HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA

TRẦN TUẤN KIỆT

VAI TRỊ CỦALUẬT SƯ TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ, VIỆC
DÂN SỰ TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH

Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và luật Hành chính
Mã số: 8 38 01 02

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ VỆ QUỐC

Hà Nội 2023

LỜI CAM ĐOAN


Đề tài “Vai trò của luật sư trong vụ án dân sự, việc dân sự tại thành phố
Hồ Chí Minh”là luận văn thạc sĩ chuyên ngànhLuậtHiến pháp và LuậtHành
chính của tác giả Bùi Minh Trọng tại Học viện Hành chính Quốc gia.
Tác giả Bùi Minh Trọng xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của bản
thân. Các số liệu, kết quả mà tác giả sử dụng trong luận văn là chính xác, trung
thực và chưa được cơng bố trong cơng trình nghiên cứu khác.
Tác giả

LỜI CẢM ƠN
Tác giả Bùi Minh Trọng xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến q thầy,
cơ giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã giảng dạy cho tác giả trong thời

gian học tập và nghiên cứu tại Phân viện Học viện Hành chính Quốc gia tại
Thành phố Hồ Chí Minh.
Tác giả xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Lê Vệ Quốc đã hướng dẫn,
quan tâm, tạo điều kiện để học viên hoàn thành luận văn chuyên ngành Luật
Hiến pháp và Luật Hành chính này. Bên cạnh đó, tác giả Bùi Minh Trọng cũng
xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các cơ quan, đơn vị liên quan giúp tác giả thu
thập, điều tra các số liệu cần thiết để hồn thành luận văn này.
Cuối cùng, tơi xin cảm ơnbạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã ủng hộ,
động viên trong q trình nghiên cứu và hồn thiện luận văn.
Trân trọng cảm ơn./.
Tác giả

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
HĐXX

: Hội đồng xét xử


LS
TTDS
PL
VADS
BLDS

:
:
:
:
:


Luật sư
Tố tụng dân sự
Pháp luật
Vụ án dân sự
Bộ luật dân sự

DANH MỤC BẢ
Bảng 2.1: Tổ chức hành nghề luật sư tại Thành phố Hồ Chí Minh................46
Y
DANH MỤC BIỂU Đ

Biểu đồ 2.1: Số vụ án dân sự mà Đoàn luật sưThành phố Hồ Chí Minh tham gia
từ năm 2018 – 2022.........................................................................................48
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng cộng sản Việt Namnhấn mạnh:
“Nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị là tiếp tục
xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân”. Để thực
hiện được điều này, conđường tất yếu làcải cách tư pháp; phát triển những thành
tựu đã đạt được, khắc phục những hạn chế, khó khăn; phấn đấu đạt được các
mục tiêu, yêu cầu của Đảng; đáp ứng sự trông chờ của Nhân dân. Đồng thời, xây
dựng một nền tư pháp quốc gia ngày càng nghiêm minh, liêm chính và chuyên
nghiệp, hiện đại phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế.
Trong hoàn cảnh như vậy, họat động nghề nghiệp của luật sư (LS)chắc
chắn sẽ góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ các quyền tự do dân chủ, lợi ích hợp
pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức.Đồng thời, luật sư và các vị trí tư pháp khác
ngày có càng vai trị, địa vị đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện nội dung



chiến lược cải cách tư pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam.
Liên quan đến các vụ án dân sự (VADS), việc dân sự (VIỆC DÂN SỰ),
hoạt động của LS rất đa dạng, phong phú. Với tư cách là nhà tư vấn pháp luật
(PL), hỗ trợ pháp lý và đại diện theo ủy quyền cho các bên trong VADS,VIỆC
DÂN SỰ, luật sưsẽ bào chữa trong vụ kiện, góp phần đảm bảo sự cơng bằng
trong xét xử, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ lợi ích quốc gia,
quyền và lợi ích hợp pháp của khách hàng, góp phần giữ vững ổn định xã hội.
Tuy nhiên, việc tham gia của LS vào các VADS, VIỆC DÂN SỰ vẫn cịn
gặp nhiều khó khăn, bất cập. Nhiều người dân chưa có hiểu biết đúng đắn về vai
trò, sự cần thiết sự của LStham gia vào VADS, VIỆC DÂN SỰ; và ngay đến
những người tiến hành tố tụng cũng có quan niệm cho rằng sự tham gia của LS
trong hoạt động tố tụng dân sự sẽ chỉ mang lại những rắc rối, khiến việc tiếp cận
công lý của các bên phức tạp hơn.Ngồi ra, để thích ứng với yêu cầu cải cách tư
pháp, hội nhập quốc tế, u cầu về trình độ chun mơn, kỹ năng nghề nghiệp
đối với LSđược đặt rangày càng cao hơn.
Xuất phát từ thực tiễn trên, tác giả đã lựa chọn nội dung:“Vai trò của luật
sư trong vụ án dân sự, việc dân sự tại Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài
nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp, chuyên ngành Luật Hiến pháp và LuậtHành
chính. Tác giả hy vọng rằng, sẽ mang đến những kiến thức bổ ích,sự hiểu biết
tồn diện hơn, sâu sắc hơn về vai trò của LS trong VADS, VIỆC DÂN SỰ.
Ngoài ra, nội dung nghiên cứu nàycũng là yêu cầu cấp thiết đối với một nền
công lý, dân chủ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn
Nghiên cứu vai trò của luật sư trong VADS, VIỆC DÂN SỰ khơng những
góp phần cải cách tư pháp tổng thể mà cịn có ý nghĩa đối với đội ngũ LS đang
ngày càng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Trong những năm gần đây,
đã có những cơng trình, bài báo nghiên cứu, đề cập một cách trực tiếp hoặc gián



tiếpđến các khía cạnh khác nhau về vai trị, sự tham gia của LS trong tố tụng dân
sự nói chung và VADS, VIỆC DÂN SỰ nói riêng. Cụ thể như sau:
Tác giả Hà Thị Lan Phương (2016), Luật sưvà vấn đề bảo vệ quyền con
người trong hoạt động tố tụng, Tạp chí Nghề luật, số 1/2016 [17]. Bài viết đã
khẳng định LS giữ vai trò quan trọng trong hoạt động tố tụng. LS đại diện quyền
của người bào chữa đảm bảo tính bình đẳng trước PL. Sự tham gia của LSvào tố
tụng tạo ra tính khách quan, phá vỡ bản chất áp đặt của hoạt động nghiệp vụ
trong việc tiến hành tố tụngtheo quy định của PL. Vì vậy, tác giả cho rằng vai
trò của LS hiện tại là người đại diện cho thân chủ vẫn bị hạn chế bởi các hoạt
động có tính chất nghiệp vụ của các cơ quan tiến hành tố tụng. Việc mở rộng
hơn nữa quyền của LS để quyền của LS cao ngang quyền các cơ quan tiến hành
tố tụng, có như vậy mới đảm bảo quyền con người được quy định tại Hiến pháp
2013.[17]
Tác giả Nguyễn Thùy Anh (2020), Sự tham gia của luật sư trong vụ án
dân sự, luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Luật Hà Nội [1]. Đề tài đã nghiên cứu,
đánh giá thực trạng PL và thực tiễn thực hiện PL về sự tham gia của LS trong vụ
án dân sự, từ đó đề xuất giải pháp nhằm hồn thiện quy định PL và tăng cường
sự tham gia của LS trong các vụ án dân sự. Như vậy, luận văn đã phân tíchmột
số vấn đề lý luận về LS và sự tham gia của LS trong VADS; đánh giá về những
kết quả đã đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế trong các quy định hiện
hành của PL Việt Nam về sự tham gia của LS tại từng giai đoạn tố tụng của
VADS.Từ đó đề xuất kiến nghị về hoàn thiện quy định của PL và tăng cường sự
tham gia của LS trong các VADSdưới tư cách là người đại diện theo ủy quyền
hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. [1]
Tác giả Nguyễn Thị Ngọc Hà (2019), Vai trò của luật sư trong việc bảo
vệ công lý – từ thực tiễn tỉnh Phú Thọ, luận văn thạc sĩ Luật học, Đại học Quốc
gia Hà Nội [9]. Đề tàiđã nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn
về vai trò của LStỉnh Phú Thọ trong việc bảo vệ công lý. Trên cơ sở đó,tác giả
đánh giá giá trị và tầm quan trọng của LS trong việc bảo vệ công lý, từ đó đưa ra



các giải pháp nâng cao hiệu quả vai trò của LS trong bảo vệ công lý trong thời
gian tới. Luận văn này cũng trở thành tư liệu phục vụ công tác quản lý nhà nước
về lĩnh vực LS trên địa bàn tỉnh và cả nước. [9]
Tác giả Phạm Thị Bích Hảo (2021), Vai trò của luật sư trong vụ kiện dân
sự, Tạp chí điện tử luật sư Việt Nam, tháng 5/2021 [11]. Đối với khách hàng,
việc mời LS ngay từ khi phát sinh tranh chấp là cần thiết để tránh những việc
khiếu kiện, khiếu nại không đúng thẩm quyền hoặc vượt cấp. Khi LS đã tham
gia tố tụng, khách hàng cần tuân thủ theo tư vấn của LS để vụ việc được tiến
hành đúng quy định. LS cần định hướng khách hàng thu thập chứng cứ trong vụ
kiện để bảo vệ tốt nhất quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự. Khi tranh tụng,
LS cần chủ động đưa ra những câu hỏi để thu thập thông tin bảo đảm sự thật
khách quan của vụ việc trên cơ sở yêu cầu khởi kiện. Cần chú trọng việc hòa
giải trong tranh chấp dân sự, nhất là những tranh chấp về thừa kế, tranh chấp nợ
vay, nếu hòa giải thành sẽ hạn chế được mâu thuẫn trong nhân dân, giảm chi phí
phát sinh trong q trình thi hành án khi bản án có hiệu lực PL. [11]
Tác giả Phạm Thị Hường (2013), Vai trò của luật sư trong tố tụng dân
sự, Luận văn thạc sĩ, Đại học Quốc gia Hà Nội [16]. Luận văn đã đề cập đếnkhái
niệm LS, đặc điểm, ý nghĩa của việcLStham gia tố tụng dân sự. Đồng thời, tác
giả nghiên cứu các quy định của PL về vai trò của LS trong TTDS qua các giai
đoạn,rút ra các quy định PL về vai trò của LS ở một số nước đại diện cho hệ
thống PL cơ bản trên thế giới. Tác giả cũng làm rõ vai trò của LS trong TTDS
trên cơ sở phân tích cụ thể các quy định của PL hiện hành. Làm rõ thực trạng
hoạt động của LS, phân tích nguyên nhân và đưa ra các đề xuất nhằm nâng cao
hơn nữa vai trò của LS trong TTDS. [16]
Nhìn chung, các cơng trình nghiên cứu khoa học trên đã đề cập tới khái
niệm LS, lịch sử phát triển của nghề LS, sự tham gia của LS trong tố tụng dân
sự mà chưa tiến hành nghiên cứu, phân tích chun sâu về vai trị của LStrong
VADS, việc dân sự nói chung và tại Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Ngồi

ra, một số cơng trình được thực hiện trước khi Luật dân sự 2015 có hiệu lực.


Do vậy, đề tài “Vai trò của LS trong vụ án dân sự, việc dân sựtại Thành
phố Hồ Chí Minh” rất cần được tiếp tục nghiên cứu và luận giải sâu sắc hơn
trong bối cảnh hiện nay.
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
- Mục đích nghiên cứu:
+ Luận văn làm rõmột số vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của LS trong
VADS, việc dân sự;
+ Luận văn phân tích những hạn chế, bất cập của các quy định PLhiện
hành của Việt Nam liên quan đến vai trò của LS trong VADS, việc dân sựvà
những vướng mắc trong việc áp dụng các quy định này trong thực tiễn;
+ Luận văn tìm ra những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả về vai
trò của LS trong VADS, việc dân sự tại các cấp Tòa án .
- Nhiệm vụ nghiên cứu:
+ Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận về vai trò của LS trong VADS, việc
dân sự: khái niệm luật, đặc điểm, vị trí, vai trị của LS trong VADS, việc dân sự;
quy định của PL về vai trò của LS trong VADS, việc dân sự và các điều kiện
đảm bảo sự tham gia của LS trong VADS, việc dân sự;
+ Từ đó, phân tích, đánh giá các quy định PL hiện hành về vai trò của LS
trong VADS, việc dân sự tại Thành phố Hồ Chí Minh;
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của LS trong VADS,
việc dân sựtại Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu vai trò của LS trong
VADS, việc dân sựtheo Bộ Luật dân sự 2015. Cụ thể :
+ Trình tự, thủ tục giải quyết VADS, việc dân sự bao gồm nhiều giai
đoạn, luận văn sẽ tập trung nghiên cứu họat động của LS trong phạm vi giải
quyết VADS, việc dân sự tại tịa án , khơng đề cập đến họat động của LS trong

giai đoạn thi hành án dân sự;


+ Luận văn phân tích vai trị của LS với tư cách người đại diện theo uỷ
quyền hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự trong VADS,
việc dân sựtạiTòa ántrên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh.
- Phạm vi nghiên cứu: Từ năm 2018– 2022.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn
- Phương pháp luận: luận văn được thực hiện trên cơ sở các quan điểm,
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, hệ thống văn bản pháp quy của nhà
nước về vai trò của LS trong VADS, việc dân sựvà Bộ luật dân sự 2015.
- Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Trong quá trình nghiên cứu đề tài,
tác giả đã sử dụng các phương pháp cụ thể như: phương pháp phân tích, phương
pháp tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp thống kê; phương
pháp khảo sát thực tiễn các vụ án dân sự, việc dân sự...
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Ý nghĩa về mặt lý luận: Luận văn là cơng trình nghiên cứu có tính hệ
thống về những vấn đề liên quan đến vai trò của LS trong VADS, việc dân sự.
Đề tài đã nghiên cứu, phân tích khái niệmLS, vai trị, vị trí của LS trong VADS,
việc dân sự cũng như điều kiện đảm bảo sự tham gia của luật sự trong VADS,
việc dân sự.
Từ những cơ sở lý luận, luận văn làm sáng tỏ thực trạng những quy định
của PL hiện hành về vai trò của LS, về điều kiện tham gia tố tụng, về vai trò cụ
thể của LS; quyền và nghĩa vụ của LS trong VADS, việc dân sự.
Luận văn sẽđánh giá một cách toàn diện những kết quả đã đạt được cũng
như những hạn chế, vướng mắcmà LS gặp phải khi tham gia VADS, việc dân sự
trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Căn cứ vào thực tiễn đó, luận văn đề xuất
những giải pháp có giá trị nhằm nâng cao vai trò của LS trong VADS, việc dân
sự.
- Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Đề tài là cơng trình khoa học nghiên

cứu về vai trò của LS trong VADS, việc dân sự. Kết quả nghiên cứu của đề tài
này có thể trở thành tài liệu tham khảo chongười tham gia tố tụng, cơ quan tiến


hành tố tụng, hoặc cho những người cần tìm hiểu, áp dụng các quy định PL về
vai trị của LS.
Ngồi ra, luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho học viên cao
học, sinh viên tại các cơ sở đào tạo PL.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
bao gồm 3 chương. Cụ thể như sau:
Chương 1.Những vấn đề chung về vai trò của luật sư trong vụ án dân sự,
việc dân sự.
Chương 2. Thực trạng pháp luậtvà thực tiễn thực hiện pháp luật về vai trò
của luật sư trong vụ án dân sự, việc dân sựtại Thành phố Hồ Chí Minh
Chương 3. Giải pháp hồn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện
PL về vai trò của luật sư trong vụ án dân sự, việc dân sựtại Thành phố Hồ Chí
Minh.


CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNGVỀ VAI TRÒ CỦA LUẬT SƯ
TRONG VỤ ÁN DÂN SỰ, VIỆC DÂN SỰ
1.1. Khái niệm, đặc điểm của vai trò luật sư trong vụ án dân sự, việc
dân sự
1.1.1. Khái niệm,nhận thức về vai trò luật sư trong vụ án dân sự, việc
dân sự
Khái niệm luật sư, vụ án dân sự, việc dân sự
Trong tiến trình tồn cầu hóa và hội nhập quốc tế, Việt Nam đã chủ động,
tích cực hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực, cũng như mở rộng hợp tác quốc tế

trên nhiều lĩnh vực. Qua đó, đã tạo ra những hiệu quả tích cực, thúc đẩy nền
kinh tế-xã hội phát triển nhanh chóng, tác động mạnh mẽ đến nhiều ngành,
nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế – xã hội, trong đó có lĩnh vực tư pháp nói
chung và đội ngũ LS, cũng như hoạt đông nghề nghiệp của LS nói riêng.
Ở Việt Nam, chế định LS có những thăng trầm khác nhau qua những giai
đoạn của lịch sử nhất định, bản thân khái niệm luật sư cũng có những thuật ngữ
khác nhau để thể hiện, chẳng hạn như LS, người bào chữa, trạng sư, người bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự… Tuy những thuật ngữ này được sử
dụng trong những giai đoạn khác nhau của lịch sử hay trong những trường hợp
khác nhau của pháp luật, nhưng chúng đều thể hiện bản chất của một loại chủ thể
thực hiện nghề luật. Đó là ngườihọat động trong lĩnh vực pháp luật (PL), có tư
cách tư pháp độc lập; cũng có thể hiểu LS là một nghề thuộc danh mụcnghề
nghiệpViệt Nam.
NghềLS đã xuất hiện ở Việt Nam từ rất lâu, với Sắc lệnh ngày 30/1/1911,
nhà cầm quyền Pháp đã mở rộng cho người Việt Nam khơng có quốc tịch Pháp
được làm LS. Như vậy, LS ở Việt Nam đã trải qua một quá trình phát triển lâu
dài:


- Sau khi Cách mạng tháng 8 thành công, nước Việt Nam Dân chủ cộng
hịa ra đời. Từ đó,các quy định về LS, về tổ chức đoàn thể LS được xây dựng và
hình thành;
- Pháp lệnh tổ chức LSra đời năm 1987. Nhưng khơng cóquy định về khái
niệmLS mà chỉ quy định điều kiện trở thành LS và gia nhập Đoàn luật sư.
- Pháp lệnh LS năm 2001 mới đưa ra khái niệm về luật sư.Đó là người có
đủ điều kiện hành nghề theo quy định của Pháp lệnhvàtham gia hoạt động tố
tụng, tư vấn PL và cung cấp dịch vụ pháp lý khác theo yêu cầu của tổ chức, cá
nhân;được bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp theo quy định PL. [12]
Và Luậtluật sư đã quy định tại Điều 2 khái niệm luật sưnhư sau: “Luật sư
là người có đủ tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy định của Luật này, thực

hiện dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức (sau đây gọi là
khách hàng).
Tiêu chuẩn LS là một điểm mới của LuậtLS. Điều 10 LuậtLS quy định về
tiêu chuẩn LS như sau: “Công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc, tuân thủ
Hiến pháp và PL, có phẩm chất đạo đức tốt, có bằng cử nhân luật, đã được đào
tạo nghề LS, đã qua thời gian tập sự hành nghề LS, có sức khoẻ bảo đảm hành
nghề LS thì có thể trở thành LS”.[26]
Theo quy định của LuậtLS năm 2006, khái niệm LS có nhiều cách hiểu
khác nhau,cụ thể như:
- Theo cách hiểu 1:LS là người có chứng chỉ hành nghề LS và thẻ LS,
nhưng phải thực hiện dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của khách hàng (Điều
2,LuậtLS 2006);
- Theo cách hiểu 2: khái niệm LScó nội hàm tương tự như điều kiện hành
nghề LS được hiểu là người có đủ tiêu chuẩn theo quy định của PL và được cơ
quan Nhà nước cấp chứng chỉ hành nghề. LS có quyền và tự nguyện gia nhập
Đồn luật sư - tổ chức xã hội nghề nghiệp.LS khi đáp ứng đủ tiêu chuẩn theo
quy định của PL, được cấp chứng chỉ nghề LSdo cơ quan nhà nước cấp thì có
quyền hành nghề cũng như đăng ký hành nghề,và gia nhậpĐoàn luật sư mà


không cần đáp ứng thêm điều kiện nào nữa. Theo quan điểm này,LS là người có
đủ tiêu chuẩn theo quy định tại Điều 10 LuậtLS và đã được Bộ Tư pháp cấp
Chứng chỉ hành nghề LS.
- Theo cách hiểu3: cho rằng một người được cơng nhận là LS khi có đủ
tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề, đặc biệt là phải có chứng chỉ hành nghề và thẻ
LS.
Như vậy, từ những phân tích trên, khái niệm LSđược hiểu như sau: LS là
người có trình độ chun mơn trong lĩnh vực pháp lý, có đạo đức nghề nghiệp,
có chứng chỉ hành nghề LS, thẻ LS và thực hiện yêu cầu của khách hàng cung
cấp dịch vụ pháp lýphù hợp với quy định PL và đạo đức nghề nghiệp.

Vụ án dân sự là những vụ việc có có tính chất dân sự, đồng thời có dấu
hiệu tráiPL(tranh chấp giữa các chủ thể PL) được đưa raTòa ánhoặc cơ quan
trọng tài để giải quyết.
Khái niệm vụ án dân sự hẹp hơn so với khái niệm vụ án. Căn cứ điều 1
Bộ luậtTTDS 2015, những nguyên tắc cơ bản trong tố tụng dân sự; trình tự,thủ
tục khởi kiện để Tòa ánnhân dân (sau đây gọi tắt là Tòa án ) giải quyết các vụ án
về tranh chấp dân sự, hơnnhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động
(sau đây gọi tắt là vụ án dân sự).
Vì vậy,vụ án dân sự là những tranh chấp vềquyền, nghĩa vụ của các chủ
thể xảy ra trong các lĩnh vực dân sự, hơn nhân và gia đình, kinh doanh, thương
mại, lao động…Những tranh chấp này được khởi kiện ra Tòa ánđể giải quyết, và
Tòa ánra phán quyết trên cơ sở bảovệ quyền, lợi ích hợp pháp của người có
quyền và buộc người có nghĩa vụphải thực hiện nghĩa vụ của mình.
Chủ thể của vụ án dân sự là nguyên đơn. Bị đơnlà cá nhân, cơ quan hoặc
tổ chức tham gia vào các giao dịch dân sựhoặcquyền, lợi ích dân sự liên quan đã
bị xâm phạm, đang tranh chấp hoặc có thểbị xâm phạm và cần đượcgiải quyết
tranh chấp. Nguyên đơn, bị đơn, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan được
gọilà đương sự trong vụ án dân sự. Ngồi ra, cịn có một thành phần quan trọng


khác trong việc giải quyết vụ án dân sự, đó là cơ quan tiến hành tố tụng và người
tiến hành tố tụng.
- Cơ quan tiến hành tố tụng là cơ quan nhà nước thực hiệnnhiệm vụ,
quyền hạn giải quyết vụ việc dân sự, thi hành án dân sựhoặc giám sát việc tuân
theo PL trong tố tụng dân sự, bao gồm:
+Tòa ánnhân dân;
+ Viện kiểm sát nhân dân;
+ Cơ quan thi hành án dân sự.
- Người tiếnhành tố tụng là người thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn giải
quyết vụán dân sự, thi hành án dân sự hoặc kiểm sát việc tuân theo PL trong

tốtụng dân sự như: Chánh án, Thẩm phán, Thẩm tra viên, Thưký, Kiểm sát viên,
Viện trưởng viện kiểm sát, Thủ trưởng cơ quan thi hành án,Chấp hành viên....
Trong vụ án dân sự cịn có những người tham gia tố tụng khác:
- Người đại diện của đương sự có thể là người đại diện theo PL,hoặc theo
uỷ quyền hoặc do Tịa ánchỉ định;
- Ngườibảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sựlà ngườitham gia
tố tụng để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự khi đáp ứng đủ các
điều kiện mà PL quy định;
- Người làmchứng là ngườibiết các tình tiết liên quan đến vụ án dân sự,
tham gia tố tụng theo quy định của PL, để làm rõ các tình tiết, sự việc của vụ án;
- Trong TTDS, ngôn ngữ để giải quyết các vụ việc tại tịa ánlà Tiếng việt.
Vì vậy, nếu cần thiết phải có người phiên dịch - người tham gia tố tụng, dịch
ngôn ngữkhác ra Tiếng Việt và ngược lại;
- Người giám định là người tham gia tố tụngsử dụng kiến thức, kinh
nghiệm chuyên môn theo quy định PL về lĩnh vực cần giám định đểlàm rõ các
tình tiết, sự việc của vụ án dân sự...
Vụ án dân sự được giải quyết theo trình tự, thủ tục quy định tại
LuậtTTDS, kể từ khi các bên khởi kiện cho đến khitịa án ra bản án, quyết định
có hiệu lực PL.


Từ đó, học viên hiểu khái niệm vụ án dân sự như sau:Vụ án dân sự là
những tranh chấp dân sự, hơn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao
động…. giữa cá nhân, tổ chức này với cá nhân, tổ chức khác, vàkhởi kiện ra tịa
áncó thẩm quyền. Để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người có quyền, vụ
án đượcgiải quyết theo quy định của LuậtTTDS và được Tòa ánthụ lý, giải
quyết.
việc dân sựđược căn cứ theo quy định tại Điều 361 LuậtTTDS năm 2015:
“việc dân sựlà việc mà cơ quan, tổ chức, cá nhân không có tranh chấp, và u
cầu Tịa áncơng nhận hoặc khơng công nhận một sự kiện pháp lý là căn cứ làm

phát sinhquyền, nghĩa vụ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại,
laođộng của mình hoặc của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác; u cầu Tịa
áncơngnhận cho mình quyền về dân sự, hơn nhân và gia đình, kinh doanh,
thương mại, lao động”.[26]
Do vậy, cần xác định “ việc dân sự” khơng có yếu tố tranh chấp xảy ra
giữa các tổ chức, cá nhân về quyền và lợi ích hợp pháp trong lĩnh vực dân sự,
hôn nhân và gia đình,kinh doanh, thương mại, lao động... Từ đó,trình tự, thủ tục
giải quyếtviệc dân sự sẽ đơn giản hơn so với vụ án dân sự, giúp giảm bớtgánh
nặng cho tòa ánvà giảm bớt phiền hà cho đương sự. So với thủ tục giải quyết vụ
án dân sự, việc dân sựkhơngcó tranh chấp về quyền và nghĩa vụ nên có những
đặc điểm khác, cụ thể như sau:
+ Thời gian giải quyết việc dân sựngắn hơn so với vụ án dân sự, tính từ
ngày nhận được đơn yêu cầu và tài liệu, chứng cứ kèm theo không quá 03 ngày
làm việc. Chánh án Tòa ánchỉ định một Thẩmphán để giải quyếtđơn yêu cầu.
Thẩm phán sẽ kiểm tra đơn cả về hình thức và nội dung.
Trường hợp 1, nếu đơn yêu cầu chưa nêu rõ các nộidung theo quy định tại
khoản 2 Điều 362 của LuậtTTDS thì Thẩm phán yêucầu sửa đổi, bổ sung nội
dung của đơn trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhậnđược đơn. Thủ tục sửa
đổi, bổ sung được thực hiện theo quyđịnh tại khoản 1 Điều 193 của LuậtTTDS.


Khiđơn yêu cầuđãđược sửa đổi, bổ sungthì Thẩm phán sẽ tiếp tục quá trình thụ
lýviệc dân sự.
Trường hợp 2, nếu đơn yêu cầu đầy đủ về hình thức và nội dung, tài liệu,
chứng cứ kèm theođủ điều kiện thụ lý thì Thẩm phán phải thơng báo cho người
u cầu nộp lệ phí. Trừ trường hợp được miễn hoặc khơng phải nộp, theo quy
định PLngười nộp đơn yêu cầu phải nộp lệ phí giải quyết việc dân sựtrong thời
hạn 05 ngày làm việc, tính từ ngày nhận được thơng báo.
Khi người yêu cầu đã nộp lệ phí đầy đủ; trong thời hạn 03 ngày làm việc,
tính từ ngàythụ lý đơn yêu cầu, Tịa ánphải thơng báo cho người u cầu,cho

người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến việc giải quyết việc dân sự và cho
Viện kiểm sát cùng cấp báo cáo việc Tòa ánđã thụ lý đơn yêu cầu bằng văn bản.
Trừ nhữngtrường hợpLuậtTTDS đã có quy định thời hạn giải quyếtcụ thể, nếu
không thời gian chuẩnbị xét đơn yêu với việc dân sự là 01 tháng,
Tòa ánphải mở phiên tòa để giải quyết VADS, còn đối với việc dân sựtòa
ánchỉ cần mở phiên họp để giảiquyết trong thời hạn 15 ngày, kể từ ngày ra quyết
định mở phiênhọp.
+ Thành phần giải quyết việc dân sự gồm có Thẩm phán, Kiểm sát viên,
thư ký phiên họp,khơng có Hội thẩm nhân dân như trong thành phần xét xử
VADS. Ngồi ra, có sự tham gia người yêu cầu hoặcngười đại diện theo PL quy
định; người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ;người có quyền lợi nghĩa
vụ liên quan. Khi tịa án thấy cần thiếtcũng có thể triệu tập những trường hợp
này, hoặc có thể cả người làm chứng,người giám định, phiên dịch viên… tham
gia phiên họp.
+ Kết quả giải quyết việc dân sựđược tịa ántun bằng “Quyết định”, chứ
khơng phải tuyên bằng “Bản án” như trong VADS.
+ Thời hạn kháng cáo, kháng nghị quyết định giải quyết việc dân sự là 07
ngàyngắn hơn so với thời hạn kháng cáo, kháng nghị bản án bản án dân sự sơ
thẩm là 15 ngày.


Từ nhữngphân tích trên, khái niệm việc dân sựđược hiểu như sau: “việc
dân sựlà việc riêngcủa tổ chức, cá nhân khơngcó tranh chấp xảy ranhưng có u
cầu Tịa áncơng nhận hoặc không công nhậnmột sự kiện pháp lý. Để lấy đó căn
cứ làm phát sinh quyền, nghĩa vụ dân sự, hơn nhânvà gia đình, kinh doanh,
thương mại, lao động…”.
Nhận thức về vai tròluật sư trong vụ án dân sự, việc dân sự
Khi nói đến vai trị của LSnghĩa là hoạt động của LS trong việc cung cấp
các dịch vụ pháp lý cho khách hàng. LS cung cấp dịch vụ pháp lý như sau: tham
gia tố tụng; tư vấn PL; đại diện ngoài tố tụng; dịch vụ pháp lý khác (Điều 22

LuậtLS). Tuy nhiên, đây khơng phải là vai trị duy nhất của LS, bởi lẽ bên cạnh
việc thực hiện vai trị nêu trên thì LS cịn có nhiều vai trị quan trọng khác như:
bảo vệ công lý; bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa; xây dựng PL; phổ biến, tuyên
truyền PL và hội nhập quốc tế...
Khi bàn đến vai trò của LS, hiện nay vẫn còn khá nhiều các ý kiến khác
nhau, sở dĩ có thực trạng như vậy vì mỗi học giả lại có cách tiếp cận, luận giả
khác nhau về vấn đề này. Ngoài ra, tùy thuộc vào điều kiện của mỗi quốc gia
cũng có những cách hiểu khác nhau về vị trí, vai trị của LS. Nghề LS và vai trị
của LS ln thay đổi và phụ thuộc vào sự phát triển kinh tế khách quan của mỗi
xã hội.
Vì vậy, nói đến vai trị của LS trong VADS, việc dân sựsẽ được thể hiện ở
các khía cạnh sau:
- Vai trò củaluật sư trong việc đại diện theo ủy quyền vụ án dân sự, việc
dân sự
Người đại diện cho đương sự trong tố tụng dân sự có nhiều hình thức:
+ Nếu đương sự là người chưa thành niên, người có nhược điểm về thể
chất hoặc tâm thần thì LS sẽ là đại diện theo PL; hoặc đại diện theo chỉ định của
tòa án(phát sinh từ quyết định của Tòa án );
+ LS là đại diện theo ủy quyền. Đây cũng là hình thức chínhcủa LS khi
tham gia tố tụng dân sự.


Trong thực tiễn xét xử của Tòa ántrước đây phần lớn các đương sự trực
tiếp tham gia vào tố tụng dân sự để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình. Chỉ
trong trường hợp vì lý do khách quan nào đó như: sức khỏe, điều kiện cơng tác,
nghề nghiệp...khiến họ khơng thể trực tiếp tham gia tố tụng được thì họ mới ủy
quyền cho người mà họ tin tưởng làm đại diện cho mình tham gia tố tụng.
Tuy vậy, do điều kiện kinh tế, xã hội hiện nay đã phát triển và yêu cầu của
việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự có sự thay đổi nên đương
sự đã ủy quyền cho LS tham gia tố tụng nhiều hơn. Việc LS được đương sự ủy

quyền tham gia tố tụng là do đương sự nhận thức được về trình độ văn hóa, sự
thiếu hiểu biết PL của mình, họ tự thấy mình khơng đủ hiểu biết PL, không thể
biết hết các thủ tục cần làm nên để đảm bảo quyền lợi của họ trước Tòa án , họ
đã nhờ LS làm đại diện cho mình tham gia các q trình tố tụng. Do đó vai trị
đại diện của LS càng ngày càng được coi trọng.
- Vai trò của luật sư trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho
các đương sự tại tòa án
Với vai trò này PL quy định cho LS những quyền và nghĩa vụ cụ thể để
họ thực hiện tốt vai trò của mình, LS được hỏi đương sự và những người tham
gia tố tụng khác về những vấn đề của vụ án,được tranh luận, được phân tích, lập
luận đưa ra những lý lẽ để bảo vệ chothân chủ của mình tại phiên tòa xét xử.
Trong thời gian qua, LS đã thực hiện đúng nguyên tắc tranh tụng tại tòa
án, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự, góp phần quan trọng trong
thực hiện nhiệm vụ cải cách tư pháp. Thực tiễn đã chứng minh, LStham gia tố
tụng nhằmbảo vệ tốt nhất quyền và lợi ích hợp phápcủa khách hàng, giúp các cơ
quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng làm sáng tỏ sự thật khách quan,
bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Việc nâng cao nhận thức của người dân, của người tham gia tố tụng, của
cơ quan tiến hành tố tụng… về vai trò của LS trong VADS, việc dân sựlà rất
quan trọng.Khi người dân nhận thức đầy đủ về sự tham gia của LSvà khi cáccơ
quan, tổ chức doanh nghiệp coi trọng nghề LS thì các quy định PL về tổ chức,


hoạt động cũng như vai trò của LS trong TTDSsẽ được thực hiện nghiêm túc,
thống nhất và triệt để. Như vậy, nghề LSsẽ được nhìn nhận đúng vị thế, đúng vai
trị, và có cơ hội để phát triển bền vững.
Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy, vai trò của LS trong xã hội và trong
VADS, việc dân sựchưa được người dân, cơ quan, tổ chức… nhìn nhận đúng
đắn, chưa tạo được niềm tin của nhân dân.Họ chưa có tâm lý và thói quen sử
dụng dịch vụ tư vấn khi thực hiện các giao dịch về dân sự, kinh doanh, thương

mại, lao động…mà chủ yếu là dựa vào niềm tin với đối tác; cũng như chưa dám
bỏ ra một khoản tiền nhất định để sử dụng các dịch vụ pháp lý.Đến khi xảy ra
tranh chấp hoặc chỉ đến khi xét xử phúc thẩm, người dân mới mời LS trợ giúp,
tư vấn và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp.
1.1.2. Đặc điểm của vai trò luật sư trong vụ án dân sự, việc dân sự
Luật sư là một trong những nghề “cổ” nhất trên thế giới bởi nó gắn với
việc thi hành và áp dụng pháp luật. Việc tham gia của LS vào tố tụng hiện nay là
một đòi hỏi của đời sống xã hội hiện đại và hoạt động tư vấn pháp luật của LS
cũng là một nhu cầu tất yếu.Do vậy, vị trí, vai trị của LS trong VADS, việc dân
sự có đặc điểm sau:
Một là, sự tham gia của luật sưtrong vụ án dân sự, việc dân sựtheo yêu
cầu của đương sự, sẽ là người đại diện theo PL của đương sự để bảo vệ quyền,
lợi ích hợp pháp của họtạiTịa án .
Theo quy định PL, đương sự có thểtự mình thực hiện quyền hoặc thơng
qua người bảo vệ, đây là sự lựa chọn hoàn toàn đương sự,phụ thuộc vào ý chí
hoặc người đại diện theo PL của đương sự.
Ngồi ra, TTDS là q trình phức tạp gồm nhiều giai đoạn, có thể ở giai
đoạn đầu, các thủ tục trình tự cịn đơn giản nên đương sự nhận thấy khơng cần
thiết có người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiênở
nhữnggiai đoạn sau, khi tịa ántiến hành xét xử, hay tại cấp xét xử cao hơn yêu
cầu các minh chứng, tài liệu, căn cứ PL phức tạp thì đương sự lại nhận thấy cần
có LS để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của mình.


Hai là, luật sưtham gia trong vụ án dân sự, việc dân sựvới tư cách người
đại diện theo uỷ quyền hoặcngười bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
Như đã đề cập ở trên, trong vụ án dân sự,LS tham gia tố tụng với tưcách
người đại diện theo uỷ quyền hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
củađương sự.
Về bản chất, LSlà người đạidiện theo uỷ quyền của khách hàng sẽđược

hưởng tất cả hoặc được hưởng một số quyền, nghĩa vụ tố tụng của đương sự.Vì
để đảm bảo yếu tố khách quantrong cùng một VADS, việc dân sự, LSkhi đã
tham gia tố tụng với vai trò nàysẽ không thểđồng thời tham gia tố tụng với
những vai trò khác, như:
+ Là đương sự khác;
+ Là người đại diện theo uỷ quyềnhoặclà người bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp cho đương sự khác nữa.
+ Làngười phiên dịch, chuyên gia giám định hoặc làm nhân chứng.
Tuy nhiên, nếu quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự khơng xung đột
thì LS có thể là người đại diện do đương sự này uỷ quyền, đồngthời là người bảo
vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho đương sự khác.
Ngồi ra, LSkhơng được tham gia giải quyết vụ việc ly hôn với tư cách
ngườiđại diện theo uỷ quyền (người đại diện theo uỷ quyền để giải quyết tranh
chấp về quan hệ nhânthân). Vìviệc ly hơn sẽliên quan chặt chẽđếnbản thân
củakhách hàng nên không được ủy quyền, mà LS sẽ tham gia tố tụng tại vụ án ly
hôn với tư cách là người bảo vệ quyền, lợi ích hợppháp của đương sự, LS sẽ hỗ
trợgiúp đỡ đương sự nâng cao nhận thức PL;tiếp tục việc thu thập, cung cấp
chứng cứ, ghi chép, sao chụp tài liệu trong hồ sơ vụ án dân sự. Nghiên cứu hồ
sơ, tham gia phiên họp xem xét chứng cứ và hồ giải, tranh tụng tại phiên tịa sơ
thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm, và có mặt theo giấy triệu tập của Tòa
án.