MỤC LỤC
MỞ ĐẦU..........................................................................................................1
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ
KINH TẾ........................................................................................6
CỦA NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG...........................6
1.1. Lý luận chung về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường.................6
1.2. Vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường - thực tiễn và
những bài học kinh nghiệm của một số địa phương ở Lào..............................21
1.3. Những bài học kinh nghiệm về vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền
kinh tế thị trường đối với Tỉnh Kham Mouane................................................23
Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ VAI TRÒ KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC Ở
TỈNH KHAM MOUANE - NƯỚC CỘNG HÒA DÂN CHỦ
NHÂN DÂN LÀO.......................................................................30
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên và kinh tế, chính trị - xã hội tác động đến
vai trò kinh tế của Nhà nước ở Tỉnh Kham Mouane........................................30
2.2. Thực trạng vai trò kinh tế của Nhà nước nước CHDCND Lào và Tỉnh
Kham Mouane..................................................................................................40
Chương 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ
KINH TẾ CỦA NHÀ NƯỚC Ở TỈNH KHAM MOUANE HIỆN
NAY.............................................................................................53
3.1. Mục tiêu và quan điểm phát triển kinh tế thị trường ở Tỉnh Kham Mouane. 53
3.2. Giải pháp nâng cao vai trò kinh tế của Nhà nước ở Tỉnh Kham Mouane.61
KẾT LUẬN.....................................................................................................70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................72


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DL

: Du lịch

Đảng NDCM Lào

: Đảng Nhân dân Cách mạng Lào

ĐT

: Đầu tư

GDP

: Tổng sản phẩm quốc nội

HP

: Hợp tác

KH

: Kế hoạch

KT

: Kinh tế

NT

: Nông thôn

Nước CHDCND Lào


: Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào

PT

: Phát triển

TT

: Thơng tin

VH

: Văn hóa

XH

: Xã hội


DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU

Bảng 1: Diện tích, kết quả trồng lúa, một số cây công nghiệp và cây ăn quả.33
Bảng 2: Số lượng đàn gia súc, gia cầm ở Tỉnh Kham Mouane.......................35
Bảng 3: Diện tích lâm nghiệp, ươm giống, trồng rừng Tỉnh Kham Mouane
năm 2011 - 2016.............................................................................37
Bảng 4: Số lượng địa điểm du lịch, khách du lịch và nhà hàng, khách sạn tại
Tỉnh Kham Mouane đến năm 2015.................................................38


1


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (2016), Đảng Nhân dân Cách
mạng Lào đã đề ra đường lối phát triển kinh tế - xã hội đất nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Để triển khai đường lối của Đảng vào thực tiễn,
Chính phủ nước Cộng hịa Dân chủ Nhân dân (CHDCND) Lào đã xây dựng
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2015-2025, xác định các
phương hướng, mục tiêu cơ bản, lâu dài, những nhiệm vụ kinh tế - xã hội tầm
vĩ mô. Đồng thời xác định phương tiện, biện pháp để thực hiện thành công
các phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ đó nhằm phấn đấu đến năm 2025, xây
dựng nước Lào trở thành một nước ổn định vững chắc về chính trị, an ninh;
an tồn về xã hội; đảm bảo giữ vững tốc độ phát triển kinh tế liên tục, nâng
cao đời sống của nhân dân gấp ba lần so với hiện nay. Chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội quốc gia giai đoạn 2015-2025 là “cương lĩnh kinh tế cơ bản”
của Đảng. Đây là một thử thách to lớn đối với Đảng, Nhà nước và nhân dân
các bộ tộc Lào trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Để thực hiện thành công chiến lược phát triển
đó, tồn Đảng, tồn qn và tồn dân Lào đang tập trung tổ chức triển khai
Nghị quyết Đại hội lần thứ X của Đảng và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội
5 năm lần thứ 9 (2015-2025) trên tinh thần bốn “đột phá”. Đó là, đột phá về
mặt tư duy; đột phá mạnh mẽ về phát triển nguồn nhân lực; đột phá về việc
giải quyết hệ thống cơ chế, chế độ, cải cách thủ tục hành chính Nhà nước; đột
phá trong việc xóa nghèo cho nhân dân và xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết để
làm cho đời sống của nhân dân ngày càng tốt hơn, đưa đất nước thốt khỏi
tình trạng nước chậm phát triển vào năm 2020.
Trong thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước CHDCND Lào rất quan
tâm đến vai trò kinh tế của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường; Đảng



2

Nhân dân Cách mạng Lào đã khẳng định: “Sự lãnh đạo của Đảng và vai
trò quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường là cần thiết khách
quan; Nhà nước phải quản lý toàn bộ cơ chế kinh tế quốc dân, quản lý tất
cả các thành phần kinh tế - xã hội”.
Quan điểm trên đây vừa là yêu cầu, đồng thời là phương hướng nâng
cao vai trò của Nhà nước trên nền kinh tế thị trường ở CHDCND Lào trong
giai đoạn hiện nay.
Trong nhưng năm gần đây, Đảng bộ và chính quyền các cấp ở tỉnh
Kham Mouane đã có nhiều cố gắng lãnh đạo nhân dân các bộ tộc nhận thức
và thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, nâng cao vai trò của Nhà nước
trong quá trình chuyển đổi từ kinh tế tự nhiên tự cấp, tự túc sang nền kinh tế
hàng hóa nhiều thành phần có sự quản lý của Nhà nước nhằm tạo điều kiện
cho nền kinh tế thị trường của tỉnh từng bước phát triển, góp phần cải thiện
đời sống của nhân dân.
Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới của Đảng, chính sách phát triển kinh
tế của Nhà nước và nhu cầu đời sống xã hội, việc nâng cao vai trò kinh tế của
Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane trong những năm
gần đây đã bộc lộ những bất cập không chỉ trong nhận thức lý luận mà còn cả
trong chỉ đạo thực tiễn đòi hỏi phải có sự nghiên cứu nghiêm túc.
Để góp phần giải quyết những vấn đề nói trên, em chọn đề tài “Vai trò
kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane
- Nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào” làm đề tài khóa luận tốt nghiệp
chuyên ngành Kinh tế chính trị.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Vấn đề vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường từ lâu
đã được nhiều tác giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu.
Trong lý luận của mình, những nhà sáng lập Kinh tế chính trị MácLênin luôn khẳng định sự cần thiết khách quan của vai trò Nhà nước đối với



3

phát triển kinh tế. Đặc biệt, trong những thời kỳ cụ thể, nhất là trong giai đoạn
chuyển đổi nền kinh tế, việc nâng cao vai trò quản lý của Nhà nước khơng chỉ
tạo tiền đề, điều kiện mà cịn là “bà đỡ” cho sự ra đời một phương thức sản
xuất mới cao hơn, tiến bộ hơn.
Năm 1936, nhà kinh tế học tư sản người Anh Maynard Keynes khi tổng
kết kinh nghiệm chống khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 của các nước tư bản
chủ nghĩa đã đưa ra lý luận về tăng cường sự can thiệp và điều tiết của Nhà
nước trên cơ sở duy trì chế độ sở hữu tư bản tư nhân và cơ chế thị trường. Lý
luận của Keynes được áp dụng phổ biến trong các nước tư bản làm cho các
nền kinh tế ngoài “bàn tay vơ hình” của thị trường, cịn có “bàn tay hữu hình”
là sự can thiệp của Nhà nước được mở rộng hơn bao giờ hết. Nhà nước từ đây
có được vai trị “trọng tài” siêu giai cấp, “cơng bằng” đứng trên cả xã hội, từ
đó đem lại sự ổn định cho xã hội tư bản chủ nghĩa.
Ở trong nước, vấn đề vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị
trường cũng đã thu hút được sự quan tâm của nhiều tập thể và cá nhân. Văn
kiện Đại hội VIII, IX, X, XI của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào và Nghị
quyết Đại hội lần thứ IIV của Đảng bộ và Kế hoạch phát triển kinh tế (2016
- 2020) của tỉnh Kham Mouane là những tài liệu quan trọng khẳng định sự
cần thiết khách quan, mục tiêu, phương hướng và giải pháp nâng cao vai trò
điều tiết của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường trong những năm trước
mắt. Với những cách tiếp cận khác nhau, tác giả Bun Mạc Phơm Ma Lun
nghiên cứu “Vai trị kinh tế của Nhà nước trong phát triển kinh tế hàng hóa
ở nước Cộng hịa Dân chủ Nhân dân Lào”, Tiến sĩ Bun Khơng La Khăm
Xải với “Nhà nước với sự phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần
trong giai đoạn hiện nay ở nước Cộng hịa Dân chủ Nhân dân Lào” đã
thơng qua mối quan hệ giữa Nhà nước và kinh tế thị trường để luận giải khá
tồn diện về vai trị của Nhà nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Trong



4

khn khổ của một khóa luận tốt nghiệp đại học, đề tài khóa luận này chỉ tập
trung nghiên cứu vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở tỉnh
Kham Mouane.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu.
Đối tượng nghiên cứu của đề tài khóa luận là vai trị kinh tế của nhà
nước trong nền kinh tế thị trường
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về không gian và thời gian: Phạm vi nghiên cứu của Khóa luận là
vai trị kinh tế của nhà nước trong nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham
Mouane từ năm 2016 đến nay
- Về cách tiếp cận: Khóa luận tiếp cận đề tài từ góc độ của kinh tế
chính trị
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
4.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn, khóa luận
làm sáng tỏ tầm quan trọng, thực chất vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền
kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane; đưa ra quan điểm, phương hướng và
giải pháp nhằm tiếp tục góp phần nâng cao hiệu quả vai trị kinh tế của Nhà
nước đối với nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane hiện nay.
4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa một số vấn đề cơ bản về vai trò kinh tế của Nhà
nước trong nền kinh tế thị trường nói chung và vai trị kinh tế của Nhà
nước trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở tỉnh Kham Mouane
hiện nay nói riêng.
- Phân tích thực trạng vai trò kinh tế của Nhà nước đối với nền kinh tế

thị trường ở tỉnh Kham Mouane, rút ra những vấn đề cần giải quyết.


5

- Đề xuất một số phương hướng và giải pháp cơ bản để nâng cao vai trò
kinh tế của Nhà nước ở tỉnh Kham Mouane.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
Khóa luận vận dụng những nguyên lý lý luận cơ bản của chủ nghĩa
Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng của Chủ tịch Cay Xỏn Phôm
Vi Hẳn, các quan điểm của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào; kế thừa những
kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học trong và ngồi nước có liên quan về
vai trò kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường.
Để phục vụ cho việc nghiên cứu và thực hiện những nhiêm vụ đã đề ra,
khóa luận vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử;
sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp điều tra, khảo sát,
thống kê, so sánh.
6. Đóng góp của khóa luận
- Phân tích những đặc trưng nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham
Mouane.
- Góp phần làm sáng tỏ thêm vai trò của Nhà nước các cấp ở Lào đối
với sự phát triển kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane.
- Đề xuất một số phương hướng và giải pháp cơ bản nhằm nâng cao vai
trò Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham Mouane hiện nay.
7. Ý nghĩa thực tiễn của khóa luận
Những kết quả nghiên cứu của khóa luận có thể dùng làm tài liệu để
tham khảo về vai trò của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường ở tỉnh Kham
Mouane trong giai đoạn hiện nay.
8. Kết cấu khóa luận
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu

khóa luận gồm 3 chương, 7 tiết.


6

Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ KINH TẾ
CỦA NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1.1. Lý luận chung về vai trò của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường
Vấn đề cơ bản trong phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia hiện
nay là tìm ra một phương thức tốt nhất để phối hợp giữa “bàn tay vơ hình” và
“bàn tay hữu hình”, tức là giữa cơ chế thị trường tự điều tiết và vai trò quản lý
của Nhà nước. Thị trường làm được nhiều điều tốt đẹp cho mục tiêu tăng
trưởng và phát triển kinh tế, bởi nó là phương thức tốt nhất phân bổ và sử
dụng các nguồn lực có hiệu quả. Cơ chế thị trường là cơ chế thỏa mãn tốt nhất
lợi ích cá nhân, tạo động lực mạnh mẽ cho tăng trưởng kinh tế. Nhưng thị
trường khơng thể làm được tất cả hoặc ít ra thì cũng khơng thể làm tốt bằng
Nhà nước trong việc ổn định nền kinh tế, cung cấp những hàng hóa công
cộng, giải quyết những ảnh hưởng ngoại ứng, xử lý tính khơng hồn hảo của
thị trường và đảm bảo cơng bằng về kinh tế. Với mục tiêu tăng trưởng và phát
triển kinh tế, Nhà nước không thể không can thiệp, điều tiết thị trường. Thị
trường và Nhà nước gắn liền với nhau. Nhà nước cần thị trường và thị trường
cũng cần Nhà nước. Nhà nước cần thị trường vì thị trường là phương tiện,
công cụ để tăng trưởng và phát triển kinh tế. Thị trường cần Nhà nước vì chỉ
có Nhà nước mới đảm bảo luật pháp, trật tự, ổn định và hệ thống kết cấu hạ
tầng cho thị trường vận hành hiệu quả.
Có thể nói, bên cạnh tư tưởng về giá trị, tư tưởng về vai trò Nhà nước
trong nền kinh tế thị trường là một trong hai tư tưởng quan trọng nhất trong
các lý thuyết kinh tế từ trước đến nay. Lịch sử tư tưởng kinh tế của nhân loại
không chỉ đã từng chứng kiến các cuộc tranh luận quyết liệt về giá trị, mà cịn

biết đến vơ số cuộc hội thảo, đại luận chiến chưa có hồi kết về vai trò Nhà


7

nước trong mối quan hệ với thị trường. Theo cách tiếp cận hệ thống, ta hãy
lần lượt khảo sát quan điểm của hai trường phái kinh tế chính trị tư sản và
kinh tế chính trị Mác-Lênin về mối tương quan giữa Nhà nước và thị trường.
1.1.1. Quan điểm của chính trị tư sản
Nhìn chung, có hai quan điểm, Nhà nước có can thiệp vào kinh tế hay
khơng? Và can thiệp thì ở mức như thế nào? Những người khơng ủng hộ sự
can thiệp của Nhà nước vào kinh tế được gọi là những người theo trường phái
tự do kinh tế mà tiêu biểu là A.Smith (1723-1790). Trong tác phẩm “Nghiên
cứu về nguyên nhân và bản chất sự giàu có của các dân tộc” xuất bản năm
1776, ông cho rằng, hoạt động kinh tế của con người là hoạt động tự do, do
“bàn tay vơ hình” hay quy luật kinh tế khách quan chi phối. Theo nguyên tắc
này, hoạt động kinh tế phải tiến hành một cách tự do, do bộ máy cung cầu và
biến động của giá cả trên thị trường quyết định. Việc sản xuất cái gì? Sản xuất
như thế nào? Sản xuất cho ai?... được giải quyết thông qua thị trường. Nhà
nước không can thiệp vào thị trường và hoạt động kinh tế của doanh nghiệp.
Theo các nhà kinh tế học tư sản cổ điển, Nhà nước là cần thiết để bảo vệ các
quyền của chủ sở hữu tư nhân, chống thù trong giặc ngoài, bảo vệ đất nước.
Tuy nhiên, A.Smith cũng cho rằng đôi khi Nhà nước cũng có những nhiệm vụ
kinh tế nhất định, khi những nhiệm vụ này vượt ra khỏi phạm vi doanh nghiệp
như các công việc đắp đường, đào sông…
Đến cuối thế kỷ XIX, trường phái Tân cổ điển gồm các nhà kinh tế học
nổi tiếng như Leon Walars (1834 - 1910), Alfred Marshall (1842-1924) vẫn
tiếp tục ủng hộ nguyên tắc tự do kinh tế. Họ cho rằng hoạt động tự do của
doanh nhân theo sự biến động tự phát của cung cầu và giá cả trên thị trường là
điều kiện cơ bản cho sự phát triển và cân đối thị trường. Như vậy, các nhà lý

luận Tân cổ điển cho rằng tự do kinh tế là sức mạnh của hệ thống kinh tế tư
bản chủ nghĩa. Họ đòi hỏi giảm sự can thiệp của Nhà nước vào nền kinh tế.


8

Khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 của hệ thống tư bản chủ nghĩa thế
giới cho thấy lý thuyết “bàn tay vơ hình” khơng thể đảm bảo cho nền kinh tế
tư bản chủ nghĩa phát triển bình thường. Keynes cho rằng khủng hoảng, thất
nghiệp là do chính sách kinh tế lỗi thời, bảo thủ, do thiếu sự can thiệp của
Nhà nước vào kinh tế. Từ đó, ơng cho rằng muốn có cân bằng kinh tế, Nhà
nước phải can thiệp vào kinh tế, điều tiết kinh tế vĩ mô bằng các chính sách
thích hợp như dùng lãi suất, chính sách đầu tư, dùng “lạm phát có điều tiết”
v.v.. nhằm kích thích và duy trì tốc độ gia tăng ổn định của tổng cầu. Lý
thuyết của Keynes đã đáp ứng được đòi hỏi của nền kinh tế là phải có sự can
thiệp của Nhà nước. Nhưng khiếm khuyết lớn nhất của ông là ở chỗ coi nhẹ
vai trò điều tiết của thị trường. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải đưa ra được lý
thuyết kết hợp cả sức mạnh của Nhà nước và sức mạnh của cơ chế thị trường
để điều tiết nền kinh tế. Chủ nghĩa tự do mới ra đời đáp ứng địi hỏi đó.
Tư tưởng cơ bản của chủ nghĩa tự do mới là “cơ chế thị trường có sự
can thiệp của Nhà nước” với khẩu hiệu “cạnh tranh thị trường nhiều hơn,
Nhà nước can thiệp ít hơn” chủ trương dựa tối đa vào thị trường, hạn chế sự
can thiệp của Nhà nước, chỉ thừa nhận chức năng của Nhà nước trong việc
điều tiết tiền tệ, kiềm chế lạm phát để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Thuyết trọng cung, một trường phái của chủ nghĩa tự do mới với các
đại biểu như Arthur Laffer, Jede Winniski, Norman Ture... đề cao vai trò tự
chủ của giới chủ và phải giảm thiểu tối đa sự ràng buộc của Nhà nước. Nhà
nước phải đảm bảo cạnh tranh tự do, chỉ nên tác động vào những nhân tố
thuộc mặt cung của quá trình tái sản xuất như lao động, vốn và kỹ thuật để tạo
ra sự tăng trưởng dài hạn.

Lý thuyết kinh tế thị trường xã hội quan niệm nền kinh tế dựa trên cơ
sở kết hợp chặt chẽ giữa nguyên tắc tự do và nguyên tắc công bằng xã hội,
trên cơ sở nền kinh tế thị trường. Nhà nước có vai trò can thiệp vào nền kinh


9

tế nhằm khơi dậy và bảo vệ các nhân tố của thị trường. Đồng thời những
chính sách của Nhà nước phải phù hợp với sự vận động của kinh tế thị trường.
Nếu lý thuyết của Keynes quá coi trọng vai trị của Nhà nước thì chủ
nghĩa tự do mới đã kết hợp sức mạnh của thị trường và của Nhà nước nhưng
chỉ thừa nhận vai trò của Nhà nước trong giới hạn chật hẹp. Trường phái chính
hiện đại mà đại biểu điển hình là P.A.Samuelson muốn kết hợp các lý thuyết
của trường phái Keynes và trường phái tự do mới làm cơ sở lý thuyết cho hoạt
động của doanh nghiệp và chính sách kinh tế của Nhà nước tư sản [21].
Tư tưởng cốt lõi của trường phái chính hiện đại là phải phối hợp sức
mạnh điều tiết bằng quy luật của thị trường với sức mạnh của Chính phủ, tạo
ra cơ chế hỗn hợp để điều tiết nền kinh tế. Đó là nền kinh tế hỗn hợp trong đó
có sự kết hợp “bàn tay vơ hình” của thị trường và “bàn tay hữu hình” của
Chính phủ để dẫn dắt các hoạt động kinh tế. Samuelson viết: “Điều hành một
nền kinh tế mà khơng có cả Chính phủ lẫn thị trường giống như định vỗ tay
bằng một bàn tay”.
1.1.2. Quan điểm của kinh tế chính trị Mác-Lênin
Vào cuối thế kỷ XIX, C.Mác đã từng suy nghĩ rằng trong xã hội tương lai,
sản xuất và hoạt động kinh tế của toàn xã hội sẽ được tổ chức có kế hoạch.
Trong tác phẩm “Chống Đuy - Rinh”, Ph.Ăngghen cũng cho rằng cùng với việc
xã hội nắm lấy những tư liệu sản xuất thì sản xuất hàng hóa cũng bị loại trừ.
Năm 1906, Lênin đã coi kinh tế kế hoạch và kinh tế thị trường là hai
loại chế độ xã hội đối lập nhau. Sau cách mạng tháng Mười, Đảng Cộng sản
Nga (Bơnsêvích) đã có ý định lợi dụng thời kỳ lịch sử đặc biệt chủ nghĩa cộng

sản thời chiến là bước quá độ trực tiếp lên chủ nghĩa xã hội. Nhưng bắt đầu từ
mùa xuân 1921, sau khi kết thúc nội chiến, chuyển sang thời kỳ hịa bình và
phát triển kinh tế, trước những nhiệm vụ khôi phục nền kinh tế nặng nề, khắc
phục nạn đói và đặc biệt là sự phản ứng của nơng dân đối với chính sách


10

trưng thu lương thực, Đảng Cộng sản Nga buộc phải chuyển sang thực hiện
Chính sách kinh tế mới. Thực tiễn đã làm cho tư tưởng của Lênin có những
thay đổi lớn. Lênin chủ trương “sử dụng hình thức kinh tế thị trường” để thực
hiện kế hoạch kinh tế Nhà nước. Một trong những nội dung của Chính sách
kinh tế mới là thừa nhận kinh tế hàng hóa, thừa nhận thương nghiệp và thị
trường, cho tồn tại ở một giới hạn nhất định thành phần kinh tế tư nhân, sử
dụng kinh tế tư bản nhà nước và các hình thức kinh tế quá độ, xem hợp tác xã
như chiếc cầu đưa người sản xuất nhỏ lên chủ nghĩa xã hội. Như vậy, Lênin
xuất phát từ trình độ phát triển kinh tế, văn hóa cịn thấp của nước Nga khi bắt
đầu q độ lên chủ nghĩa xã hội để đề xuất mô hình chủ nghĩa xã hội có vai
trị của nền kinh tế hàng hóa, của kinh tế thị trường.
Trước thập kỷ 80, vấn đề xã hội chủ nghĩa có tồn tại sản xuất hàng hóa
hay khơng, vai trị kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường như thế
nào là vấn đề tranh luận chưa ngã ngũ. Từ đầu thập kỷ 90 trở lại đây, có lẽ
khơng cịn mấy ai nghi ngờ sự tồn tại của kinh tế hàng hóa trong chủ nghĩa xã
hội và vai trị của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường.
Cùng với quá trình đổi mới kinh tế mà trước hết là đổi mới tư duy,
những nhận thức mà con người đã đạt được về kinh tế thị trường và vai trò
kinh tế của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường là rất phong phú. Với tư
cách là nước đi sau chúng ta cần phải kế thừa hệ thống lý thuyết và kinh
nghiệm của các nước đi trước. Những hình thức và phương pháp điều chỉnh
mà các trường phái lý luận kinh tế đưa ra đã phần nào chứng minh được trên

thực tiễn hiệu quả của chúng. Do đó, về mặt phương pháp luận, những nước
đang ở trong thời kỳ phục hồi và phát triển kinh tế như nước Lào cần nghiên
cứu, xem xét để có thể vận dụng trong nền kinh tế của mình.
Tóm lại, trong nền kinh tế thị trường, vai trị điều tiết của Nhà nước là
hồn tồn cần thiết, bởi “bất cứ Nhà nước nào cũng có vai trị và chức năng


11

kinh tế”. Tuy nhiên, do bản chất của Nhà nước khác nhau, mục tiêu phát triển
của các chế độ xã hội khác nhau nên mức độ điều tiết và phương thức tác
động có thể khác nhau. Là một vấn đề chưa hề có tiền lệ hay mơ hình tối ưu,
do đó, con đường đúng đắn nhất là qua thực tiễn, tổng kết, rút kinh nghiệm,
khái quát thành lý luận để từng bước hồn thiện và nâng cao vai trị kinh tế
của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường.
1.1.3. Quan điểm của Đảng và Nhà nước Lào
Sự phát triển của nền kinh tế thị trường ở Lào có đúng hướng hay
khơng phụ thuộc vào vai trị định hướng của Nhà nước Lào dưới sự lãnh đạo
của Đảng Nhân dân Cách mạng Lào. Tuy nhiên sự can thiệp của Nhà nước
phải thích hợp với nguyên tắc của kinh tế thị trường.
Thứ nhất, xác định chức năng, vai trò của Nhà nước Lào đối với kinh tế
trong từng thời kỳ. Trong nền kinh tế, nhiệm vụ của Nhà nước không phải là
cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho xã hội, mà Nhà nước phải quản lý, điều hành
toàn bộ nền kinh tế, phải tạo điều kiện cho mọi hình thức kinh tế, mọi tổ chức
kinh doanh có điều kiện và phát huy được sức mạnh của nó trong q trình
sản xuất, tạo nhiều hàng hóa, dịch vụ cho xã hội.
Ở Lào, trong lĩnh vực kinh tế, điều quyết định là Nhà nước phải làm
sao có được nguồn ngân sách mạnh để giải quyết những vấn đề kinh tế, chính
trị, xã hội của đất nước. Và đến lượt nó ngân sách mạnh lại phụ thuộc vào các
doanh nghiệp. Các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh sinh nhiều lợi nhuận

mới có sự đóng góp cho ngân sách Nhà nước.
Để có ngân sách mạnh, có thể có nhiều phương án tổ chức hoạt
động sản xuất kinh doanh. Có thể Nhà nước trực tiếp đầu tư vào hoạt
động sản xuất kinh doanh ở mọi lĩnh vực như nền kinh tế kế hoạch hóa
tập trung trước đây ở Lào. Song thực tiễn các nước trên thế giới đã và
đang chỉ ra là việc duy trì các doanh nghiệp Nhà nước ở phạm vi càng


12

rộng lớn thì ngân sách bị thâm hụt càng nhiều. Hoặc để có bội thu ngân
sách Nhà nước thì phải tạo điều kiện cho mọi hình thức kinh tế sản xuất
kinh doanh hàng hóa, dịch vụ cho xã hội. Doanh nghiệp Nhà nước chỉ tập
trung vào sản xuất và cung ứng các loại hàng hóa cơng cộng. Theo cách
lựa chọn này, chức năng chủ yếu của Nhà nước là tạo môi trường hoạt
động và quản lý, điều hành hoạt động kinh tế chung của xã hội. Xuất phát
từ thực trạng yếu kém của doanh nghiệp Nhà nước hiện nay, nền kinh tế
địi hỏi Nhà nước phải tạo sự bình đẳng cho mọi hình thức kinh tế, mọi
loại hình doanh nghiệp nhận được các cơ hội như nhau trong sản xuất
kinh doanh. Có như vậy, Nhà nước mới thực hiện đầy đủ trách nhiệm của
mình trong việc tổ chức quản lý toàn xã hội.
Thứ hai, Nhà nước Lào quản lý nền kinh tế thị trường khơng phải bằng ý
chí của mình, mà phải tuân theo quy luật của kinh tế thị trường. Những quyết
định của Nhà nước vừa phải phù hợp với điều kiện thực tế, vừa phải phù hợp với
quy luật kinh tế thị trường. Điều này thể hiện ở những điểm sau đây:
Nhà nước trước hết thông qua hệ thống luật pháp để đảm bảo môi
trường pháp lý an tồn và ổn định cho nhân dân trong q trình sản xuất kinh
doanh và cung cấp thông tin, tạo điều kiện cho dân làm, hỗ trợ cho dân khi họ
gặp khó khăn. Điều này liên quan đến việc bảo vệ quyền sở hữu và mơi
trường chính trị ổn định.

Nhà nước cần phải hỗ trợ cho dân trước hết là hỗ trợ về cơ sở vật chất,
giao thông, thủy lợi. Nếu có được kết cấu hạ tầng, giao thơng, thủy lợi tốt,
kinh tế hàng hóa sẽ có cơ hội để phát triển sâu rộng tới các vùng nông thôn,
vùng sâu vùng xa của đất nước.
Vai trò kinh tế của Nhà nước chủ yếu được thực hiện thông qua việc sử
dụng công cụ chính sách vĩ mơ, đặc biệt là điều tiết tài chính, tiền tệ, quản lý
nền kinh tế. Hiện nay, đây đang là khâu yếu nhất của quản lý Nhà nước.


13

1.1.4 Tính cấp thiết việc nâng cao vai trị kinh tế của nhà nước trong
nền kinh tế thị trường
Thực tiễn đã khẳng định: Để nền kinh tế thị trường giữ vững định
hướng xã hội chủ nghĩa, cần có vai trị chủ đạo của kinh tế nhà nước.
Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước trong
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Mơ hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN), với
nhiều hình thức sở hữu, nhiều khu vực và thành phần kinh tế là sự kế thừa
những ưu việt của kinh tế thị trường, phù hợp với đặc điểm và điều kiện cụ
thể của Lào. Động lực chung để phát triển mơ hình kinh tế này là sự kết hợp
hài hịa các lợi ích của cá nhân, tập thể và xã hội. Trong quá trình xây dựng và
phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta, những yếu tố,
phương tiện và công cụ của kinh tế thị trường đã được khai thác sử dụng, phát
triển sáng tạo cho phù hợp với mục tiêu của chủ nghĩa xã hội. Tính chất xã
hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ngày càng được hình thành rõ nét
hơn trong suốt thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Một trong những công cụ
để Nhà nước điều tiết là kinh tế nhà nước với vai trò chủ đạo trong nền kinh
tế quốc dân.
Vai trò chủ đạo của thành phần kinh tế nhà nước thể hiện trên những

nội dung cơ bản sau:
Thứ nhất, vai trị chủ đạo của kinh tế nhà nước khơng chỉ biểu hiện ở số
lượng doanh nghiệp nhà nước, tỷ trọng đóng góp giá trị sản lượng trong GDP,
mà trước hết là ở trình độ quản lý, điều tiết năng lực cạnh tranh và hiệu quả
phát triển, chất lượng sản phẩm. Đầu tư vào những dự án lớn, đòi hỏi vốn lớn
mà thời gian thu hồi vốn lại chậm…
Thứ hai, trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, kinh tế nhà
nước phải là trụ cột để đẩy lùi các nguy cơ chệch hướng XHCN, tụt hậu xa


14

hơn về kinh tế, đồng thời phải là cơ sở vững chắc để khắc phục những hạn
chế, khuyết tật của cơ chế thị trường.
Thứ ba, kinh tế nhà nước phải đi đầu trong việc kết hợp với quốc
phòng, an ninh để bảo đảm hài hòa theo quan điểm phát triển và ổn định của
Đảng trong mọi hoàn cảnh, điều kiện. Đây là vai trò độc quyền, chủ đạo, kéo
theo sự tham gia của các thành phần kinh tế khác.
Thứ tư, kinh tế nhà nước là yếu tố bảo đảm cho nền kinh tế phát triển
bền vững, cạnh tranh lành mạnh, có trách nhiệm điều phối hoạt động của các
thành phần kinh tế khác theo đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng.
Đặc biệt trong các lĩnh vực chủ chốt, vĩ mô của nền kinh tế thị trường định
hướng XHCN, như xây dựng chiến lược phát triển kinh tế, xây dựng kết cấu
hạ tầng, dịch vụ công, tạo điều kiện kích thích các thành phần kinh tế khác
cùng phát triển.
Ở nước ta hiện nay, việc xác lập vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước là
sự khác biệt có tính chất bản chất giữa kinh tế thị trường định hướng XHCN
với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa. Tính định hướng XHCN của nền kinh
tế thị trường ở nước ta đã quyết định kinh tế nhà nước phải giữ vai trò chủ
đạo trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần. Do đó, kinh tế nhà nước cần và có

thể giữ vai trị chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân vì những lý do sau:
Trong cơ cấu kinh tế nhiều thành phần, kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ
đạo là đòi hỏi cấp thiết của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, là chế
độ sở hữu phù hợp với xu hướng xã hội hóa của lực lượng sản xuất, bảo đảm
cho nền kinh tế tránh được nguy cơ chệch hướng.
Mục tiêu vận động của nền kinh tế nước ta là đi lên chủ nghĩa xã hội, vì
vậy, vai trị của các thành phần kinh tế trong tiến trình vận động là khơng thể
ngang bằng nhau. Kinh tế nhà nước nắm giữ những vị trí then chốt, yết hầu,
xương sống của nền kinh tế, do đó nó có khả năng, có điều kiện chi phối hoạt


15

động của các thành phần kinh tế khác, quyết định phương hướng vận động
phát triển của toàn bộ nền kinh tế.
Kinh tế nhà nước là lực lượng bảo đảm cho sự phát triển ổn định của
nền kinh tế; vừa là công cụ kinh tế quan trọng nhất để củng cố và xây dựng
nhà nước XHCN ngày càng vững mạnh, từng bước hình thành trật tự kinh tế,
văn hóa xã hội theo định hướng XHCN.
Kinh tế nhà nước có thể tác động tới các thành phần kinh tế khác
không chỉ bằng các cơng cụ và địn bẩy kinh tế, mà cịn bằng con đường
gián tiếp, thông qua những thiết chế và hoạt động của kiến trúc thượng tầng
xã hội chủ nghĩa.
Kinh tế nhà nước là lực lượng nịng cốt hình thành các trung tâm kinh
tế, đô thị mới; là lực lượng có khả năng đầu tư vào những lĩnh vực có vị trí
quan trọng, vị trí chiến lược về an ninh quốc phịng.
Về mặt thực tiễn, q trình phát triển nền kinh tế thị trường định hướng
XHCN ở nước ta những năm qua đã khẳng định rõ Đảng và Nhà nước ta thực
hiện nhất quán chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều thành phần vận hành
theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội

chủ nghĩa, nhờ đó huy động được nhiều nguồn lực của mọi thành phần kinh tế
vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế, làm cho tỷ lệ tiết kiệm và đầu tư trên GDP
đều tăng nhanh. Nền kinh tế nước ta là nền kinh tế nhiều thành phần, các
thành phần kinh tế không tồn tại biệt lập, mỗi thành phần kinh tế là một bộ
phận cấu thành của nền kinh tế quốc dân thống nhất, nhưng lại dựa trên một
hình thức sở hữu nhất định về tư liệu sản xuất. Các thành phần kinh tế hoạt
động theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bình đẳng trước pháp luật, hợp tác và
cạnh tranh lành mạnh, cùng phát triển lâu dài. Trong đó kinh tế nhà nước giữ
vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để Nhà nước định hướng và


16

điều tiết nền kinh tế, tạo môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần
kinh tế cùng phát triển; phát triển kinh tế tư nhân là vấn đề chiến lược lâu dài
trong phát triển nền kinh tế nhiều thành phần định hướng xã hội chủ nghĩa;
nguồn lực của các nhà đầu tư nước ngoài được thu hút mạnh; kinh tế cổ phần
ngày càng phát triển, trở thành hình thức tổ chức kinh tế phổ biến, thúc đẩy xã
hội hóa sản xuất và đầu tư. Trong những năm qua, mặc dù số lượng doanh
nghiệp nhà nước có giảm đi, nhưng vẫn góp phần quan trọng để kinh tế nhà
nước thực hiện vai trò chủ đạo, ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm
an sinh xã hội và nhu cầu quốc phòng, an ninh.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình hình thành
và phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN ở nước ta nói chung, vai
trị chủ đạo của kinh tế nhà nước nói riêng vẫn cịn một số hạn chế nhất định,
như: Trong các doanh nghiệp nhà nước, vấn đề quản lý, phân phối chưa được
giải quyết tốt, cịn có sự phân biệt đối xử giữa các thành phần kinh tế; các loại
thị trường được hình thành và phát triển chậm, thiếu đồng bộ; các nguồn lực
kinh tế được phân bổ chưa đồng đều… Nguyên nhân chủ yếu của những hạn

chế trên là do: Việc nhận thức về kinh tế thị trường định hướng XHCN cịn
nhiều hạn chế, cơng tác lý luận chưa theo kịp đòi hỏi của thực tiễn. Nền kinh
tế vẫn cịn trong tình trạng kém phát triển, sự chênh lệch giữa các tầng lớp
dân cư, các vùng miền và các thành phần kinh tế cịn cao.
Ở góc độ quản lý, năng lực quản lý, tổ chức thực hiện của Nhà nước
còn chậm. Vai trò tham gia hoạch định chính sách, thực hiện chính sách
và giám sát của các chủ thể còn yếu. Kinh tế nhà nước chưa có cơ sở kinh
tế vững chắc để phát triển, hiệu quả cịn rất thấp. Ngay tại thời điểm này,
khơng ít doanh nghiệp nhà nước vẫn hoạt động không hiệu quả, thậm chí
thua lỗ. Do đó, nếu tỷ trọng của kinh tế nhà nước càng lớn thì hiệu quả và
sức cạnh tranh của nền kinh tế càng thấp. Về nguyên tắc, những doanh


17

nghiệp nhà nước hoạt động kém hiệu quả cần được xem xét để chuyển
sang các hình thức tổ chức sản xuất khác. Bộ máy nhà nước còn chưa
ngang tầm với u cầu cơng việc, cán bộ cịn chưa đồng đều, năng lực
chưa cao, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu của kinh tế nhà nước như là thành
phần kinh tế chủ đạo. Kinh tế nhà nước lại lạm dụng các lợi thế của mình
về vốn, thị trường, các mối quan hệ kinh tế và phi kinh tế làm ảnh hưởng
đến lợi ích chính đáng và hợp pháp của các thành phần kinh tế khác sẽ có
xu hướng giảm thiểu động lực hoạt động, dẫn đến những cạnh tranh
không lành mạnh hoặc kéo theo sự trì trệ trong sản xuất và làm chậm q
trình phát triển của đất nước.
Chính vai trị lợi thế chủ đạo của kinh tế nhà nước đang hoạt động ở
nước ta đã bị những kẻ chống phá, thù địch lợi dụng, suy diễn, xuyên tạc bản
chất, bóp méo sự thật về vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước trong nền kinh
tế thị trường định hướng XHCN. Trước tình hình trên địi hỏi chúng ta cần
đẩy mạnh việc đấu tranh phịng, chống “diễn biến hịa bình” trên lĩnh vực

kinh tế, không để các thế lực thù địch, tác động, chuyển hóa kinh tế, từ kinh tế
chuyển hóa về chính trị; khắc phục đẩy lùi các nguy cơ chệch hướng, tụt hậu.
Nhà nước cần có những quyết sách để giữ vững phát triển kinh tế theo bản
chất định hướng XHCN mà Đảng đã chỉ đạo.
Những nhiệm vụ đặt ra và giải pháp bảo đảm vai trò chủ đạo của kinh
tế nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
Để thực hiện tốt vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước, giữ vững định
hướng XHCN, phòng , chống nguy cơ chệch hướng trong nền kinh tế thị
trường ở nước ta hiện nay cần giải quyết tốt các nhiệm vụ cơ bản sau:
Một là, tiếp tục đổi mới cơ chế, chính sách để kinh tế nhà nước thực sự
vận hành theo cơ chế thị trường, giữ vững vai trò chủ đạo trong nền kinh tế
quốc dân.