BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ

NGUYÊN THỊ LIÊN HƯƠNG

KHẢO SÁT TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG HỒ
SƠ BỆNH ÁN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI TRUNG
TÂM Y TẾ HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH
KIÊN GIANG NĂM 2023
LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC

CẦN THƠ, 2023


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ

NGUYÊN THỊ LIÊN HƯƠNG

KHẢO SÁT TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG HỒ
SƠ BỆNH ÁN ĐIỀU TRỊ NỘI TRÚ TẠI TRUNG
TÂM Y TẾ HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH
KIÊN GIANG NĂM 2023

LUẬN VĂN THẠC SĨ DƯỢC HỌC
Chuyên ngành: Dược lý và Dược lâm sàng
Mã ngành: 8720205

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
HƯỚNG DẪN 1: TS.DS NGUYỄN NGỌC CHƯƠNG
HƯỚNG DẪN 2: GS.TS TRẦN CÔNG LUẬN

CẦN THƠ, 2023


i

LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu, Phòng đào tạo Sau đại học
Trường Đại học Tây Đô và Ban Giám đốc, Trung tâm Y tế huyện Giồng Riềng, tỉnh
Kiên Giang đã cho phép, tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi được học tập và hồn
thành luận văn.
Tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Trần Công Luận, TS.DS Nguyễn
Ngọc Chương đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, truyền đạt cho tôi những kiến
thức, kinh nghiệm quý báu trong suốt q trình thực hiện và hồn thành luận văn này.
Tôi xin chân thành cám ơn sự giúp đỡ, hỗ trợ nhiệt tình của các thầy cơ giáo Bộ
môn Dược lâm sàng, trường Đại học Tây Đô đã chia sẻ, giải đáp các vướng mắc của
tôi trong quá trình làm luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn các anh, chị tại Trung tâm Y tế huyện Giồng Riềng,
tỉnh Kiên Giang đã cho phép, tạo điều kiện giúp tôi hồn thành luận văn. Tơi xin cảm
ơn, bạn bè đồng nghiệp tại đơn vị đã giúp đỡ tôi trong suốt q trình thực hiện luận
văn tốt nghiệp này.
Cuối cùng tơi xin bày tỏ lịng biết ơn tới gia đình, bạn bè đã động viên, chia sẻ,
giúp đỡ tôi trong suốt q trình học tập tại Trường Đại học Tây Đơ.
Tơi xin chân thành cảm ơn!
Cần Thơ, ngày

tháng

năm 2023


Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Liên Hương


ii

TĨM TẮT
Mục tiêu nghiên cứu: Phân tích tình hình kê đơn thuốc điều trị và đánh giá các tương
tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng trên đơn thuốc điều trị, phân tích ảnh hưởng của một số
yếu tố đến khả năng xảy ra tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng.
Phương pháp nghiên cứu: Mô tả cắt ngang, không can thiệp thông qua hồi cứu dữ
liệu bệnh án ra viện đạt các tiêu chuẩn lựa chọn và tiêu chuẩn loại trừ.
Kết quả nghiên cứu: Trong 323 đơn thuốc có tổng số 1436 lượt thuốc được kê đơn:
Với nhóm thuốc tim mạch và nhóm chống viêm, giảm đau chiếm tỷ lệ cao nhất trong
mẫu nghiên cứu với cùng tỷ lệ 17,3%, kế đến là nhóm tiêu hố với 15,9%, nhóm
kháng sinh với 12,5%, nhóm vitamin và khống chất với 7,3%, nhóm corticosteroid
với 6,9%, nhóm kháng histamin H1 với 5,8%, nhóm thuốc điều trị đái tháo đường
4,2%, nhóm thần kinh chỉ chiếm 2,6% và các thuốc khác chiếm 10,1%. Đơn thuốc có
một cặp tương tác chiếm 13,3%, có 2 cặp tương tác là 3,1% và đơn thuốc có 3 cặp
tương tác có tỷ lệ thấp nhất với 0,9%. Cặp tương tác nifedipin + metformin có tần suất
xuất hiện cao nhất với 3,7%, kế đến là irbesartan+hydrochlorothiazid 2,8%. Các yếu tố
liên quan đến tương tác thuốc trong nghiên cứu là: Số bệnh lý bệnh nhân hiện có cho
thấy bệnh nhân có trên 3 bệnh so với bệnh nhân từ 3 bệnh trở xuống có khả năng gặp
tương tác cao hơn gấp 7 lần. Số lượng thuốc trong đơn thuốc cho thấy bệnh nhân có
trên 5 loại thuốc so với từ 5 thuốc trở xuống có khả năng gặp tương tác cao hơn gấp
gần 5 lần. Bệnh nhân có bệnh lý nội tiết có tỷ lệ gặp tương tác gấp 2,5 lần so với
không có bệnh lý này. bệnh nhân có bệnh lý tim mạch có khả năng gặp tương tác
thuốc gấp 6 lần với bệnh nhân khơng có bệnh lý tim mạch.

Kết luận: Nghiên cứu chỉ ra rằng việc đánh giá và quản lý tương tác thuốc rất cần
thiết để đảm bảo an tồn và lợi ích trong điều trị cho bệnh nhân. Các yếu tố số bệnh lý,
số lượng thuốc trong đơn, bệnh lý nội tiết, bệnh lý tim mạch có nguy cơ tương tác
thuốc cao. Các yếu tố này cần theo dõi và quản lý để đảm bảo an toàn trong điều trị
bệnh nhân.
Từ khóa: Tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng, yếu tố có liên quan đến tương tác
thuốc.


iii

ABSTRACT
Research objectives: Analyze the situation of outpatient prescription drug therapy and
evaluate clinically significant drug interactions on outpatient prescription drug orders,
analyze the impact of certain factors on the likelihood of clinically significant drug
interactions.
Research method: A cross-sectional descriptive study was conducted without
intervention through the retrospective review of hospital discharge records, using
selection and exclusion criteria.
Research results: In 323 prescriptions, a total of 1436 medication instances were
prescribed. The highest proportions of medications belonged to the cardiovascular and
anti-inflammatory/pain relief drug groups, both with a rate of 17.3%. Next were the
gastrointestinal group at 15.9%, antibiotics at 12.5%, vitamins and minerals at 7.3%,
corticosteroids at 6.9%, antihistamine H1 group at 5.8%, diabetes treatment group at
4.2%, nervous system drugs at 2.6%, and other drugs at 10.1%. Single drug
interactions accounted for 13.3%, two drug interactions at 3.1%, and three drug
interactions at the lowest rate of 0.9%. The drug interaction pair nifedipine +
metformin had the highest frequency at 3.7%, followed by irbesartan +
hydrochlorothiazide at 2.8%. Factors related to drug interactions in the study included:
Patients with more than 3 comorbidities had a 7-fold higher likelihood of drug

interactions compared to those with 3 or fewer comorbidities. Patients with more than
5 medications in their prescription had nearly a 5-fold higher likelihood of drug
interactions compared to those with 5 or fewer medications. Patients with endocrine
disorders had a 2.5-fold higher likelihood of drug interactions compared to those
without this disorder. Patients with cardiovascular diseases had a 6-fold higher
likelihood of experiencing drug interactions compared to those without cardiovascular
diseases.
Conclusion: The study highlights the importance of assessing and managing drug
interactions to ensure the safety and benefits of treatment for patients. Factors such as
the number of comorbidities, the number of medications in a prescription, endocrine
disorders, and cardiovascular diseases pose a higher risk of drug interactions. These
factors should be monitored and managed to ensure patient safety during treatment.
Keywords: Clinically significant drug interactions, factors related to drug
interactions.


iv

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đề tài này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi. Các số liệu và
kết quả nêu trong đề tài là trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng và chưa từng
được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nghiên cứu nào khác.
Cần Thơ, ngày

tháng

năm 2023

Tác giả luận văn


Nguyễn Thị Liên Hương


v

MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN................................................................................................................. i
TÓM TẮT..................................................................................................................... ii
ABSTRACT................................................................................................................. iii
LỜI CAM ĐOAN.........................................................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG...........................................................................................ix
DANH MỤC CÁC HÌNH............................................................................................xi
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT...................................................................................xii
ĐẶT VẤN ĐỀ...............................................................................................................1
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÀI LIỆU.........................................................................3
1.1 TỔNG QUAN VỀ TƯƠNG TÁC THUỐC...........................................................3
1.1.1 Định nghĩa tương tác thuốc...............................................................................3
1.1.2 Phân loại tương tác thuốc.................................................................................3
1.1.3 Yếu tố làm tăng nguy cơ tương tác thuốc bất lợi..............................................6
1.1.4 Yếu tố thuộc về bệnh nhân...............................................................................6
1.1.5 Yếu tố thuộc về thuốc.......................................................................................7
1.1.6 Yếu tố thuộc về bác sĩ kê đơn thuốc.................................................................7
1.1.7 Tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng...............................................................7
1.1.8 Hậu quả của tương tác thuốc............................................................................8
1.2 CÁC PHƯƠNG PHÁP GIẢM TỶ LỆ ĐƠN THUỐC CÓ TƯƠNG TÁC............8
1.2.1 Tập huấn quản lý tương tác thuốc cho bác sĩ kê đơn........................................8
1.2.2 Dược sĩ lâm sàng hỗ trợ....................................................................................8
1.2.3 Chuẩn hoá dữ liệu y tế......................................................................................8
1.2.4 Các cơ sở dữ liệu tra cứu tương tác thuốc.........................................................9

1.3 MỘT SỐ KHUYẾN CÁO CHUNG ĐỂ KIỂM SOÁT TƯƠNG TÁC THUỐC. 10
1.4 XÂY DỰNG DANH MỤC TƯƠNG TÁC THUỐC SỬ DỤNG TRONG THỰC
HÀNH LÂM SÀNG..................................................................................................12


vi
1.5 MỘT SỐ NGHIÊN CỨU TƯƠNG TÁC THUỐC TRÊN THẾ GIỚI VÀ VIỆT
NAM.......................................................................................................................... 12
1.5.1 Nghiên cứu tương tác thuốc trên thế giới........................................................12
1.5.2 Nghiên cứu tương tác thuốc ở Việt Nam........................................................13
1.6 VÀI NÉT VỀ ĐỊA ĐIỂM NGHIÊN CỨU..........................................................15
CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................17
2.1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.............................................................................17
2.1.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu..................................................................17
2.1.2 Tiêu chuẩn lựa chọn.......................................................................................17
2.1.3 Tiêu chuẩn loại trừ..........................................................................................17
2.2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU........................................................................17
2.2.1 Thiết kế nghiên cứu........................................................................................17
2.2.2 Mẫu nghiên cứu..............................................................................................18
2.2.3 Sơ đồ nghiên cứu............................................................................................18
2.3 CÁC NỘI DUNG VÀ CHỈ SỐ NGHIÊN CỨU..................................................19
2.4 CÁC TIÊU CHUẨN ĐÁNH GIÁ.......................................................................27
2.5 PHƯƠNG PHÁP THU THẬP, ĐÁNH GIÁ VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU....................28
2.5.1 Công cụ thu thập.............................................................................................28
2.5.2 Kỹ thuật thu thập............................................................................................28
2.5.3 Người thu thập................................................................................................29
2.5.4 Phương pháp kiểm soát sai số.........................................................................29
2.5.5 Xử lý số liệu...................................................................................................29
2.6 ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU.................................................................................29
CHƯƠNG 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.....................................................................30

3.1 CÁC ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU......................................30
3.1.1 Đặc điểm về giới tính.....................................................................................30
3.1.2 Đặc điểm về nhóm tuổi...................................................................................30
3.1.3 Đặc điểm về bệnh lý.......................................................................................31


vii
3.1.4 Đặc điểm về nhóm bệnh.................................................................................32
3.2 TÌNH HÌNH CÁC THUỐC THUỐC ĐIỀU TRỊ ĐƯỢC GHI NHẬN TRONG
NGHIÊN CỨU..........................................................................................................33
3.2.1 Đặc điểm về số thuốc được kê trong 1 đơn thuốc...........................................33
3.2.2 Phân bố các thuốc corticosteroid....................................................................34
3.2.3 Phân bố các thuốc điều trị đái tháo đường......................................................34
3.2.4 Phân bố các thuốc kháng histamin H1.............................................................35
3.2.5 Phân bố các thuốc kháng sinh.........................................................................36
3.2.6 Phân bố các thuốc chống viêm và giảm đau...................................................36
3.2.7 Phân bố các thuốc điều trị liên quan đến thần kinh.........................................37
3.2.8 Phân bố các thuốc điều trị liên quan đến tiêu hoá...........................................38
3.2.9 Phân bố các thuốc điều trị tim mạch...............................................................38
3.2.10 Phân bố các thuốc vitamin và khống chất...................................................39
3.2.11 Tình hình phân bố các thuốc khác trong nghiên cứu.....................................40
3.2.12 Phân bố nhóm thuốc theo lượt kê đơn..........................................................41
3.2 XÁC ĐỊNH CÁC TƯƠNG TÁC THUỐC CÓ Ý NGHĨA LÂM SÀNG XẢY RA
TRONG ĐƠN THUỐC ĐIỀU TRỊ...........................................................................42
3.2.1 Danh sách các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc
điều trị..................................................................................................................... 42
3.2.2 Đặc điểm tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng xảy ra trong đơn thuốc điều trị
và mô tả đặc điểm tương tác thuốc có YNLS..........................................................44
3.2.3 Phân tích sự ảnh hưởng của một số yếu tố đến khả năng xảy ra tương tác thuốc
có ý nghĩa lâm sàng.................................................................................................46

CHƯƠNG 4 BÀN LUẬN............................................................................................49
4.1 VỀ ĐẶC ĐIỂM CỦA BỆNH NHÂN VÀ TÌNH HÌNH SỬ DỤNG THUỐC
TRONG MẪU NGHIÊN CỨU.................................................................................49
4.1.1 Các đặc điểm điều trị liên quan đến bệnh nhân...............................................49
4.1.2 Tình hình sử dụng thuốc trong mẫu nghiên cứu.............................................51
4.2 VỀ XÁC ĐỊNH CÁC TƯƠNG TÁC THUỐC CÓ Ý NGHĨA LÂM SÀNG XẢY
RA TRONG ĐƠN THUỐC ĐIỀU TRỊ.....................................................................58


viii
4.3 CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN TƯƠNG TÁC THUỐC TRONG NGHIÊN
CỨU.......................................................................................................................... 61
CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................63
KẾT LUẬN...............................................................................................................63
KIẾN NGHỊ..............................................................................................................64
TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................................65
PHỤ LỤC 1................................................................................................................ xiii
PHỤ LỤC 2................................................................................................................xiv
PHỤ LỤC 3.................................................................................................................xv
PHỤ LỤC 4...........................................................................................................xxxvii

DANH MỤC CÁC BẢN


ix

Tran

Bảng 1.1 Bảng quy ước mức độ đánh giá tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng ở các
cơ sở dữ liệu..............................................................................................................9

Bảng 2.1 Quy ước mức độ đánh giá tương tác thuốc...............................................17
Bảng 2.2 Các biến số trong nghiên cứu...................................................................19
Bảng 3.1 Đặc điểm giới tính trong nghiên cứu (n=323)..........................................30
Bảng 3.2 Đặc điểm nhóm tuổi trong nghiên cứu (n=323)........................................30
Bảng 3.3 Đặc điểm bệnh lý của bệnh nhân trong nghiên cứu (n=323)....................31
Bảng 3.4 Phân bố nhóm bệnh trong nghiên cứu (n=323)........................................32
Bảng 3.5 Đặc điểm về số thuốc được kê trong đơn thuốc (n=323)..........................33
Bảng 3.6 Tình hình sử dụng các thuốc corticosteroid sử dụng trong nghiên cứu
(n=323).................................................................................................................... 34
Bảng 3.7 Phân bố thuốc điều trị đái tháo đường trong mẫu nghiên cứu (n=323).....35
Bảng 3.8 Phân loại các thuốc kháng histamin H 1 sử dụng trong nghiên cứu (n=323)
................................................................................................................................. 35
Bảng 3.9 Phân loại các nhóm kháng sinh sử dụng trong nghiên cứu (n=323).........36
Bảng 3.10 Phân loại các thuốc chống viêm và giảm đau (n=323)...........................37
Bảng 3.11 Phân loại các thuốc điều trị liên quan đến thần kinh sử dụng trong nghiên
cứu (n=323).............................................................................................................37
Bảng 3.12 Phân bố thuốc điều trị các bệnh liên quan đến tiêu hoá trong mẫu nghiên
cứu (n=323).............................................................................................................38
Bảng 3.13 Phân bố thuốc điều trị tim mạch trong mẫu nghiên cứu (n=323)............39
Bảng 3.14 Phân bố thuốc theo nhóm vitamin và khống chất (n=323)....................40
Bảng 3.15 Tình hình sử dụng các thuốc khác trong nghiên cứu (n=323).................41
Bảng 3.16 Phân bố nhóm thuốc trong mẫu nghiên cứu theo lượt kê đơn (n=1436).42
Bảng 3.17 Danh sách các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng được đồng thuận bởi
các cơ sở dữ liệu (n=323)........................................................................................43


x
Bảng 3.18 Tần suất xuất hiện các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng (n=323)....44
Bảng 3.19 Đặc điểm số cặp tương tác ở đơn thuốc trong nghiên cứu (n=323)........45
Bảng 3.20 Các yếu tố liên quan đến khả năng xảy ra tương tác thuốc (n=323).......46

Bảng 3.21 Các nhóm bệnh lý liên quan đến tương tác thuốc (n=323).....................47


xi

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang
Hình 2.1 Sơ đồ nghiên cứu......................................................................................18
Hình 3.1 Biểu đồ đặc điểm số lượng bệnh lý của bệnh nhân trong nghiên cứu.......32
Hình 3.2 Biểu đồ đặc điểm số lượng thuốc trên đơn thuốc trong nghiên cứu..........34


xii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Viết Tắt

Tiếng Anh

Tiếng Việt

ADR

Adverse Drug Reaction

Phản ứng có hại của thuốc

ANSM

Agence Nationale de Sécurité du

Médicament

Cục quản lý dược pháp

BHYT

Health Insurance

Bảo hiểm y tế

BN

Patient

Bệnh nhân

BNF

British National Formulary

Dược thư quốc gia Anh

CSDL

Base Database

Cơ sử dữ liệu

CYP


Cytochrome

CCĐ

Contraindications

DRUG

Chống chỉ định
Phần mềm tra cứu tương
tác thuốc trực tuyến truy
cập tại địa chỉ
www.drugs.com

EMA

European Medicines Agency

Cơ quan quản lý dược
phẩm châu Âu

HIV

Human immunodeficiency
virus

Vi rút gây suy giảm miễn
dịch ở người

MED


Phần mềm tra cứu tương
tác thuốc trực tuyến truy
cập tại địa chỉ
www.medscape.com

MAO

Monoamine oxidase

Enzyme Monoamine
oxidase

MM

Drug interactions Micromedex® Solutions

Phần mềm tra cứu tương
tác thuốc trực tuyến
micromedex

NSAID

Nonsteroidal Antiinflammatory Drug

Thuốc kháng viêm không
steroid

NT


Serious

Nghiêm trọng


xiii
PPI

Proton Pump Inhibitor

Thuốc ức chế bơm proton

SDI

Stockley’s Drug Interactions Pocket
Companion

Sổ tay tra cứu tương tác
thuốc của stockley

TTT

Drug Interactions

Tương tác thuốc

TB

Medium


Trung bình

TTYT

Medical Center

Trung tâm y tế

YNLS

Clinical Meaning

Ý nghĩa lâm sàng


1

ĐẶT VẤN ĐỀ
Tương tác thuốc là một khía cạnh quan trọng trong lĩnh vực lâm sàng, đặc biệt là
trong quá trình điều trị các bệnh lý mãn tính và đa chức năng. Hiện tượng tương tác
thuốc xuất phát khi sử dụng đồng thời hai hoặc nhiều loại thuốc có thể ảnh hưởng đến
hiệu quả hoặc độ an toàn của chúng. Các tác nhân gây tương tác có thể bao gồm dược
phẩm, thực phẩm, thuốc lá, cồn, hoặc các chất kích thích. Tương tác thuốc có thể tác
động đến q trình hấp thụ, phân bố, chuyển hóa, và bài tiết của thuốc trong cơ thể,
gây tăng hoặc giảm hiệu quả, độc tính hoặc tác dụng phụ khơng mong muốn [1].
Trong q trình điều trị đa bệnh lý và đa triệu chứng, việc kết hợp nhiều loại
thuốc là không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, sự đồng thời sử dụng nhiều loại thuốc cũng
mang theo nguy cơ tương tác. Bác sĩ và dược sĩ cố gắng tối ưu hóa hiệu quả điều trị và
giảm tác dụng phụ, nhưng thực tế thường không luôn đạt được điều này. Do đó, khi kê
đơn thuốc kết hợp, người kê đơn cần hiểu rõ về mức độ tương tác để dự đoán và ngăn

chặn tác dụng phụ, đồng thời cần có kiến thức vững về đối kháng để giải độc thuốc và
tránh phối hợp làm giảm tác dụng, cũng như hiểu biết về hiệp lực để tối ưu hóa hiệu
quả điều trị mà khơng tăng độc tính [2].
Mặc dù tương tác thuốc có thể mang lại nhiều lợi ích khi được phối hợp một cách
hợp lý, nhưng trong nhiều trường hợp, nó cũng có thể là nguyên nhân gây ra các biến
cố không mong muốn trong quá trình sử dụng thuốc, thậm chí dẫn đến tử vong cho
bệnh nhân [3]. Để tránh tình trạng này, việc sử dụng thuốc cần được thực hiện một
cách thận trọng và hợp lý, đồng thời việc giám sát và theo dõi bệnh nhân cần được
thực hiện chặt chẽ trong quá trình điều trị. Các biện pháp can thiệp cũng nên được thực
hiện để giảm nguy cơ tương tác thuốc.
Với sự phát triển của khoa học và y học, nhiều cơ sở dữ liệu đã được phát triển,
hỗ trợ trong việc tra cứu và xác định tương tác thuốc trong điều trị. Tuy nhiên, sự
không đồng nhất trong cách ghi nhận và nhận định tương tác thuốc ở mức độ nghiêm
trọng vẫn là một thách thức [4].
Trung tâm Y tế huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang là cơ sở khám chữa bệnh,
thực hành lâm sàng, phòng chống dịch và quản lý các trạm y tế thực hiện nhiệm vụ
chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân. Tuy nhiên việc khảo sát tình hình kê đơn
thuốc điều trị trên những bệnh nhân từ nhiều năm nay vẫn chưa được thực hiện. Xuất
phát từ thực tiễn này, đề tài nghiên cứu: “Khảo sát tương tác thuốc trong hồ sơ bệnh
án điều trị nội trú tại Trung tâm Y tế huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang năm
2023” được thực hiện với mục tiêu cụ thể như sau:
1. Phân tích tình hình kê đơn thuốc điều trị.


2
2. Đánh giá các tương tác thuốc có ý nghĩa lâm sàng trên đơn thuốc điều trị.
3. Phân tích ảnh hưởng của một số yếu tố đến khả năng xảy ra tương tác thuốc có
ý nghĩa lâm sàng.



3

CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1 TỔNG QUAN VỀ TƯƠNG TÁC THUỐC
1.1.1 Định nghĩa tương tác thuốc
Tương tác thuốc là sự biến đổi trong tác dụng hoặc độc tính của một thuốc khi nó
được sử dụng đồng thời với một tác nhân khác, chẳng hạn như thuốc, thực phẩm, đồ
uống, hoặc hóa chất khác. Đây có thể xảy ra trong hoặc ngồi cơ thể, từ q trình bào
chế, bảo quản, thử nghiệm cho đến chế biến các dạng thuốc khác nhau. Tương tác
thuốc - thuốc là một loại tương tác mà chúng ta thường gặp khi nhiều loại thuốc được
sử dụng đồng thời. Đa phần tương tác thuốc dẫn đến các tác dụng khơng mong muốn,
tuy nhiên, vẫn có những tình huống tương tác mang lại lợi ích và được áp dụng trong
điều trị, như việc sử dụng naloxon để xử lý quá liều morphin [5].
Hiện tượng tương tác thuốc là khi một thuốc trải qua sự thay đổi về tác dụng
hoặc trở nên độc hại hơn khi được sử dụng cùng lúc với một loại thuốc khác. Tương
tác thuốc có thể được tận dụng để xây dựng các phác đồ điều trị với mục tiêu tăng
cường hiệu quả hoặc giảm độc tính. Tuy nhiên, trong thực tế lâm sàng, phía tiêu cực
của tương tác thuốc thường xuất hiện với việc giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tác
dụng phụ hoặc độc tính, điều này càng được chú ý vì những hậu quả khơng lường
trước này có thể dẫn đến thất bại trong quá trình điều trị và tăng nguy cơ tai biến từ
thuốc. Điều quan trọng là hiểu biết về cơ chế tương tác thuốc, điều này là cơ sở để đảm
bảo sự sử dụng hiệu quả và an tồn của thuốc [6].
1.1.2 Phân loại tương tác thuốc
Có hai dạng tương tác gồm tương tác dược động học và tương tác dược lực học.
Tương tác dược lực học thường có thể đốn trước được, dựa vào tính chất dược lý của
thuốc và một tương tác xảy ra cho một thuốc có thể xảy ra cho một thuốc cùng nhóm
thuốc. Cịn tương tác dược động học khó đốn trước và một tương tác xảy ra cho một
thuốc, không thể cho rằng sẽ xảy ra cho một thuốc khác cùng nhóm, trừ khi các đặc
tính dược động học đã biết tương tự nhau [6].

a. Tương tác dược động học
Tương tác dược động học là hiện tượng mà các tương tác thuốc ảnh hưởng đến
q trình hấp thu, phân bố, chuyển hóa, và thải trừ thuốc, gây ra sự thay đổi về nồng
độ thuốc trong huyết tương và tại các điểm tác động. Tương tác này không liên quan
trực tiếp đến tác dụng dược lý của thuốc và thường khó đốn trước. Nó có thể xảy ra ở


4
mọi giai đoạn trong chu kỳ thuốc, bao gồm hấp thu, phân bố, chuyển hóa, và thải trừ
[7].
Tương tác dược động học trong quá trình hấp thu:
Sự thay đổi pH tại dạ dày: Môi trường acid (độ pH 2,5-3) của dạ dày quan trọng
cho hoạt động hoà tan và hấp thu của nhiều loại thuốc uống. Thay đổi độ pH này có
thể ảnh hưởng đến khả năng hồ tan và hấp thu của các thuốc, ví dụ như ketoconazol
và itraconazol cần môi trường acid. Sử dụng cùng lúc với các thuốc làm tăng độ pH dạ
dày có thể làm giảm hiệu quả hấp thu của chúng [8], [9].
Thay đổi nhu động đường tiêu hóa: Thuốc kháng cholinergic, được sử dụng để
điều trị trầm cảm, có thể làm giảm hoạt động của cơ chế nhu động ruột, kéo dài thời
gian tiếp xúc của thuốc với vị trí hấp thu và cải thiện khả năng hấp thu của các thuốc
khác được sử dụng đồng thời [9].
Tạo phức khó hấp thu giữa hai thuốc khi dùng đồng thời: Một số loại thuốc có
thể tạo phức chất với các cation kim loại đa hóa trị, chẳng hạn như Al3+, Fe2+, Fe3+,
Mg2+, và có thể làm giảm sự hấp thu của thuốc do chúng không thể vượt qua niêm
mạc ruột [10].
Cản trở cơ học, tạo lớp ngăn sự tiếp xúc của thuốc với niêm mạc ống tiêu hóa:
Thuốc bảo vệ niêm mạc dạ dày như smecta, sucralfat, kaolin có thể tạo ra lớp ngăn cản
trở sự tiếp xúc giữa các loại thuốc khác và niêm mạc dạ dày, gây giảm hiệu quả hấp
thu của các thuốc qua niêm mạc dạ dày [11].
Tương tác dược động học trong quá trình phân bố
Tương tác này xảy ra khi một thuốc ảnh hưởng đến hoạt động của thuốc khác

trong cơ thể. Trong trường hợp này, khi một thuốc đẩy thuốc khác ra khỏi protein liên
kết, nồng độ thuốc tự do trong máu tăng lên, dẫn đến tăng tác dụng và độc tính của
thuốc.
Đối với các loại thuốc có tỷ lệ gắn với protein huyết tương cao và phạm vi hẹp,
như thuốc chống đông máu, sulfamid giảm đường huyết, thuốc chống ung thư và
methotrexat, việc chú ý đến tương tác dược động học là quan trọng. Ví dụ, sử dụng
warfarin cùng với một thuốc gắn kết protein khác có thể làm tăng nồng độ warfarin,
gây tác dụng phụ và độc tính [3], [7].
Tương tác dược động học xảy ra trong q trình chuyển hóa
Tương tác dược động học trong q trình chuyển hố thuốc tại gan là một khía
cạnh quan trọng, ảnh hưởng đến q trình oxy hố, hydroxyl hố thuốc, và q trình