1

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU

Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 11 năm 2011 đến tháng 8 năm 2012 với
hai mục tiêu: i) Mơ tả thực trạng lỗng xương của phụ nữ mãn kinh trên 5 năm
trong độ tuổi 50-70 tại xã Tam Hưng - Huyện Thanh Oai – Hà Nội năm 2012. ii)
Xác định một số yếu tố liên quan đến loãng xương ở phụ nữ mãn kinh trên 5 năm
trong độ tuổi 50-70 tại xã Tam Hưng - Huyện Thanh Oai – Hà Nội.
Nghiên cứu được tiến hành theo phương pháp mơ tả cắt ngang có phân tích
trên 379 phụ nữ mãn kinh trên 5 năm trong độ tuổi 50-70, không mắc các bệnh liên

H
P

quan đến rối loạn chuyển hóa xương, chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu ngẫu
nhiên hệ thống. Điều tra viên đã tiến hành phỏng vấn đối tượng nghiên cứu bằng bộ
câu hỏi có cấu trúc đã được thiết kế sẵn. Các chỉ số cân nặng, chiều cao được thu
thập bằng cân, đo. Tỷ trọng xương được đo bằng phương pháp siêu âm định lượng
tại gót chân (ký hiệu: SOS, đơn vị: m/s). Chẩn đốn lỗng xương khi giá trị T-score

U

≤ -2,5 (SOS ≤ 1480 m/s), giảm mật độ xương khi -2,5 ≤ T-score ≤ -1. Phân tích kết
quả các mối liên quan đơn biến và đa biến qua kiểm định χ2 và mơ hình hồi qui với
mức ý nghĩa p<0,05 và 95%CI.

H

Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ loãng xương của phụ nữ mãn kinh trên 5
năm trong độ tuổi 50-70 của xã Tam Hưng là 39,3%, tỷ lệ đối tượng GMĐX là

53,6%. Có mối liên quan giữa nguy cơ bị loãng xương với các yếu tố tuổi, cân
nặng, chiều cao, thời gian mãn kinh, tuổi mãn kinh, tập thể dục thể thao, tiền sử ngã
gãy xương. Tuổi càng cao thì nguy cơ lỗng xương càng tăng. Người có chiều cao ≤
150cm và cân nặng ≤ 45kg hoặc chỉ số BMI < 23 nguy cơ bị loãng xương cao hơn.
Với kết quả thu được, chúng tơi xin có một số khuyến nghị như sau: Phụ nữ
50-70 tuổi đã mãn kinh trên 5 năm cần được kiểm tra mật độ xương định kỳ hàng
năm để giúp phịng và điều trị lỗng xương kịp thời, tránh biến chứng gãy xương.


2

ĐẶT VẤN ĐỀ
Bệnh lý xương khớp là vấn đề rất đáng quan tâm ở những phụ nữ mãn kinh,
thường đứng thứ 2 sau bệnh lý tim mạch . Loãng xương và thối hóa khớp là biểu
hiện hay thường gặp nhất ở lứa tuổi 50 trở lên .
Vào những năm đầu của thế kỷ 21, theo báo cáo của Hiệp hội lỗng xương
Quốc tế, mỗi năm trên Thế giới có khoảng 200 triệu người bị lỗng xương, trong đó
có khoảng 1/4 số phụ nữ trên 60 tuổi bị gãy xương do loãng xương . Tỷ lệ loãng
xương ở phụ nữ Bỉ trên 65 tuổi là 15%, tỷ lệ này lên tới > 30% ở phụ nữ Anh trên

H
P

50 tuổi [54]. Người ta thấy ở Châu Âu, cứ 30 giây có một người bị gãy xương do
loãng xương [77]. Dự báo tới năm 2050, tồn thế giới sẽ có khoảng 6,3 triệu trường
hợp người gãy cổ xương đùi do loãng xương và 51% số này sẽ ở các nước Châu Á
[20]. Tỷ lệ loãng xương của phụ nữ Châu Á sau mãn kinh là từ 17 đến 21% [20]. Tỷ lệ
gãy xương do lỗng xương ở Đơng Nam Á chiếm 17,4% tồn thế giới [20]. Tại Việt
Nam, theo số liệu thống kê của Hội Lỗng xương Thành phố Hồ Chí Minh, ước tính


U

có khoảng 2,8 triệu người Việt Nam hiện đang mắc phải căn bệnh này, và có trên
150.000 trường hợp gãy xương do LX . Theo thống kê về tình hình bệnh khớp tại

H

Bệnh viện Bạch Mai trong 3 năm 1983-1985 thì khoảng 10,4% số bệnh nhân đến khám
và điều trị vì thối hóa khớp và tỷ lệ lỗng xương ở phụ nữ sau mãn kinh chiếm khoảng
13-15% [7].

Gãy xương do lỗng xương khơng những để lại hậu quả nghiêm trọng cho
sức khỏe mà chi phí điều trị rất tốn kém và lâu dài. Hàng năm, chính phủ Anh phải
tiêu tốn 2,7 triệu đồng Euro cho điều trị gãy xương do lỗng xương, cịn ở Mỹ chi
phí này lên tới 3,8 tỷ USD [2]. Chi phí cho lỗng xương tương đương với chi phí
cho bệnh tiểu đường và lớn hơn chi phí cho cả hai bệnh ung thư thường gặp nhất ở
phụ nữ cộng lại (ung thư vú và ung thư tử cung) [27], [77]. Tại Việt Nam hiện nay
mỗi ca gãy cổ xương đùi điều trị tại bệnh viện cũng chi phí hết khoảng hơn 30 triệu
đồng [32]. Tuy chi phí cho điều trị biến chứng của lỗng xương rất lớn nhưng hiệu
quả điều trị lại không cao: 20% trường hợp gãy cổ xương đùi do lỗng xương có thể


3

tử vong trong vịng một năm sau đó, 30% bị tàn phế hoàn toàn, 40% phụ thuộc vào
người khác và 80% khơng thể tái hịa nhập với cộng đồng [28], [36]. Gãy xương do
loãng xương đang thực sự trở thành một gánh nặng cho chương trình chăm sóc sức
khỏe của mỗi quốc gia. Đây là một thách thức lớn với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt ở
các nước Châu Á, nơi mà đa phần là các nước đang phát triển, đơng dân và cịn nhiều
khó khăn về kinh tế, trong đó có nước ta. Bên cạnh đó, cùng với sự phát triển của nền

kinh tế, tuổi thọ của con người ngày càng tăng lên, dự báo một sự gia tăng tỷ lệ lỗng
xương vì tuổi càng cao thì nguy cơ lỗng xương càng nhiều [8], [7], [33].
Ngồi ra, cho đến nay điều trị loãng xương và gãy xương do loãng xương

H
P

mới chỉ đạt được hiệu quả là làm giảm sự mất chất xương, tăng khối xương, chưa có
biện pháp điều trị nào hồi phục lại được cấu trúc xương. Do đó, phát hiện sớm và
điều trị dự phịng đối với loãng xương là vấn đề chủ yếu và cần thiết.
Phụ nữ sau mãn kinh là đối tượng có nguy cơ cao bị lỗng xương vì hàm
lượng estrogen trong máu giảm gây ảnh hưởng đến sự mất chất xương [26]. Tuy
nhiên, theo các nghiên cứu trước đây cho thấy lối sống, sinh hoạt, vận động thể lực,

U

chế độ dinh dưỡng của phụ nữ sau mãn kinh, đặc biệt phụ nữ nông thôn chưa được
quan tâm, chú trọng [15], [12]. Với câu hỏi nghiên cứu: Tỷ lệ loãng xương của phụ

H

nữ mãn kinh ở nông thôn hiện nay như thế nào? mối liên quan giữa tình trạng lỗng
xương và một số yếu tố nguy cơ ở đối tượng này ra sao? Chúng tôi lựa chọn địa bàn
huyện Thanh Oai là một huyện đồng bằng thuần nơng, nằm ở cửa ngõ phía Tây
Nam thành phố Hà Nội, có diện tích gần 129,6km2, với khoảng 146.600 người vào
năm 2009 [38]. Tỷ lệ các hộ gia đình làm nghề nơng nghiệp chiếm 60%, trong đó
lao động nữ chiếm đa số. Chưa có thống kê về các trường hợp gãy xương của phụ
nữ mãn kinh trên 5 năm trong độ tuổi 50-70 song trong thực tế qua các đợt khám
sức khỏe của Phòng Y tế, Trung tâm Y tế huyện tổ chức số phụ nữ lớn tuổi bị đau
xương, đau khớp đến khám chiếm tỷ lệ không nhỏ. Xuất phát từ những lý do trên

chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài “Thực trạng loãng xương và một số yếu tố
liên quan ở phụ nữ mãn kinh trên 5 năm trong độ tuổi 50-70 tuổi tại xã Tam
Hưng huyện Thanh Oai - Hà Nội năm 2012”.


4

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
1. Mục tiêu chung
Mô tả thực trạng loãng xương và một số yếu tố liên quan ở phụ nữ mãn kinh
trên 5 năm trong độ tuổi 50-70 tại xã Tam Hưng - huyện Thanh Oai, Hà Nội năm
2012.
2. Mục tiêu cụ thể
2.1.

Mơ tả thực trạng lỗng xương ở phụ nữ mãn kinh trên 5 năm trong độ tuổi
50-70 tại xã Tam Hưng - huyện Thanh Oai - Hà Nội, năm 2012.

2.2.

H
P

Xác định một số yếu tố liên quan đến tình trạng lỗng xương ở đối tượng
nghiên cứu.

H

U



5

Chƣơng 1
TỔNG QUAN

1.1. Sơ lƣợc về cấu trúc, chức năng và chu chuyển xƣơng
1.1.1. Cấu trúc và chức năng
Bộ xương chiếm khoảng 15 – 17% trọng lượng cơ thể và được coi là ngân
hàng khoáng chất của cơ thể. Xương là một mơ liên kết đặc biệt có nhiều chức năng
quan trọng như góp phần tạo nên dáng dấp cơ thể, nâng đỡ trọng lượng cơ thể, bảo
vệ các bộ phận quan trọng trong cơ thể, và cùng với hệ thống cơ giúp cho chúng ta

H
P

di chuyển dễ dàng. Xương cịn là một “kho” lưu trữ chất khống như calci và
phospho [16]. Cũng như các mô khác trong cơ thể, xương có những thành phần cơ
bản bao gồm các tế bào xương (tạo cốt bào, huỷ cốt bào, tế bào dây), chất khuôn
xương (bone matrix) với thành phần chủ yếu là chất keo Collagen (chiếm 90%) và
các chất khoáng như calci,phosphat, cacbonat, Kali [16].

U

Dựa vào đặc điểm sinh lý, xương có thể chia làm hai loại: xương xốp
(trabecular hay cancellous bones) và xương đặc (cortical bones). Tính chung, xương
xốp chiếm khoảng 20% tổng khối lượng xương, và phần 80% còn lại là xương đặc.

H


Xương xốp được cấu tạo bởi một mạng tế bào rất phức tạp và tinh vi. Do đó, xương
xốp có độ chuyển hóa cao, có diện tích rộng hơn, và dễ bị gãy hơn xương đặc.
1.1.2. Chu chuyển của xương

Xương không phải là mô chết, thực tế xương là một mơ liên tục có chuyển
hóa (metabolism) và đổi mới (remodeling). Cả hai quá trình này được điều hịa bởi
các yếu tố tại chỗ và tồn thân. Một chu kỳ đổi mới xương bao gồm 3 giai đoạn: giai
đoạn hủy xương (resorption), giai đoạn chuyển đổi (reversal) và giai đoạn tạo xương
mới (formation). Để hồn thành q trình tái tạo xương cần mất 3-4 tháng, sau đó là
giai đoạn nghỉ dài trước khi bắt đầu một chu kỳ đổi mới xương tiếp theo [36].


6

Lining cells
Khởi đầu
Tạo xương
mới

Kích hoạt
osteoclast

Hủy xương

Kích hoạt
osteoblast

H
P


Hình 1.1. Sơ đồ chu kỳ đổi mới xƣơng

Trong suốt cuộc đời của một người, xương cũ bị loại bỏ (tiêu xương) và
xương mới được thêm vào bộ xương (hình thành). Trong những năm thời thơ ấu và

U

thiếu niên, xương mới được thêm vào nhanh hơn so với xương cũ bị loại bỏ. Kết
quả là, xương trở nên lớn hơn, nặng hơn và dày đặc hơn.

Quá trình phát triển cơ thể, khối lượng xương trải qua 3 giai đoạn:
-

H

Giai đoạn đầu: khối lượng xương tăng dần để đạt đến giá trị tối đa (gọi là

khối lượng xương đỉnh), Peak Bone Mass – PBM. PBM được định nghĩa là khối
lượng mô xương lúc kết thúc giai đoạn trưởng thành. Thời điểm đạt được PBM
khác nhau giữa nam và nữ. Tuy nhiên, đạt mức cao nhất ở tuổi trưởng thành vào
khoảng 25 tuổi và duy trì khoảng 10 năm sau đó [1]. Đỉnh của khối xương chịu ảnh
hưởng của nhiều yếu tố trong đó có yếu tố dinh dưỡng [77].
-

Giai đoạn hai là giai đoạn mất xương chậm: giai đoạn này phụ thuộc vào

tuổi và giới, nữ thường ở tuổi mãn kinh và nam khoảng 52 tuổi.
-

Giai đoạn ba là giai đoạn mất xương nhanh: giai đoạn này xuất hiện ở nữ


sau mãn kinh. Theo Riggs, trong toàn bộ cuộc đời một phụ nữ sẽ mất khoảng 35%
xương đặc và 50% xương xốp, nam giới mất khoảng 2/3 số này [77], [26].


7

1.2. Khái niệm và phân loại loãng xƣơng
1.2.1. Khái niệm
Lịch sử nghiên cứu về loãng xương (LX) đã được nhiều tác giả nói đến, khái
niệm về LX được nhắc đến ở nửa đầu thế kỷ 18 do Jean Georges Chretien Fediric
Martin Lostein (1777 – 1835) nêu lên, từ đó những hiểu biết về LX có nhiều thay
đổi. Vào những năm 1939 – 1940, Albright là người đầu tiên đưa ra khái niệm
lỗng xương là sự calci hóa khơng đầy đủ [26]. Sau đó, nhờ sự tiến bộ trong kỹ
thuật thăm dị hình thái và tổ chức học của xương, các cơng trình nghiên cứu của
Bordier và Meunier đưa ra định nghĩa: lỗng xương là sự giảm tồn bộ khối lượng
xương [26]. Sau đó, định nghĩa lỗng xương chính thức được Tổ chức Y tế thế giới

H
P

(WHO) thống nhất năm 1993 và sửa đổi năm 2001. Các khái niệm về loãng xương
ban đầu chỉ nêu các loãng xương liên quan tới tình trạng mãn kinh ở phụ nữ, sau đó
các ngun nhân gây loãng xương sinh lý và bệnh lý, các yếu tố nguy cơ đã được
nghiên cứu [26].

- Định nghĩa của WHO năm 2001 [69]: loãng xương đựoc đặc trưng bởi sự

U


thay đổi sức mạnh của xương. Sức mạnh này được đặc trưng bởi mật độ xương và
chất lượng của xương. Chất lượng xương được đánh giá bởi các thông số: cấu trúc
của xương, chu chuyển xương (turmove rate), độ khống hóa, tổn thương tích lũy

H

(damage accumulation), tính chất của các chất cơ bản của xương. Trong các thông
số này, chu chuyển xương đóng một vai trị quan trọng.
Ngồi ra WHO cũng đưa ra khái niệm về giảm mật độ xương: đó là khi một
khối lượng xương thấp hơn đơn thuần so với tuổi và giới [26], [9].

Hình 1.2. Cấu trúc xƣơng bình thƣờng và cấu trúc xƣơng lỗng


8

1.2.2. Phân loại
Theo nguyên nhân, loãng xương được chia làm hai loại là loãng xương
nguyên phát và thứ phát. Loãng xương nguyên phát lại được chia thành 2 loại:
loãng xương sau mãn kinh (loại 1) và loãng xương tuổi già (loại 2). Loãng xương
sau mãn kinh thường gặp ở phụ nữ sau mãn kinh hoặc phụ nữ sau cắt bỏ buồng
trứng khoảng 5 – 10 năm, liên quan đến sự thiếu hụt Oestrogen. Loãng xương tuổi
già xuất hiện ở cả nam và nữ trên 70 tuổi [1], [26].
Loãng xương thứ phát: là loại lỗng xương tìm thấy ngun nhân do một số
bệnh hoặc một số thuốc gây nên. Thường gặp triệu chứng loãng xương trong các

H
P

bệnh suy sinh dục, cường vỏ thượng thận, dùng nội tiết tố vỏ thượng thận kéo dài,

cường cận giáp, cường giáp, rối loạn hấp thu, thiếu calci, bất động dài ngày, điều trị
heparin kéo dài [31].

Lỗng xương ngun phát: là loại lỗng xương khơng tìm thấy căn ngun
nào khác ngồi tuổi tác và/ hoặc tình trạng mãn kinh ở phụ nữ. Loãng xương

U

nguyên phát chia làm 2 loại: 1) Type I: xuất hiện ở phụ nữ trong vịng 5-15 năm sau
mãn kinh, gây ra tình trạng loãng xương ở các xương xốp nhất là cột sống gây nên tình
trạng cong, gù vẹo và đau lưng. 2) Type II : xuất hiện ở cả nam và nữ với tỷ số nữ: nam

H

là 2:1. Loãng xương thường xuất hiện sau tuổi 75, đó là hậu quả của sự mất xương
chậm trong vòng vài chục năm, biểu hiện chính là gãy cổ xương đùi, gãy lún các đốt
sống do tổn thương xuất hiện đồng đều trên cả xương đặc và xương xốp [26].
Giai đoạn tắt kinh và chứng loãng xương nguyên phát
Với sự phát triển sinh lý, mật độ xương tăng nhanh trong thời kỳ niên thiếu,
đạt mức độ tối đa vào độ tuổi 20-30, sau đó quân bình. Sau thời gian quân bình,
xương bắt đầu giảm dần. Đặc biệt từ thời điểm mãn kinh, estrogen ở người phụ nữ
bắt đầu suy thối và tác động tích cực của hormon đó tới bộ xương bắt đầu biến mất
đồng thời mật độ xương giảm nhanh [16].
Giai đoạn tắt kinh là khoảng thời gian người phụ nữ có kinh lần cuối. Mãn
kinh là tình trạng ngừng chu kỳ kinh nguyệt ở nữ giới do suy giảm chức năng buồng


9

trứng theo sinh lý, tuổi mãn kinh trung bình là 51 tuổi . Q trình lão hóa của sự

sinh sản được chia thành các thời kỳ như: thời kỳ sinh sản (reproductive), thời kỳ
tiền mãn kinh (menopausal transition - premenopuase), thời kỳ xung quanh mãn
kinh (perimenopause), thời kỳ mãn kinh (menopause) và hậu mãn kinh
(postmenopause) [16].

1.3. Nguyên nhân, các yếu tố nguy cơ của loãng xƣơng nguyên phát
Mặc dù sự giảm sút khối lượng chất xương là một hiện tượng sinh lý bình
thường trong cơ thể, song có rất nhiều yếu tố nội sinh và yếu tố ngoại sinh tác động
làm cho tình trạng mất xương ở một số đối tượng trở lên nhanh hơn, mạnh mẽ hơn

H
P

và họ có nguy cơ bị loãng xương cũng như gãy xương cao hơn. Những yếu tố đã
được nhiều tác giả thừa nhận bao gồm:

Giới: Phụ nữ có nguy cơ xuất hiện lỗng xương nguyên phát cao hơn nam
giới gấp 4 lần do khối lượng xương của họ thấp hơn và có một quá trình mất xương
nhanh hơn sau mãn kinh [64]. Sự mất xương ở phụ nữ xuất hiện sớm hơn nam giới

U

từ 15 – 20 năm do hậu quả của sự suy giảm chức năng buồng trứng một cách nhanh
chóng. Ở tuổi 70, có tới 50% phụ nữ sau mãn kinh có biểu hiện mất xương trong
khi ở nam giới chỉ có 25% có biểu hiện mất xương ở độ tuổi 80 [64].

H

Tuổi: Nhiều tác giả cho rằng sự mất xương bắt đầu vào khoảng tuổi 30 – 35
ở vị trí bè xương và tuổi 40 ở vị trí vỏ xương. Cho đến nay đã có rất nhiều cơng

trình nghiên cứu chứng tỏ rằng có một sự giảm rõ rệt mật độ xương theo tuổi. Ở
người già có sự mất cân bằng giữa quá trình tạo xương và hủy xương, đồng thời có
sự suy giảm hấp thu calci ở ruột và sự tái hấp thu calci ở ống thận và do vậy dễ có
khả năng bị lỗng xương. Nghiên cứu của Thomsen K, Er – Yuan Liao và cộng sự,
Cheng S., Brahm H. cho thấy có mối liên quan giữa tuổi với tỷ lệ loãng xương [45],
[53], [51]. Boyanov M.A và cộng sự trong nghiên cứu ở 8869 phụ nữ Bulgary từ
20-87 tuổi năm 2002 cũng cho thấy mật độ xương cẳng tay giảm theo tuổi với tỷ lệ
là 20,5% với nhóm tuổi dưới 50 và 32,5% với nhóm tuổi từ 50 tuổi trở lên [67].


10

Trần Thị Tô Châu và cộng sự cũng cho thấy tỷ lệ loãng xương tăng dần theo
tuổi đặc biệt là tăng nhanh sau tuổi 50 [7], [15]. Thời gian sống càng lâu, khối
lượng xương mất càng lớn đồng thời sự hấp thu calci cũng giảm và do đó dễ có khả
năng loãng xương [33].
Trong nghiên cứu của tác giả Vũ Thị Thu Hiền cũng cho thấy tỷ lệ loãng
xương của phụ nữ tăng dần theo tuổi, đặc biệt là tăng nhanh sau tuổi 50 với 8,4% ở
nhóm 50-60 tuổi so với 3,7% ở nhóm 40-49 tuổi (p<0,05) [53].
Chiều cao: Kết quả của một số nghiên cứu cho thấy chiều cao thấp là yếu tố
nguy cơ đối với giảm mật độ xương và loãng xương. Ở Việt Nam, nghiên cứu của

H
P

tác giả Vũ Đình Chính cho thấy số người có triệu chứng gợi ý lỗng xương chiếm
40% ở nhóm có chiều cao <140 cm [9]. Nghiên cứu của tác giả Vũ Thị Thanh Thủy
cho thấy rằng những phụ nữ có chiều cao từ 145 cm trở xuống có nguy cơ giảm mật
độ xương nhanh hơn so với những phụ nữ có chiều cao trên 145cm [29]. Kết quả
nghiên cứu của các tác giả Vũ Thị Thu Hiền, Nguyễn Công Khẩn [53], Dequeker


U

[60] cũng cho thấy những người có tầm vóc nhỏ có khối xương thấp hơn nên dễ có
nguy cơ lỗng xương.

Cân nặng: Ở những phụ nữ nhẹ cân, sự mất xương xảy ra nhanh hơn và tần

H

suất gãy cổ xương đùi và xẹp đốt sống do loãng xương cao hơn [8]. Ngược lại, cân
nặng cao là một yếu tố bảo vệ cơ thể khỏi tình trạng mất xương thơng qua việc tăng
tạo xương và tăng chuyển hóa androgen của tuyến thượng thận thành estron ở mô
mỡ. Yếu tố cân nặng có ảnh hưởng tốt trên khối xương, những người béo có mật độ
xương cao hơn so với những người gầy.
Năm 1986, Viện quốc gia về sức khỏe của Đan Mạch đã thông báo rằng
trọng lượng cơ thể thấp là một yếu tố nguy cơ đối với sự phát triển của lỗng xương
[52]. Năm 2003, theo báo cáo của nhóm chun gia tư vấn phối hợp WHO/ FAO
cũng cho thấy rằng cân nặng cơ thể thấp làm tăng nguy cơ gãy xương do loãng
xương cho nam và nữ trên 50 tuổi [77].


11

Nghiên cứu của Pongchaiyakul C, Panichkul S. và cộng sự cũng cho thấy
cân nặng cơ thể là yếu tố nguy cơ gây loãng xương với OR = 1,9; 95%CI=1,4-2,7
[68]. Nghiên cứu của Kroger H. và cộng sự ở 1.600 phụ nữ cho thấy cứ tăng thêm
mỗi cân nặng thì MĐX ở cột sống tăng thêm 0,004g/cm3 và MĐX ở cổ xương đùi
tăng thêm 0,005g/cm3 (p<0,001) [72]. Nghiên cứu của tác giả Ninh Thị Nhung và
Phạm Ngọc Khái [23] cho thấy những phụ nữ có cân nặng <40kg có mật độ xương

thấp hơn so với những phụ nữ thừa cân béo phì. Nghiên cứu của Vũ Thị Thanh Thủy,
Trần Thị Tơ Châu cũng cho thấy cân nặng dưới 42kg là yếu tố nguy cơ gãy lún đốt
sống do loãng xương ở phụ nữ sau mãn kinh [7]. Nghiên cứu bệnh chứng của Mai

H
P

Thị Công Danh và cộng sự ở thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ ra rằng cân nặng dưới
44kg là yếu tố nguy cơ gây loãng xương với OR = 3,6; 95%CI=1,1-15,4 [10].
Chỉ số khối cơ thể (BMI): Nhiều nghiên cứu cho rằng, cùng với cân nặng thì
chỉ số khối của cơ thể cũng có ảnh hưởng đến mật độ xương. M. Boyanov và P.
Popivanov trong nghiên cứu của mình đã nhận thấy BMI ≥ 25 dường như là yếu tố

U

bảo vệ đối với mật độ xương trong khi ở những người gầy hơn với BMI ≤ 22 thì lại
tăng nguy cơ loãng xương [67]. Nghiên cứu của Nguyễn Thị Hồi Châu cũng cho
thấy chỉ số BMI có ảnh hưởng đến mật độ xương của phụ nữ mãn kinh. Những phụ

H

nữ béo và có chế độ dinh dưỡng đầy đủ thì tỷ lệ bị lỗng xương thấp (23,3%).
Ngược lại, đối với những phụ nữ gầy thì tỷ lệ bị loãng xương cao (43,3%) [4].
Khẩu phần canxi: Sự thiếu hụt khẩu phần calci và vitamin D cho cơ thể
trong một thời gian dài cũng như sự mất cân đối về dinh dưỡng và tỷ lệ
calci/phospho trong khẩu phần ăn hàng ngày là một trong những nguyên nhân quan
trọng nhất góp phần gây ra bệnh loãng xương của con người do ảnh hưởng trực tiếp
đến khối lượng xương đỉnh và tốc độ mất xương [23]. Ở những phụ nữ sau mãn
kinh có chế độ dinh dưỡng thiếu calci, khối lượng xương có thể giảm tới 15% do
thiếu estrogen và 16% do thiếu calci và vitamin D [18].

Theo bảng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam năm 2007,
nhu cầu calci của phụ nữ trên 60 tuổi là 500mg/ ngày [3]. Người cao tuổi, do năng


12

lượng khẩu phần giảm nên dễ bị thiếu các vitamin và khoáng chất, đặc biệt là calci
và vitamin D. Calci tuy khơng phải là yếu tố giải quyết hồn tồn chứng lỗng
xương nhưng chúng có vai trị tác động lên hệ xương trên 2 phương diện: Cung cấp
cho cơ thể các chất cần thiết để tạo xương, duy trì hồi phục xương suốt cuộc đời.
Nếu chế độ ăn không đủ calci, cơ thể buộc phải điều động calci từ xương, điều này
lâu dần sẽ dẫn đến loãng xương. Theo khuyến cáo của WHO, nhu cầu calci của
người trên 50 tuổi tối thiểu là 1.200mg/ngày, vitamin D là 400 – 800 IV/ngày [37].
Kết quả nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung cũng cho thấy tần
suất sử dụng hàng ngày các thực phẩm giàu calci làm giảm tình trạng lỗng

H
P

xương/giảm mật độ xương. Những người ăn đậu phụ, rau muống chỉ 1-4 lần/tháng
có nguy cơ bị lỗng xương/giảm mật độ xương cao hơn 76 và 27 lần so với những
người ăn đậu phụ và rau muống hàng ngày [12]. Nghiên cứu của Phạm Thu Hương
và cộng sự cũng thấy việc sử dụng ít các thực phẩm giàu calci hoặc các thực phẩm
tăng cường calci là một yếu tố nguy cơ đối với tình trạng lỗng xương của phụ nữ

U

[17]. Trên thực tế phần lớn khẩu phần ăn của người Việt Nam thường không cung
cấp đủ lượng calci cần thiết [23]. Đây chính là nguyên nhân khiến cho thanh niên
nước ta ln có chiều cao khiêm tốn so với thanh niên các nước trong khu vực kèm


H

theo đó là tỷ lệ loãng xương khi về già cũng cao hơn, đặc biệt là phụ nữ nông thôn
[18].

Vitamin D (1,25 hydroxy vitamin D3): Vitamin D là một chất dinh dưỡng
quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của xương. Các chức năng chính của vitamin
D là quy định của sự hấp thụ canxi ở ruột và sự kích thích tiêu xương dẫn đến việc
duy trì nồng độ calci huyết thanh [76]. Kết quả nghiên cứu của John chỉ ra rằng sự
thiếu hụt vitamin D làm giảm sự hấp thu calci của cơ thể từ ruột từ đó làm gia tăng
sản xuất tế bào hủy xương, cơ thể không được cung cấp đủ vitamin D có thể dẫn
đến nguy cơ cao lỗng xương. Ánh sáng mặt trời là nguồn phổ biến nhất của
vitamin D. Một đề nghị cho đủ lượng vitamin D từ ánh sáng mặt trời là sự tiếp xúc
trực tiếp của da trên khuôn mặt, cánh tay, bàn tay hoặc lưng với ánh nắng mặt trời


13

trong khoảng 15 phút từ trước 10 giờ sáng hoặc sau 3 giờ chiều vào mùa xuân, mùa
hè, và mùa thu ít nhất hai lần mỗi tuần [76]. Người cao tuổi đặc biệt dễ bị thiếu
vitamin D vì họ thường ít ra khỏi nhà, ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, và bởi vì từ
60 tuổi trở đi khả năng tổng hợp vitamin D trong da của họ giảm [76]. Theo kết quả
của một nghiên cứu cắt ngang trên 93 phụ nữ lớn tuổi người Thái của Kruavit A và
cộng sự, một quốc gia năm gần xích đạo là Thái Lan có tỷ lệ thiếu vitamin D là
38,7% (95% CI: 28,8%, 49,4%) và tỷ lệ loãng xương của họ là 47,3%, (95% CI:
36,9%, 57,9%) [39].
Theo một nghiên cứu cắt ngang mơ tả, thực hiện trên 95 bệnh nhân lỗng

H

P

xương từ 60 tuổi trở lên, được điều trị tại khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ
Rẫy của tác giả Trần Văn Đức và Lê Anh Thư, kết quả đo mật độ xương tại cổ
xương đùi và cột sống thắt lưng cho thấy loãng xương nặng chiếm 52,36% (ở cả 2
vị trí), lỗng xương 42,11% và 40%, nồng độ vitamin D trung bình là 56.34 ± 38.11
nmol/L. Tỷ lệ thiếu hụt vitamin D là 56,84% [11]. Một nghiên cứu cắt ngang của

U

tác giả Nguyễn Thu Hương trên 269 phụ nữ và 222 nam giới từ 13-83 tuổi, được
chọn ngẫu nhiên từ các khu vực đô thị và nông thôn ở miền Bắc Việt Nam. Kết quả:
tỷ lệ thiếu vitamin D ở phụ nữ là 30%, gần hai lần cao hơn ở nam giới (16%) [70].

H

Những dữ liệu này cho thấy rằng tỷ lệ thiếu vitamin D trong dân số Việt Nam cao ,
và có thể được giải thích một phần thiếu vitamin D là do ít tiếp xúc với ánh mặt trời
(ở thành thị, mùa đơng). Có thể lý giải trong điều kiện Việt Nam, tuy là đất nước có
nguồn nắng dồi dào, nhưng người dân thường che kín cơ thể khi ra ngồi, ít sinh hoạt
ngồi trời, khơng có chế độ bổ sung vitamin D thường xuyên là những nguyên nhân dễ
thấy [70]. Tỷ lệ thiếu vitamin D ở cộng đồng Việt Nam cao vì vậy cần phải nâng cao
nhận thức về các vấn đề sức khỏe đặc biệt là bệnh loãng xương.
Hoạt động thể dục thể thao: Các hoạt động thể lực tác động đến xương bởi vì
các hoạt động này giúp cho MĐX đạt đỉnh ở tuổi trưởng thành [75]. Tình trạng giảm
vận động ở những người lớn tuổi cũng là yếu tố nguy cơ dẫn đến sự mất xương. Sự vận
động của các cơ kích thích sự tạo xương và tăng khối lượng xương. Ngược lại, sự giảm


14


vận động dẫn tới mất xương nhanh [19]. Sức bền của xương phản ánh sự kết hợp của
mật độ khoáng trong xương và chất lượng xương [36].
Theo một nghiên cứu ở 256 phụ nữ tiền mãn kinh và 585 phụ nữ mãn kinh ở
Nhật của tác giả Fukuharu M và cộng sự, cho thấy những người có thói quen tập thể
dục là cách hiệu quả để duy trì sức khỏe của xương [48].
Theo tác giả Ho S C và cộng sự trong nghiên cứu của mình cũng chỉ ra rằng
thời gian hoạt động thể lực chịu trọng lực mỗi ngày (ví dụ đi bộ) có liên quan đến
MĐX [42]. Nghiên cứu của Silvano Adami và cộng sự tiến hành trên 6.811 phụ nữ
tuổi 40-80 và 4981 nam giới tuổi 60-80 ở các vùng khác nhau của Italy cũng cho

H
P

thấy những người đi bộ hoặc đạp xe mỗi ngày trên 30 phút sẽ làm tăng MĐX so với
nhóm khơng tập [40].

Theo nghiên cứu mới đây của tác giả Lưu Ngọc Giang và Nguyễn Thị Trúc
thì khơng vận động thể lực là một yếu tố nguy cơ của loãng xương và gãy xương,

U

chẩn đoán theo T-score với p<0,05. Tiêu chuẩn vận động trong nghiên cứu là đi bộ
khoảng 30 phút, 2-3 lần mỗi tuần, liên tục ≥ 1 năm [13]. Dalsky G.P và cộng sự đã
ghi nhận rằng một chương trình luyện tập 40 tuần làm tăng đáng kể mật độ xương ở

H

cột sống thắt lưng của những người luyện tập so với những người không luyện tập
[50]. Trong một nghiên cứu dài 4 năm, Smith E.L và cộng sự đã so sánh 2 nhóm đối

tượng, một nhóm có luyện tập aerobic có chịu tải 45 phút/lần, 3 lần/tuần và một
nhóm khơng luyện tập [46]. Kết quả cho thấy tỷ lệ mất xương ở nhóm luyện tập
giảm hơn so với nhóm khơng luyện tập.
Ở Việt Nam, nghiên cứu của các tác giả Vũ Thị Thu Hiền, Vũ Thị Thanh
Thủy, Nguyễn Thị Kim Dung cho thấy rằng những phụ nữ tập thể dục đều đặn ít
nhất 3 lần/tuần sẽ giảm được nguy cơ lỗng xương so với nhóm khơng tập thể dục
[53], [31], [12].
Tiền sử kinh nguyệt và sinh đẻ: Mối liên quan giữa mãn kinh và loãng
xương cũng đã được biết đến từ lâu. Vào năm 1940-1941, cùng với Bloomberg ,


15

Smith và Richardson, Albright đã trình bày một nghiên cứu trên 42 trường hợp
lỗng xương, trong đó 40 ca là phụ nữ sau mãn kinh; tìm hiểu những ảnh hưởng của
estrogen trên cân bằng calci ở những phụ nữ này ông có nhận xét rằng sau mãn kinh
người phụ nữ có xu hướng bị mất xương của cột sống và xương chậu và ơng gọi
tình trạng này là lỗng xương sau mãn kinh [47]. Nghiên cứu của Ho S.C cho thấy
số năm mãn kinh đóng góp vào nguy cơ MĐX giảm ở cột sống thắt lưng và cổ
xương đùi [42]. Nghiên cứu của Phạm Thị Thu Hương và cộng sự cũng cho thấy tỷ
lệ loãng xương tăng dần theo thời gian đã mãn kinh với 11% (nhóm mãn kinh dưới
5 năm), và 38,5% ( nhóm mãn kinh 16-20 năm) [17].

H
P

Theo tài liệu của Nordin, quá trình mang thai và cho con bú có thể làm hao
tổn calci, góp phần làm tăng tỷ lệ loãng xương [41]. Nghiên cứu trên 200 người để
tìm mối liên quan giữa số con và lỗng xương, Nordin thấy ở người đẻ càng nhiều,
tỷ lệ loãng xương càng cao. Theo nghiên cứu của các tác giả như Nguyễn Thị Hồi

Châu, Vũ Đình Chính và Trần Thị Tô Châu cũng cho thấy yếu tố đông con là yếu tố

U

nguy cơ đối với loãng xương của người phụ nữ [4], [9], [5].

Hormon sinh dục: Ở nữ giới, hormon Estrogen có vai trị quan trọng trong
việc duy trì khối lượng xương. Estrogen tăng hoạt động của các tế bào tạo xương,

H

tăng vận chuyển calci vào xương, tăng hấp thu calci ở ruột, tăng phát triển sụt liên
hợp, đồng thời làm cốt hóa các sụt liên hợp ở các đầu xương dài.
Sự thiếu hụt estrogen là nguyên nhân hàng đầu làm gia tăng nguy cơ loãng
xương ở phụ nữ. Người ta nhận thấy, khối lượng xương thấp và tốc độ mất xương
xảy ra nhanh ở những phụ nữ bị cắt bỏ buồng trứng. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra
rằng liệu pháp hormon thay thế sẽ làm giảm sự mất xương. Liệu pháp hormon thay
thế được áp dụng trong vòng 5 – 10 năm sau mãn kinh sẽ làm giảm tới 50% nguy
cơ gãy xương do loãng xương [16].
Tiền sử gãy xương gia đình: Người ta thấy có những cá thể trong gia đình
có bà, mẹ hoặc một người nào khác bị lỗng xương thì con cháu họ cũng có nguy
cơ bị loãng xương cao hơn. Mối liên quan giữa tiền sử gãy xương và yếu tố gia đình


16

đã được đề cập trong rất nhiều nghiên cứu [76]. Theo đó, những phụ nữ có tiền sử
gãy xương hoặc và/hoặc có người thân ruột thịt bị LX đều có nguy cơ mắc bệnh cao
hơn những phụ nữ khác không có các yếu tố nguy cơ này.


1.4. Tình hình lỗng xƣơng trên thế giới và Việt Nam
1.4.1. Tình hình lỗng xương trên thế giới
Loãng xương ngày càng trở thành một vấn đề sức khoẻ lớn của thế kỷ 21,
nhất là đối với phụ nữ sau mãn kinh [77]. Ngày nay, tuổi thọ trung bình của con
người đang tăng lên một cách nhanh chóng trên tồn thế giới. Tại các nước phát

H
P

triển, dân số độ tuổi từ 60 trở lên đang tăng trưởng với tốc độ nhanh nhất từ trước
đến nay (2% mỗi năm), dự kiến năm 2009 là 264 triệu sẽ tăng lên là 416 vào năm
2050 [20]. Tuổi thọ của con người tăng dự báo tỷ lệ loãng xương và gãy xương tự
phát sẽ tăng [77].

H

U


17

Bảng 1.1: Tỷ lệ loãng xƣơng trên thế giới
TT

Tác giả

Năm

Địa điểm


1

Liao, E.Y [65]

2002

Trung Quốc

Phụ nữ
nông thôn

3

Chan,W.P
[44]

2003

Đài Loan

Cả nam và
nữ từ 17-89
tuổi tại
thành phố

4

Kanis, J. A
[63]


2008

Thụy Điển

Cả nam và
nữ từ 50 -80
tuổi

International
Osteoporosis
Foundation
[57]

2009

Philippines

International
Osteoporosis
Foundation
[58]

2010

5

6

Indonesia


8

International
Osteoporosis
Foundation
[59]

H

Maddah, M
[68]

2011

Ai cập

Nam Phi

2011

Iran

Kết quả loãng xƣơng
- Từ 30-39 tuổi: 0,5%
- Từ 40-49 tuổi: 4,4%
- Từ 50-59 tuổi: 23,9%
- Từ 60-69 tuổi: 56,3%
- Từ 70-79 tuổi: 71,8%
- Từ 80 tuổi: > 83%
- Tỷ lệ loãng xương ở phụ nữ:

25,5-31%
- Từ 60 tuổi, tỷ lệ loãng xương
ở nữ: 50%
- Tỷ lệ loãng xương ở nam >
70 tuổi: 5,1%
- Tỷ lệ loãng xương ở nam:
6,3%
- Tỷ lệ loãng xương ở nữ:
21,2%
- Tỷ lệ lỗng xương là 19,8%

H
P

Phụ nữ sau
mãn kinh ở
nơng thơn
Nam và nữ
trên 60 tuổi
Cả nam và
nữ > 50
Cả nam và
nữ từ 50 trở
lên
Phụ nữ
> 55 tuổi

U

Liên Bang

Nga
Belarus

Ba lan

7

Đối tƣợng

Cả nam và
nữ từ 20
tuổi trở lên
Cả nam và
nữ trên 50
tuổi
Phụ nữ từ
50-75 tuổi

- Tỷ lệ ở nam giới: 28,7%
- Tỷ lệ ở nữ giới: 32,3%
- Ở phụ nữ: 33,8%
- Ở nam giới: 26,9%
- Tỷ lệ loãng xương: 30%
- Cứ 5 người > 55 tuổi có 1
người bị lỗng xương
- Tỷ lệ bệnh: 18,5%
- Tỷ lệ thiểu sản xương là
40,7%
- Nam 20-89 tuổi: 21,9%
- Ở phụ nữ sau mãn kinh:

28,4%
- Có khoảng 1,4 triệu nữ giới
và 0,6 triệu nam giới bị
loãng xương
- Những người có thời gian đến
trường < 12 năm tỷ lệ: 18%
- Những người có thời gian
đến trường ≥ 12 năm tỷ lệ:
3,8%
- Những người sống ở nông
thôn: 19,1%
- Những người sống ở thành
thị: 13,3%


18

Năm 2000, đã có khoảng 9 triệu ca gãy xương do lỗng xương, trong đó có
1,6 triệu người gãy xương hông, 1,7 triệu là ở cẳng tay và 1,4 triệu bị gãy xương cột
sống, trong đó Châu Âu và châu Mỹ chiếm 51% các ca gãy xương và hầu hết số cịn
lại xảy ra ở khu vực Tây Thái Bình Dương và Đơng Nam Á [62]. Tại Hoa Kỳ, có
hơn 40 triệu người hoặc đã bị lỗng xương hoặc có nguy cơ cao do khối lượng
xương thấp [69]. Dự báo tới năm 2050, tồn thế giới sẽ có 6,3 triệu trường hợp gãy
cổ xương đùi do LX và 51% số này sẽ ở các nước châu Á [20]. Tỷ lệ LX của phụ
nữ châu Á sau mãn kinh là từ 17 đến 21% [20]. Tỷ lệ gãy xương do LX ở Đơng
Nam Á chiếm 17,4% tồn thế giới. Tỷ lệ lún xẹp đốt sống ở phụ nữ châu Á: 14% tại

H
P


Đài Loan, 30% tại Hồng Kơng; trong khi đó tại châu Âu tỷ lệ này chỉ chiếm 12%
[20].

Theo WHO nữ giới là những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn gấp
khoảng 3 lần so với nam giới. Từ 45 tuổi trở lên, cứ 3 người phụ nữ sẽ có 1 người
mắc loãng xương, tuy nhiên con số này ở nam giới chỉ là 1/5 [79].

U

Hiện nay, loãng xương đang được coi là một “bệnh dịch âm thầm”, ngày
càng gia tăng và có xu hướng lan rộng khắp thế giới, đặc biệt ở các nước Châu Á
[66] Trước đây, loãng xương thường gặp ở những phụ nữ da trắng sống ở vùng khí

H

hậu ơn đới, phụ nữ Châu Á, phụ nữ Mỹ gốc Phi có nguy cơ bị lỗng xương thấp
hơn. Tuy nhiên hiện nay nhiều dự báo cho rằng phần lớn loãng xương tự phát sẽ
xảy ra ở khu vực Châu Á và những nước kém phát triển. vấn đề loãng xương đặc
biệt nghiêm trọng ở các khu vực nơng thơn [66]. Tuy nhiên việc phát hiện sớm
lỗng xương khơng phải việc dễ dàng bởi thiết bị đo lỗng xương không phải là phổ
biến rộng rãi trong hầu hết các nước đang phát triển ở Châu Á, đặc biệt là ở các
vùng nơng thơn.
1.4.2. Tình hình lỗng xương tại Việt Nam
Cho đến nay, vẫn chưa có một nghiên cứu dịch tễ đầy đủ nào về bệnh loãng
xương trên qui mơ tồn quốc. Đa số bệnh nhân lỗng xương chưa được điều trị và theo
dõi có hệ thống. Chẩn đốn lỗng xương đa số muộn, vào lúc đã có biến chứng: đau
kéo dài do chèn ép rễ thần kinh, gãy lún đốt sống, gãy xương,…[30]. Tuy nhiên một số


19


nghiên cứu nhỏ cũng đã cho thấy bức tranh đáng báo động về tình hình lỗng xương tại
Việt Nam cụ thể như sau:
Năm 1994, tác giả Vũ Đình Chính đã đánh giá tình trạng lỗng xương của 3653
phụ nữ mãn kinh ở một số vùng nông thôn Hải Hưng qua những biểu hiện lâm sàng và
những thay đổi chỉ số Barnett và nordin [8]. Kết quả cho thấy tỷ lệ phụ nữ có triệu
chứng lâm sàng gợi ý lỗng xương là 15,25%. Các yếu tố liên quan đến tình trạng
lỗng xương được tác giả tìm thấy đó là: tuổi, cân nặng, chiều cao, chỉ số BMI, thời
gian có kinh, thời gian mãn kinh, …Tuy nhiên, nghiên cứu này chưa đề cập đến yếu
tố đóng vai trị quan trọng trong q trình duy trì và phát triển khối lượng xương
của cơ thể đó là calci và vitamin D.

H
P

Năm 2002, nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hoài Châu trên 305 đối tượng
phụ nữ tuổi từ 40 trở lên ở thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh miền Tây Nam Bộ
tiến hành đánh giá loãng xương bằng phương pháp sử dụng máy siêu âm định lượng
gót chân. Kết quả nghiên cứu cho thấy tỷ lệ loãng xương và thiếu xương ở nhóm phụ
nữ mãn kinh là 39,8% cao hơn nhiều so với nhóm chưa mãn kinh chỉ là 10%[4].

U

Nghiên cứu này đã chỉ ra được các yếu tố nguy cơ của bệnh loãng xương bao gồm: tuổi
cao, thể trạng ốm yếu, đơng con, lao động ít, dinh dưỡng thiếu chất đạm, khơng hoặc ít
sử dụng thức ăn giàu calci. Tuy nhiên nghiên cứu này chưa chỉ ra được khẩu phần calci

H

của đối tượng trung bình/ ngày và chưa đề cập đến mối liên quan của loãng xương với

vitamin D.

Năm 2005, nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Kim Dung trên 285 đối tượng
phụ nữ 40-60 tuổi tại huyện Gia Lâm, Hà Nội cho thấy tỷ lệ loãng xương của phụ nữ
40-60 tuổi là 7,7%, thấp hơn so với một số nghiên cứu khác. Một số yếu tố liên quan
được tìm thấy trong nghiên cứu này là cân nặng, thời gian mãn kinh, tần suất sử dụng
một số loại thực phẩm giàu calci và chế độ luyện tập thể dục thể thao với mức ý nghĩa
p < 0,05. Tuy nhiên thì cũng như nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Hoài Châu,
nghiên cứu này cũng mới chỉ ra được tần suất sử dụng một số loại thực phẩm giàu calci
mà chưa mơ tả được khẩu phần calci trung bình/ ngày của đối tượng.
Nghiên cứu năm 2011 của 2 tác giả Ninh Thị Nhung và Phạm Ngọc Khái là:
Xác định nguy cơ mắc bệnh loãng xương ở phụ nữ 40-65 tuổi qua đánh giá chỉ số


20

khối cơ thể và mức tiêu thụ thực phẩm cho kết quả là những phụ nữ có tần suất tiêu
thụ cá, tơm, tép ở mức khơng thường xun thì nguy cơ lỗng xương cao hơn phụ
nữ tiêu thụ cá, tơm, tép ở mức thường xuyên (OR>1; p< 0,05). Tuy vậy, nghiên cứu
cũng chỉ đề cập đến mức tiêu thụ thực phẩm ở một số loại thực phẩm, chưa đánh giá
được khẩu phần calci của đối tượng trong 1 ngày.
Các yếu tố nguy cơ đã được đề cập trong các đề tài trên bao gồm các yếu tố khó có
thể thay đổi như: tuổi tác, chiều cao, BMI, thời gian mãn kinh, tuổi mãn kinh, tiền
sử gãy xương,… thì việc tìm hiểu các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được như khẩu
phần calci và vitamin D chưa được đề cập đến. Việc cần thiết là đưa ra một bức

H
P

tranh rộng hơn về mối liên quan của các yếu tố nguy cơ có thể thay đổi được đối với

bệnh lỗng xương và kết quả của đề tài sẽ gợi ý cho việc xây dựng các chương trình
dự phịng bệnh trong cộng đồng có tính khả thi cao.
1.5. Hậu quả của lỗng xương.

1.5.1. Hậu quả đối với cá nhân người bệnh

U

H

Hình 1.3. Hình ảnh hậu quả gãy xƣơng do lỗng xƣơng
Hậu quả lớn nhất của loãng xương là làm gia tăng nguy cơ gãy xương. Gãy
xương do loãng xương (gãy xương đùi; gãy xương sống; gãy xương cẳng tay) để
lại những đau đớn và hậu quả không kể xiết cho bệnh nhân như: tàn tật suốt đời;
chất lượng cuộc sống bị hạ thấp thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Đối với những
người cao tuổi sống sót sau gãy xương do lỗng xương thì chí có 1 người trong 3
người có thể sống mà khơng phụ thuộc vào người khác. Đối với những người đã bị