BỆNH TRISTEZA VAØ BIỆN
PHAÙP QUẢN LÍ
TS. NGUYỄN VĂN HOØA
VIỆN NC CĂQ MIỀN NAM
Virus
Virus
la
la
ø
ø
g
g
ì
ì
?
?
Chỉ là những đoạn DNA hay RNA, có thể ở dạng đơn hay kép,
và được bao bọc bởi vỏ protein bên ngòai.
DNA hay RNA có thể tách khỏi vỏ protein và tự sao chép dực
vào vật liệu di truyền từ ký chủ của nó (từ cây bò nhiễm bệnh do
virus ).
Chúng di chuyển từ tế bào này sang tế bào khác thông qua sợi
liên bào (Plasmodemata) và vào trong hệ thống vận chuyển mô
libe và gây sự nhiễm bệnh cho toàn cây.
Bệnh virus tiềm ẩn trên cây có múi
và biện pháp quản lý
Giới thiệu
 Virus Tristeza được xem là có nguồn gốc từ Trung Quốc
từ rất lâu, bệnh Tristeza được xem là loại bệnh gây chết
nhanh ở Mỹ, một loại bệnh nguy hiểm và phân bố khắp
thế giới.

 Khoảng hai thập kỷ sau khi bệnh Tristeza được du nhập
từ Châu Phi đến Nam Mỹ (thập niên 1920), bệnh
Tristeza đã phá hủy kỹ nghệ sản xuất cây có múi ở
Argentina, Brazil và Uruguay. Đặc biệt là cam mật
ghép trên gốc cam chua. Virus thường không lộ triệu
chứng khi nhiễm trên các tổ hợp gốc và mắt ghép
kháng bệnh như quýt và cam ba lá.
Triệu chứng bệnh trên các giống
cây có múi
 Virus gây bệnh Tristeza (CTV) gây ra nhiều triệu chứng
khác nhau trên cây có múi tùy thuộc vào dòng virus,
giống cây có múi và các tổ hợp gốc và mắt ghép.
 Ở Châu Á, nhiều dòng CTV như vàng cây con (CTV-
SY), Tristeza (CTV-T), Lõm thân (CTV-SP), và một
dòng nhẹ, chúng lây lan qua nhiều năm.
 Bất kỳ một dòng nào kể trên cũng có thể nhiễm trên
một cây hay một cây cũng có thể đồng thời nhiễm
nhiều dòng.
Chết nhanh hay bệnh Tristeza
- Những giống sau đây nhiễm dòng này khi húng được
ghép lên gốc cam chua, bưởi hay chanh lemon (nhưng
không phải là rough lemon): Cam mật, quýt (bao gồm
nhóm Satsuma và Ponkan) Tankan, Lyo, Tangor, nhiều
giống Tangelo và bưởi chùm.
- Khi cây nhiễm chúng chuyển màu vàng và khô nhanh
và chết sau vài năm. Nếu cây được ghép lên gốc ghép
kháng bệnh như cam ba lá (trifoliate) hoặc quýt, nó
phục hồi nhanh sau khi ghép.
Triệu chứng
 Vàng lá cây con (Seedling yellows):

 Cây con cam chua, Natsudaidai, chanh lemon nhiễm dòng CTV-SY,
trở nên vàng và chết. Nếu cây được ghép lên gốc ghép kháng bệnh
thì cây phục hồi rất nhanh.
 Lõm thân (Stem pitting):
 Hầu hết các giống cây có múi đều nhiễm dòng lõm thân, ngay cả khi
chúng được ghép trên gốc ghép kháng bệnh.
 Các giống cây có múi như Bưởi chùm, Tangelo, Tangor, Sweet
orange, Lyo, Yuzu và Natsudaidai mẫn cảm với bệnh.
 Các giống kháng được với bệnh cũng có nhiều giống như Satsuma và
Ponkan.
 Đối với cây mẫn cảm với bệnh, triệu chứng là có nhiều vết lõm trên
thân, cành. Cây bò lùn, kém phát triển và đôi khi chết. Kéo theo cây
ra hoa nhiều, nhưng đậu ít, trái nhỏ, biến dạng. Một vài giống tạo
những đốm dầu trên vỏ trái hoặc đốm nâu và có nhựa chảy ra.
Triệu chứng
 Citrus tristeza virus (CTV) là tác nhân gây chết
nhanh trên cây có múi ghép trên gốc cam chua.
 Ban đầu khi cây nhiễm bệnh có lá nhỏ, chết cành
nhỏ và chỉ cho ra trái nhỏ.
 Trong một số trường hợp chúng héo nhanh, khô và
cây chết nhanh trong vài tuần.
 CTV gây sự bất tươpng hợp giữ mắt ghép và gốc
ghép tạo nên vòng xung quanh thân và có vết màu
vàng nâu nơi ghép.
 Những cây này có vết lõm trên thân khi bốc vỏ ra.
Triệu chứng gân trong do
Tristeza virus gây ra
Bệnh Tristeza trên cam quýt
Hình dạng sợi dài dưới
kính hiển vi điện tử

Cheát nhanh do nhieãm Virus Tristeza
Triệu chứng lõm thân do Virus Tristeza cây có múi
Tri
Tri
ệ
ệ
u
u
ch
ch
ứ
ứ
ng
ng
b
b
ệ
ệ
nh
nh
(
(
tt
tt
)
)
Sweet orange cv.
Valencia ghép trên
gốc cam chuabò
nhiễm Citrus tristeza

closterovirus (CTV).
Cây con giống Mexican
lime (Citrus aurantiifolia).
Trái: cây khỏe
Phải: nhiễm do được
chủng với CTV.
Triệu chứng chết
cành của sweet
orange ghép trên
gốc cam chua do
nhiễm CTV.
Tri
Tri
ệ
ệ
u
u
ch
ch
ứ
ứ
ng
ng
b
b
ệ
ệ
nh
nh
(

(
tt
tt
)
)
Triệu chứng gây ra bởi
CTV trên sweet orange
ghép trên gốc cam chua
Triệu chứng lõm chỉ xảy ra
trên các cành nhỏ của
Grapefruit do CTV vì cây
được ghép trên gốc ghép
chống chòu với bệnh (Citrus
limonia)
Triệu chứng lõm
trên thân
grapefruit gây
ra bởi CTV
Tri
Tri
ệ
ệ
u
u
ch
ch
ứ
ứ
ng
ng

b
b
ệ
ệ
nh
nh
(
(
tt
tt
)
)
Trái: Qua ûgrapefruit từ cây khỏe
Phải: 4 quả grapefruit từ cây được
ghép trên gốc cam chua bò nhiễm CTV.
Gân trong trên lá cây con Mexican lime
(C. aurantiifolia) được chủng nhiễm CTV
trong điều kiện nhà lưới ở 18 -25°C.
Bệnh Tristeza với triệu chứng khaùc nhau
Tác nhân gây bệnh
 Tác nhân gây bệnh là virus dạng sợi dài 2.000
nm và rộng 15 nm.
 Cấu tử nằm trong mạch libe của cây chủ và gây
trở ngại cho việc vận chuyển dinh dưỡng, nước
trong hệ thống của cây.
 Nhiệt đô thích hợp cho virus nhiễm và nhân mật
số là 20
o
C - 25
o

C.
Tác nhân gây bệnh: Closterovirus
Tác nhân gây bệnh là virus dạng sợi, có cấu tạo đơn giản,
chiều dài 2.000 nm và rộng khoảng 15 nm.
Các dòng CTV
 CTV có rất nhiều dòng và mức độ gây hại khác nhau.
 Dòng nhẹ lan nhanh qua rầy mềm và qua mắt ghép,
tuy nhiên những dòng này không gây chết nhanh trên
cam mật ghép trên gốc cam chua.
 Dòng gây chết nhanh xảy ra và gây thiệt hại nặng khi
được ghép lên gốc cam chua, chúng làm cho cây bò lùn.
Trên những gốc ghép kháng bệnh, tuy cây bò nhiễm
bệnh nhưng không lộ tiệu chứng.
Triệu chứng trên các dòng CTV
 Ở một số nước, dòng CTV có thể gây lõm thân trên mọi
loại gốc ghép.
 Vết lõm xảy ra trên phần gỗ của thân, cành và nhánh
nhỏ. Triệu chứng bên ngoài thấy cành, nhánh bò vặn
vẹo, giòn đối với các cành nhỏ.
 Cây đã bò lõm thân thì phát triển kém, năng suất thấp,
trái nhỏ.
 Chanh nhiễm nặng, cam mật nhiễm trung bình và
Tangerine thường chống chòu.
Giám đònh bệnh
 Thường tất cả các dòng CTV có thể được giám
đònh thông qua việc ghép lên cây chỉ thò như
cây chanh giấy.
 ELISA sử dụng kháng thể đa dòng để giám đònh
bệnh.
 Một loại kháng thể đơn dòng, MCA-13, khi sử

dụng để làm trong ELISA có thể giám đònh
được tất cả các dòng gây ra triệu chứng chết
nhanh hay lõm thân, nhưng lại không phản ứng
với các dòng CVT gây hại nhẹ.
Kết quả phản ứng dương tính
với CTV trong việc giám đònh
bệnh bằng ELISA (qua phản
ứng bắt màu vàng)
Kết quả giám đònh bệnh tristeza bằng phương pháp ELISA.
Hàng B và G - Đối chứng Buffer C và E – Mẫu cây không bệnh
Hàng D và F – Mẫu cây bệnh A và H – Giếng trống
I
I
H
H
Kết quả giám đònh CTV bằng phương pháp DIBA
Từ trên xuống No.1 đến 14 – Glass house mantained Puna isolates
Hàng thứ 1- CTV +Ve No. 15 to 28 - Glass house mantained Bangalore isolates
Hàng thứ 2–không bệnh No. 29 to 42 - Glass house mantained New Delhi isolates
No. 54- không bệnh No. 43 to 47 - Glass house mantained viroid infected plants
No. 55-56 - CTV +Ve No.48 to 53 – Field isolates
Nhận diện CTV qua kính hiển vi điện tử
nhờ phản ứng phát sáng với kháng huyết
thanh
Truy
Truy
ề
ề
n
n

b
b
ệ
ệ
nh
nh


Virus
Virus
Tristeza
Tristeza
đư
đư
ợ
ợ
c
c
truy
truy
ề
ề
n
n
qua
qua
r
r
ầ
ầ

y
y
m
m
ề
ề
m
m
qua
qua
d
d
ạ
ạ
ng
ng
semi
semi
-
-
persistent manner.
persistent manner.
R
R
ầ
ầ
y
y
m
m

ề
ề
m
m
co
co
ù
ù
th
th
ể
ể
h
h
ấ
ấ
p
p
thu
thu
virus
virus
trong
trong
vo
vo
ø
ø
ng
ng

va
va
ø
ø
i
i
phu
phu
ù
ù
t
t
khi
khi
ch
ch
í
í
ch
ch
hu
hu
ù
ù
t
t
treân
treân
caây
caây

b
b
ệ
ệ
nh
nh
va
va
ø
ø
co
co
ù
ù
th
th
ể
ể
truy
truy
ề
ề
n
n
sang
sang
caây
caây
kho
kho

ẻ
ẻ
trong
trong
vo
vo
ø
ø
ng va
ng va
ø
ø
i phu
i phu
ù
ù
t
t
sau
sau
khi
khi
ch
ch
í
í
ch
ch
.
.



R
R
ầ
ầ
y
y
m
m
ấ
ấ
t
t
kh
kh
ả
ả
năng
năng
truy
truy
ề
ề
n
n
b
b
ệ
ệ

nh
nh
trong
trong
vo
vo
ø
ø
ng
ng
24
24
-
-
48
48
gi
gi
ờ
ờ
sau
sau
khi
khi
r
r
ờ
ờ
i
i

kh
kh
ỏ
ỏ
i
i
caây b
caây b
ệ
ệ
nh
nh
.
.
Toxoptera
Toxoptera
citricida
citricida
,
,
r
r
ầ
ầ
y
y
m
m
ề
ề

m
m
naâu la
naâu la
ø
ø
lo
lo
ø
ø
ai
ai
truy
truy
ề
ề
n
n
b
b
ệ
ệ
nh
nh
h
h
ữ
ữ
u
u

hi
hi
ệ
ệ
u
u
nh
nh
ấ
ấ
t
t
.
.
R
R
ầ
ầ
y
y
Aphis
Aphis
gossypii
gossypii
,
,
r
r
ầ
ầ

y
y
treân
treân
boâng va
boâng va
û
û
i
i
hay
hay
dưa
dưa
b
b
ầ
ầ
u
u
b
b
í
í
,
,
R
R
ầ
ầ

y
y
Aphis
Aphis
spiraecola
spiraecola
va
va
ø
ø
Toxoptera
Toxoptera
aurantii
aurantii
c
c
ũ
ũ
ng
ng
truy
truy
ề
ề
n
n
b
b
ệ
ệ

nh
nh
tristeza
tristeza
.
.
Myzus persicae –
tác nhân truyền
bệnh tristeza
(dòng nhẹ)
Aphis citricola – Cũng
là tác nhân truyền
bệnh Tristeza