2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ

NGUYỄN VƯƠNG VŨ

KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC
ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
CỘT SỐNG THẮT LƯNG BỆNH VIỆN ĐA
KHOA NĂM CĂN, TỈNH CÀ MAU NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC

CẦN THƠ, 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ

NGUYỄN VƯƠNG VŨ

KHẢO SÁT TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC
ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
CỘT SỐNG THẮT LƯNG BỆNH VIỆN ĐA
KHOA NĂM CĂN, TỈNH CÀ MAU NĂM 2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC
Chuyên ngành: Dược lý – Dược lâm sàng
Mã số: 8720205

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
GS. TS. TRẦN CÔNG LUẬN

CẦN THƠ, 2023


i

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo Sau đại
học Trường Đại học Tây Đô và Ban Giám đốc, tại Trung tâm Y tế huyện Đạ
Tẻh, tỉnh Lâm Đồng đã cho phép, tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi được học
tập và hồn thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy GS. TS. Bùi Tùng Hiệp đã trực
tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, truyền đạt cho tôi những kiến thức, kinh
nghiệm quý báu trong suốt q trình thực hiện và hồn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình của các thầy cơ
giáo Bộ mơn Dược lâm sàng, trường Đại học Tây Đô đã chia sẻ, giải đáp các
vướng mắc của tơi trong q trình làm luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn các anh, chị tại Trung tâm Y tế huyện Đạ Tẻh,
tỉnh Lâm Đồng đã cho phép, tạo điều kiện giúp tơi hồn thành luận văn. Tôi xin
cảm ơn, bạn bè đồng nghiệp tại đơn vị đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực
hiện luận văn tốt nghiệp này.
Cuối cùng tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình, bạn bè đã động viên, chia
sẻ, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại Trường Đại học Tây Đơ.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Cần Thơ, ngày 2 tháng 07 năm 2023
Tác giả luận văn


Nguyễn Vương Vũ


ii

TĨM TẮT
Mục tiêu nghiên cứu: Mơ tả đặc điểm bệnh nhân điều trị thoát vị đĩa đệm cột
sống thắt lưng và việc sử dụng thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành theo phương pháp mô tả hồi
cứu tại phòng lưu trữ hồ sơ bệnh án - Bệnh viện Đa khoa Năm Căn, tỉnh Cà Mau
trên các bệnh án của bệnh nhân ung thư nội trú có chỉ định sử dụng các thuốc
giảm đau. Trong thời gian nghiên cứu chọn những bệnh án đến khám và điều trị
nội trú tại trung tâm đủ tiêu chuẩn nghiên cứu và thu nhận toàn bộ các hồ sơ
bệnh án thoả mãn tiêu chí lựa chọn và tiêu chí loại trừ từ 01/01/2020 đến
01/12/2020. Toàn bộ cỡ mẫu thực tế thu được trong thời gian nghiên cứu là 74
mẫu.
Kết quả nghiên cứu: Tỷ lệ nữ bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
cao hơn so với nam. Nhóm tuổi từ 40-59 chiếm đa số, nghề nghiệp liên quan đến
lao động nặng. Đa số bệnh nhân khơng có yếu tố chấn thương, thốt vị đĩa đệm
thường khởi phát đột ngột. Vị trí đau chủ yếu là L5 và L4, đau khi vận động,
hoặc hắt hơi. Paracetamol là thuốc giảm đau phổ biến nhất, cùng với
dexibuprofen và etodolac. Mecobalamin, eperison và methocarbamol là các
thuốc hỗ trợ điều trị phổ biến. Đa số bệnh nhân khơng cịn đau sau 12 tuần điều
trị, tuy nhiên một số bệnh nhân chưa có hiệu quả.
Kết luận: Kết quả nghiên cứu này về tình hình sử dụng thuốc điều trị bệnh nhân
thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng. Các kết quả này có thể hỗ trợ trong việc
phân loại và quản lý bệnh nhân, đồng thời cung cấp thông tin quan trọng để
nghiên cứu và phát triển phương pháp điều trị hiệu quả hơn cho bệnh lý này.
Từ khóa: Thốt vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, tiêm ngoài màng cứng,
Depomedrol



iii

ABSTRACT
Research Objective: To describe the characteristics of patients undergoing
treatment for lumbar disc herniation and the use of medication for lumbar disc
herniation.
Study Design: The study was conducted using a retrospective descriptive
method at the medical records storage room of Nam Can General Hospital in Ca
Mau province, Vietnam, based on the medical records of inpatient cancer
patients who were prescribed pain medication. During the study period, eligible
medical records were selected from patients who were admitted and treated at
the research center according to the specified criteria, from January 1, 2020, to
December 1, 2020. The total actual sample size obtained during the study was
74 cases.
Research Findings: The proportion of female patients with lumbar disc
herniation was higher than that of male patients. The majority of patients
belonged to the 40-59 age group and had occupations related to heavy labor.
Most patients did not have any traumatic factors, and lumbar disc herniation
usually had a sudden onset. The main sites of pain were L5 and L4, and the pain
was aggravated by movement or sneezing. Paracetamol was the most commonly
used pain medication, followed by dexibuprofen and etodolac. Mecobalamin,
eperison, and methocarbamol were commonly used supportive medications. The
majority of patients experienced pain relief after 12 weeks of treatment,
although some patients did not achieve desired results.
Conclusion: This study provides insights into the use of medication for the
treatment of lumbar disc herniation in patients. These findings can support
patient classification and management, as well as provide valuable information
for further research and the development of more effective treatment approaches

for this condition.
Keywords: Lumbar disc herniation, epidural injection, Depomedrol


iv

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số
liệu và kết quả nêu trong đề tài là trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng và
chưa từng được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào khác.
Cần Thơ, ngày 2 tháng 07 năm 2023
Tác giả luận văn

Nguyễn Vương Vũ


v

MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN...............................................................................................................i
TÓM TẮT.................................................................................................................... ii
ABSTRACT................................................................................................................iii
LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT......................................................................viii
DANH MỤC BẢNG...................................................................................................ix
DANH MỤC HÌNH.....................................................................................................x
ĐẶT VẤN ĐỀ............................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1TỔNG QUAN TÀI LIỆU.......................................................................3
1.1 TỔNG QUAN VỀ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM.........................................................3

1.1.1 Định nghĩa........................................................................................................3
1.1.2 Phân loại thoát vị đĩa đệm................................................................................3
1.1.3 Cơ chế bệnh sinh..............................................................................................4
1.1.4 Triệu chứng lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng.........................5
1.1.5 Triệu chứng cận lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng...................6
1.1.6 Chẩn đoán.........................................................................................................7
1.1.7 Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng......................................................7
1.2 THUỐC ĐIỀU TRỊ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG........8
1.2.1 Định nghĩa........................................................................................................8
1.2.2 Các loại thuốc điều trị.......................................................................................9
1.2.3 Cơ chế hoạt động của thuốc............................................................................10
1.2.4 Tác dụng phụ và hạn chế của thuốc điều trị....................................................11
1.3 ĐAU TRONG ĐIỀU TRỊ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG
................................................................................................................................... 13
1.3.1 Đánh giá đau...................................................................................................13
1.3.2 Cơ chế đau......................................................................................................14


vi
1.3.3 Phân loại đau..................................................................................................15
1.3.4 Giải phẩu học của đau....................................................................................16
1.4 MỘT SỐ NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN....................................................17
1.5 VÀI NÉT VỀ BỆNH VIỆN ĐA KHOA NĂM CĂN, TỈNH CÀ MAU..........18
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................21
2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU...........................................................................21
2.1.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu..................................................................21
2.1.2 Tiêu chuẩn lựa chọn.......................................................................................21
2.1.3 Tiêu chuẩn loại trừ..........................................................................................21
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................................................22
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu........................................................................................22

2.2.2 Mẫu nghiên cứu..............................................................................................22
2.2.3 Sơ đồ nghiên cứu............................................................................................23
2.3 CÁC NỘI DUNG NGHIÊN CỨU....................................................................24
2.3.1 Đặc điểm bệnh nhân trong mẫu nghiên cứu....................................................24
2.3.2 Đặc điểm sử dụng thuốc giảm đau và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng..................................................................................................................26
2.4 CÁC TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ MỨC ĐỘ ĐAU..........................................28
2.5 PHƯƠNG PHÁP THU THẬP, ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU...............29
2.5.1 Công cụ thu thập.............................................................................................29
2.5.2 Kỹ thuật thu thập............................................................................................29
2.5.3 Người thu thập................................................................................................29
2.5.4 Phương pháp kiểm soát sai số.........................................................................30
2.5.5 Xử lý số liệu...................................................................................................31
2.6 ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU................................................................31
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..................................................................32
3.1 ĐẶC ĐIỂM BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM CỘT SỐNG THẮT
LƯNG ĐIỀU TRỊ TẠI BỆNH VIỆN THỐNG NHẤT.........................................32
3.1.1 Nhân khẩu học của các bệnh nhân trong nghiên cứu......................................32


vii
3.1.2 Đặc điểm lâm sàng.........................................................................................34
3.2 VIỆC SỬ DỤNG THUỐC ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
CỘT SỐNG THẮT LƯNG TẠI.............................................................................39
3.2.1 Đặc điểm sử dụng thuốc giảm đau và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng..................................................................................................................39
3.2.2 Hiệu quả điều trị.............................................................................................44
CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN...........................................................................................46
4.1 VỀ MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.....................46
4.1.1 Đặc điểm về nhân khẩu học............................................................................46

4.1.2 Đặc điểm lâm sàng.........................................................................................48
4.2 TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC ĐIỀU TRỊ BỆNH NHÂN THOÁT VỊ ĐĨA
ĐỆM CỘT SỐNG THẮT LƯNG TẠI...................................................................52
4.2.1 Đặc điểm sử dụng thuốc giảm đau và hỗ trợ điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống
thắt lưng..................................................................................................................52
4.2.2 Phân tích phác đồ sử dụng trong nghiên cứu..................................................55
4.2.3 Liều lượng, thời gian và đường dùng của thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm cột
sống lưng trong nghiên cứu.....................................................................................56
4.2.3 Hiệu quả điều trị.............................................................................................57
TÀI LIỆU KHAM KHẢO.........................................................................................62
PHỤ LỤC 1.................................................................................................................xi
PHỤ LỤC 2................................................................................................................xii
PHỤ LỤC 3.............................................................................................................xxiv


viii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Tiếng Anh

BN
COX
EMG

Tiếng Việt
Bệnh nhân

Cyclooxygenase

Electromyography

Phương pháp đo hoạt động
điện của cơ

MRI

Magnetic Resonance Imaging

Chụp cộng hưởng từ

NRS

Numeric Rating Scale

Thang đánh giá số

Non-Steroidal Anti-Inflammatory

Thuốc chống viêm không

Drugs

steroid

ODI

Oswestry Disability Index

Chỉ số khuyết tật Oswestry


VAS

Visual Analog Scale

Quy mô tương tự trực quan

WHO

World Health Organization

Tổ chức y tế thế giới

NSAID


ix

DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1 Đánh giá mức độ đau...............................................................................29
Bảng 3.1 Tỷ lệ phân bố bệnh nhân theo giới...........................................................32
Bảng 3.2 Phân bố tỷ lệ bệnh nhân theo nhóm tuổi...................................................32
Bảng 3.3 Phân bố tỷ lệ bệnh nhân theo đặc điểm nghề nghiệp................................33
Bảng 3.4 Phân bố bệnh nhân theo thời gian mắc bệnh đến khi khám......................34
Bảng 3.5 Phân bố bệnh nhân theo đặc điểm khởi phát và hoàn cảnh xuất hiện.......34
Bảng 3.6 Phân loại giai đoạn thoát vị đĩa đệm theo Arseni K.................................35
Bảng 3.7 Đặc điểm triệu chứng đau........................................................................35
Bảng 3.8 Phân loại bệnh nhân theo cường độ đau lúc vào viện...............................36
Bảng 3.9 Tính chất rối loạn cảm giác......................................................................36

Bảng 3.10 Mức độ rối loạn cảm giác.......................................................................37
Bảng 3.11 Vị trí đau cột sống thắt lưng...................................................................37
Bảng 3.12 Vị trí đau cột sống thắt lưng cùng theo tần số tầng đĩa đệm bị tổn thương
................................................................................................................................. 38
Bảng 3.13 Các thuốc giảm đau sử dụng ở bệnh nhân nghiên cứu............................39
Bảng 3.14 Các thuốc điều trị hỗ trợ sử dụng ở nhóm bệnh nhân nghiên cứu..........40
Bảng 3.15 Phác đồ điều trị thuốc giảm đau trong nghiên cứu.................................40
Bảng 3.16 Liều sử dụng thuốc giảm đau trên 1 ngày trong nghiên cứu...................41
Bảng 3.17 Liều sử dụng thuốc hỗ trợ điều trị 1 ngày trong nghiên cứu...................42
Bảng 3.18 Thời gian sử dụng thuốc giảm đau trong nghiên cứu.............................43
Bảng 3.19 Thời gian sử dụng các thuốc hỗ trợ điều trị trong nghiên cứu................43
Bảng 3.20 Đường dùng thuốc giảm đau nhóm bệnh nhân nghiên cứu....................44
Bảng 3.21 Mức độ đau sau 12 tuần điều trị.............................................................44
Bảng 3.22 Hiệu quả điều trị.....................................................................................45


x

DANH MỤC HÌNH
Trang
Hình 2.1 Sơ đồ nghiên cứu......................................................................................23


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Đau thắt lưng là một vấn đề sức khỏe phổ biến trên toàn cầu [21]. Nghiên
cứu của Allen R. Last vào năm 2009 đã ước tính chi phí hàng năm cho bệnh lý
đau thắt lưng ở Mỹ là khoảng 90 tỷ đô la [2], [53]. Stephen Bevan cũng đã
nghiên cứu vào năm 2015 và phát hiện tỷ lệ phổ biến và chi phí liên quan đến

bệnh lý này rất cao trong các quốc gia thành viên của Liên minh Châu Âu; 85%
dân số gặp đau thắt lưng trong vịng 7 ngày, trong đó có 15% trường hợp cần
điều trị và nghỉ ngơi hơn 30 ngày. Ở Thụy Điển, gần 7% chi phí y tế được dành
cho vấn đề đau lưng và cổ [7].
Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng luôn là một vấn đề quan tâm bởi đó là
một trong những nguyên nhân thường gặp của bệnh lý đau thắt lưng. Bệnh lý
này xảy ra khi nhân nhầy đĩa đệm di chuyển vượt quá giới hạn sinh lý của vòng
xơ, gây ra sự chèn ép vào các thành phần xung quanh như tủy sống và các rễ
thần kinh, có biểu hiện chính là đau thắt lưng và các triệu chứng chèn ép tương
ứng với các rễ thần kinh [34]. Thoát vị đĩa đệm thường xuất hiện sau một chấn
thương, có thể do sai tư thế khi sinh hoạt hoặc nâng vật nặng. Tuy nhiên, tính
chất của thốt vị đĩa đệm thường tiến triển từ từ mà không có triệu chứng, hoặc
trong một số trường hợp nặng, gây chèn ép tủy sống và địi hỏi phẫu thuật cấp
cứu.
Thốt vị đĩa đệm cột sống thắt lưng là một vấn đề sức khỏe phổ biến và có
tác động đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Để giảm đau và cải
thiện tình trạng lâm sàng, điều trị thuốc thường được áp dụng như một phần
quan trọng trong quá trình chăm sóc bệnh nhân. Tuy nhiên, hiện chưa có nhiều
thơng tin về tình hình sử dụng các loại thuốc điều trị cho bệnh nhân thoát vị đĩa
đệm cột sống thắt lưng.
Để đưa ra quyết định điều trị hiệu quả và tối ưu, cần có kiến thức rõ ràng về
việc sử dụng các loại thuốc trong bối cảnh này. Điều này bao gồm loại thuốc
được sử dụng, liều lượng, cách dùng và thời gian sử dụng. Ngoài ra, cần xem xét
cả tác dụng phụ và hiệu quả điều trị của từng loại thuốc [45].


2

Do đó, việc khảo sát tình hình sử dụng thuốc điều trị bệnh nhân thoát vị đĩa
đệm cột sống thắt lưng là cần thiết để cung cấp thông tin quan trọng cho cộng

đồng y tế. Những kết quả từ khảo sát có thể giúp cải thiện q trình quản lý bệnh
và đưa ra các hướng điều trị tối ưu, nhằm giảm đau và tăng cường chất lượng
cuộc sống của bệnh nhân.
Xuất phát từ thực tiễn đó, tác giả tiến hành đề tài: Khảo sát tình hình sử
dụng thuốc điều trị bệnh nhân thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng tại Bệnh viện
Đa khoa Năm Căn, tỉnh Cà Mau năm 2020.
Với các mục tiêu nghiên cứu sau:
1. Mô tả đặc điểm bệnh nhân điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
2. Mô tả việc sử dụng thuốc điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng


3

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1 TỔNG QUAN VỀ THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM
1.1.1 Định nghĩa
Thốt vị đĩa đệm (herniated disc), cịn được gọi là thoát vị đĩa hoặc thoát vị
đĩa đệm cột sống, là tình trạng khi đĩa đệm trong cột sống bị thốt ra khỏi vị trí
bình thường của nó. Đĩa đệm là một cấu trúc mềm, nhưng đàn hồi, nằm giữa các
đốt sống và giúp giảm sự va đập và tạo độ mềm mại cho cột sống.
Khi thoát vị đĩa xảy ra, vỏ bên ngoài của đĩa đệm (annulus fibrosus) bị hư
hỏng hoặc bị rách, cho phép nhân đệm mềm bên trong (nucleus pulposus) thốt
ra ngồi. Nhân đệm này có thể áp lực và kích ứng lên dây thần kinh xung quanh,
gây ra các triệu chứng và vấn đề sức khỏe.
Thoát vị đĩa đệm thường xảy ra ở các vùng cột sống, bao gồm cột sống cổ
(thoát vị đĩa cổ), cột sống thắt lưng (thoát vị đĩa thắt lưng) và cột sống hơng
(thốt vị đĩa hơng). Tuy nhiên, thốt vị đĩa thắt lưng là một trong những trường
hợp phổ biến nhất [44].
1.1.2 Phân loại thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể được phân loại theo vị trí và mức độ nghiêm trọng
của thoát vị. Dưới đây là một phân loại thơng thường của thốt vị đĩa đệm:
Theo vị trí [65]:
a. Thốt vị đĩa cổ: Xảy ra khi đĩa đệm trong cột sống cổ bị thoát ra khỏi vị
trí bình thường, gây áp lực lên dây thần kinh cổ và gây ra triệu chứng như đau
cổ, đau vai, và có thể lan rộng xuống tay.
b. Thốt vị đĩa thắt lưng: Xảy ra khi đĩa đệm trong cột sống thắt lưng bị
thốt ra khỏi vị trí bình thường, gây áp lực lên dây thần kinh thắt lưng và gây ra
triệu chứng như đau lưng, đau lan từ lưng xuống chân, suy giảm cảm giác và
giảm chức năng chân.


4

c. Thốt vị đĩa hơng: Xảy ra khi đĩa đệm trong cột sống hơng bị thốt ra
khỏi vị trí bình thường, gây áp lực lên dây thần kinh hông và gây ra triệu chứng
như đau hông, đau lan xuống chân và suy giảm cảm giác [65].
Theo mức độ nghiêm trọng [68]:
a. Thoát vị đĩa đệm cấp: Đĩa đệm thoát ra một cách tạm thời và triệu chứng
thường không nghiêm trọng hoặc tự giảm sau một thời gian.
b. Thoát vị đĩa đệm mãn tính: Đĩa đệm thốt ra và áp lực lên dây thần kinh
kéo dài, gây ra triệu chứng kéo dài và có thể khơng tự giảm đi mà cần điều trị.
Theo mức độ áp lực lên dây thần kinh [71]:
a. Thốt vị đĩa đệm khơng áp lực: Đĩa đệm thốt ra nhưng khơng gây áp
lực lên dây thần kinh xung quanh.
b. Thoát vị đĩa đệm áp lực: Đĩa đệm thoát ra và áp lực lên dây thần kinh
xung quanh, gây ra triệu chứng và khó khăn hơn trong điều trị.
Phân loại thốt vị đĩa đệm có thể thay đổi tùy thuộc vào các yếu tố khác
nhau và cần được xác định bởi các chuyên gia y tế như bác sĩ chỉnh hình,
chuyên gia về cột sống hoặc chuyên gia về thần kinh.

1.1.3 Cơ chế bệnh sinh
Thoát vị đĩa đệm xảy ra khi đĩa đệm bị thoát ra khỏi vị trí bình thường của
nó trong cột sống. Cơ chế bệnh sinh của thoát vị đĩa đệm liên quan chủ yếu đến
q trình lão hóa tự nhiên của đĩa đệm và các tác động cơ học trên cột sống.
Dưới đây là một số cơ chế bệnh sinh chính [69]:
Lão hóa tự nhiên: Theo thời gian, đĩa đệm trong cột sống trải qua q trình
lão hóa tự nhiên. Đĩa đệm mất đi tính linh hoạt, độ đàn hồi và khả năng chịu lực.
Vỏ đĩa đệm (annulus fibrosus) có thể trở nên yếu và dễ bị rách, trong khi nhân
đệm (nucleus pulposus) có thể mất đi độ ẩm và khả năng giữ nước [58].
Rối loạn cơ đồng: Một sự mất cân bằng giữa các cơ quan và cơ liên quan
đến cột sống thắt lưng có thể gây ra áp lực khơng đều lên các đĩa đệm và tạo ra


5

các điểm yếu. Điều này có thể dẫn đến việc thốt vị đĩa đệm khi có áp lực hoặc
tác động cơ học trên cột sống [20].
Tác động cơ học: Các tác động cơ học trực tiếp lên cột sống thắt lưng có
thể gây ra thốt vị đĩa đệm. Các tác động này có thể bao gồm vận động cường
độ cao, q trình nâng vật nặng khơng đúng cách, nhịp điệu khơng chính xác
trong hoạt động thể thao hoặc chấn thương đột ngột [75].
Yếu tố di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy có một yếu tố di truyền trong
sự phát triển thốt vị đĩa đệm. Nếu có thành viên trong gia đình có tiền sử thốt
vị đĩa đệm, nguy cơ thốt vị đĩa đệm có thể cao hơn [54].
Khi các yếu tố trên kết hợp với nhau, đĩa đệm có thể trở nên yếu và bị thốt
ra khỏi vị trí bình thường. Các yếu tố khác nhau như tuổi tác, cơ đồng, hoạt
động và yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến khả năng xảy ra thoát vị đĩa đệm
và nghiêm trọng của triệu chứng [6].
1.1.4 Triệu chứng lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Triệu chứng lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể thay

đổi từ nhẹ đến nghiêm trọng, và tùy thuộc vào vị trí và mức độ thốt vị. Dưới
đây là một số triệu chứng chính thường gặp [10]:
Đau lưng: Đau lưng là triệu chứng phổ biến nhất của thốt vị đĩa đệm cột
sống thắt lưng. Đau có thể xuất hiện từ vùng thắt lưng và có thể lan rộng xuống
hơng, mơng và đùi. Đau có thể kéo dài và tăng cường sau khi thực hiện các hoạt
động như nâng vật nặng, nghiêng cơ thể hoặc ngồi lâu [82].
Đau lan đùi và chân: Một số bệnh nhân có thể trải qua đau lan từ vùng lưng
xuống đùi và chân. Đau có thể theo một đường dọc dọc theo dây thần kinh bị
ảnh hưởng. Đau có thể được miêu tả như điểm đau, đau châm hoặc đau nhức
[61].
Suy giảm cảm giác: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể gây ra suy
giảm cảm giác trong vùng mắt cá chân, ngón chân hoặc chân. Bệnh nhân có thể
cảm thấy rụt rè, tê hoặc giảm cảm giác vùng da trong khu vực này [24].


6

Giảm chức năng chân: Trong một số trường hợp nghiêm trọng, thốt vị đĩa
đệm có thể gây ra giảm chức năng chân. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong
việc di chuyển, đứng lên từ tư thế ngồi hoặc có thể gặp khó khăn trong việc đi
lại [56].
Cảm giác buồn rã: Một số bệnh nhân có thể trải qua cảm giác buồn rã, yếu
mềm hoặc mất sức trong chân. Điều này có thể là do áp lực lên các dây thần
kinh chịu trách nhiệm cho cơ bắp và chức năng chân [1].
Triệu chứng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể biến đổi tùy
thuộc vào đặc điểm của từng bệnh nhân và mức độ thoát vị [57].
1.1.5 Triệu chứng cận lâm sàng của thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Triệu chứng cận lâm sàng (hay còn được gọi là dấu hiệu cận lâm sàng) của
thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường không được bệnh nhân tự nhận thấy
mà chỉ được phát hiện trong quá trình khám lâm sàng bởi các chuyên gia y tế.

Dưới đây là một số triệu chứng cận lâm sàng mà các chun gia có thể tìm thấy
[79]:
Giảm cường độ hoạt động: Bệnh nhân có thể trình bày về sự giảm cường
độ hoạt động và khả năng vận động trong vùng lưng và chân. Điều này có thể
bao gồm khả năng cúi xuống, nghiêng, quay hoặc duỗi chân bị hạn chế.
Giảm độ linh hoạt: Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc thực hiện các
chuyển động linh hoạt của cột sống thắt lưng. Điều này có thể được xác định
thơng qua các bài kiểm tra và thử nghiệm độ linh hoạt cột sống [74].
Đau và khó chịu: Mặc dù khơng phải là triệu chứng cận lâm sàng trực tiếp,
nhưng đau và khó chịu từ thốt vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể dẫn đến sự
giới hạn về cường độ và linh hoạt hoạt động. Bệnh nhân có thể biểu hiện sự mệt
mỏi và không thoải mái trong vùng lưng khi thực hiện các hoạt động thông
thường [76].


7

1.1.6 Chẩn đoán
Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng thường được đặt dựa trên sự
kết hợp của các yếu tố sau đây:
Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin về triệu chứng và mức độ đau
lưng của bệnh nhân, cũng như lịch sử y tế và các hoạt động hàng ngày có thể
gây áp lực lên cột sống [46].
Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ thực hiện khám cơ bản và khám lâm sàng để xác
định các dấu hiệu và triệu chứng của thoát vị đĩa đệm. Điều này có thể bao gồm
kiểm tra sự linh hoạt và động cơ của vùng lưng, kiểm tra cảm giác và sức mạnh
của chân, và kiểm tra các dấu hiệu đau hoặc giảm cảm giác khi thực hiện các
động tác nhất định [3].
Hình ảnh chẩn đốn: Các phương pháp hình ảnh như tia X, cộng hưởng từ
(MRI) và máy tính hóa tomography (CT) có thể được sử dụng để xem xét và xác

định thoát vị đĩa đệm. MRI thường là phương pháp ưu tiên để xem xét chi tiết
các cấu trúc mềm như đĩa đệm và dây thần kinh [17].
Các thử nghiệm thêm: Đôi khi, các thử nghiệm thêm như điện tâm đồ
(EMG) hoặc xét nghiệm dẫn truyền thần kinh (nerve conduction studies) có thể
được sử dụng để đánh giá chức năng của dây thần kinh và loại trừ các nguyên
nhân khác gây ra triệu chứng tương tự.
Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng yêu cầu một quá trình đánh
giá kỹ lưỡng và tìm hiểu các yếu tố khác nhau. Việc chẩn đốn chính xác là
quan trọng để đưa ra phương pháp điều trị hiệu quả cho bệnh nhân [19].
1.1.7 Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
Điều trị thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể được tiến hành theo một
số phương pháp khác nhau, tùy thuộc vào mức độ và triệu chứng của bệnh nhân.
Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến [18]: