạm"
 Đào mồ mả : "đào mả", " trộm hòm"

 Bạo trộm : " bạo trộm"
 Cướp bè đảng,đánh bạc : " giặc dụ đánh bạc"
- Mang gông, xiềng:
- Tịch thu tài sản:

 Tịch thu toàn bộ tài sản
 Tịch thu 1 phần tài sản
 không có gia sản tâu lên vua định đoạt
- sung vợ con làm nơ tì

10

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

- giáng phẩm trật, bãi chức, thuyên chuyển công tác

b) Áp dụng hình phạt

-Xuy:
+ Hồng Việt luật lệ: Khơng có gì khác nhiều so với quốc triều hình luật, nhưng có
thêm một số phần cụ thể hơn. Trong biểu đồ hình cụ (để trừng phạt) có quy định
“Dùng dây mây nhỏ dài 0,2 thước 0,7 thước 0,6 phân trở xuống 0,5 phân trở lên về bề
trịn khơng q nặng”. Tội xuy có thể là chính hình để trừng trị các tội nhẹ. VD: Điều
7 quyển 5 quy định “Phàm làm trễ hạn văn thư của quan một ngày, lại điển bị phạt 10
roi, 3 ngày thì thêm một bực tội, mút là 100 roi”. Quan thủ lãnh các nơi được giảm
một bực (quan thủ lãnh là đầu mục của lại điển)
+ Quốc triều hình luật: Có thể được áp dụng độc lập nhưng cũng có thể áp dụng phạt
xuy kèm theo phạt tiền, biếm (Điều 295, điều 374, điều 375, điều 376…) và lưu đồ

(xem Điều 1 phần III, IV)
- Trượng:

+ Hoàng Việt luật lệ: Luật quy định 2 roi bằng1 trượng. Ai phạm tội nặng hơn 50
roi thì người ta bỏ roi mà đánh bằng trượng. Theo lệ 1 (đoạn cuối) trong điều 1 quy
định, nếu nữ phạm nhân bị tội trượng cũng đuợc đổi thành xuy, tuy nhiên sau khi đã
chấp nhận nguyên tắc tổng quát này thì lệ 8 trong điều 1 và lệ 1 trong điều 19 đã dự
liệu một giải pháp khác. Cụ thể là: Đối với đàn bà phạm tội thông gian, tội bất hiếu
hoặc tội trộm cắp sẽ chịu tội như luật định, đối với các phạm nhân khác bất luận là
hình phạt nào, nếu đàn bà có tài sản thì cho chuộc tội theo giá tiền đã định cho các vợ
quan chức. Điều 19, quyển 2 còn dữ liệu đánh trượng đối với nữ phạm nhân, nếu là
tội thơng gian thì bắt lột áo, tội khác thì cho được mặc áo mỏng.Tuy nhiên, nữ phạm
nhân được miễn thích chữ.Nếu đàn bà phạm tội đồ hoặc lưu thì đánh hẳn 100 trượng
cịn dư tội thì cho chuộc.

11

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

+ Quốc triều hình luật:Ở thời này , khung hình trượng có thể áp dụng độc lập (VD:
Điều 574, điều 640, điều 649, điều 692…) nhưng cũng có thể là áp dụng kèm theo các
tội lưu, tội đồ, tội biếm (VD: Điều 351, điều 356, điều 360, điều 378…). Ở khung
hình này thì nữ phạm nhân đuợc khoan hồng nhiều hơn, dù phạm bất cứ tội nào thì nữ
phạm nhân đều được thay trượng bằng xuy.Đây chính là điểm ưu việt hơn hẳn hộ luật
Gia Long.

- Đồ :


+ Quốc triều hình luật quy định rõ ràng cơng việc phải làm, hình phạt phải chịu là một
điểm tiến bộ của Quốc triều hình luật. Cịn Hồng Việt luật lệ lại chép nguyên văn
quy định của pháp luật triều Thanh gồm 5 hạng giống với pháp luật nhà Đường,
khơng có quy định cụ thể về cơng việc phải làm, hình phạt phải chịu

+ Quốc triều hình luật quy định phụ nữ bị phạt nhẹ hơn nam . Hồng Việt luật lệ thì
khơn phân chia nam nữ

Thể hiện: Trong Quốc triều hình luật, đồ gồm 3 bậc, tùy theo công việc nặng nhọc
mà phạm nhân phải làm, mỗi bậc đều phân biệt đối với nam và nữ. Dịch đinh là hình
phạt áp dụng đối với đàn ơng và kèm theo 80 trượng. Dịch đinh có nhiều hạng : thuộc
đinh (quan chức phải làm những việc phục dịch ở các viện), quân đinh ( làm phục
dịch ở các sảnh). Khao đinh (phục vụ trong trại lính), xã đinh (nếu là dân thì làm phục
dịch ở bản xã). Dịch phụ là hình phạt áp dụng cho phụ nữ và đánh 50 roi. Dịch phụ
cũng có nhiều hạng, nếu phạm tơi nhẹ, thì dân đồ làm thứ phụ ở làng (phục dịch mọi
cơng việc ở làng) cịn các vợ quan chức đồ làm viên phụ (làm công việc trong vườn),
nếu phạm tội nặng thì bị đồ thành tang thất phụ (phục dịch ở nơi nuôi tằm). Bậc thứ
hai là tượng phường binh đối với nam (lính dọn dẹp chuồng voi) và suy thất tì đối với
nữ (đầy tớ nữ trong nhà nấu cơm), nam phạm tội bị đánh 80 trượng, thích vào cổ hai
chữ, nữ phạm tội đánh 50 roi, thích vào cổ hai chữ. Bậc thứ ba là chủng điền binh đối
với nam (lính đồn điền) và thung thất tì đối với nữ (đầy tớ nữ giã gạo), nam phạm tội

12

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

bị đánh 80 trg, khắc 4 chữ vào cổ, đeo xiềng, đày đến Diễn Châu khai thác đồn điền,
nữ phạm tội bị đánh 50 roi khắc vào cổ 4 chữ làm đầy tớ giã gạo

Trong khi đó, Hồng Việt luật lệ quy định, người bị phạm tội bị gửi về thúc quản tại
trấn nơi họ đồng thời bị áp dụng hình phạt này phải làm những công việc nặng nhọc
với thời hạn từ 01 năm dến 03 năm. Hình đồ được chia làm 5 bậc, mỗi bậc tăng thêm
10 trượng và nửa năm. Đồng thời tuỳ theo thời hạn bị ápdụng là ngắn hay dài hạn mà
mỗi bậc lại áp dụng thêm một phụ hình (hình phạt bổ sung) với mức phạt từ 60 trượng
đến 100 trượng
- Lưu:
Về thời hạn thụ hình của hình phạt lưu, sau một thời gian sống tại nơi lưu đày phạm
nhân có thể được ân xá, phạm nhân được trở về quê hương như một người dân tự do
hoăc sống tại nơi lưu dày và được sử dụng phần đất mà mình đã khai khẩn. Họ bị lưu
đày vĩnh viễn nơi xa, cả đời không được trở về cố hương. Phạm nhân có thể mang
theo vợ con, gia đình. Đến nơi lưu đày họ được sống tự do, được cấp trâu cày và công
cụ để tự lao động sản xuất cải tạo.
Về địa điểm: Hồng Việt luật lệ khơng xác định rõ địa điểm thụ hình, Quốc Triều hình
luật thì có
Thể hiện:

+) Hoàng Việt luật lệ:
Gồm 3 bậc: + 2000 dặm với 100 trượng

+ 2500 dặm với 100 trượng
+ 3000 dặm với 100 trượng
+ ) Quốc triều hình luật:
Gồm 3 bậc: Lưu cận châu (châu gần) đày đi làm việc nặng ở Nghệ An. Hình phạt
phụ: thích vào mặt 6 chữvà đàn ơng bị đánh 90 trượng, bắt đeo xiềng, đàn bà bị đánh

13

Downloaded by chat tailieu ()


lOMoARcPSD|38362288

50 roi. Lưu ngoại châu (châu ngồi) lưu đến Bố Chánh (Quảng Bình). Phụ hình: đàn
ơng bị đánh 90 trượng, thích vào mặt 8 chữ và đeo xiềng hai vịng, phụ nữ chịu phụ
hình như ở bậc cận châu. Lưu viễn châu (châu xa): đày lên Cao Bằng. Phụ hình bị
đánh 100 trượng, thích vào mặt 10 chữ và đeo xiềng 3 vịng, phụ hình của đàn bà như
2 bậc trên
- Tử:
Ở Quốc triều hình luật thì có ba mức: thắt cổ (hoặc chém); chém bên đầu và lăng trì,
tội nhân bị xẻo từng miếng thịt rồi bị mổ bụng, moiruột cho đến chết, sau đó bị cắt rời
chân tay và bị gãy hết xương. Hồng Việt Luật Lệ chỉ quy định có hai mức là treo cổ
và chém (đã bỏ điều luật ghê gớm nhất trong các hình phạt tử hình là lăng trì). Mặc dù
trong Hồng Việt luật lệ có quy định phép “Nhuận tử” (chết 2 lần ) tron đó có lăn trì
nhưn tử chỉ mang tính chất thị uy nhiều hơn là úng dụng thực tiễn. Như vậy Hoàng
Việt luật lệ có mặt tiến bộ hơn Quốc triều hình luật về mặt nhân đạo
*Ngồi Ngũ hình:
-Biếm: là hình phạt đặc thù của hệ thống pháp luật Nhà Lê mà không có trong pháp
luật của các triều đại trước cũng như sau thời Lê. Điều 27 Quốc triều hình luật có quy
định ngắn gọn như sau: “Những tội xử biếm tước thì định ra các bậc: 1 tư, 2 tư, 3 tư, 4
tư, 5 tư”.
Theo những tài liệu như Đại Việt sử ký tồn thư, lịch triều hiến chương loại chí… thì
quan chức Nhà nước có các bậc:
Tước cơng: tước này chia làm hai bậc quốc công và quận công;
Tước hầu;
Tước bá;
Tước tử;

14

Downloaded by chat tailieu ()


lOMoARcPSD|38362288

Tước nam.

Dưới các chức trên là chín phẩm: Nhất phẩm, Nhị phẩm, Tam phẩm, Tứ phẩm, Ngũ
phẩm, Lục phẩm, Thất phẩm, Bát phẩm, Cửu phẩm. Mỗi phẩm có hai bậc: Chánh và
Tịng. Nhà Lê quy định bậc Thượng trật (quốc cơng) có 24 tư, quận cơng có 23 tư cứ
như vậy đến bậc hạliệt (tịng cửu phẩm) có một tư . Như vậy chữ “tư’” trong Điều 27
Quốc triều hình luật hàm chứa hai nội dung. Thứ nhất “tư” là đơn vị phẩm trật cua 3
quan chức Nhà nước. Mỗi “phẩm” tùy theo thứ bậc cao thấp có số “tư” có thể khác
nhau nhưng thấp nhất là một tư và cao nhất là 24 tư. Thứ hai, chữ “tư” cịn có nội
dung là tư cách, phẩm chất của con người. Điều này phù hợp với quan điểm của hệ tư
tưởng nho giáo vốn là hệ tư tưởng thống trị thế kỷ XV. Hệ tư tưởng này cho rằng xã
hội có hai loại người: quân tử và thường dân. Người quân tửsinh ra để lãnh đạo xã hội
vì họ có đức hơn người.

Từ nhận thức trên cho phép chúng ta lý giải về cách áp dụng hình phạt biếm như sau:
Đối với quan chức Nhà nước mà phạm tội, điều luật dự liệu hình phạt biếm thì chế tài
áp dụng đối với họ là giáng chức hoặc hạ tư cách. Họ có thể chuộc tội “biếm tước”
bằng tiền theo quy định của Điều 22 Quốc triền hình luật. Cịn đối với dân đinh và nơ
tỳ phạm tội bị áp dụnghình phạt biếm thì xuất phát từ chỗ họ là những người khơng có
phẩm trật, cũng khơng được nhà Vua ban tư cách nên chuyển hình phạt “biếm” thành
đánh “trượng” theo Điều 46 Quốc triều hình luật “…biếm 1 tư thì miễn tội trượng
hoặc đánh 50 roi. Biếm 2 tư thì đánh 60 trượng. Biếm 3 tư thì đánh 70 trượng…”,
hoặc dân đinh, nơ tỳ có thể chuộc tội biếm bằng tiền theo quy định của Điều 22 Quốc
triều hình luật.

- Phạt tiền: Quốc triều hình luật quy định rõ về việc phạt tiền. phạt tiền có 3 bậc, mỗi
bậc sẽ ấn định một mốc tiền phạt tối thiểu và tối đa, dành cho quan xử án quyền được

định số tiền phạt cụ thể nằm tron mỗi bậc. Ngoài ra, một số trường hợp đặc biệt, phạm
nhân còn phải nộp thêm 1 số tiên thưởn cho người tố giác. Cịn trong Hồng Việt luật

15

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

lệ thì khơng có điều khoản riêng quy định về phạt tiền. Phạt tiền chỉ áp dung cho một
số trường hợp đặc biệt
- Tịch thu tài sản: Quốc triều hình luật quy định nếu phạm tội nặng như ăn cướp (ban
đêm cầm khí giới giết gười cướp của ), trộm đồ của vua thì bị xử chém, điền sản bị
sung công. Tội nhẹ như làm vàng bạc giả, đánh bạc thì tịch thu phần tài sản đó xung
cơng. Trong Hồng Việt luật lệ quy định tịch thu toàn bộ tài sản cho tội mưu phản,
mưu đại nghịch. Hoặc tịch thu một phần tài sản để bồi thường thiệt hại cho nạn nhân
bị đánh thành thương
Mang gơng xiềng: là hình phạt bổ sung cho phạm tội đồ, lưu, tử ( Hồng Việt luật lệ )
Thích chữ : Áp dụng với các tội lưu, đồ (Quốc triều hình luật) . Hồng Việt luật lệ thì
quy định áp dụng với tội trộm cắp.

c) Giải thích

• Do chịu ảnh hưởng từ pháp luật của hai triều đại phong kiến khác nhau ở Trung
Quốc. Quốc Triều Hình Luật tham chiếu luật pháp nhà Đường - thời hoàng kim của
phong kiến Trung Quốc cịn Hồng Việt luật lệ học tập theo pháp luật nhà Thanh -
pháp luật của một dân tộc thiểu số cai trị một dân tộc đa số. Dù vậy nhưng Quốc Triều
Hình Luật học tập một cách có chọn lọc, sáng tạo. Cịn Hồng Việt Luật Lệ lại là sự
học tập một cách cứng nhắc, sao chép lại hầu như nguyên vẹn và chỉ thay đổi ở một
số chỗ

• Hồng Việt Luật Lệ là sự kế thừa học tập từ luật của các triều đại trước đó trong đó
có bộ quốc triều hình luật. Tuy nhiên vẫn có sự sửa đổi cho phù hợp với thời đại.
• Do điều kiện chính trị, kinh tế, xã hội của thời kì hai triều đại Lê và Nguyễn có sự
khác nhau

- Quốc triều hình luật ra đời dưới thời vua Lê Thánh Tơng - thời kì
được coi là phát triển rực rỡ nhất của chế độ phong kiến Việt Nam.

16

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

Nhà nước quan tâm hơn tới việc xây dựng, hoàn thiện luật pháp, tăng
cường tính dân tộc trong luật, tránh sự sao chép từ Trung Quốc và bỏ
đi những hình phạt điều lệ khơng phù hợp với phong tục tập quán của
nước ta

- Hoàng Việt Luật Lệ ra đời dưới triều vua Minh Mạng. Xã hội Việt
Nam lúc này có những thay đổi rõ nét sau một thời gian dài nội chiến
và chiến tranh luật pháp hầu như bị quên lãng nên việc xây dựng pháp
luật rất được quan tâm nhưng bộ luật mới được xây dựng hầu hết lại
là sự sao chép lại luật của nhà Thanh, tính dân tộc mờ nhạt, không
phản ánh rõ được tình hình kinh tế xã hội nước ta lúc bấy giờ. Tuy
nhiên cùng với sự phát triển của thời đại, ít nhiều có sự xâm nhập từ
văn hóa phương tây có thể nói Hồng Việt Luật Lệ là bộ luật :" có
tầm mức của một nền văn minh hiện đại" ( bản dịch ra tiếng pháp của
bộ Hoàng Việt Luật Lệ - P.Philastre).


PHẦN KẾT LUẬN

Qua 5 mức hình phạt ở hai bộ luật, ta dễ dàng nhận thấy tuy cùng giống nhau ở năm
mức hình phạt, nhưng so với Quốc triều hình luật thì Hồng Việt luật lệ có mặt tiến bộ
hơn. Ở Quốc Triều Hình Luật, từ mức ba trở lên (đồ, hình và lưu hình) thì ngồi việc
bị đánh trượng, bắt phải làm việc, đi lưu đày xa, tội nhân cịn bị thích chữ vào mặt
hoặc vào cổ. Trong Hồng Việt Luật Lệ điều đó đã được bãi bỏ. Mức hình phạt sau
cùng, Hồng Việt Luật Lệ chỉ quy định có hai mức là treo cổ và chém (đã bỏ điều luật
ghê gớm nhất trong các hình phạt tử hình là lăng trì). Trong khi ở Quốc triều hình luật
thì có ba mức: thắt cổ (hoặc chém); chém bên đầu và lăng trì. Những điều phân tích ở
trên cho ta thấy rằng hệ thống ngũ hình là một biện pháp chế tài hà khắc. Mặc dù có
sự khác nhau nhưng về cơ bản đó là sự kế thừa giữa hai bộ luật này. Qua đó ta nhận
thấy được mối quan hệ cơ bản của hai bộ luật này thơng qua hệ thống hình phạt điển
hình của thời phong kiến nước ta.

17

Downloaded by chat tailieu ()

lOMoARcPSD|38362288

Danh mục tài liệu tham khảo

1. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam,
Nxb. CAND, Hà Nội, 2017.

2. Nguyễn Minh Tuấn, Phạm Thị Duyên Thảo, Mai Văn Thắng (Đồng chủ biên)
Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật Việt Nam, Nxb. ĐHQG, Hà Nội, 2017.

3. Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật

Việt Nam, Nxb Hồng Đức, 2013.

4. Trường Đại học Luật Hà Nội, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật thế giới,
Nxb. Công an nhân dân, Hà Nội, 2012.
5. Nguyễn Minh Tuấn, Giáo trình lịch sử nhà nước và pháp luật thế giới, Nxb.
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2014.

18

Downloaded by chat tailieu ()