TIỂU LUẬN

MÔN: HỆ THỐNG CHÍNH TRỊ VÀ QUY TRÌNH CHÍNH SÁCH

Đề tài:
PHÂN TÍCH VAI TRỊ CỦA BÁO CHÍ TRONG Q TRÌNH CHÍNH

SÁCH PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG

MỤC LỤC

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI...............................................................................1
II. NỘI DUNG.................................................................................................2
2.1. Cơ sở lý luận.............................................................................................2
2.2.Phương tiện truyền thơng báo chí tác động đến chính sách phịng
chống tham nhũng...........................................................................................7
2.3. Mục đích tác động đến chính sách phịng, chống tham nhũng..........11
2.4.Cơ chế tác động vào q trình chính sách phịng chống tham nhũng13
2.5 Khuyến nghị một số phương hướng truyền thông đại chúng trong q
trình chính sách phịng, chống tham nhũng...............................................16
III. KẾT LUẬN.............................................................................................20
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................21

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Tham nhũng, tiêu cực là những biểu hiện của cái xấu, cái ác trong xã
hội có giai cấp. Do vậy, việc chủ động, tích cực tham gia đấu tranh phịng,
chống tham nhũng, tiêu cực vừa là quyền hạn, nhiệm vụ của báo chí, vừa là
trách nhiệm chính trị, bổn phận của những người làm báo chân chính. Việt
Nam đã có nhiều quy định về vai trị, trách nhiệm của báo chí trong cơng tác
đấu tranh phịng, chống tham nhũng, vừa khẳng định vai trị quan trọng của

báo chí, vừa thể hiện tin tưởng của Đảng, Nhà nước và nhân dân đối với báo
chí trong cơng tác phịng chống tham nhũng, lãng phí (PCTNLP).

Đảng và Nhà nước Việt Nam đánh giá cao vai trò to lớn của báo chí
trong đời sống xã hội. Điều này đã được Đảng ta khẳng định trong các văn
kiện của Đảng; được thể chế hóa trong các văn bản pháp luật của Nhà nước,
tạo hành lang pháp lí giúp các cơ quan báo chí thực thi nhiệm vụ và thực hiện
chức năng, vai trị xã hội của mình. Mặt khác, nhân dân ln thể hiện sự tin
tưởng, kì vọng vào báo chí trong đấu tranh PCTNLP.

Báo chí tuyên truyền, phổ biến chủ trương, đường lối của Đảng, pháp
luật và chính sách của Nhà nước. Cung cấp thông tin, phản ánh những phát
hiện của nhân dân, cán bộ và cũng cấp những phát hiện của báo chí; đấu tranh
phịng chống tham nhũng, lãng phí thông qua các phương tiện thông tin đại
chúng. Tham gia theo dõi, phản ánh và giám sát quá trình xử lí các vụ việc
tham nhũng, lãng phí được phát hiện… Về phương diện quản lý nhà nước,
Luật Báo chí là văn bản pháp luật cao nhất quy định vai trò, chức năng, nhiệm
vụ của báo chí trong đời sống xã hội.

Chính vì lý do đó, tác giả lựa chọn đề tài: “Phân tích vai trị của báo
chí trong q trình chính sách phịng, chống tham nhũng” để tác giả phân
tích, đánh giá về vai trị của báo chí trong phịng, chống tham nhũng; tìm
hiểu, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy tốt hơn
vai trò của báo chí trong phịng, chống tham nhũng.

1

II. NỘI DUNG

2.1. Cơ sở lý luận


2.1.1 Khái niệm truyền thông đại chúng
a. Truyền thông
Truyền thơng là một q trình nên có phương thức và mơ hình truyền
thơng.
Truyền thông không phải là một hành động đơn giản mà là một quá
trình diễn ra liên tục nhằm chia sẻ thơng tin, tình cảm và kỹ năng. Đây là một
q trình phức tạp qua nhiều mắt, khâu. Các mắt khẩu chuyển đổi tương đối
linh hoạt để hướng tới nhận thức và hành vi của các cá nhân và các nhóm
(Mai Quỳnh Nam, 1998)
b. Truyền thông đại chúng
Truyền thơng đại chúng là tồn bộ những phương tiện lan truyền thơng
tin như báo chí, truyền hình, phát thanh...tới những nhóm cơng chúng lớn
(Mai Quỳnh Nam, 1996). Truyền thơng đại chúng được hiểu là q trình
thơng tin trên quy mô ngày một sâu rộng, tức là “đại chúng" không chi về
phía những người tiếp nhận thơng tin ( ví dụ độc – khán - thính giả nam, nữ,
già, trẻ...) mà còn "đại chúng" cả về nguồn phát (đài phát thanh, truyền hình,
NXB...) và “đại chúng" về sự kiện, nội dung thơng tin ( kinh tế, chính trị, văn
hố...)
c.Thông điệp
Thông điệp là nội dung thông tin được trao đổi từ nguồn phát đến đối
tượng tiếp nhận
d. Khái niệm truyền hình
Truyền hình là một loại phương tiện thơng tin đại chúng chuyển tải
thơng tin bằng hình ảnh động và âm thanh.
Theo ý nghĩa tiếng Hán, vơ tuyến truyền hình (television) bắt nguồn từ
hai từ “tele" có nghĩa là “ở xa" và “vision" là “thấy đuợc", nghĩa là “ thấy

2


đuợc ở xa". Ưu điểm lớn nhất của vô tuyến truyền hình là thơng tin được
truyền đi bất kể khơng gian và thời gian.

e.Báo in
Báo in là những ấn phẩm định kỳ chuyển tải nội dung thơng tin mang
tính thời sự và được phát hành rộng rãi trong xã hội. (Tạ Ngọc Tấn, 2001)
f.Báo mạng điện tử
Internet (International Network) là một mạng thơng tin rộng, bao trùm
tồn cầu, hình thành trên cơ sở kết nối các máy tính điện tử (Tạ Ngọc Tấn,
2001) Như vậy, có thể hiểu báo mạng điện tử chính là những ấn phẩm chuyển
tải nội dung thơng tin mang tính thời sự được phát hành qua mạng thơng tin
rộng rãi, bao trùm tồn cầu trên cơ sở kết nối các máy tính điện tử.
2.1.2 Vai trị của truyền thơng
Truyền thơng có ảnh hưởng rất lớn đến mọi vấn đề của xã hội. Truyền
thông tác động đến nhận thức của công chúng, từ nhận thức sẽ tác động đến
hành động và ứng xử của công chúng. Khi mà một ứng xử của công chúng
được lặp đi lặp lại sẽ thành nề nếp, tập quán cuối cùng trở thành những chuẩn
mực của xã hội. Nhờ đến truyền thông mà những vấn đề này được xã hội chấp
nhận và lan truyền nhanh trong công chúng.
Truyền thơng có tác động lớn đến các nhóm đối tượng lớn như sau:
Đối với chính quyền nhà nước:
Giúp các cơ quan nhà nước đưa thông tin đến người dân về các chính
sách kinh tế, văn hóa xã hội, luật pháp đến với dân chúng, thuyết phục công
chúng thay đổi về nhận thức và hành xử đúng pháp luật. Ngồi ra chính phủ
cũng nhờ truyền thơng để thăm dò lấy ý kiến của dư luận trước khi ban hành
các văn bản pháp lý. Nhờ truyền thông mà nhà nước điều chính các chính
sách quản lý của mình và tạo ra sự đồng thuận cao trong dân chúng.
Truyền thông làm cho chính phủ, những người thừa hành pháp luật
được trong sạch và minh bạch hơn, thông qua thông tin phản biện của các đối
tượng dân chúng trong xã hội.


3

Đối với công chúng:
Giúp cho người dân cập nhật thông tin kinh tế văn hóa xã hội, pháp
luật trong và ngồi nước. Giúp người dân giải trí và học tập về phong cách
sống những người xung quanh. Truyền thông ủng hộ cái đẹp và bài trừ cái
xấu. Truyền thơng đóng vai trị trong việc tạo ra các xu hướng về lối sống,
văn hóa, thời trang…
Ngoài ra truyền thơng cịn giúp cho người dân phản hồi, nói lên tiếng
nói của mình, bảo vệ các quyền và lợi ích chính đáng của mình.
Đối với nền kinh tế:
Nhờ có truyền thơng mà doanh nghiệp có thể quảng bá sản phẩm và
dịch vụ, giúp cho người mua nhận biết và sử dụng sản phẩm và dịch vụ.
Truyền thông cũng tạo ra nhu cầu tiêu dùng sản phẩm và dịch vụ, giúp các
công ty tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người, giúp kinh tế phát triển. Hơn
90% ngân sách marketing của doanh nghiệp là sử dụng các phương tiện
truyền thông để quảng cáo sản phẩm và dịch vụ để thu hút người tiêu dùng
nhận biết và sử dụng sản phẩm và dịch vụ của họ.
Bản thân truyền thông cũng là một ngành kinh tế quan trọng của một
quốc gia, giải quyết công ăn việc làm và tạo ra giá trị cho nền kinh tế.
Truyền thông cũng là công cụ giúp cho người tiêu dùng phản ánh về
chất lượng sản phẩm và dịch vụ của các nhà sản xuất.
Tính 2 mặt của truyền thơng:
Truyền thông cũng có tính 2 mặt của nó nếu thơng tin, hình ảnh truyền
đi mang tính tiêu cực, thì tác động của truyền thông cũng tạo ra những ảnh
hưởng tiêu cực cho các đối tượng công chúng trong xã hội. Nhất là những đối
tượng thanh thiếu niên, những đối tượng có trình độ nhận thức cịn thấp,
khơng có khả năng chắt lọc thơng tin, nếu thơng tin từ truyền thơng tiêu cực
thì dễ bị lơi kéo và có những tác động tiêu cực cho bản thân và cho cộng đồng

xã hội.

4

Trong kinh tế, truyền thông tác động đến tiêu dùng của người dân giúp
người dân tiêu dùng nhiều hơn, giúp kinh tế phát triển. Tuy nhiên, truyền
thông cũng tác động đến việc con người ngày càng tiêu dùng nhiều hơn so với
nhu cầu cần thiết. Con người ngày càng làm việc nhiều hơn để phục vụ cho
các nhu cầu tiêu dùng. Các giá trị vật chất ngày càng được xã hội đánh giá
cao hơn các giá trị tinh thần. Sản xuất và tiêu dùng nhiều sẽ hủy diệt môi
trường và tác động xấu đến đời sống của người dân.

2.1.3 Quy định của pháp luật về vai trị của báo chí trong phịng,
chống tham nhũng

Đảng, Nhà nước luôn mở rộng cửa cho báo chí tham gia đấu tranh
phịng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Từ khi khởi xướng công cuộc đổi mới đất nước năm 1986, Đảng ta đã
xác định báo chí có vai trị rất quan trọng trong việc góp phần làm mạnh hóa
đời sống xã hội. Ngay từ những năm đầu đổi mới, với phương châm “Nhìn
thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự thật”, thơng qua các
phương tiện thông tin đại chúng, Đảng ta đã chuyển tải một thông điệp mạnh
mẽ về việc kiên quyết đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Trên
cương vị lãnh đạo cao nhất của Đảng ta, bằng những bài viết kịp thời, sắc sảo
trong chuyên mục “Những việc cần làm ngay” trên Báo Nhân Dân, Tổng Bí
thư Nguyễn Văn Linh đã trực tiếp sử dụng báo chí như một vũ khí đắc lực để
góp phần chỉ đạo cơng cuộc đấu tranh phịng chống tham ơ, tiêu cực và ủng
hộ những nhân tố mới, việc làm mới mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước
và nhân dân.


Tại Hội nghị Đại biểu toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII, Đảng ta đã
nêu ra một trong bốn nguy cơ liên quan đến sự tồn vong của Đảng và chế độ,
đó là nạn tham nhũng. Từ đó đến nay, qua các nhiệm kỳ Đại hội, Đảng ta đều
xác định nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tham nhũng vừa là công việc cấp
bách trước mắt phải giải quyết khẩn trương, quyết liệt, vừa là “cuộc chiến”
lâu dài cần phải tiến hành kiên trì, bền bỉ. Để góp phần thực hiện hiệu quả

5

nhiệm vụ cam go, phức tạp này, từ Hội nghị Trung ương 6 (lần 2, khóa VIII)
năm 1999, Đảng ta chính thức xác định, báo chí là một trong 4 hệ thống giám
sát xã hội: “Sử dụng đồng bộ hệ thống giám sát cán bộ, đảng viên, nhất là sự
giám sát của tổ chức đảng, trước hết là từ chi bộ, sự giám sát của nhân dân và
các cơ quan đại diện nhân dân, sự giám sát của công luận”. “Sự giám sát của
cơng luận” chính là mở rộng thêm cánh cửa cho báo chí vào cuộc mạnh mẽ,
quyết liệt hơn để cùng toàn Đảng, toàn dân từng bước đẩy lùi “quốc nạn”
tham nhũng ra khỏi bộ máy công quyền và đời sống xã hội.

Vai trị, tầm quan trọng của báo chí trong tình hình mới hiện nay tiếp
tục được Đảng, Nhà nước ta khẳng định rõ ràng, nhất quán trong cuộc đấu
tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Nghị quyết số 04-NQ/TW (khóa X
về “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với cơng tác phịng, chống tham
nhũng, lãng phí” đã đề ra 10 nhiệm vụ trong tâm, trong đó có nhiệm vụ:
“Thực hiện tốt cơng tác truyền thơng về phịng, chống tham nhũng. Đề cao
vai trị, trách nhiệm của báo chí trong phòng, chống tham nhũng; khen
thưởng, động viên những người làm báo tích cực, dũng cảm đấu tranh chống
tham nhũng; xử lý nghiêm việc đưa tin sai sự thật, vu cáo, bịa đặt gây hậu quả
xấu”.


Điều 75 Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 (Luật PCTN) quy
định trách nhiệm của cơ quan báo chí và nhà báo trong phịng, chống tham
nhũng như sau:

“1. Cơ quan báo chí, nhà báo có trách nhiệm đấu tranh chống tham
nhũng, đưa tin về hoạt động phòng, chống tham nhũng và vụ việc tham
nhũng.

2. Cơ quan báo chí, nhà báo có quyền u cầu cơ quan, tổ chức, đơn vị,
cá nhân có thẩm quyền cung cấp thông tin liên quan đến hành vi tham nhũng.
Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân được yêu cầu có trách nhiệm cung cấp
thơng tin theo quy định của pháp luật về báo chí và quy định khác của pháp
luật có liên quan.

6

3. Cơ quan báo chí, nhà báo có trách nhiệm phản ánh khách quan, trung
thực và chấp hành các quy định khác của pháp luật về báo chí, quy tắc đạo
đức nghề nghiệp khi đưa tin về hoạt động phòng, chống tham nhũng và vụ
việc tham nhũng”.

Ngồi ra, Điều 13 Luật PCTN cịn quy định cụ thể về việc họp báo,
phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí; khoản 1 Điều 14 Luật PCTN
quy định về trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ chức, đơn vị cung cấp thông
tin về tổ chức và hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị đó cho cơ quan báo
chí; khoản 1 Điều 15 Luật PCTN quy định về trách nhiệm giải trình của người
đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc người được phân công, người được
ủy quyền hợp pháp để thực hiện trách nhiệm giải trình.

Để triển khai thi hành Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018, Nghị

định số 59/2019/NĐ-CP quy định rõ hơn về việc trao đổi thơng tin giữa
Thanh tra Chính phủ với các tổ chức khác về cơng tác phịng, chống tham
nhũng: “1. Thanh tra Chính phủ phối hợp với Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ
quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên của Mặt trận, Phịng Thương mại và
Cơng nghiệp Việt Nam, hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, cơ quan
báo chí thường xun trao đổi, cung cấp thơng tin, tài liệu về phịng, chống
tham nhũng thơng qua hoạt động của các tổ chức đó. 2. Việc trao đổi, cung
cấp thơng tin, tài liệu về phịng, chống tham nhũng theo quy định tại khoản 1
Điều này phải bảo đảm nhanh chóng, chính xác, kịp thời”.

Nhìn chung, các quy định của pháp luật về báo chí trong phịng, chống
tham nhũng ở Việt Nam đã tương đối đầy đủ, nhưng đa phần các quy định
mới chỉ dừng lại ở tính nguyên tắc, thiếu cụ thể, rõ ràng. Khơng những thế,
các quy định này cịn thiếu nhiều những hướng dẫn kỹ thuật để thi hành, thiếu
các quy định về những biện pháp bảo đảm về tài chính, kỹ thuật cho việc triển
khai trên thực tế.

7

2.2.Phương tiện truyền thơng báo chí tác động đến chính sách
phịng chống tham nhũng

Báo chí - một trong những công cụ đắc lực trong “cuộc chiến” phòng,
chống tham nhũng, tiêu cực.

Báo chí đã có vai trị rất quan trọng trong việc điều tra các vụ việc có
dấu hiệu tham nhũng. Dùng thuật ngữ “điều tra” ở đây được hiểu là “điều tra
bằng nghiệp vụ báo chí”. Theo quy định của pháp luật, báo chí khơng có thẩm
quyền điều tra hoặc thanh tra. Báo chí cũng khơng có bộ máy, các thiết chế vũ
trang, vũ khí hoặc cơng cụ hỗ trợ khác để tiến hành các hoạt động điều tra hay

thanh tra.

Những năm qua, đặc biệt là từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng đến
nay, cơng tác đấu tranh phịng, chống tham nhũng của Đảng, Nhà nước ta đã
được triển khai quyết liệt, bài bản và bước đầu mang lại hiệu quả rõ rệt, được
dư luận xã hội đồng tình, nhân dân ghi nhận. Nhiều vụ việc về tham nhũng
tưởng như bị chìm vào quên lãng, nhưng đã được đưa ra ánh sáng và xử lý
đúng người, đúng tội. Một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến thành
công bước đầu trong công cuộc đấu tranh này là Đảng, Nhà nước ta đã khơi
nguồn và phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, trong đó có sự đóng
góp khơng nhỏ của đội ngũ những người làm báo và các cơ quan báo chí.

Điển hình như vụ vụ án Trịnh Xuân Thanh bị phanh phui, “mắt xích”
đầu tiên là do báo chí phát hiện đối tượng đi xe ô tô cá nhân gắn biển số xanh
trái quy định. Từ đó, hàng loạt sai phạm của đối tượng trong quá khứ đã được
báo chí đưa ra trước ánh sáng công luận, giúp cho các cơ quan chức năng vào
cuộc điều tra, xác minh và xử lý vụ việc, đối tượng theo đúng quy định pháp
luật. Báo chí cịn có cơng phát hiện, điều tra, phanh phui nhiều dự án đầu tư
cả nghìn tỷ đồng chưa đưa vào hoạt động đã thất thoát, gây lãng phí rất lớn tài
sản cơng như: Dự án mở rộng giai đoạn 2 Nhà máy Gang thép Thái Nguyên;
Nhà máy đạm Ninh Bình; 3 dự án nhà máy sản xuất ethanol Tam Nơng, Bình

8

Phước, Dung Quất; Nhà máy Xơ sợi Đình Vũ (Hải Phịng)… Báo chí cũng đi
đầu trong việc lên tiếng nhiều vụ “bổ nhiệm thần tốc” gây bức xúc dư luận ở
một số ngành, địa phương… Nhiều “ung nhọt” trong một bộ phận cán bộ,
đảng viên, công chức, viên chức và trong một số cơ quan công quyền cũng
được các cơ quan chức năng vào cuộc xử lý kịp thời nhờ những thông tin
được phát hiện, đăng tải trên các phương tiện thông tin đại chúng.


Nhiều tác phẩm báo chí về đề tài phịng, chống tham nhũng, tiêu cực đã
đoạt giải thưởng uy tín như Giải Báo chí Quốc gia, Giải báo chí tồn quốc về
xây dựng Đảng (Giải Búa liềm vàng), Giải báo chí tồn quốc “Báo chí với
cơng tác đấu tranh phịng chống tham nhũng, lãng phí” do Ủy ban Trung
ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phối hợp với Trung ương Hội Nhà báo Việt
Nam tổ chức.

Từ nhiều năm nay, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, lãnh đạo các bộ,
ngành Trung ương ln coi báo chí là người bạn đồng hành trong “cuộc
chiến” phịng, chống tham nhũng, tiêu cực. Lãnh đạo Chính phủ thường
xuyên chỉ đạo các cơ quan chức năng, địa phương có liên quan phải xác minh,
điều tra, làm rõ những thông tin về tham nhũng, tiêu cực do báo chí nêu ra để
có biện pháp xử lý kịp thời, nghiêm túc.

Báo chí cũng ln chủ động, tích cực tuyên truyền, phổ biến các quan
điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước
về phòng, chống tham nhũng; kịp thời động viên, cổ vũ những tấm gương,
những nhân tố mới tham gia hiệu quả vào cuộc đấu tranh, phòng, chống tham
nhũng, tiêu cực. Ngồi ra, báo chí cũng làm tốt chức năng góp ý, phản biện
trong việc xây dựng, bổ sung, hồn thiện về cơ chế, chính sách, luật pháp về
phịng, chống tham nhũng. Nhờ đó mà Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức
năng có thêm một kênh thơng tin quan trọng, hữu ích để triển khai, thực hiện
hiệu quả hơn nhiệm vụ đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, báo chí cịn bộc lộ một số nhược
điểm, hạn chế, bất cập trong công tác truyền thơng về đấu tranh phịng, chống

9


tham nhũng, tiêu cực. Đó là một số thơng tin về tham nhũng, tiêu cực cịn
nóng vội, chủ quan, võ đoán; chưa điều tra kỹ lưỡng đã đưa tin làm rối nhiễu
dư luận xã hội, gây khó cho cơng tác xác minh, điều tra của các cơ quan chức
năng. Một số nhà báo chưa đủ kiến thức, trình độ, bản lĩnh nên khi thông tin
về các vụ việc tham nhũng, tiêu cực còn bộc lộ sự non kém, hời hợt, thiếu tính
thuyết phục. Số ít nhà báo lợi dụng danh nghĩa, vị trí cơng tác, vị thế cơ quan
báo chí để có động cơ, hành vi vụ lợi trong thơng tin, tuyên truyền về cuộc
đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Thông tin pháp luật đóng vai trị rất quan trọng trong việc hình thành,
phát triển ý thức pháp luật và lối sống theo pháp luật. Trên thực tế, báo chí có
nhiều hình thức, cách thức để tuyên truyền, vận động nhân dân tham gia
phòng, chống tham nhũng.

Báo chí có thể truyền tải thơng tin về phịng, chống tham nhũng thơng
qua rất nhiều kênh khác nhau bao gồm:

1) Các xuất bản phẩm chính thức về phịng, chống tham nhũng;
2) Các phương tiện thông tin đại chúng đưa tin về các vụ việc tham
nhũng;
3) Sách, báo lý luận, thực tiễn về phòng, chống tham nhũng;
4) Phim ảnh có nội dung về phòng, chống tham nhũng;
5) Giao tiếp giữa các cá nhân, các chuyên gia, nhà quản lý về phòng,
chống tham nhũng;
6) Giáo dục, đào tạo về phịng, chống tham nhũng trên báo chí;
7) Các bài giảng, nói chuyện chuyên đề của các luật gia, chuyên gia về
phòng, chống tham nhũng;
8) Đưa tin về xây dựng pháp luật, áp dụng pháp luật phòng, chống tham
nhũng v.v…
Thơng qua các hình thức như: tọa đàm về pháp luật, các cuộc thi tìm

hiểu về phịng, chống tham nhũng, đưa tin về các vụ việc tham nhũng, báo chí
cũng góp phần phản ánh thực tiễn thi hành pháp luật về phòng, chống tham

10

nhũng, định hướng dư luận xã hội, ủng hộ, biểu dương người tốt, việc tốt
trong phòng, chống tham nhũng, lên án, phê phán những biểu hiện tiêu cực,
những hành vi tham nhũng, tạo niềm tin vào công lý, vào pháp luật trong mọi
tầng lớp nhân dân.

Báo chí cịn đóng vai trị quan trọng trong việc tạo ra các diễn đàn để
người dân thực hiện quyền tự do ngôn luận, phản ánh những kiến nghị; đề
xuất về chính sách, về những quy định pháp luật chưa thực sự phù hợp với
thực tiễn cuộc sống.

Theo một phóng sự của Báo Đại đoàn kết, gần 90% tội phạm mà ngành
cơng an phá án thành cơng, tin tố giác có giá trị mà người tố giác là người
dân. Việc vận động Nhân dân tham gia phòng, chống tham nhũng nhằm hai
mục tiêu xây và chống: xây là vận động nhân dân tham gia phòng ngừa tham
nhũng; chống tham nhũng là vận động Nhân dân giám sát cán bộ, đảng viên
với hình thức theo dõi, phản ánh, tố cáo, tố giác, báo tin nhanh về hành vi
tham nhũng.

Cơ quan báo chí có trách nhiệm tham gia vào việc phòng, chống tham
nhũng; hợp tác với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong phịng,
chống tham nhũng; khi đưa tin cần bảo đảm tính chính xác, trung thực, khách
quan và phải chịu trách nhiệm về nội dung của thông tin đã đưa.

Báo chí có vai trị quan trọng trong việc tạo áp lực để các cơ quan chức
năng phải tăng cường trách nhiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thanh

tra, truy tố, xét xử hành vi tham nhũng. Ngồi ra, báo chí cũng phản ánh đa
chiều, khách quan, công bằng về các vụ việc liên quan đến tham nhũng.

Thực tế, Nhà nước đã thể hiện sự vinh danh với báo chí trong phịng,
chống tham nhũng qua các giải báo chí. Giải báo chí tồn quốc “Báo chí với
cơng tác đấu tranh phịng, chống tham nhũng, lãng phí” được dư luận đánh
giá cao và có những tác động tích cực với xã hội và những người làm báo.
Điều này khẳng định quyết tâm không “chùn bước” của Mặt trận Tổ quốc
Việt Nam và báo chí trong cuộc chiến chống tham nhũng, tiêu cực.

11

2.3. Mục đích tác động đến chính sách phịng, chống tham nhũng

Báo chí đã có vai trò rất quan trọng trong việc điều tra các vụ việc có
dấu hiệu tham nhũng. Dùng thuật ngữ “điều tra” ở đây được hiểu là “điều tra
bằng nghiệp vụ báo chí”. Theo quy định của pháp luật, báo chí khơng có thẩm
quyền điều tra hoặc thanh tra. Báo chí cũng khơng có bộ máy, các thiết chế vũ
trang, vũ khí hoặc công cụ hỗ trợ khác để tiến hành các hoạt động điều tra hay
thanh tra.

Rất nhiều vụ việc có dấu hiệu tham nhũng đã được báo chí phát hiện, ví
dụ: Vụ “con bạc triệu đô” Bùi Tiến Dũng và tiêu cực lớn ở PMU18; vụ cán bộ
lãnh đạo thị xã Đồ Sơn (Hải Phòng) chia chác hàng chục mảnh đất trị giá
hàng tỷ đồng; vụ siêu lừa đảo Nguyễn Đức Chi cùng dự án Rusalka, Khánh
Hòa; vụ lừa đảo do Nguyễn Lâm Thái cầm đầu; vụ tham nhũng của cựu đại
biểu Quốc hội Mạc Kim Tôn; vụ “ăn chặn” tiền cứu trợ ở Hương Sơn (Hà
Tĩnh); vụ đề án tin học hóa các hoạt động hành chính (Đề án 112); vụ Tượng
đài Chiến thắng Điện Biên Phủ; vụ vi phạm trong giải phóng mặt bằng cầu
Thanh Trì (Hà Nội); vụ chạy hạn ngạch (quota) dệt may tại Bộ Thương mại;

vụ trục lợi bảo hiểm xảy ra tại Công ty Cổ phần bảo hiểm Petrolimex
(PJICO); vụ Ban quản lý dự án đại lộ Đơng - Tây và Mơi trường nước TP. Hồ
Chí Minh; dự án xây dựng cầu Bãi Cháy; vụ Vinashin... Gần đây là các vụ
Dương Chí Dũng, Nguyễn Đức Kiên, Huỳnh Thị Huyền Như, Phạm Công
Danh…

Báo chí có nhiều hình thức để phát hiện những vụ việc tham nhũng,
chẳng hạn như qua thư bạn đọc gửi đến cơ quan báo chí, phóng viên; thơng
qua việc tiếp nhận các phản ánh, tố cáo của người dân, báo chí xác minh để
tìm ra các tài liệu, chứng cứ xác thực để chuyển tới công luận và các cơ quan
tư pháp; hoặc báo chí phát hiện những biểu hiện tiêu cực, tham nhũng và thực
hiện những biện pháp điều tra đặc thù của nghề nghiệp.

12

Ví dụ, trong vụ án Trịnh Xn Thanh, báo chí đã có vai trò rất quan
trọng trong việc phát hiện, điều tra vụ việc có dấu hiệu tham nhũng. Thơng
qua việc đưa ra hàng loạt các câu hỏi nghi vấn, báo chí đã cho thấy sự vô lý
trong câu trả lời của Trịnh Xn Thanh, từ đó tiếp tục tìm ra nhiều sự thật
khác liên quan đến nhân vật này.

Có thể thấy rằng, báo chí đã có vai trị rất quan trọng trong việc phát
hiện các vụ tham nhũng. Các cơ quan truyền thơng, báo chí là đồng minh hết
sức quan trọng của người dân trong cuộc chiến chống tham nhũng. Theo kết
quả khảo sát “Tham nhũng từ góc nhìn của người dân, doanh nghiệp và cán
bộ, cơng chức, viên chức” do Thanh tra Chính Phủ và Ngân hàng Thế giới
phối hợp thực hiện năm 2012 cho thấy, báo chí là một trong những thiết chế
tích cực và hiệu quả nhất trong phát hiện và điều tra tham nhũng tại Việt
Nam.


Từ những thông tin công khai, minh bạch trên báo chí đã góp phần giúp
cho các cơ quan chức năng có thêm căn cứ, bằng chứng để điều tra, xác minh
các vụ việc tham nhũng. Mặt khác, những thông tin về tham nhũng, tiêu cực
trên báo chí là tiếng nói của cơng luận, của nhân dân để tạo ra áp lực dư luận
xã hội nhằm thúc đẩy các cơ quan chức năng sớm vào cuộc làm rõ những vấn
đề báo chí đã nêu ra.

Tích cực trong việc đổi mới tuyên truyền, phỗ biến giáo dục pháp luật
(PBGDPL) về phòng, chống tham nhũng (PCTN), tạo sức lan tỏa mạnh më,
góp phần nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền.

Tun truyền phịng, chống tham nhũng, lãng phí của các sở, ban,
ngành, địa phương và cả nước; kết quả thanh tra, kiểm tra các vụ việc và điều
tra, truy tố, xét xử những vụ án liên quan đến tham nhũng; kết quả xử lý các
vụ việc, đối tượng thuộc phạm vi kiểm tra, giám sát của Đảng về phịng,
chống tham nhũng, lãng phí, góp phần tạo niềm tin trong nhân dân.

Giới thiệu biểu dương gương người tốt, việc tốt, tập thể, cá nhân điển
hình trong đấu tranh phịng, chống tham nhũng, lãng phí. Đấu tranh phản bác

13

các thông tin, quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, phần tử phản động,
cơ hội chính trị về tình hình tham nhũng, lãng phí.

2.4.Cơ chế tác động vào quá trình chính sách phịng chống tham
nhũng

Hội Nhà báo Việt Nam là tổ chức chính trị - xã hội – nghề nghiệp của
những người làm báo Việt Nam. Hội có chức năng và vai trị tập hợp, đồn

kết hơn 23 nghìn hội viên cả nước thực hiện nhiệm vụ ở các cơ quan báo chí
và trong lĩnh vực báo chí, hồn thành các nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và
nhân dân giao phó cho báo chí cả nước. Trong lĩnh vực PCTNLP, Hội Nhà
báo Việt Nam thông qua 63 HNB các tỉnh, thành phố, 19 Liên chi hội và gần
200 chi hội trực thuộc ở Trung ương, có vai trị tập hợp đồn kết hội viên –
nhà báo tham gia sáng tạo tác phẩm báo chí đấu tranh PCTNLP, tổ chức hội
thảo, tọa đàm nghiệp vụ, bồi dưỡng nghiệp vụ báo chí viết về lĩnh vực
PCTNLP, bảo vệ hội viên nhà báo tham gia đấu tranh PCTNLP, động viên
khen thưởng hội viên có thành tích, phát hiện xử lí những nhà báo – hội viên
vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức nghề nghiệp.

Thông qua việc phát hiện, đấu tranh PCTNLP với các vụ việc được đưa
ra xét xử, báo chí tạo được lịng tin của nhân dân vào quyết tâm của Đảng và
Nhà nước trong công cuộc đấu tranh PCTNLP, làm trong sạch bộ máy Nhà
nước, làm lành mạnh hóa đời sống xã hội. Đây là kết quả khơng đo đếm được,
nhưng có ý nghĩa hết sức to lớn đối với sự nghiệp xây dựng và chỉnh đốn
Đảng, với sự nghiệp xây dựng và phát triển kinh tế của đất nước. Báo chí đã
góp phần tích cực trong việc đề cao vai trò, trách nhiệm, sức chiến đấu của
các cấp ủy, tổ chức đảng, tính tiên phong, gương mẫu của đảng viên và người
đứng đầu trong PCTNLP. Thực tế thơng qua báo chí, hàng ngàn tấm gương
quần chúng nhân dân và đảng viên đi đầu trong PCTNLP đã được phát hiện,
nêu gương, được Đảng, Nhà nước khen thưởng, nhân dân khen ngợi. Đây là
kết quả mang tính động lực tinh thần, có ý nghĩa quan trọng.

14

Bên cạnh những thành tích, kết quả đạt được, thực tế vẫn cịn những
hạn chế, khó khăn vướng mắc đối với báo chí trong PCTNLP. Báo chí vẫn
chưa phản ánh được một cách đầy đủ, kịp thời những hiện tượng, vụ việc
tham nhũng tiêu cực, lãng phí mà nhân dân đã phát hiện, đã cung cấp thông

tin. Mặt khác, trong đấu tranh PCTNLP của cơ quan báo chí nhiều khi cịn
thiếu chính xác, thiếu khách quan, làm khó khăn cho các cơ quan bảo vệ pháp
luật. Đồng thời cịn có lúc có nơi làm tổn hại đến quyền và lợi ích của cá
nhân, cơ quan, tổ chức… Nhiều vụ việc được báo chí phát hiện, nêu ra nhưng
lại không được theo đuổi đến nơi đến chốn, làm suy giảm lòng tin của người
tố cáo, cung cấp thơng tin cho báo chí, trơng cậy vào báo chí. Khó khăn đối
với báo chí trong cơng tác này là còn thiếu một cơ chế phối hợp giữa các cơ
quan liên quan để cùng báo chí giải quyết các vụ việc. Đặc biệt là việc cung
cấp thông tin cho báo chí về PCTNLP. Nhiều thơng tin được coi là mật,
nhưng báo chí khơng có điều kiện tiếp cận, khơng được biết. Thậm chí, người
cung cấp thơng tin cũng khơng đảm bảo an tồn cho báo chí. Vì vậy, đã có
tình trạng nhà báo viết về PCTNLP, lấy tin chính thống minh bạch, nhưng
cuối cùng lại bị xử lí theo pháp luật vì nhiều lí do khác nhau… Nhiều hội
thảo, diễn đàn, các chuyên gia và nhà báo đã nêu vấn đề cần coi việc nhà báo
thực thi nhiệm vụ đúng pháp luật là thi hành công vụ. Có như vậy mới xử lí
nghiêm minh được và ngăn chặn được những hành vi cản trở, hành hung nhà
báo hành nghề đúng pháp luật trong đấu tranh chống tham nhũng. Đây là vấn
đề đang được báo chí quan tâm và lo ngại trong hành nghề.

Để phát huy có hiệu quả vai trị, trách nhiệm của báo chí trong phịng,
chống tham nhũng, lãng phí, cần có những giải pháp kịp thời, thống nhất và
thiết thực. Các cơ quan bảo vệ pháp luật cần thống nhất một cơ chế cung cấp
thông tin minh bạch, trách nhiệm, hợp lí…cho các cơ quan báo chí, tạo điều
kiện cho báo chí hành nghề tham gia PCTNLP một cách thuận lợi, hiệu quả
và an tồn. Có cơ chế cho báo chí theo dõi q trình xử lí các vụ việc tham
nhũng, tiêu cực để thông tin kịp thời cho nhân dân. Tạo hành lang pháp lí an

15

toàn cho nhà báo viết về lĩnh vực PCTNLP. Đặc biệt cần trừng trị nghiêm

khắc những hành vi cản trở, hành hung, tấn công nhà báo, phá hủy phương
tiện hành nghề của nhà báo. Có các hình thức khen thưởng xứng đáng với nhà
báo có thành tích viết về lĩnh vực này.

Cần phát huy vai trị giám sát, quyền tiếp cận thơng tin và nâng cao
năng lực của báo chí; coi báo chí như một kênh quan trọng góp phần vào việc
PCTNLP có hiệu quả. Tăng cường cơ chế phối hợp báo chí chống tham
nhũng, giữa Ban chỉ đạo T.Ư về PCTNLP. MTTQ Việt Nam, Ban Tuyên giáo
T.Ư, Bộ thông tin – truyền thông và Hội nhà báo Việt Nam, nhằm thực hiện
tốt hơn nữa công tác phối hợp với các cơ quan báo chí trên mặt trận đấu tranh
PCTN. Chú trọng đào tạo các nhà báo và tạo điều kiện cho báo chí hoạt động
hiệu quả; tăng cường kĩ năng khai thác thơng tin, viết bài điều tra chính xác,
khách quan, đề cao đạo đức nghề nghiệp đối với các nhà báo.

Theo quy định, khi được cung cấp thơng tin, tài liệu có liên quan đến
tham nhũng thì cơ quan, tổ chức được yêu cầu khơng được từ chối việc cung
cấp. Cơ quan báo chí, phóng viên cũng phải chịu trách nhiệm trước pháp luật
nếu đưa tin không trung thực, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của
cơ quan, tổ chức cá nhân.

Báo chí có vai trị quan trọng trong PCTNLP, trong việc theo dõi, phân
tích hoạt động của Nhà nước; Phản ảnh các vụ việc tham nhũng; Tạo điều
kiện tranh luận cơng khai. Điều đó khẳng định báo chí sẵn sàng thực hiện tốt
nhiệm vụ, để trả lời cho Nhà nước và nhân dân. Tuy nhiên, bên cạnh sự nỗ
lực của báo chí, cần phải làm thế nào để việc tiếp cận thông tin được tăng
cường hơn nữa và cải thiện điều kiện tiếp cận thông tin. Kinh nghiệm cho
thấy không thể chống tham nhũng một cách hiệu quả nếu khơng có sự hỗ trợ
mạnh mẽ của báo chí, truyền thơng.

16


2.5 Khuyến nghị một số phương hướng truyền thơng đại chúng
trong q trình chính sách phịng, chống tham nhũng

Trách nhiệm chính trị của báo chí trong phát hiện, đấu tranh phòng,
chống tham nhũng, tiêu cực

Với vị thế là cơ quan ngôn luận của Đảng, cơ quan Nhà nước, tổ chức
chính trị - xã hội, tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, là tiếng nói và diễn
đàn của các tầng lớp nhân dân, báo chí ln giữ vai trị rất quan trọng trong
việc cung cấp thơng tin chính thống, tin cậy cho cơng chúng, xã hội. Đó cũng
là lý do bảo đảm cho báo chí khẳng định được vị thế, tầm ảnh hưởng quan
trọng của mình đối với xã hội nói chung, đối với cuộc đấu tranh phịng, chống
tham nhũng, tiêu cực nói riêng.

Muốn hoàn thành tốt nhiệm vụ trong việc tham gia phòng, chống, đấu
tranh với tham nhũng, tiêu cực, thiết nghĩ báo chí cần quan tâm hơn nữa một
số vấn đề sau.

Một là, cơ quan báo chí, người làm báo cần quán triệt, thực hiện tốt chủ
trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về nhiệm vụ
đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Cần thấu suốt quan điểm đấu
tranh phòng, chống tham nhũng là việc làm cấp bách, thường xuyên, liên tục,
lâu dài, do đó cần có cách làm bài bản, thận trọng; có phương pháp đấu tranh
phù hợp với từng đối tượng, từng vụ việc cụ thể; khơng nóng vội, chủ quan,
nhưng cũng khơng dây dưa kéo dài, trì trệ; khơng bỏ sót, bỏ lọt đối tượng, vụ
việc tham nhũng, nhưng cũng không được làm oan sai người vô tội, làm trái
quan điểm của Đảng về phòng, chống tham nhũng.

Hai là, khi thơng tin về đấu tranh phịng, chống tham nhũng, tiêu cực,

những người làm báo cần nắm vững phương châm “Xây là cơ bản, xây để
chống hiệu quả, chống kịp thời để xây tốt hơn”. Mỗi thông tin về đấu tranh
phòng, chống tham nhũng, tiêu cực phải bảo đảm chính xác, có căn cứ, bằng
chứng rõ ràng, tuyệt đối không thêm bớt, không cắt xét, không quy chụp,

17

khơng võ đốn. Bởi sức mạnh, sức thuyết phục, sức chiến đấu của báo chí
trong cuộc đấu tranh phịng, chống tham nhũng, tiêu cực là sức mạnh từ
những nguồn tin, con số, số liệu chính xác, tin cậy. Muốn làm được điều này
địi hỏi người làm báo ngồi bản lĩnh vững vàng, cần phải có hiểu biết về
nghiệp vụ điều tra; phương pháp tác nghiệp thận trọng, chặt chẽ, thấu đáo;
nghiêm túc tuân thủ luật pháp, đạo đức nghề nghiệp; thơng tin đưa ra phải
khách quan, trung thực, góp phần bảo vệ lợi ích của Đảng, Nhà nước và nhân
dân.

Ba là, các cơ quan báo chí, các cấp Hội Nhà báo phát huy vai trị, trách
nhiệm của mình trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà báo, hội
viên chân chính trong tác nghiệp phịng, chống tham nhũng, tiêu cực. Có cơ
chế khen thưởng, khích lệ, động viên kịp thời, xứng đáng với những người
làm báo có tinh thần dấn thân, đóng góp tích cực, hiệu quả trong cơng tác
tun truyền, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Lợi dụng tính chất phức tạp, nhạy cảm của cuộc đấu tranh này nên các
thế lực thù địch, phản động coi đây là một trong những cơ hội để chống phá
Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN. Do đó, báo chí cần tỉnh táo nhận diện, kịp
thời phản bác những luận điệu sai trái, thù địch, phản động, góp phần bảo vệ
vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ tính chính nghĩa, cơng lý, lẽ
phải của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta trong cuộc đấu tranh phòng chống
tham nhũng, tiêu cực.


Bốn là, báo chí cần chú trọng đề cao tính khách quan, tính trung thực,
tính nhân văn, tính chun nghiệp trong cơng tác truyền thơng về phịng,
chống tham nhũng; phịng ngừa tình trạng lợi dụng thơng tin, tun truyền về
cuộc đấu tranh phịng, chống tham nhũng, tiêu cực để có những hành vi vụ lợi
trong chính cơ quan báo chí và những người làm báo, từ đó làm giảm uy tín,
sức mạnh của báo chí trên mặt trận đấu tranh này. Kịp thời phát hiện, xử lý
nghiêm minh những nhà báo có biểu hiện lợi dụng cuộc đấu tranh chống tham
nhũng, tiêu cực để bôi nhọ, xuyên tạc, vu khống tổ chức và cá nhân.

18