BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ TRỌNG HƯNG

VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH
CỰC TRONG GIẢNG DẠY MÔN NHỮNG NGUYÊN
LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN
(PHẦN II, III ) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ TÀI CHÍNH VĨNH LONG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

ĐỒNG THÁP - NĂM 2012


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

LÊ TRỌNG HƯNG

VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
TRONG GIẢNG DẠY MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN (PHẦN II, III) Ở TRƯỜNG
CAO ĐẲNG KINH TẾ - TÀI CHÍNH VĨNH LONG

Chuyên ngành: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MƠN GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
Mã số: 60.14.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Viết Quang

ĐỒNG THÁP, 9/2012


LỜI CẢM ƠN
Luận văn được hoàn thành, ngoài sự nỗ lực của bản thân, tơi xin tỏ
lịng biết ơn sâu sắc đến T.S. Trần Viết Quang, khoa Giáo dục Chính trị,
Trường đại học Vinh luôn quan tâm hướng dẫn, giúp đỡ tơi hồn thành luận
văn này.
Tơi cũng gửi lời cảm ơn sâu sắc tới q thầy, cơ trong khoa Giáo dục
Chính trị trường đại học Vinh đã đóng góp ý kiến, tạo điều kiện thuận lợi để
tơi được hồn thành luận văn này.
Tôi cũng biết ơn các nhà nghiên cứu, các học giả đã xuất bản những
ấn phẩm có liên quan đến đề tài, làm cơ sở lý luận cho tác giả thực hiện luận
văn. Xin cảm ơn sự hỗ trợ nhiều mặt của trường Cao đẳng Kinh tế - Tài
chính Vĩnh Long, Bộ mơn Lý luận Chính trị, sinh viên khóa 7 Cao đẳng chính
quy và sinh viên hai lớp K7- KTDN 1, K7 – KTDN2, trường Cao đẳng Kinh tế
- Tài chính Vĩnh Long để tơi thực hiện luận văn này.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời biết ơn sâu sắc nhất tới những người thân
trong gia đình, bạn bè, những người luôn bên tôi, động viên, giúp đỡ về nhiều
mặt trong suốt q trình tơi hồn thành khóa học.
Đồng Tháp, tháng 9 năm 2012
Tác giả
Lê Trọng Hưng


BẢNG QUY ĐỊNH CHỮ VIẾT TẮT

CNH, HĐH
GD

PP
PPGD
PPDH
QTDH
TB-BGDĐT

Cơng nghiệp hóa, Hiện đại hóa
Giáo dục
Phương pháp
Phương pháp giảng dạy
Phương pháp dạy học
Qúa trình dạy học
Thơng báo-Bộ giáo dục đào tạo


MỤC LỤC

A. MỞ ĐẦU..............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...........................................................1
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài.......................2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu...................................5
3.1. Mục đích.......................................................................................................................5
3.2. Nhiệm vụ.......................................................................................................................5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................6
4.1. Đối tượng nghiên cứu................................................................................................6
4.2. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................................6
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu.......................6
5.1. Cơ sở lý luận................................................................................................................6
5.2. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................6
6. Ý nghĩa của đề tài.........................................................7

7. Giả thuyết khoa học......................................................7
8. Bố cục của luận văn.......................................................7
B. NỘI DUNG..........................................................................................................9
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG CÁC
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO GIẢNG DẠY MƠN NHỮNG
NGUN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN (PHẦN II, III) Ở
TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH TẾ - TÀI CHÍNH VĨNH LONG........................9
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực trong giảng dạy mơn Những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II)....................................9
1.2. Thực trạng vận dụng các phương pháp dạy học tích cực
trong giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa
Mác – Lênin (phần II, III) ở Trường Cao đẳng Kinh Tế - Tài
chính Vĩnh Long..............................................................34
Kết luận chương 1...........................................................46


Chương 2 THỰC NGHIỆM VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
TÍCH CỰC VÀO GIẢNG DẠY MƠN NHỮNG NGUN LÝ CƠ BẢN CỦA
CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN (PHẦN II, III) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG KINH
TẾ - TÀI CHÍNH VĨNH LONG...........................................................................48
2.1. Chuẩn bị thực nghiệm...............................................48
2.2. Nội dung thực nghiệm...............................................49
2.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm...................................81
Kết luận chương 2..........................................................85
Chương 3 QUY TRÌNH VÀ GIẢI PHÁP VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO GIẢNG DẠY MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ
BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC – LÊNIN (PHẦN II) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
KINH TẾ - TÀI CHÍNH VĨNH LONG...............................................................86
3.1. Quy trình vận dụng các phương pháp dạy học tích cực

trong giảng dạy mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa
Mác – Lênin (phần II, III)...................................................86
3.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả vận
dụng các phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy mơn
Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II,
III) ở Trường Cao đẳng Kinh tế -Tài chính Vĩnh Long.........100
Kết luận chương 3.........................................................108
C. KẾT LUẬN.....................................................................................................111
D. DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................114
E. NHỮNG CƠNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ ĐƯỢC
CƠNG BỐ............................................................................................................122


1

A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lịch sử nhân loại đã bước sang một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của
thông tin và tri thức. Thông tin và tri thức được coi là tài sản vô giá, là quyền
lực tối ưu của mỗi quốc gia. Sự phát triển như vũ bão của khoa học kỹ thuật
và công nghệ đã dẫn đến sự gia tăng nhanh chóng khối lượng tri thức của
nhân loại cũng như tốc độ ứng dụng vào đời sống xã hội tạo nên sự đa dạng
của thế giới. Tình hình đó đã làm thay đổi những quan niệm về giáo dục.
Ngày nay, giáo dục được xem là chìa khóa vàng để mỗi người, mỗi quốc gia
tiến bước vào tương lai, là ngành sản xuất mà lợi nhuận của nó khó có thể
đong đếm được. Giáo dục khơng chỉ có chức năng chuyển tải những kinh
nghiệm lịch sử xã hội của thế hệ trước cho thế hệ sau, mà quan trọng là trang
bị cho mỗi người phương pháp học tập, tìm cách phát triển năng lực nội sinh,
phát triển tư duy nội tại, thích ứng được với một xã hội học tập thường xuyên,
học tập suốt đời. Để giúp người học đáp ứng được những yêu cầu đó, việc cải

cách, đổi mới giáo dục (GD) là một việc làm hết sức cần thiết và cấp bách,
trong đó, đổi mới phương pháp giảng dạy (PPGD) là khâu then chốt nhất
trong quá trình đạt đến mục tiêu đổi mới GD.
Nhận thức được việc đổi mới PP giảng dạy và học tập là một trong
những vấn đề bức thiết hiện nay ở nước ta, Đảng và Nhà nước cũng như Bộ
giáo dục và đào tạo đã đưa ra nhiều nghị quyết, chỉ thị nhằm thúc đẩy việc đổi
mới PP dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học. “Đổi mới phương pháp dạy và
học, phát huy tư duy sáng tạo và năng lực đào tạo của người học, coi trọng
thực hành, thực nghiệm, ngoại khoá, làm chủ kiến thức, tránh nhồi nhét. học
vẹt, học chay”. Luật giáo dục nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm
2005 (điều 5 khoản 2) đã ghi: “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích
cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người
học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn


2

lên”. Bộ giáo dục và đào tạo cũng có thơng báo số: 4157/TB-BGDĐT, kết
luận của Bộ trưởng Bộ giáo dục và đào tạo Nguyễn Thiện Nhân tại Hội thảo
Giảm tải, nâng cao chất lượng dạy và học các môn khoa học Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh trong các trường Đại học, Cao đẳng”, nhằm tích cực hố
hoạt động học tập, phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo và năng lực tự
học, tự nghiên cứu của người học. Nhà giáo giữ vai trò chủ đạo trong việc tổ
chức, điều khiển, định hướng q trình dạy học, cịn người học giữ vai trị chủ
động trong q trình học tập và tham gia nghiên cứu khoa học”.
Trong những năm qua, việc giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản
của chủ nghĩa Mác – Lênin ở các trường Đại học và Cao đẳng đã đạt được
những kết quả nhất định, song vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu về chất lượng
giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin theo
đúng tính chất của một mơn học.

Cùng với nhiều trường Đại học, Cao đẳng trong nước, Trường Cao
đẳng Kinh tế - Tài chính Vĩnh Long rất chú trọng việc đổi mới phương pháp
giảng dạy. Giáo viên Bộ mơn Mác – Lênin đã tham gia những khóa bồi
dưỡng về chuyên môn nghiệp vụ do Bộ giáo dục và đào tạo tổ chức, các lớp
học về nghiệp vụ sư phạm và phương pháp giảng dạy, hội thi giáo viên giỏi,
v.v.. Tuy nhiên, phần lớn các giảng viên chủ yếu giảng dạy theo phương pháp
thuyết trình truyền thống, mà chưa vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực, do đó, chưa phát huy được tính tích cực của sinh viên trong quá trình
chiếm lĩnh tri thức.
Xuất phát từ thực tế nói trên và từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp
giảng dạy, tác giả chọn vấn đề: “Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực
trong giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác - Lênin
(phần II, III) ở trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Vĩnh Long” làm đề tài
luận văn Thạc sĩ.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài


3

Liên quan đến đề tài nghiên cứu, từ trước đến nay có rất nhiều nhà
khoa học trong và ngồi nước bàn tới dưới nhiều góc độ khác nhau.
Các nhà tư tưởng thời cổ đại như Khổng Tử, Socrate hay các tư tưởng
thời Phục hưng như Jean Jacqes Rouseau, S.Mong-te-xki-ơ... đã bàn nhiều
đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là vấn đề phát huy tính tích cực, sáng tạo của
người học.
Và vấn đề đổi mới PPDH theo hướng vận dụng các PPDH tích cực vào
q trình dạy học lấy người học làm trung tâm nhằm phát huy tính tích cực,
sáng tạo của người học cũng đã và đang được các nhà nghiên cứu, các nhà
quản lý giáo dục trên thế giới và Việt Nam bàn đến, đặc biệt là trong những
năm gần đây.

- Liên quan đến vấn đề đổi mới phương pháp dạy học, vận dụng các
phương pháp dạy học tích cực đã có một số cơng trình tiêu biểu như: Luận
văn thạc sĩ của Trần Thị Hồng “Vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong
dạy học mơn Giáo dục công dân lớp 10 ở trường Trung học phổ thông Đơng
Sơn I, tỉnh Thanh Hố” (2006); Luận văn Thạc sĩ của Trần Thị Minh: “Kết
hợp phương pháp dạy học truyền thống với phương pháp dạy học tích cực để
nâng cao hiệu quả dạy học môn Giáo dục công dân lớp 10 - phần thứ nhất
(Qua thực tế các trường Trung học phổ thơng Hải Phịng) (2007); Luận văn
Thạc sĩ của Nguyễn Thị Kim Ngân: “Vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực trong phần “Cơng dân với việc hình thành thế giới quan, phương pháp
luận khoa học” ở trường Trung học phổ thông hiện nay” (Qua thực tế một số
trường Trung học phổ thông tỉnh Nghệ An) (2008); Luận văn Thạc sĩ của
Nguyễn Thị Thảo: “Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy
học phần “Cơng dân với đạo đức” chương trình Giáo dục cơng dân lớp 10
nhằm nâng cao nhận thức của học sinh Trung học phổ thông về các giá trị đạo
đức truyền thống của dân tộc” (Qua khảo sát một số trường Trung học phổ
thông thuộc huyện Đơng Sơn, tỉnh Thanh Hóa).


4

Nhóm cơng trình này đã chỉ ra được quan niệm về PPDH tích cực, các
PPDH tích cực cụ thể, những đặc trưng của các PPDH tích cực và đưa ra các
giải pháp nhằm nâng cao hiệu vận dụng các PPDH tích cực. Các cơng trình đã
đưa ra được một số quy trình và điều kiện vận dụng các PPDH tích cực vào
một số bài cụ thể trong chương trình GDCD lớp 10. Tuy nhiên, đây là những
đề tài nghiên cứu và áp dụng trong chương trình GDCD bậc THPT. Chưa đưa
ra được những quy trình và giải pháp vận dụng các PPDH tích cực trong
QTDH mơn Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác Lênin (phần II) trình
độ Cao đẳng.

- Nhóm các bài viết đăng trên báo và các tạp chí có liên quan đến vấn
đề này gồm có: Vận dụng một số phương pháp dạy học tích cực trong giảng
dạy học phần “Lý luận dạy học địa lý” nhằm phát huy năng lực tự học, tự
nghiên cứu cho sinh viên sư phạm địa lí của tác giả Đậu Thị Hịa, Tạp chí
Nghiên cứu giáo dục, số 3/2006; Sổ tay Phương pháp giảng dạy và đánh giá,
Trường Đại học Nha Trang, Tạp chí Khoa học và Cơng nghệ, Đại học Đà
Nẵng, số 2 (25)/ - 2008; Nâng cao hiệu quả phương pháp thảo luận nhóm
trong giảng dạy mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin của
tác giả Nguyễn Trung Hiếu, Tạp chí Giáo dục, số 6 – 2009...
Các cơng trình nêu trên đều khẳng định vai trị của phương pháp thảo
luận nhóm là phương pháp tích cực, sáng tạo của người học và tìm kiếm các
giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp này trong dạy học
- Đề cập đến vấn đề đổi mới phương pháp giảng dạy các mơn Lý luận
chính trị trong các trường đại học và cao đẳng có các bài viết, các cơng trình
nghiên cứu như: Phùng Văn Bộ, Một số vấn đề về phương pháp giảng dạy và
nghiên cứu triết học, Nxb Giáo dục, 2001; Lê Hữu Ái: “Giải pháp nâng cao
chất lượng giảng dạy các môn Mác- lênin ở các trường Đại học”, Tạp chí
Nghiên cứu lý luận, số 1/2000; PGS.TS. Đoàn Minh Duệ: “Hướng tới việc
dạy học mơn triết học có hiệu quả hơn, Kỷ yếu hội thảo khoa học về đổi mới


5

phương pháp giảng dạy học tập môn triết học Mác- Lênin trong các trường
Đại học toàn quốc”, Hà Nội, tháng 12/2002.
TS. Trần Viết Quang: “Bồi dưỡng thế giới quan và phương pháp luận
khoa học cho sinh viên thông qua việc giảng dạy triết học Mác- Lênin”, Đề
tài KHCN cấp Bộ/2000; “Hướng tới việc dạy, học mơn triết học có hiệu quả
hơn”. Kỷ yếu hội thảo khoa học về đổi mới phương pháp giảng dạy học tập
môn triết học Mác- Lênin trong các trường Đại học toàn quốc, Hà nội, 12/

2002.
Các cơng trình nêu trên đều đề cập đến vấn đề đổi mới phương pháp
giảng dạy theo hướng phát huy tích tích cực của sinh viên ở các trường đại
học.
Như vậy, các cơng trình, các bài viết trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh
khác nhau của việc đổi mới PPDH theo hướng vận dụng các PPDH tích cực
vào q trình dạy học cả về mặt lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, cho đến thời
điểm hiện nay, chưa có một cơng trình khoa học nào đi sâu nghiên cứu một
cách có hệ thống và cụ thể về việc vận dụng các PPDH tích cực vào giảng dạy
mơn Những ngun lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác- Lênin (phần II) nhằm phát
huy tính tích cực của sinh viên thì chưa có cơng trình nào nghiên cứu một
cách có hệ thống.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Trên cơ sở làm rõ tính tất yếu của việc vận dụng các PPDH tích cực
trong giảng dạy và từ thực nghiệm sư phạm, luận văn đưa ra quy trình và giải
pháp vận dụng các PPDH tích cực trong giảng dạy mơn Những nguyên lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II) ở Trường Cao Đẳng Kinh tế - Tài
chính Vĩnh Long.
3.2. Nhiệm vụ
Để đạt được mục đích trên thì luận văn có các nhiệm vụ sau:


6

- Làm rõ sự cần thiết vận dụng các PPDH tích cực trong giảng dạy mơn
Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II, III).
- Khảo sát, đánh giá thực trạng vận dụng các PPDH tích cực trong
giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II,
III) ở trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Vĩnh Long.

- Tiến hành thực hiện các giáo án thực nghiệm dạy học một số chương
trong môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II, III)
ở trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Vĩnh Long.
- Xây dựng quy trình và đề ra giải pháp vận dụng các PPDH tích cực
trong giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần
II, III).
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu việc dạy học trên lớp, với phương pháp thảo luận
nhóm, phương pháp đàm thoại (vấn đáp), phương pháp nêu vấn trong giảng
dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II, III).
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài tập trung nghiên cứu sự vận dụng một số PPDH tích cực trong
giảng dạy mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần
II,III) ở Trường Cao đẳng Kinh tế - Tài chính Vĩnh Long.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
Đề tài thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
chứng, duy vật lịch sử; tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm của Đảng cộng
sản Việt Nam về giáo dục; nội dung, chương trình mơn học Những ngun lý cơ
bản của chủ nghĩa Mác- Lênin (phần II, III) dùng cho sinh viên khối khơng
chun ngành Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trình độ Đại học, Cao đẳng.
5.2. Phương pháp nghiên cứu


7

Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu như:
- Phương pháp phân tích - tổng hợp
- Phương pháp so sánh

- Phương pháp điều tra xã hội học
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Phương pháp quan sát
6. Ý nghĩa của đề tài
- Đề tài góp phần làm rõ thêm yêu cầu, quy trình và giải pháp vận dụng
các PPDH tích cực trong giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác – Lênin (phần II, III).
- Với những kết quả đạt được, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo
trong giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin
(phần II, III) ở các trường đại học, cao đẳng.
7. Giả thuyết khoa học
Giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin ở
các trường đại học nói chung và ở trường Cao đẳng Kinh Tế - Tài chính Vĩnh
Long nói riêng có những hạn chế nhất định. Các phương pháp dạy học tích
cực, nếu được vận dụng một cách khoa học trong giảng dạy học phần Những
nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin (phần II, III) sẽ phát huy được
tính tích cực cho sinh viên, qua đó nâng cao được chất lượng và hiệu quả
giảng dạy môn học ở Trường Cao đẳng Kinh Tế - Tài chính Vĩnh Long
8. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm có 3 chương, 7 tiết.
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc vận dụng các phương
pháp dạy học tích cực vào giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của Chủ
nghĩa Mác-Lênin (phần II, III) ở Trường Cao đẳng Kinh tế -Tài chính Vĩnh
Long.


8

Chương 2: Thực nghiệm vận dụng các phương pháp dạy học tích cực

vào giảng dạy mơn Những ngun lý cơ bản của Chủ nghĩa Mác-Lênin (phần
II, III) ở Trường Cao đẳng Kinh tế-Tài chính Vĩnh Long.
Chương 3: Quy trình và giải pháp vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực vào giảng dạy dạy môn Những nguyên lý cơ bản của Chủ nghĩa
Mác-Lênin (phần II, III)


9

B. NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC VẬN DỤNG CÁC
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO GIẢNG
DẠY MÔN NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA
MÁC – LÊNIN (PHẦN II, III) Ở TRƯỜNG CAO ĐẲNG
KINH TẾ - TÀI CHÍNH VĨNH LONG
1.1. Cơ sở lý luận của việc vận dụng các phương pháp dạy học tích
cực trong giảng dạy môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác –
Lênin (phần II, III)
1.1.1. Lý luận về phương pháp dạy học tích cực
1.1.1.1. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực
Tư tưởng nhấn mạnh đến vai trị tích cực, chủ động của người học, xem
người học là chủ thể của q trình nhận thức đã có từ rất lâu. Vào thế kỷ XVII,
J.A.Komensky đã viết: “Giáo dục có mục đích đánh thức năng lực nhạy cảm,
phán đốn đúng đắn, phát triển nhân cách… hãy tìm ra phương pháp cho phép
người giáo viên dạy ít hơn và sinh viên học nhiều hơn”. Tư tưởng này bắt đầu
rõ nét vào khoảng thế kỷ XVIII – XIX và đã trở nên rất phổ biến trong thế kỷ
XX. Đặc biệt, trào lưu giáo dục hướng vào người học xuất hiện đầu tiên ở Mỹ,
sau đó ảnh hưởng sang Tây Âu và sang châu Á mà chủ yếu là ở Nhật Bản, thể
hiện ở các thuật ngữ “Dạy học hướng vào người học”, “Dạy học lấy người học

làm trung tâm”.
Theo quan điểm của PGS.TS.Vũ Hồng Tiến cho rằng phương pháp dạy
học tích cực là một thuật ngữ rút gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những
phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động,
sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích
cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy


10

tính tích cực của người học chứ khơng phải là tập trung vào phát huy tính tích
cực của người dạy. Tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì
giảng viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động [29; 1].
Theo Từ điển tiếng Việt: Tích cực trái với tiêu cực, có ý nghĩa, có tác
dụng khẳng định, thúc đẩy sự phát triển. Tỏ ra chủ động, có những hoạt động
nhằm tạo ra sự biến đổi theo hướng phát triển như: đấu tranh tích cực, phương
pháp phịng bệnh tích cực. Theo một nghĩa khác, Tích cực là đem hết khả
năng và tâm trí vào việc làm [30; 981].
Phương pháp dạy học tích cực hướng tới việc tổ chức cho người học
học tập thông qua các hoạt động. Tạo mọi điều kiện để người học tham gia
các hoạt động một cách sáng tạo, tự giác, tích cực, chủ động. Do đó vận dụng
các phương pháp dạy học tích cực, giảng viên với vai trị là người hướng dẫn
rèn luyện cho sinh viên phương pháp tự học, phát huy sự tìm tịi độc lập, sáng
tạo của từng sinh viên hoặc thơng qua từng nhóm sinh viên, thơng qua thảo
luận nhóm, thâm nhập thực tế của sinh viên theo mục tiêu của chương trình,
bài học. Giảng viên tổng hợp các ý kiến, những kinh nghiệm, vốn hiểu biết
của từng sinh viên và tập thể lớp học để xây dựng nội dung bài học.
Chúng tôi nhận thức rằng phương pháp dạy học tích cực là một tập hợp
các phương pháp mà khi vận dụng vào dạy học người dạy đóng vai trị là người
hướng dẫn, tổ chức cho người học thực hiện các hoạt động học tập để từng

bước lĩnh hội được các nội dung tri thức của môn học, đạt được các mục tiêu
của bài học.
1.1.1.2. Những đặc trưng của phương pháp dạy học tích cực
Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học thì người học
đóng vai trị là chủ thể của hoạt động học được cuốn hút vào các hoạt động do
người dạy tổ chức và chỉ đạo, thông qua các hoạt động này người học được tự
mình khám phá những điều mình chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu
những tri thức đã được sắp đặt sẵn thông qua sự thuyết giảng của người dạy.


11

Như vậy, “Tri thức trở thành kiến thức thực sự khi người học chiếm lĩnh nó
bằng chính sức lao động, sức sáng tạo của mình” [17; 13]. Phương pháp dạy
học tích cực là những phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính chủ
động, tính độc lập và tính sáng tạo của người học, nhằm hướng tới việc hoạt
động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học.
Phương pháp dạy học tích cực bao gồm những đặc trưng cơ bản sau:
- Đối với người học phải tập trung cao độ trong học tập, chủ động tìm
tịi khám phá nội dung học tập, chủ động giải quyết các vấn đề phù hợp với
khả năng hiểu biết của mình, đề xuất các ý tưởng sáng tạo và tự nguyện trình
bày, diễn đạt các ý kiến của mình.
- Đối với người dạy phải luôn luôn linh hoạt, mềm dẻo, sẵn sàng tạo cơ
hội để cho người học tham gia và làm chủ hoạt động nhận thức. Người dạy
xây dựng được môi trường có khả năng thúc đẩy người học tự điều khiển hoạt
động học tập, cung cấp những nhiệm vụ học tập có mức độ phù hợp với đối
tượng người học, tạo điều kiện cho người học được phép lựa chọn, tự lập kế
hoạch, tự đưa ra mục đích hoạt động, tự mình hoặc hợp tác để thực hiện
nhiệm vụ học tập, cuối cùng tự nhận xét đánh giá kết quả học tập của bản
thân. Người dạy chỉ là người tổ chức và hướng dẫn quá trình nhận thức cho

người học.
- Nội dung kiến thức giảng dạy không đi sâu vào từng chi tiết cụ thể mà
sắp xếp thành các vấn đề liên kết hoặc sắp xếp theo nguyên lí cơ chế để kích
thích tư duy và tính chủ động sáng tạo của người học trong cách giải quyết
các vấn đề.
1.1.1.3. Một số yêu cầu đối với việc vận dụng các phương pháp dạy
học tích cực
Trong những thập kỷ gần đây, phương pháp dạy học tích cực phát triển
với những hình thức mới. Bởi vì mục tiêu của dạy học đặt ra khơng chỉ là dạy
học mà cịn là đào tạo. Vì thế sự xuất hiện phương pháp giáo dục theo mục


12

tiêu, với chương trình học được thiết kế mềm dẻo theo khả năng và cơng cụ
trí tuệ, cho phép giải quyết thành công những mục tiêu đề ra, nhằm đào tạo
năng lực thích nghi, tự chủ, giáo dục ý chí hành động, ý thức, trách nhiệm, tự
giác.
Trong quá trình giảng dạy nói chung và giảng dạy mơn Những ngun
lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin (phần II, III) nói riêng, phương pháp dạy
học tích cực được vận dụng một cách tương đối phổ biến ở các trường đại
học, cao đẳng trên cả nước. Để vận dụng tốt các phương pháp dạy học tích
cực nhằm mang lại hiệu quả trong giảng dạy, đòi hỏi phải thực hiện nghiêm
túc các yêu cầu như:
Một là, do đặc điểm của môn học Những nguyên lý cơ bản của Chủ
nghĩa Mác –Lênin (phần II, III) được Bộ giáo dục và Đào tạo tích hợp từ mơn
Kinh tế chính trị và mơn Chủ nghĩa xã hội khoa học trên cơ sở những nguyên
lý cơ bản khái qt nhất cơ đọng nhất, vì vậy, việc vận dụng PPDH môn học
này cũng hết sức đa dạng, mỗi chương, mỗi phần đòi hỏi một cách thức giảng
dạy phù hợp. Trong khi đó, mỗi PPDH đều có mặt tích cực và mặt hạn chế, để

phù hợp với từng chương, từng phần riêng của giờ giảng. Vì vậy, khơng nên
q lạm dụng hoặc phủ định hồn tồn một PPDH nào đó. Cần thiết phải lựa
chọn và vận dụng kết hợp một số PPDH một cách hợp lý vào bài giảng .
Hai là, trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của
khoa học - công nghệ và của kinh tế tri thức, trình độ nhận thức của đội ngũ
giảng viên ở các trường Đại học, Cao đẳng trên phạm vi cả nước ngày càng
được nâng cao để đáp ứng nhu cầu nhiệm vụ chuyên môn việc vận dụng
PPDH vào môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần
II,III) nói chung, đặc biệt là vận dụng các PPDH tích cực cần phải thường
xuyên được bổ sung, điều chỉnh và hoàn thiện. Điều này được thực hiện thông
qua những kinh nghiệm trong giảng dạy của giảng viên và được khái quát về


13

lý luận để phù hợp với thực tế luôn biến đổi, phù hợp với nội dung khoa học
của môn học.
Tuy nhiên, để vận dụng tốt các PPDH tích cực trong giảng dạy môn
Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin (phần II,III) thì địi hỏi
người giảng viên cần phải có sự đầu tư, suy nghĩ, cơng phu và nghiêm túc
trong việc lựa chọn PPDH tích cực nào cho phù hợp để phục vụ nội dung của
từng chương, từng phần giảng. Nhằm khai thác một cách tối ưu nhất những
thế mạnh của phương pháp đó.
Ba là, phương tiện dạy học được coi là yếu tố có ý nghĩa quan trọng
trong việc vận dụng các PPDH tích cực, do đó, giảng viên cần phải biết khai
thác các phương tiện này. Cùng với xu hướng đổi mới giáo dục, hiện nay các
trường Đại học, Cao đẳng trong cả nước từng bước trang bị nhiều phương tiện
dạy học hiện đại có vai trị đặc biệt quan trọng trong q trình truyền đạt tri
thức tới người học. Xu hướng chung của thế giới hiện nay là sử dụng đa
phương tiện trong dạy học. Đó là các thiết bị máy tính, projector, máy ảnh kỹ

thuật số, máy quay phim, các thiết bị âm thanh, mạng Internet…
Ở Việt Nam, q trình dạy học mơn Những nguyên lý cơ bản của chủ
nghĩa Mác – Lênin (phần II, III) ở các trường Đại hoc, Cao đẳng trên cả nước
nói chung thường sử dụng một số phương tiện dạy học như: Tivi, băng hình,
đĩa hình, phim video, phim truyền hình, các phương tiện kỹ thuật số như máy
ảnh kỹ thuật số, máy quay phim, máy tính, phần mềm máy tính học trực
tuyến. Phương tiện dạy học khơng chỉ có tác dụng minh họa bài giảng mà cịn
có tác dụng tới việc hình thành, phát triển, củng cố tri thức khoa học cho
người học.
1.1.1.4. Một số phương pháp dạy học tích cực
* Phương pháp vấn đáp
Vấn đáp đàm thoại: là phương pháp trong đó giảng viên đặt ra câu hỏi
để sinh viên trả lời, hoặc sinh viên có thể tranh luận với nhau và với cả giảng


14

viên; qua đó sinh viên lĩnh hội được nội dung bài học. Căn cứ vào tính chất
hoạt động nhận thức, người ta phân biệt các loại phương pháp vấn đáp:
Vấn đáp tái hiện: giảng viên đặt câu hỏi chỉ yêu cầu sinh viên nhớ lại
kiến thức đã biết và trả lời dựa vào trí nhớ, khơng cần suy luận. Vấn đáp tái
hiện khơng được xem là phương pháp có giá trị sư phạm. Đó là biện pháp
được dùng khi cần đặt mối liên hệ giữa các kiến thức vừa mới học.
Vấn đáp giải thích – minh họa: Nhằm mục đích làm sáng tỏ một đề tài
nào đó, giảng viên lần lượt nêu ra những câu hỏi kèm theo những ví dụ minh
hoạ để sinh viên dễ hiểu, dễ nhớ. Phương pháp này đặc biệt có hiệu quả khi
có sự hỗ trợ của các phương tiện nghe – nhìn.
Vấn đáp tìm tòi (đàm thoại Ơxrixtic): giảng viên dùng một hệ thống
câu hỏi được sắp xếp hợp lý để hướng sinh viên từng bước phát hiện ra bản
chất của sự vật, tính quy luật của hiện tượng đang tìm hiểu, kích thích sự ham

muốn hiểu biết. Giảng viên tổ chức sự trao đổi ý kiến – kể cả tranh luận –
giữa thầy với cả lớp, có khi giữa trị với trị, nhằm giải quyết một vấn đề xác
định.
Đánh giá về phương pháp đàm thoại (vấn đáp)
Ưu điểm: Điều khiển có hiệu quả hoạt động tư duy của sinh viên, kích
thích tính tích cực hoạt động nhận thức của họ. Bồi dưỡng cho sinh viên năng
lực diễn đạt bằng lời những vấn đề khoa học một cách chính xác, đầy đủ, súc
tích. Giúp giảng viên thu được tín hiệu ngược từ sinh viên một cách nhanh,
gọn, kịp thời để kịp điều chỉnh hoạt động của mình và của sinh viên. Đồng
thời qua đó mà sinh viên cũng thu được tín hiệu ngược để kịp thời điều chỉnh
hoạt động nhận thức – học tập của mình. Ngồi ra, thơng qua đó mà giảng
viên có khả năng chỉ đạo hoạt động nhận thức của cả lớp và của từng sinh
viên.
Nhược điểm: nếu vận dụng phương pháp này không khéo sẽ dễ làm mất
thời gian, ảnh hưởng đến kế hoạch lên lớp, biến vấn đáp thành cuộc đối thoại